Cải tiến máy bắt muỗi phục vụ công tác phòng, chống sốt xuất huyết Dengue

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày việc cải tiến máy bắt muỗi phục vụ công tác phòng, chống sốt xuất huyết Dengue. Áp dụng sáng kiến cải tiến máy bắt muỗi, thu thập kết quả qua sử dụng biểu mẫu ghi nhận so sánh thời gian, nhân lực, mật độ muỗi trong thời gian từ 2017-2018.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cải tiến máy bắt muỗi phục vụ công tác phòng, chống sốt xuất huyết Dengue

TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 487 - THÁNG 2 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2020 CẢI TIẾN MÁY BẮT MUỖI PHỤC VỤ CÔNG TÁC PHÒNG, CHỐNG SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE Văn Quang Tân1, Quách Hoàng Mỹ2, Nguyễn Ngô Minh Trung2, Cao Đăng Hưng2 và cộng sự TÓM TẮT 5 công tác phòng chống SXHD; Mở đầu: Đây là sáng kiến cải tiến máy bắt Kết luận: Kỹ thuật giám sát véc tơ sử dụng muỗi đáp ứng hoạt động giám sát côn trùng máy bắt muỗi cầm tay MX-991/U chỉ giám sát truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue (SXHD) tại được muỗi đang đậu nghỉ, mất nhiều thời gian và tỉnh Bình Dương từ năm 2017-2018; Qua đánh đòi hỏi kỹ thuật giám sát phải cẩn thận nhẹ giá máy bắt muỗi cải tiến giảm nhân lực, giảm nhàng; Cải tiến máy bắt muỗi để giám sát được thời gian giám sát tại hộ gia đình và tăng chất mật độ muỗi đang hoạt động và đậu nghỉ, cho kết lượng của buổi giám sát nâng cao hiệu quả việc quả chỉ số mật độ muỗi đầy đủ hơn. Cải tiến máy giám sát véc tơ trong hoạt động phòng, chống bắt muỗi để phục vụ công tác phòng chống SXHD. SXHD rất phù hợp với điều kiện hiện nay. Cần Phương pháp: Áp dụng sáng kiến cải tiến nghiên cứu thêm để ứng dụng trong giám sát các máy bắt muỗi, thu thập kết quả qua sử dụng biểu loại muỗi khác góp phần phòng chống dịch bệnh mẫu ghi nhận so sánh thời gian, nhân lực, mật độ trong cộng đồng. muỗi trong thời gian từ 2017-2018. Từ khóa: cải tiến, phòng chống sốt xuất Kết quả: Kết quả muỗi gây bệnh SXHD huyết Dengue. tương đương so với những năm trước, thu thập được các loại muỗi khác mà trước đây không SUMMARY thực hiện được. Kinh phí thấp hơn so với máy IMPROVE MOSQUITO CATCHERS hút muỗi cầm tay MX-991/U được cấp, máy sử FOR DENGUE FEVER PREVENTION dụng dễ dàng có độ ổn định, máy có thể thực ACTIVITIES hiện công việc trong thời gian dài; Giảm thời Introductions: This is an initiative to gian làm việc tại hộ gia đình, giảm phiền hà đến improve mosquito catchers to meet Dengue người dân; Giảm nhân lực y tế; Máy bắt muỗi cải disease surveillance in Binh Duong province tiến thao tác đơn giản, lực hút mạnh khi giám sát from 2017-2018; Through the assessment of the muỗi, bắt được tất cả số muỗi hiện có tại hộ gia mosquito catcher, the improvement of personnel reduction, monitoring time at the household and đình dễ dàng, đánh giá kết quả giám sát được đầy the quality of the monitoring session have đủ hơn. Hiệu quả trong công việc góp phần giúp improved the effectiveness of vector surveillance in the prevention and control of dengue fever. 1 Bệnh Viện Đa Khoa tỉnh Bình Dương Methods: Applying an innovation to 2 Trung tâm y tế Dự phòng tỉnh Bình Dương improve mosquito catcher, collecting results Chịu trách nhiệm chính: Văn Quang Tân using a recording form comparing time, Email: tanquangvan@gmail.com manpower, mosquito density in the period 2017- Ngày nhận bài: 12.12.2019 2018. Ngày phản biện khoa học: 13.01.2020 Ngày duyệt bài: 20.01.2020 37
HỘI THẢO KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ KỸ THUẬT NGÀNH Y TẾ TỈNH B×NH DƯƠNG 2020 Results: Mosquitoes causing dengue động diệt véc tơ truyền bệnh là trọng tâm, infection were similar to previous years, diệt muỗi và đặc biệt là diệt lăng quăng/bọ collecting other types of mosquitoes that had not gậy là biện pháp hiệu quả trong phòng chống previously been implemented. Lower funding SXHD. than the MX-991/U hand-held mosquito vacuum, Dự án phòng, chống SXH quốc gia đã the machine is easy to use and stable, the cấp máy bắt muỗi MX-991/U (do Mỹ sản machine can do the job for a long time; Reduce xuất) cho tỉnh Bình Dương và một số tỉnh time to work at the household, reduce troubles to trên toàn quốc để thực hiện giám sát côn the people; Reducing health manpower; Mosquito catchers improve simple operation, trùng hàng tháng và giám sát muỗi các ổ dịch strong suction power when monitoring trước và sau khi xử lý phun hóa chất để đánh mosquitoes, catch all the existing mosquitoes in giá hiệu quả tại các địa phương từ cấp huyện the household easily, evaluate the monitoring đến cấp tỉnh. Tuy nhiên máy bắt muỗi hoạt results more fully. Efficiency in work contributes động yếu, công suất thấp bắt muỗi khó và to the prevention of dengue fever; mất rất nhiều thời gian tại hộ gia đình. Do Conclusions: The vector surveillance đó, chúng tôi tiến hành cải tiến máy bắt muỗi technique using the handheld mosquito catcher và đánh giá hiệu quả của máy. Qua đánh giá MX-991/U can only monitor mosquitoes resting, cải tiến nhằm giảm nhân lực, rút ngắn được takes a lot of time and requires careful thời gian và tăng chất lượng của buổi giám monitoring techniques; Improved mosquito sát tại hộ gia đình. catchers to monitor active and resting mosquito densities, resulting in a more complete mosquito II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU density index. Improved mosquito catchers to Kỹ thuật giám sát serve the prevention of dengue fever very suitable to current conditions. Further research is Giám sát muỗi trưởng thành bằng needed to apply this in monitoring other phương pháp soi bắt muỗi đậu nghỉ trong mosquitoes that contribute to disease prevention nhà bằng máy bắt muỗi cầm tay. Số nhà điều in the community. tra cho mỗi điểm giám sát là 30 nhà, mỗi nhà Key words: improvement, prevention of soi bắt muỗi cái đậu nghỉ trong 15 phút trên dengue dengue fever. quần áo, chăn màn, các đồ vật trong nhà vào ban ngày, lưu ý bắt muỗi nơi tối, nơi mắc I. ĐẶT VẤN ĐỀ nhiều quần áo, trên mảnh vãi phủ dài, chăn Bình Dương là tỉnh công nghiệp phát màn, thành giường, đồ vật sẩm màu trong triển, đô thị hóa nhanh di biến động dân số nhà…; Dùng đèn pin soi tìm từng nơi, nhẹ rất lớn và tình hình bệnh SXHD cũng tăng nhàng tránh khuya động làm muỗi bay đi; Sử nhanh, số ca bệnh hàng năm ghi nhận ngày dụng máy MX-991/U để hút muỗi đậu nghỉ càng cao và không theo chu kỳ nhất định mà trong nhà; Sau khi bắt được muỗi phải nó diễn biến ngày một phức tạp. Trước tình chuyển muỗi sang type, ghi dán nhãn vào hình diễn biến phức tạp của bệnh dịch tuýp, bảo quản mẫu nơi thoáng mát và mang SXHD và hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc về phòng soi định loại muỗi. hiệu, chưa có vắc xin để phòng bệnh, hoạt 38
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 487 - THÁNG 2 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2020 Máy bắt muỗi MX-991/U Hình 1: Cấu trúc máy bắt muỗi MX-991/U Hình 2: Máy bắt muỗi MX-991/U Hình 3: Hoạt động bắt muỗi tại hộ gia đình bằng Hình 4: Bắt được muỗi máy MX-991/U Đánh giá máy bắt muỗi MX-991/U pin máy không thể hoạt động được; Số muỗi Ưu điểm: Máy bắt muỗi cầm tay nhỏ, bắt được hạn chế không đánh giá đúng thực gọn dể sử dụng để giám sát, trạng côn trùng truyền bệnh tại địa phương Hạn chế: Chỉ bắt được muỗi đậu nghỉ, từ những nguyên nhân trên chúng tôi rất máy phát ra tiếng kêu lớn, bắt muỗi từng con mong muốn giảm nhân lực, rút ngắn thời nên kết quả đánh giá chưa đúng thực tế so gian giám sát muỗi và phải bắt được toàn bộ với số muỗi hiện có tại hộ gia đình nơi giám muỗi hiện có tại hộ gia đình. sát. Máy bắt muỗi cải tiến được làm thủ công Giải pháp: Cần nghiên cứu - cải tiến máy tận dụng các ống nhựa phế liệu, mô phỏng bắt muỗi để việc giám sát được những con theo máy bắt muỗi MX-991/U và đưa vào muỗi đậu nghỉ và đang bay dễ dàng hơn. thực hiện tại cộng đồng; Áp dụng cải tiến Mô tả sáng kiến cải tiến máy bắt muỗi máy bắt muỗi từ năm 2017-2018, so sánh Sự cần thiết thực hiện sáng kiến cải trước và sau cải tiến, sử dụng biểu mẫu thu tiến: Nhân lực y tế hiện nay thiếu; Khi sử thập số liệu[2]. dụng máy bắt muỗi MX-991/U thời gian Nội dung sáng kiến cải tiến: thực hiện bắt muỗi tại hộ gia đình kéo dài Cải tiến về công suất máy: Sử dụng động (15 phút/ hộ gia đình[2]) mất cả ngày/ một cơ mô tơ model 775, sử dụng điện áp: 12v, điểm giám sát; Đang thực hiện giám sát hết nguồn ra: 150W, Tốc độ vòng quay: 39
HỘI THẢO KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ KỸ THUẬT NGÀNH Y TẾ TỈNH B×NH DƯƠNG 2020 18.000RPM (vòng/ phút). Lực hút vừa để hút một nhà giám sát, không cần phải thay hủ, muỗi; muỗi bắt được còn nguyên vẹn và còn sống. Cải tiến về nguồn điện: Dùng ắc quy 12v, Trọng lượng máy và ắc qui khoảng: công suất 20A để tăng thời gian sử dụng. 2.000 gram Một lần xạc đầy bình có thể đi giám sát được Vật tư và kinh phí để thực hiện máy bắt 4-6 điểm giám sát. muỗi: 730.000đ (bao gồm: Mô tơ model 775: Cải tiến dụng cụ để bắt muỗi: Dụng cụ 150.000đ; Ắc quy 12v - 10A: 280.000đ; Phụ này đựng được hết muỗi giám sát được trong kiện khác: 100.000đ (ống nhựa PPC, keo, lưới, hộp nhựa…); Công chế tác: 200.000 đ. Hình 5: Cấu trúc của máy bắt muỗi cải tiến Hình 6: Máy đang sẳn sàng hoạt động Hình 7: Bắt muỗi tại hộ gia đình bằng máy bắt muỗi cải tiến Hình 7: Kết quả thực hiện bắt muỗi tại 01 hộ gia đình bằng máy bắt muỗi cải tiến. 40
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 487 - THÁNG 2 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2020 Ưu điểm của máy bắt muỗi cải tiến so Khả năng áp dụng của sáng kiến: với máy bắt muỗi cầm tay MX-991/U: Máy bắt muỗi cải tiến đã được áp dụng Công suất máy vừa đủ để hút muỗi đậu để giám sát côn trùng thường xuyên từ giữa nghỉ và đang hoạt động, giúp giám sát hiệu năm 2017 đến nay và giám sát ổ dịch SXH quả. Trong lúc đó máy hút cầm tay chỉ hút trong năm 2018. Xác định mật độ muỗi được muỗi đậu nghỉ nên việc giám sát phải truyền bệnh SXHD ở trong và xung quanh cẩn thận để không làm muỗi bay, thời gian nhà. Xác định vùng có nguy cơ cao, sự phân bắt muỗi tại hộ gia đình chỉ 5 phút. bố của muỗi và số phân bố bệnh nhân SXHD Nguồn điện là ắc quy sử dụng được thời trên bản đồ, đặc biệt là vùng có mật độ muỗi gian dài và ổn định. cao. Xác định được sự biến động của véc tơ Dụng cụ đựng muỗi có thể lưu được theo mùa để cảnh giác đưa ra các biện pháp nhiều mẫu, trong khi đó trong phương pháp chủ động phòng chống dịch. Giám sát véc tơ bắt muỗi bằng máy hút cầm tay chỉ lưu được gây bệnh trong công tác phòng chống một mẫu muỗi, khi hút xong phải thay đổi SXHD. ống nghiệm khác để hút tiếp. Việc giám sát véc tơ gây bệnh SXHD Giá thành của máy bắt muỗi cải tiến thấp nói riêng và các bệnh do muỗi gây nên. Để hơn máy bắt muỗi cầm tay MX-991/U giúp việc giám sát nhanh và hiệu quả cao có Hạn chế: Máy bắt muỗi cải tiến có nặng thể áp dụng cho việc giám sát các bệnh khác hơn máy bắt muỗi cầm tay MX-991/U nhưng do muỗi gây ra và có thể áp dụng rộng rãi cũng không ảnh hưởng đến hoạt động bắt các tỉnh trong khu vực và cả Việt Nam. muỗi trong thời gian dài. Kết quả thử nghiệm: Bảng 1: Chỉ số muỗi giám sát năm 2015 [1] Chỉ Tháng Địa số phương Th1 Th2 Th3 Th4 Th5 Th6 Th7 Th8 Th9 Th10 Th11 Th12 muỗi Chỉ số Hưng 0,03 0 0 0 0,07 0,03 0,07 0 0,06 0,07 0 0,1 (DI) Hòa muỗi Dĩ An 0,1 0,1 0 0,07 0,03 0,07 0,07 0,13 0,06 0,07 0,4 0 Aedes Bảng 2: Chỉ số muỗi giám sát năm 2016 [1] Chỉ Tháng Địa số phương Th1 Th2 Th3 Th4 Th5 Th6 Th7 Th8 Th9 Th10 Th11 Th1 muỗi 2 Chỉ số Hưng Hòa 3,3 0,07 0,13 0,06 0,1 0,04 0,1 0,1 0 0,06 0,06 16,6 (DI) muỗi Dĩ An 0,1 0,07 0,07 0,13 6,6 0,2 0,2 0,1 0,13 0,37 0,37 23 Aedes Năm 2015-2016 còn dùng máy bắt muỗi MX-991/U chỉ bắt muỗi đậu nghỉ trong nhà, do không có thời gian nên chỉ bắt muỗi Aedes, không bắt muỗi thường khác. 41
HỘI THẢO KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ KỸ THUẬT NGÀNH Y TẾ TỈNH B×NH DƯƠNG 2020 Bảng 3: Chỉ số muỗi giám sát năm 2017 [1] Tháng Chỉ số Địa muỗi phương Th1 Th1 Th2 Th3 Th4 Th5 Th6 Th7 Th8 Th9 Th10 Th11 2 Chỉ số Hưng Hòa 0,15 0,07 0,2 0,07 0,07 0,13 0,2 0,1 0,13 0,2 0,0 0,1 (DI) muỗi Dĩ An 0,03 0,1 0,27 0,1 0,13 0,07 0,27 0,1 0,2 0,27 0,46 0,1 Aedes Chỉ số Hưng Hòa 13 13 10 13 10 0,0 6,7 Muỗi Dĩ An 6,7 13 0,1 20 26,7 73 10 khác Mật độ muỗi tại địa phương tăng vào các tháng vào mùa mưa. Bảng 4: Kết quả giám sát 9 tháng đầu năm 2018 [1] Tháng Chỉ số Địa muỗi phương Th1 Th1 Th2 Th3 Th4 Th5 Th6 Th7 Th8 Th9 Th10 Th11 2 Chỉ số Hưng Hòa 0,13 0,07 0,07 0,07 0 0,1 0,1 0 0,06 0,13 0,26 0,1 (DI) muỗi Dĩ An 0,2 0,0 0,13 0,2 0,07 0,1 0,2 0,13 0,17 0,6 0,36 0,4 Aedes Chỉ số Hưng Hòa 13,3 6,7 6,7 6,7 0 6,6 6,7 0 6,2 0,23 0,4 1,7 Muỗi Dĩ An 17 0 10 10 6,6 10 7 13,3 10 0,13 0,13 0,8 khác Đánh giá đúng chỉ số mật độ hiện có tại định, máy có thể thực hiện công việc trong địa phương hàng tháng, các loại muỗi khác thời gian dài; tại địa phương khá cao. Giảm thời gian làm việc tại hộ gia đình, Đánh giá lợi ích thu được sau khi sử giảm phiền hà đến người dân; dụng máy bắt muỗi cải tiến: Giảm nhân lực y tế; Việc giám sát được thực hiện từ năm Máy bắt muỗi cải tiến thao tác đơn giản, 2017 đến nay cho kết quả muỗi gây bệnh lực hút mạnh khi giám sát muỗi, có thể bắt SXHD tương đương so với những năm trước được tất cả số muỗi hiện có tại hộ gia đình đây và đủ thời gian để thu thập các loại muỗi dễ dàng (muỗi đang hoạt động và đậu nghỉ), khác mà trước đây không thực hiện được. đánh giá kết quả giám sát được đầy đủ hơn. Kinh phí để thực hiện máy bắt muỗi cải Hiệu quả trong công việc góp phần giúp tiến thấp hơn so với máy hút muỗi cầm tay công tác phòng chống SXHD; được cấp, máy sử dụng dễ dàng có độ ổn 42
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 487 - THÁNG 2 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2020 V. KẾT LUẬN ỨNG DỤNG Kỹ thuật giám sát véc tơ sử dụng máy bắt Tiếp tục sử dụng máy bắt muỗi cải tiến muỗi cầm tay MX-991/U chỉ giám sát được thực hiện giám sát côn trùng truyền bệnh muỗi đang đậu nghỉ, mất nhiều thời gian và SXHD hàng tháng tại tỉnh Bình Dương trong thời gian tới và lên kế hoạch kinh phí nhân đòi hỏi kỹ thuật giám sát phải cẩn thận nhẹ rộng sản phẩm trang bị cho mỗi huyện 1 máy nhàng; Cải tiến máy bắt muỗi để giám sát để thực hiện giám sát côn trùng hàng tháng được mật độ muỗi đang hoạt động và đậu thay cho máy bắt muỗi MX-991/U. nghỉ, cho kết quả chỉ số mật độ muỗi đầy đủ hơn. TÀI LIỆU THAM KHẢO Cải tiến máy bắt muỗi để phục vụ công 1. Sở Y tế Bình Dương (2018) Báo cáo giám tác phòng chống SXHD rất phù hợp với điều sát côn trùng SXH hàng tháng từ năm 2015- 2018. kiện hiện nay; Cần nghiên cứu thêm để ứng 2. Quyết định số: 3711/QĐ-BYT của Bộ Y tế dụng trong giám sát các loại muỗi khác góp ngày 19/9/2014; Về việc ban hành “Hướng phần phòng chống dịch bệnh trong cộng dẫn giám sát và phòng, chống sốt xuất huyết đồng. dengue”. 43