Cảnh báo ô nhiễm hữu cơ ở các khu vực nuôi tôm tại thành phố Hội An

CẢNH BÁO Ô NHIỄM HỮU CƠ Ở CÁC KHU VỰC<br /> NUÔI TÔM TẠI THÀNH PHỐ HỘI AN<br /> Võ Quảng Lâm1<br /> Tôn Thất Chất2<br /> <br /> Tóm tắt: Nước sông các khu vực nuôi trồng thủy sản thành phố Hội An có hàm<br /> lượng BOD5 so với quy chuẩn QCVN 08:2008/BTNMT trong giới hạn cho phép, COD<br /> vượt giới hạn cho phép 2 lần, TSS cao hơn giới hạn qui chuẩn. Các ao nuôi trồng<br /> thủy sản, BOD5 dao động từ 2,1 đến 9,7 mg/l so với quy chuẩn, COD vượt giới hạn<br /> cho phép từ 1,07 đến 1,4 lần, TSS cũng vượt giới hạn cho phép. Các ao nuôi ở Cẩm<br /> Thanh và Cẩm Nam lượng TSS dao động từ 35,1 - 38,3 mg/l, cao hơn các địa phương<br /> khác. Các ao nuôi ở Cẩm Hà và Cẩm An có hàm lượng BOD5 dao động từ 14,4 - 15,3<br /> mgO2/l và COD từ 6,1 - 6,7 mgO2/l cao hơn các địa phương khác. Hàm lượng NNH4 của nước sông vượt giới hạn quy chuẩn từ 1,02 đến 2,54 lần. Khu vực từ thượng<br /> nguồn đến cầu Phước Trạch thuộc sông Đế Võng, N-NH4 cao hơn các khu vực khác,<br /> tương ứng là 0,297 mg/l đối với khu vực sông Đế Võng, đoạn giữa xã Cẩm Hà và<br /> phường Cẩm An và 0,314 mg/l đối với khu vực sông Đế Võng, đoạn giữa phường Cẩm<br /> Châu và Cẩm An. Hàm lượng N-NH4 các ao nuôi dao động từ 0,017 đến 2,573 mg/l,<br /> trung bình 0,515 mg/l.<br /> 1. Mở đầu<br /> Nuôi trồng thủy sản là một trong những thế mạnh của thành phố Hội An góp<br /> phần giải quyết việc làm cho bộ phận lớn lao động ven biển. Tuy nhiên, nghề nuôi<br /> trồng thủy sản ở Hội An những năm gần đây phát triển thiếu bền vững, hiệu quả kinh<br /> tế không cao, dịch bệnh có chiều hướng gia tăng... Nguyên nhân chủ yếu là do sự ô<br /> nhiễm ở vùng hạ du sông Thu Bồn. Đây là vùng đất ngập nước, nơi nhận tất cả nguồn<br /> nước thải đổ về của Hội An. Mặt khác ở đây thường xuyên chịu tác động của bão lụt<br /> hằng năm, làm biến đổi dòng chảy, dẫn đến thay đổi sinh cảnh, biến động các yếu tố<br /> môi trường thủy vực. Các hoạt động khai thác khoáng sản ở thượng lưu, chất thải của<br /> một số xí nghiệp, cơ sở sản xuất, dịch vụ ven sông Thu Bồn cũng tác động đến môi<br /> trường thủy vực nuôi trồng thủy sản. Đặc biệt, các hoạt động dịch vụ phục vụ du lịch<br /> như việc phát triển nhà hàng, khách sạn ven sông và chất thải sinh hoạt của người dân<br /> đã ảnh hưởng lớn đến môi trường nuôi trồng thủy sản. Ô nhiễm hữu cơ là một trong<br /> những cảnh báo quan trọng liên quan đến ô nhiễm môi trường.<br />   KS. Phòng Kinh tế thành phố Hội An<br /> PGS.TS Trường Đại học Nông lâm Huế<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2 <br /> <br /> 65<br /> <br /> CẢNH BÁO Ô NHIỄM HỮU CƠ Ở CÁC KHU VỰC NUÔI TÔM ...<br /> 2. Nội dung<br /> 2.1. Phương pháp thu thập thông tin<br /> - Thứ cấp: Từ các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến vấn<br /> đề ô nhiễm hữu cơ môi trường nước…<br /> - Sơ cấp: Kết quả điều tra về hoạt động nuôi trồng thủy sản và lấy mẫu quan trắc<br /> các chỉ tiêu môi trường nước sông và ao nuôi ở thành phố Hội An.<br /> + Mẫu nước sông: Chất lượng nước sông được quan trắc ở 05 vị trí, tập trung tại<br /> các đoạn sông cấp nước cho các ao nuôi trồng thủy sản như sông Đế Võng, Thu Bồn.<br /> Cụ thể:<br /> •  Nước sông Đế Võng, đoạn giữa xã Cẩm Hà và phường Cẩm An, thượng lưu<br /> cầu An Bàng 1km (ký hiệu NS1).<br /> •  Nước sông Đế Võng, đoạn giữa phường Cẩm Châu và Cẩm An, thượng lưu cầu<br /> Phước Trạch 500m (NS2).<br /> •  Nước sông Đế Võng, tại khu vực cống Hóc Rộ, Cẩm Thanh (NS3).<br /> •  Nước sông tại Hói Lăng, Cồn Nhàn, Cẩm Thanh (NS4).<br /> •  Nước sông Thu Bồn, tại khu vực NTTS phường Cẩm Nam (NS5).<br /> •  Thời gian lấy mẫu: chia làm 07 đợt (từ tháng 4 đến tháng 10/2013, mỗi tháng<br /> lấy 01 đợt).<br /> + Mẫu nước ao nuôi:<br /> Quan trắc tại 8 ao nuôi ở các xã, phường có nuôi tôm gồm Cẩm Hà (CH), Cẩm<br /> An (CA), Cẩm Châu (CC), Cẩm Thanh (CT) và Cẩm Nam (CN). Mỗi tháng lấy 01 đợt,<br /> từ tháng 4 đến tháng 10/2013.<br /> <br /> Hình 2.1. Bản đồ lấy mẫu quan trắc môi trường NTTS thành phố Hội An<br /> 66<br /> <br /> Võ Quảng Lâm - Tôn Thất Chất<br /> 2.2. Danh mục các thông số quan trắc<br /> Các thông số quan trắc gồm chất rắn lơ lửng (TSS), hàm lượng oxy sinh hóa<br /> (BOD5), hàm lượng oxy hóa học (COD), amonia tổng số (N-NH4), nitơ tổng số, phốt<br /> phát tổng số.<br /> 2.3. Phương pháp lấy mẫu, bảo quản và phân tích mẫu<br /> Các phương pháp đo đạc, lấy mẫu ngoài hiện trường, bảo quản, vận chuyển, xử<br /> lý và phân tích mẫu trong phòng thí nghiệm được thực hiện theo hướng dẫn tại Thông<br /> tư số 10/2007/TT-BTNMT ngày 22/10/2007 của Bộ Tài nguyên và Môi trường.<br /> 2.4. Phương pháp xử lý, phân tích số liệu: Bằng phần mềm Excel<br /> 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> 3.1. Nước sông<br /> 3.1.1. Nhóm các yếu tố hữu cơ (BOD5, COD, TSS)<br /> Mặc dầu hàm lượng BOD5 ở các vị trí so với quy chuẩn QCVN 08:2008/BTNMT đều nằm trong giới hạn cho phép (GHCP) tuy nhiên khi xem xét chỉ tiêu COD<br /> và TSS, có thể thấy sự gia tăng hàm lượng chất hữu cơ nước sông ở các khu vực nuôi<br /> trồng thủy sản của thành phố.<br /> So với quy chuẩn QCVN 10:2008/BTNMT hầu hết các vị trí khảo sát đều có hàm<br /> lượng COD vượt giới hạn cho phép khoảng 2 lần. Hàm lượng COD tại các vị trí này<br /> cao do hai bên dòng sông đều có hệ thống nhà hàng, khách sạn phát triển mạnh, hoạt<br /> động NTTS và sinh hoạt của người dân sinh sống nên lượng chất hữu cơ tăng cao.<br /> Tại một số thời điểm, ở một số khu vực sông, hàm lượng TSS cao hơn GHCP của<br /> quy chuẩn QCVN 08:2008/BTNMT như khu vực nước sông Cổ Cò (thượng lưu cầu Phước<br /> Trạch) lúc triều lên tháng 6, lúc triều xuống tháng 7; tầng đáy nước sông Đế Võng lúc triều<br /> xuống và tầng đáy nước sông Biền Lăng (Cẩm Thanh) lúc triều xuống trong tháng 8. Tất<br /> cả các vị trí lấy mẫu trong tháng 9 và tháng 10 đều vượt GHCP từ 1,07 đến 1,6 lần.<br /> <br /> Hình 3.1. So sánh hàm lượng chất hữu cơ của nước sông tại các vị trí<br /> 67<br /> <br /> CẢNH BÁO Ô NHIỄM HỮU CƠ Ở CÁC KHU VỰC NUÔI TÔM ...<br /> Theo thời gian, cũng cho thấy sự tích tụ hữu cơ ở các khu vực sông. Hàm lượng<br /> các chất hữu cơ tăng dần từ tháng 4 đến tháng 10. Đây chính là mùa vụ chính của nghề<br /> NTTS cũng như các hoạt động sản xuất, kinh doanh nên việc xả thải vào môi trường<br /> lớn nhất.<br /> <br /> TSS<br /> <br /> BOD5<br /> <br /> COD<br /> Hình 3.2. Diễn biến hàm lượng TSS, BOD5, COD theo thời gian giữa các khu vực sông<br /> <br /> 3.1.2. Nhóm các yếu tố dinh dưỡng (N-NH4, N tổng, P tổng)<br /> Hàm lượng N-NH44 tại đa số các vị trí khảo sát đều vượt GHCP đối với quy<br /> chuẩn QCVN 10:2008/BTNMT từ 1,02 đến 2,54 lần.<br /> Hàm lượng tổng Nitơ và tổng phốt pho đều ở mức bình thường, tuy nhiên các<br /> quy chuẩn so sánh không quy định hai chỉ tiêu này.<br /> 68<br /> <br /> Võ Quảng Lâm - Tôn Thất Chất<br /> <br /> Hình 3.3. So sánh hàm lượng chất hữu cơ giữa các khu vực sông<br /> Từ tháng 4 đến tháng 9 năm 2013, hàm lượng N-NH4 ở các khu vực biến động<br /> theo quy luật tùy thuộc quá trình trao đổi nước theo thủy triều. Tuy vậy, có thể thấy ở<br /> các khu vực từ thượng nguồn đến cầu Phước Trạch thuộc sông Đế Võng, hàm lượng<br /> N-NH4 thường đạt cao hơn các khu vực khác và cao nhất vào tháng 9, tương ứng là<br /> 0,297 mg/l đối với khu vực sông Đế Võng, đoạn giữa xã Cẩm Hà và phường Cẩm An<br /> và 0,314 mg/l đối với khu vực sông Đế Võng, đoạn giữa phường Cẩm Châu và Cẩm<br /> An. Điều này chứng tỏ lượng chất hữu cơ ở khu vực này tích tụ khá lớn trong khi thực<br /> vật phù du – nhân tố tiêu thụ amonia tổng số kém phát triển.<br /> Điều này cũng thể hiện rõ hơn khi hàm lượng nitơ tổng số, phốtpho tổng số vào<br /> tháng 9 ở 2 khu vực này đạt cao nhất. Hàm lượng nitơ tổng số tại các khu vực cũng<br /> biến động theo quy luật tăng giảm và đạt cao nhất vào tháng 9<br /> <br /> 69<br /> <br />