Cây ăn quả và cách chiết ghép, giâm cành, tách chồi

Chia sẻ: Nguyễn Bắc Kiều Phong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:60

Thêm vào BST

Báo xấu

784
lượt xem 275
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung hướng dẫn cách nhân nhanh, nhiều cây giống chất lượng tốt bằng phương pháp tiên tiến. Các phương pháp này không chỉ áp dụng trong lĩnh vực cây ăn quả mà cả trong lĩnh vực lâm nghiệp, cây công nghiệp, cây cảnh, cây thuốc và cây hoa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cây ăn quả và cách chiết ghép, giâm cành, tách chồi

TRÇN THÕ TôC - HOµNg NGäC THUËN CHIÕT GhÐP, GI¢M CµNH, T¸CH CHåi C¢Y ¡N QU¶ (T¸i b¶n lÇn thø n¨m) NHµ XUÊT B¶N N¤NG NGHIÖP Hµ Néi - 1999
Môc lôc Lêi Giíi THIÖU ...............................................................................................5 A. Më §ÇU ........................................................................................................6 B. Tæ CHøC Vµ X©Y DùNG V¦êN ¦¥M .................................................8 1. KHU C©Y GièNG ............................................................................................8 2. KHU NH©N GièNG .......................................................................................10 a) V−ên gieo h¹t ................................................................................................................10 b) Khu ra ng«i, chê ghÐp vµ huÊn luyÖn c©y con ..............................................................10 3. CHäN §ÊT X¢Y DùNG V−êN −¬M ..............................................................11 a) Nh÷ng tiªu chuÈn chän ®Êt............................................................................................11 b) Chia l«, thiÕt kÕ v−ên −¬m ............................................................................................11 C. c¸c PH¦¥NG PH¸P NH¢N GièNG CHUNG CHO C¸C C¢Y ¡N QU¶....................................................................................................................12 1. NH©N GiènG B»Ng pH−¬NG PH¸P H÷u TÝNH ...........................................12 a) C¸ch chuÈn bÞ vµ xö lý h¹t tr−íc khi gieo .....................................................................12 b) Ra ng«i c©y con chê ghÐp hoÆc ®Ó æn ®Þnh c©y con tr−íc lóc ®em trång .....................13 2. NH¢N GièNG V« TÝNH C¢Y ¨N QU¶ ..........................................................14 a) Nh©n gièng v« tÝnh tù nhiªn..........................................................................................14 b) Nh©n gièng v« tÝnh nh©n t¹o .........................................................................................14 3. THU HO¹CH, VËN CHUYÓN Vµ B¶O QU¶N CµNH GHÐP ............................28 a) Thêi vô ghÐp..................................................................................................................28 b) Thu ho¹ch vµ vËn chuyÓn c©y con.................................................................................29 2
D. ph−¬ng ph¸p nh©n GIèNG MéT Sè C©Y ¡N qña ..................30 1. NH¢N GièNG CaM, QUýT ............................................................................30 Nh©n gièng ........................................................................................................................31 C¸c ph−¬ng ph¸p ghÐp vµ thêi vô ghÐp .............................................................................32 2. NH¢N GièNG CHUèi (Musa sinensis)..........................................................32 Nh©n gièng ........................................................................................................................32 3. NH¢N GièNG V¶i .........................................................................................35 Nh©n gièng ........................................................................................................................36 4. NH¢N Gièng HåNG Xiªm ...........................................................................37 Nh©n gièng ........................................................................................................................38 5. NH©N Gièng HåNG .....................................................................................39 Nh©n gièng ........................................................................................................................39 6. NH¢N Gièng NA ..........................................................................................41 Nh©n gièng ........................................................................................................................41 7. NH¢N Gièng æi ...........................................................................................42 Nh©n gièng ........................................................................................................................42 8. NH¢N GIèNG M¬ .........................................................................................43 A) C¸c gièng m¬ ë n−íc ta................................................................................................43 B) Nh©n gièng ...................................................................................................................44 9. NH¢N GIèNG MËN .......................................................................................48 A. C¸c gièng mËn cÇn chó ý ph¸t triÓn ............................................................................48 B. Nh©n gièng...................................................................................................................49 10. NH¢N GIèNG DøA ......................................................................................53 Nh©n gièng ........................................................................................................................53 11. NH©N GiãNG T¸O ......................................................................................54 a) C¸c gièng t¸o phæ biÕn..................................................................................................54 3
b) Nh©n gièng....................................................................................................................55 12. NH¢N GIèNG XOµi.....................................................................................56 Nh©n gièng ........................................................................................................................56 13. NH¢N GIèNG L£ .........................................................................................57 C¸c ph−¬ng ph¸p nh©n gièng lª ........................................................................................58 C¸C CHÊT §IÒU TIÕT SINH TR−ëNG TH−êNG DïNG..................59 1. Axit Indolylbutyric (IBA).............................................................................................59 2. Axit α Naptylaxetic (α NAA) ......................................................................................60 3. Axit Indolylaxetic (IAA)..............................................................................................60 4
Lêi Giíi THIÖU HiÖn nay nghÒ lµm v−ên ®ang ph¸t triÓn m¹nh nh»m tháa m·n thÞ tr−êng tiªu thô n«ng s¶n phÈm trong vµ ngoµi n−íc, víi yªu cÇu ngµy cµng cao c¶ vÒ chÊt l−îng vµ sè l−îng. Do vËy, ng−êi lµm v−ên mong cã nh÷ng gièng c©y quý, gièng tèt: N¨ng suÊt cao, vÞ th¬m ngon, m· qu¶ ®Ñp, v−ên cho thu ho¹ch c¶ bèn mïa. Chän ®−îc nhiÒu c©y gièng nh− mong muèn cña ng−êi lµm v−ên kh«ng dÔ dµng. V× chän ®−îc c©y lµm gièng ®· khã, cã khi c¶ mét v−ên chØ chän ®−îc mét vµi c©y võa ý. Nh©n gièng theo ph−¬ng ph¸p d©n gian võa h¹n chÒ vÒ sè l−îng, vÒ thêi gian vµ vÒ c¶ chÊt l−îng c©y gièng. ThÞ tr−êng c©y gièng tù do ®· phÇn nµo ®¸p øng cho yªu cÇu trªn, song rÊt tuú tiÖn nªn ®· cung cÊp cho c¸c chñ v−ên c¶ nh÷ng c©y gièng kh«ng ®ñ tiªu chuÈn, nh− gièng xÊu nhiÔm s©u bÖnh, c©y thiÕu søc sèng... do vËy ®· g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ cho ng−êi lµm v−ên nhÊt lµ c¸c chñ v−ên lín vµ dÉn tíi gi¶m hiÖu qu¶ cña nghÒ lµm v−ên. §Ó gióp c¸c nhµ lµm v−ên gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n trªn, Nhµ XuÊt b¶n N«ng nghiÖp ®· xuÊt b¶n cuèn "ChiÕt ghÐp, gi©m cµnh, t¸ch chåi c©y ¨n qu¶" cña GS.TS TrÇn ThÕ Tôc vµ PTS. Hoµng Ngäc ThuËn. Cuèn s¸ch nµy h−íng dÉn c¸ch nh©n nhanh, nhiÒu c©y gièng chÊt l−îng tèt b»ng ph−¬ng ph¸p tiªn tiÕn (chiÕt ghÐp, gi©m cµnh, t¸ch chåi). Cïng víi c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n, kinh nghiÖm d©n gian vµ nhiÒu kinh nghiÖm cña b¶n th©n trong nh÷ng n¨m nghiªn cøu ¸p dông, c¸c t¸c gi¶ sÏ gióp c¸c b¹n thµnh c«ng trong viÖc t¹o cho m×nh vµ cho x· héi nhiÒu gièng c©y quý theo ý muèn. C¸c ph−¬ng ph¸p nh©n gièng nµy kh«ng chØ ¸p dông trong lÜnh vùc c©y ¨n qu¶ mµ c¶ trong lÜnh vùc c©y l©m nghiÖp, c©y c«ng nghiÖp, c©y thuèc, c©y c¶nh vµ hoa. Qua c¸c lÇn t¸i b¶n, néi dung cuèn s¸ch ®· ®−îc bæ sung vµ söa ®æi. Chóng t«i mong nhËn ®−îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña b¹n ®äc ®Ó cuèn s¸ch ngµy cµng ®−îc hoµn thiÖn h¬n. Nhµ xuÊt b¶n tr©n träng giíi thiÖu cïng b¹n ®äc. NHµ XUÊT B¶N N¤NG NGHIÖP 5
A. Më §ÇU NghÒ trång c©y ¨n qu¶ muèn ph¸t triÓn nhanh ph¶i nhê vµo viÖc cung cÊp c©y gièng ®ñ sè l−îng vµ b¶o ®¶m chÊt l−îng. §iÒu ®ã hoµn toµn phô thuéc vµo viÖc tæ chøc m¹ng l−íi v−ên −¬m vµ tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cña tõng v−ên −¬m. ViÖc ®Çu t− khoa häc kü thuËt theo chiÒu s©u vµ cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho v−ên −¬m lµ nh÷ng kh©u then chèt, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò ®Ó cung cÊp nh÷ng c©y gièng vµ gèc ghÐp tèt cho s¶n xuÊt. Trong nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt øng dông trong s¶n xuÊt gièng c©y ¨n qu¶, ng−êi ta ®Æc biÖt quan t©m ®Õn gèc ghÐp. ViÖc dïng c¸c gèc ghÐp lïn vµ nöa lïn ®−îc coi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng trong nghÒ trång t¸o ë ch©u ¢u, v× khi ghÐp lªn c¸c gèc ghÐp ®ã c©y t¸o kh«ng to lín nh− tr−íc n÷a, mµ t¸n c©y nhá l¹i, trång ®−îc dµy h¬n, c©y sím cho qu¶, s¶n l−îng trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch t¨ng ®Õn 45% do cã thÓ trång dµy tèi ®a 4.000 c©y/ha, trång 2 - 3 hµng 1 b¨ng, thËm chÝ 10.000 c©y/ha. §Æc biÖt nhê cã gèc ghÐp lïn ®· gi¶m ®−îc ®¸ng kÓ c«ng c¾t tØa, phun thuèc trõ s©u, v.v...vµ ®Æc biÖt lµ c«ng thu ho¹ch. TiÕn bé kü thuËt vµ gèc ghÐp t¸o nµy ®· ®−îc phæ biÕn réng r·i ë ch©u ¢u. NghÒ trång cam cña Braxin vµ mét sè n−íc nam Mü mét thêi ®iªu ®øng v× sù tµn ph¸ cã tÝnh hñy diÖt cña bÖnh virut Tristeza, ë Braxin ph¶i hñy bá 3 triÖu c©y vµ thÞ tr−êng cam thÕ giíi v¾ng h¼n s¶n phÈm cam cña n−íc nµy trong thêi gian dµi. Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ gèc ghÐp chèng bÖnh vµ c¸c tæ hîp m¾t ghÐp, gèc ghÐp s¹ch bÖnh virut ®· phôc håi l¹i ®−îc c¸c v−ên cam cña Braxin. Ng−êi ta chän ®−îc Poncirus trifoliata vµ c¸c gièng lai gi÷a P. trifoliata vµ cam chanh nh− Troyer citrange, v.v... lµm gèc ghÐp chèng bÖnh. ë ViÖt Nam, t¸o ThiÖn PhiÕn ë H¶i H−ng lµ mét ®Æc s¶n næi tiÕng ë vïng ®ång b»ng B¾c bé. NhiÒu n¨m kh«ng më réng trång gièng t¸o nµy ra ®−îc v× chØ cã mét c¸ch nh©n gièng duy nhÊt cña d©n gian lµ dïng chåi rÔ. Tr¹i thùc tËp thÝ nghiÖm Bé m«n rau qu¶ Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I tËp trung nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn c¸ch nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p ghÐp m¾t trong nh÷ng n¨m ®Çu 70 ®· më réng nhanh chãng diÖn tÝch trång t¸o ë vïng ®ång b»ng B¾c bé vµ c¸c vïng kh¸c trong n−íc. TiÕp theo lµ sù xuÊt hiÖn c¸c gièng t¸o míi H12, N032, t¸o m¸ hång, t¸o ®µo tiªn do ViÖn C©y l−¬ng thùc vµ thùc phÈm tuyÓn chän ®· t¹o ra ®−îc mét sù thay ®æi lín lao kh«ng nh÷ng trong nghÒ trång t¸o, mµ cßn gãp phÇn quan träng vµo viÖc cung cÊp qu¶ t−¬i cho nh©n d©n, nguyªn liÖu t¹i chç cho ngµnh chÕ biÕn c«ng nghiÖp thùc phÈm. Nh÷ng vÝ dô trªn ®©y cho thÊy vai trß quan träng cña c«ng t¸c gièng, chän gèc ghÐp, ph−¬ng ph¸p nh©n gièng trong viÖc ph¸t triÓn nghÒ trång c©y ¨n qu¶. Cho ®Õn nay, viÖc nh©n gièng c©y ¨n qu¶ cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ngoµi c¸c ph−¬ng ph¸p cæ truyÒn, dÔ lµm nh− gieo h¹t, chiÕt cµnh, ng−êi ta ®· bæ sung thªm nhiÒu ph−¬ng ph¸p kh¸c nh− t¸ch chåi, tØa mÇm, gi©m cµnh, ghÐp, nu«i cÊy m«. Tïy theo tËp tÝnh sinh tr−ëng cña tõng gièng mµ cã thÓ ¸p dông mét hoÆc nhiÒu ph−¬ng ph¸p nh©n gièng c©y ¨n qu¶ ®· kÓ trªn ®©y. HiÖn nay phong trµo kinh tÕ v−ên ®ang ph¸t triÓn m¹nh ë nhiÒu tØnh vµ thµnh phè, nhu cÇu c©y gièng (c©y ¨n qu¶) rÊt lín. Ta ch−a cã v−ên −¬m quèc gia vµ v−ên c©y gièng ë mçi vïng, ®iÒu ®ã mang l¹i kh«ng Ýt khã kh¨n trë ng¹i cho ng−êi s¶n xuÊt, v× tuyÖt ®¹i bé phËn gièng c©y con lµ do c¸c v−ên t− nh©n cung cÊp, bªn c¹nh mét sè ng−êi lµm v−ên cã kinh nghiÖm lµm c©y gièng, hä cã ý thøc tr¸ch nhiÖm vÒ nghÒ nghiÖp vµ gi¸ c¶ ph¶i ch¨ng, mét sè kh¸c v× lîi nhuËn ®øng ra mua b¸n vµ s¶n xuÊt c©y gièng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn, g©y thiÖt h¹i kh«ng nhá cho kinh tÕ v−ên. 6
§· ®Õn lóc c¸c c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ gièng cña Nhµ n−íc ph¶i chÊn chØnh vµ tæ chøc l¹i viÖc s¶n xuÊt vµ cung cÊp gièng c©y ¨n qu¶ cho c¸c vïng, ®Ó ph¸t huy thÕ m¹nh vÒ tiÒm n¨ng c©y ¨n qu¶ trong mçi vïng vµ ®Ó cã thªm s¶n phÈm c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi ®Æc s¶n dïng cho xuÊt khÈu vµ tiªu thô trong n−íc. §èi víi c©y ¨n qu¶, mét c©y gièng tèt ph¶i cã ®ñ c¸c tiªu chuÈn sau: 1. C©y gièng cã ®Çy ®ñ c¸c ®Æc tr−ng cña gièng m×nh muèn trång. VÒ h×nh th¸i ph¶i xem th©n cµnh, l¸, hoa, qu¶, h¹t; vµ vÒ mÆt phÈm chÊt còng ph¶i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm tréi cña gièng ®ã. VÝ dô: Cam X· §oµi qu¶ chÝn ¨n rÊt ngon vµ th¬m. 2. C©y gièng ph¶i ®¹t ®−îc c¸c tiªu chuÈn cÇn thiÕt vÒ ®é cao, c¸c cµnh ®Ó t¹o khung, ®−êng kÝnh cña th©n chÝnh, bé l¸, bé rÔ. Mçi gièng c©y ¨n qu¶ kh¸c nhau, chØ tiªu cña c©y gièng cã kh¸c nhau song chØ tiªu chung ph¶i ®¹t lµ c©y con kháe, cã søc sèng tèt. 3. C©y gièng kh«ng mang c¸c mÇm mèng bÖnh, nhÊt lµ nh÷ng bÖnh thuéc ®èi t−îng kiÓm dÞch quèc gia hay khu vùc. VÝ dô: C¸c c©y gièng cam quýt trong v−ên −¬m ph¶i ®−îc kiÓm tra tr−íc khi xuÊt lµ s¹ch bÖnh, kh«ng mang bÖnh greening (ta th−êng gäi lµ bÖnh xanh qu¶). Nh×n b»ng m¾t th−êng khã nhËn thÊy ®−îc, mÆc dï bÒ ngoµi c©y gièng tr«ng rÊt kháe m¹nh, sung søc, nh−ng cã c©y bªn trong ®· ñ bÖnh. Cã thÓ kiÓm tra b»ng ph−¬ng ph¸p dïng c©y chØ thÞ. 4. Tæ hîp gèc ghÐp, m¾t ghÐp cña c©y gièng (nÕu lµ c©y ghÐp) ph¶i thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu ®Êt ®ai cña vïng trång. 7
B. Tæ CHøC Vµ X©Y DùNG V¦êN ¦¥M Tæ chøc v−ên −¬m lµ s¾p xÕp néi dung c¸c khu vùc s¶n xuÊt trong v−ên −¬m c©y gièng. ViÖc tæ chøc v−ên −¬m ph¶i c¨n cø vµo quy m« s¶n xuÊt, nhiÖm vô cô thÓ cña v−ên, nh÷ng ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña vïng. Th«ng th−êng v−ên −¬m c©y gièng ®−îc chia lµm hai khu vùc: - Khu c©y gièng; - Khu nh©n gièng: Ra ng«i, chê ghÐp, ®Þnh h×nh vµ huÊn luyÖn c©y con (h×nh 1). 1. KHU C©Y GièNG Khu nµy ®Ó trång c¸c c©y mÑ lÊy h¹t −¬m gieo c©y con; gieo c©y gèc ghÐp; lÊy cµnh chiÕt, cµnh gi©m. Khu nµy cßn bao gåm mét phÇn diÖn tÝch lµm v−ên nh©n gç ghÐp (cµnh ghÐp). Nhê cã khu c©y gièng ta kh«ng ph¶i ®i mua m¾t ghÐp ë xa, nhÊt lµ nh÷ng cµnh chiÕt, cµnh gi©m, khi chuyÓn tõ xa vÒ søc sèng sÏ gi¶m sót rÊt nhiÒu. MÆt kh¸c mua cµnh gièng ë xa mét c¸ch å ¹t, chóng ta kh«ng cã ®iÒu kiÖn kiÓm tra, xem xÐt c¸c ®Æc tÝnh tÝnh tr¹ng cña c©y mÑ. V−ên s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ l©u n¨m kh«ng cho phÐp sö dông nh÷ng gièng trång nh− vËy. 8
H×nh 1: S¬ ®å tæ chøc v−ên c©y ¨n qu¶ 9
Khu c©y gièng ph¶i ®−îc nh©n tõ nh÷ng c©y ®Çu dßng cña c¸c v−ên gièng nguyªn chñng hoÆc gièng cÊp I. ChÕ ®é ch¨m bãn cho c©y ''mÑ'' ë v−ên nµy còng ph¶i ®−îc ®Æc biÖt chó ý h¬n so víi v−ên s¶n xuÊt; chÕ ®é bãn ph©n, t−íi n−íc vµ phßng trõ s©u bÖnh ph¶i ®Æc biÖt nghiªm ngÆt. Ng−êi phô tr¸ch v−ên hoÆc gia ®×nh ph¶i cã sæ theo dâi hµng ngµy vÒ chÕ ®é ch¨m bãn, t×nh h×nh sinh tr−ëng, diÔn biÕn n¨ng suÊt cña v−ên c©y gièng. ë mçi c©y nªn cã b¶ng ghi sè, ®¸nh dÊu. DiÖn tÝch khu c©y gièng tïy thuéc vµo quy m« cña v−ên −¬m, cã thÓ tï 0,5 - 1 ha. 2. KHU NH©N GièNG Khu vùc nµy lµ phÇn chñ yÕu cña v−ên −¬m. Trong thùc tÕ s¶n xuÊt, do ®iÒu kiÖn cÊp thiÕt ®ßi hái ph¶i cã c©y gièng ngay ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu cña s¶n xuÊt, th−êng khu nh©n gièng ®−îc x©y dùng tr−íc. Nh÷ng n¨m ®Çu cã thÓ mua h¹t gèc ghÐp, cµnh chiÕt, cµnh gi©m ë nh÷ng n¬i kh¸c. Song nhÊt thiÕt ph¶i kiÓm tra kü l−ìng c¸c ®Æc tÝnh tÝnh tr¹ng nh÷ng c©y ®Çu dßng cña c¬ së mµ ta ®Þnh sö dông. Khu nh©n gièng ®−îc chia thµnh c¸c khu nhá sau: a) V−ên gieo h¹t §Ó gieo h¹t lÊy c©y con ®em trång vµ sö dông lµm gèc ghÐp. V−ên nµy l¹i ®−îc chia thµnh nhiÒu phÇn riªng biÖt cho tõng gièng, tõng chñng lo¹i c©y ¨n qu¶ mµ ta ®Þnh nh©n. Yªu cÇu cµy ®Êt s©u 18 - 20 cm, bõa nhá cã ®−êng kÝnh viªn d−íi 5 mm chiÕm 60 - 70%, 5 - 10 mm chiÕm 20 - 25% vµ trªn 10 mm d−íi 15%. Lªn luèng réng 1m, cao 20 cm, chiÒu dµi kh«ng qu¸ 15m, ®Ó dÔ tho¸t n−íc. Réng r·nh luèng 30 cm. Bãn lãt tõ 50 - 100 tÊn ph©n chuång hoai môc cho 1 ha; l©n suppe 1.000 kg/ha; 500 kg clorua kali/ha; 600 - 1.000 kg v«i bét/ha. V«i bét bãn khi cµy vì; ph©n chuång, ph©n l©n, ph©n kali bãn khi cµy bõa l¹i. Cã thÓ xö lý ®Êt tr−íc khi gieo 10 ngµy b»ng c¸c lo¹i thuèc trõ nÊm vµ vi khuÈn. Trong khu vùc nµy nªn bè trÝ cã mét nhµ gi©m c©y chiÕt, gi©m cµnh. ThÓ thøc vµ quy c¸ch sÏ ®−îc tr×nh bµy trong phÇn kü thuËt gi©m cµnh ë phÇn sau. b) Khu ra ng«i, chê ghÐp vµ huÊn luyÖn c©y con Khu nµy dïng ®Ó ra ng«i c©y gèc ghÐp, ra ng«i cµnh chiÕt, cµnh gi©m, ch¨m bãn c¸c lo¹i c©y con ®Ó chuÈn bÞ xuÊt v−ên. §Êt ra ng«i, chê ghÐp còng cµy bõa nh− ®Êt gieo h¹t. Tïy ®Êt tèt, xÊu mµ cã thÓ bãn lãt cho 1 ha nh− sau: ph©n chuång tõ 60 - 100 tÊn, v«i bét 1.000 kg, l©n suppe tõ 500 - 1000 kg, clorua kali 200 - 300 kg/ha. Xö lý ®Êt tr−íc khi trång tõ 10 - 15 ngµy ®Ó chèng nÊm vµ vi khuÈn trong ®Êt nÕu thÊy cÇn thiÕt. NhiÒu v−ên −¬m tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, ng−êi ta dïng tói bÇu PE cho viÖc ra ng«i c©y con chê ghÐp, c©y gi©m cµnh vµ c©y chiÕt. §Æc biÖt phæ biÕn ®èi víi c©y chiÕt vµ c©y gi©m cµnh. 10
Sau nhiÒu thÝ nghiÖm, chóng t«i thÊy kÝch th−íc lo¹i tói PE thÝch hîp víi nhiÒu loµi c©y gièng ë n−íc ta lµ 15 x 10 cm ®èi víi c©y ghÐp lµ 13 - 15 cm ®èi víi c©y chiÕt vµ gi©m cµnh. 3. CHäN §ÊT X¢Y DùNG V−êN −¬M a) Nh÷ng tiªu chuÈn chän ®Êt GÇn v−ên s¶n xuÊt, gÇn n¬i tiªu thô c©y gièng, tiÖn vËn chuyÓn ®Ó gi¶m bít chi phÝ. GÇn nguån n−íc t−íi. §Êt ph¶i tho¸t n−íc, b»ng ph¼ng, kÝn giã, dÔ bè trÝ hÖ thèng m−¬ng t−íi vµ èng dÉn n−íc. §Þa h×nh ph¶i b»ng ph¼ng tho¸ng m¸t, kh«ng bÞ ¶nh h−ëng nÆng nÒ cña s−¬ng muèi. §Êt cÇn cã tÇng dµy tõ 30 - 40 cm trë lªn; t¬i xèp nh−ng kh«ng nªn nhÑ qu¸, ®é mµu mì ph¶i cao. §é chua cña ®Êt ph¶i tuú thuéc vµo yªu cÇu riªng cña tõng lo¹i c©y ¨n qu¶. VÝ dô c©y cam quýt cÇn cã pH tõ 6 - 6,5; døa 5 - 5,5; chuèi tõ 5 - 8. b) Chia l«, thiÕt kÕ v−ên −¬m DiÖn tÝch v−ên −¬m th−êng nhá nªn chia l« thiÕt kÕ v−ên kh«ng phøc t¹p l¾m. Nguyªn t¾c chung lµ: chia tû lÖ diÖn tÝch c©n ®èi gi÷a c¸c khu vùc trªn nhu cÇu c©y gièng cña tõng n¨m ®Ó cã thÓ lu©n canh hîp lý. M−¬ng t−íi vµ tiªu cÇn ®µo kÕt hîp víi vµnh ®ai b¶o vÖ, ®−êng trôc vµ ®−êng phô trong l«. Trªn bê m−¬ng, ven ®−êng trôc cã thÓ kÕt hîp trång c©y mÑ ®Ó cã bãng che cho c©y con míi ra ng«i hoÆc nh÷ng c©y con míi bøng ®Ó vËn chuyÓn ®Õn n¬i s¶n xuÊt. Xung quanh v−ên cÇn trång ®ai rõng ch¾n giã, cã thÓ x©y dùng ®ai rõng thÊp vµ kÝn víi 4 hµng c©y b¾t ®Çu tõ bê m−¬ng tiªu bao quanh v−ên ra phÝa ngoµi. §ai rõng cßn cã t¸c dông chèng tr©u bß, t¨ng thªm phÇn thu nhËp c©y lµm cñi, lÊy gç... Bªn trong v−ên ë mçi khu còng cÇn cã bÓ ng©m ph©n vµ ao th¶ c¸ ë gi÷a, kÕt hîp víi chuång tr¹i ch¨n nu«i ®Ó cã ph©n bãn chñ ®éng. CÇn kÕt hîp viÖc thiÕt kÕ v−ên −¬m víi viÖc lµm ®Ñp c¶nh quan khu vùc vµ ý thøc c¶i thiÖn m«i sinh. 11
C. c¸c PH¦¥NG PH¸P NH¢N GièNG CHUNG CHO C¸C C¢Y ¡N QU¶ Nh©n gièng lµ mét qu¸ tr×nh sinh ra mét c¬ thÓ míi, mµ c¬ thÓ ®ã mang nh÷ng ®Æc tÝnh di truyÒn gièng c©y mÑ. Trong nghÒ trång c©y ¨n qu¶ cã nhiÒu h×nh thøc nh©n gièng kh¸c nhau, nh−ng cã thÓ bao gåm hai h×nh thøc c¬ b¶n lµ: Nh©n gièng h÷u tÝnh vµ nh©n gièng v« tÝnh. 1. NH©N GiènG B»Ng pH−¬NG PH¸P H÷u TÝNH Lµ qu¸ tr×nh t¹o c©y con tõ h¹t, thuéc ph−¬ng ph¸p nh©n gièng cæ truyÒn ®−îc loµi ng−êi sö dông tõ khi b¾t ®Çu biÕt trång c©y ¨n qu¶. H¹t ®−îc h×nh thµnh do kÕt qu¶ thô tinh cña tÕ bµo h¹t phÊn víi tÕ bµo no·n. Tõ h¹t sÏ mäc ra mét c©y míi mang ®Æc tÝnh di truyÒn cña c¶ c©y bè vµ c©y mÑ, hoÆc nghiªng h¼n vÒ phÝa c©y bè hoÆc mÑ. H¹t ®−îc h×nh thµnh do qu¸ tr×nh tù hoa thô phÊn (hoa l−ìng tÝnh vµ cã kh¶ n¨ng c¸ch ly) cã nhiÒu kh¶ n¨ng duy tr× c¸c ®Æc tÝnh tÝnh tr¹ng cña c©y mÑ h¬n. Lµ mét ph−¬ng ph¸p t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n dÔ lµm, tèc ®é nh©n nhanh vµ trong ®a sè tr−êng hîp hÖ sè nh©n cao, nhanh chãng tho¶ m·n nhu cÇu c©y gièng cho s¶n xuÊt. Muèn h¹t n¶y mÇm tèt cÇn chó ý t¹o ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ Èm ®é thÝch hîp ®èi víi tõng loµi c©y ¨n qu¶ nhÊt ®Þnh, ®é s©u lÊp h¹t ph¶i võa ph¶i ®Ó tho¸ng khÝ vµ tr¸nh v−ên ®äng n−íc... Trong vô xu©n vµ vô thu ë n−íc ta, ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng n¶y mÇm cña h¹t. C¸c loµi c©y kh¸c nhau, ®ßi hái ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é kh¸c nhau. Muèn h¹t n¶y mÇm tèt ngoµi c¸c yÕu tè m«i tr−êng vµ ®Æc tÝnh sinh häc cña gièng loµi, ta cÇn chó ý chän läc tr−íc khi thu ho¹ch vµ tr−íc lóc gieo. Chän gièng: Chän gièng tèt, thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña ®Þa ph−¬ng, phï hîp víi nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi. Gièng ph¶i cã n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt. Chän c©y: Lµ nh÷ng c©y æn ®Þnh vÒ mÆt sinh tr−ëng. NÕu lµ c©y ghÐp vµ c©y chiÕt ph¶i cã 6 - 7 tuæi trë lªn (®−îc theo dâi sau 3 vô thu ho¹ch qu¶). C©y ph¶i cã h×nh d¹ng th©n, t¸n l¸ mang ®Æc ®iÓm cña gièng mµ m×nh muèn chän. Sinh tr−ëng m¹nh, Ýt hoÆc kh«ng bÞ s©u bÖnh, tÝnh chèng chÞu tèt víi nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt thuËn cña m«i tr−êng. Chän qu¶: Ph¶i t−¬i, tèt, ®Ñp m·, mang ®Æc ®iÓm, mµu s¾c cña gièng thÓ hiÖn ®ång ®Òu trªn toµn bé diÖn tÝch vá qu¶ kh«ng bÞ s©u vµ bÖnh h¹i. Chän h¹t: H¹t ch¾c, kh«ng bÞ s©u bÖnh. Chän c©y con: Chän c©y sinh tr−ëng khoÎ cã bé rÔ ph¸t triÓn m¹nh, cµnh t¸n c©n ®èi, l¸ t−¬i tèt, kh«ng cã s©u vµ bÖnh h¹i. C©y ph¶i ®ang trong thêi kú æn ®Þnh sinh tr−ëng, vµ ®¹t tiªu chuÈn xuÊt v−ên theo quy ®Þnh vÒ c¸c tiªu chuÈn c©y con. a) C¸ch chuÈn bÞ vµ xö lý h¹t tr−íc khi gieo §èi víi mét sè lo¹i h¹t cã thêi gian ngñ nghØ l©u vµ vá h¹t dµy, sau khi thu h¸i ph¶i röa s¹ch ph¬i kh« trong n¾ng nhÑ, b¶o qu¶n trong c¸t Èm ®Ó ë n¬i tho¸ng m¸t (m¬, mËn, ®µo, hång...) (100g c¸t kh« cÇn 4 gam n−íc). Tr−íc khi gieo 2 tuÇn ®em xö lý l¹nh ë nhiÖt ®é 3-60C. 12
§èi víi nh÷ng lo¹i h¹t kh«ng ®ßi hái cã thêi gian ngñ, nghØ dµi hoÆc chÝn sinh lý ngay trong qu¶, hoÆc trong l¸ mÇm vµ ph«i h¹t cã nhiÒu dÇu th× sau khi thu ho¹ch röa s¹ch, lo¹i bá c¸c h¹t lÐp, hong kh« trong n¾ng nhÑ hoÆc ë n¬i m¸t mÎ råi ®em gieo ngay. Sau khi lÊp ®Êt gieo h¹t, cÇn t−íi ®Ém n−íc vµ phñ r¬m r¹ môc ®Ó gi÷ cho ®Êt kh«ng bÞ dÝ chÆt khi t−íi hoÆc m−a to. §Êt tho¸ng, trao ®æi khÝ tèt h¹t sÏ nÈy mÇm ®Òu. b) Ra ng«i c©y con chê ghÐp hoÆc ®Ó æn ®Þnh c©y con tr−íc lóc ®em trång C©y con mäc ®−îc tõ 20 ngµy ®Õn 3-4 th¸ng tuú theo gièng c©y ¨n qu¶, ta cã thÓ ra ng«i c©y con ®−îc. Thêi gian ra ng«i ph¶i lùa thêi tiÕt tèt, tr¸nh lóc cã n¾ng h¹n, giã t©y vµ s−¬ng muèi, tr¸nh khi c©y ®ang ra léc non... C©y con ®· ra ng«i ®−îc 25-30 ngµy cã thÓ bãn ph©n, lµm cá, phun thuèc trõ s©u, tØa cµnh. NÕu lµ c©y ®Ó huÊn luyÖn ®em trång ph¶i t¹o t¸n. Th«ng th−êng sau bãn thóc ®ît 1, cø 10 - 15 ngµy l¹i tiÕn hµnh t−íi thóc ph©n chuång pha lÉn víi mét Ýt ph©n urª ®Ó c©y con chãng ®¹t tiªu chuÈn ghÐp hoÆc trång. NÕu ra ng«i c©y con trong tói bÇu PE, th−êng sö dông ®Êt nhÑ, víi l−îng 0,5 - 1 kg cho 1 tói bÇu. Trong thµnh phÇn cña ®Êt cã 1/3 lµ mïn r¸c trén víi 100 - 200 g ph©n chuång hoai môc. Tói PE ph¶i ®−îc ®ôc lç xung quanh vµ ®¸y. Tr−íc khi ra ng«i bÊm bít rÔ "®u«i chuét" cña c©y con, c¾t bít nh÷ng l¸ qu¸ giµ, qu¸ non, cµnh phô mäc yÕu, phun −ít l¸ vµ rÔ c©y. Ngãn tay c¸i vµ ngãn tay trá cÇm vµo gi÷a th©n c©y, ngãn tay gi÷a ®Èy cho miÖng tói bÇu c¨ng ra, gi÷ cho rÔ c©y bu«ng t−¬ng ®èi th¼ng, cæ rÔ ë d−íi miÖng tói bÇu 2 cm. Tay tr¸i dån nhÑ ®Êt sao cho h¬i chÆt gèc mét chót nh−ng ®Êt vÉn xèp. Tr¸nh dïng ®Êt −ít nh·o ®Ó vµo bÇu, tr¸nh dån ®Êt chËt qu¸, rÔ bÞ tæn th−¬ng, thèi vµ chÕt rÊt nhanh. Ra ng«i xong, t−íi nhÑ mét lÇn. Tói bÇu ®· ra ng«i song xÕp hµng 4 hoÆc hµng 6 trªn ®Êt cao r¸o, tho¸t n−íc. Däc 2 hµng ngoµi cïng cña mét d·y tói phñ ®Êt ®Õn 1/3 bÇu cho gi÷ Èm tèt vµ ®ì nãng tói khi trêi n¾ng. Gi÷a c¸c d·y chõa mét lèi 40 cm ®Ó ®i l¹i ch¨m sãc c©y con. Trong vßng 10 - 20 ngµy ®Çu ph¶i cã giµn che n¾ng cho c©y, sau bá dÇn cho c©y quen víi ¸nh s¸ng, nhÊt lµ ®èi víi c©y gi©m cµnh. Mét ngµy ph¶i t−íi c©y 2 lÇn b»ng «doa. 20 - 30 ngµy sau ra ng«i, tiÕn hµnh t−íi n−íc ph©n pha lo·ng víi urª. Sau ®ã cø 10 ngµy t−íi mét lÇn, nång ®é ph©n t¨ng dÇn. Sau mçi lÇn t−íi ph©n ph¶i lÊy que chäc ph¸ v¸ng mÆt tói bÇu. Tói PE b»ng nhùa t¸i sinh, ®ñ ®Ó c©y sinh tr−ëng tõ 1- 1,5 n¨m, do ®ã kh«ng cÇn lµm tói to vµ dµy võa tèn, võa kh«ng lîi cho sinh tr−ëng cña c©y. Thµnh tói cao, tói mµu ®en hÊp thô nhiÖt rÊt m¹nh v× vËy rÔ c©y sinh tr−ëng kÐm, c©y chËm lín. Ra ng«i trong tói bÇu còng cÇn lµm giµn che m−a n¾ng cho c©y trong nh÷ng mïa vô hoÆc thêi tiÕt kh«ng thuËn lîi. Th«ng th−êng trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vµ khÝ hËu ë n−íc ta, c©y con sau ra ng«i tõ 6 - 8 th¸ng cã thÓ ®¹t tiªu chuÈn ghÐp hoÆc xuÊt v−ên ®em trång ®−îc. NÕu ch¨m bãn vµ phßng trõ s©u bÖnh kh«ng tèt cã thÓ ph¶i 1 - 1,5 n¨m. Sau ghÐp 6 th¸ng c©y con cã thÓ ®em ®i trång ë v−ên s¶n xuÊt. NÕu c©y con nh©n b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m cµnh hoÆc chiÕt thêi gian ®¹t tiªu chuÈn xuÊt v−ên hoÆc ghÐp chØ tõ 3 - 4 th¸ng, còng cã khi tíi 6 th¸ng. 13
2. NH¢N GièNG V« TÝNH C¢Y ¨N QU¶ Nh©n gièng v« tÝnh c©y ¨n qu¶ cã thÓ chia lµm hai d¹ng: Nh©n gièng v« tÝnh tù nhiªn vµ nh©n gièng v« tÝnh nh©n t¹o. §©y lµ nh÷ng ph−¬ng ph¸p rÊt phæ biÕn ®−îc ¸p dông cho hÇu hÕt c¸c loµi c©y ¨n qu¶, ®−îc loµi ng−êi biÕt ®Õn vµ sö dông tõ l©u ®êi, ®−îc tÝch lòy vµ bæ sung rÊt nhiÒu c¬ së lý luËn vµ kinh nghiÖm. a) Nh©n gièng v« tÝnh tù nhiªn Nh©n gièng v« tÝnh tù nhiªn lµ lîi dông kh¶ n¨ng tù ph©n chia cña c¸c c¬ quan sinh d−ìng cña c¬ thÓ c©y trång cïng víi viÖc h×nh thµnh c¸c c¬ quan míi, t¹o thµnh mét c¸ thÓ míi cã kh¶ n¨ng sèng ®éc lËp vµ mang c¸c ®Æc tÝnh tÝnh tr¹ng cña c©y mÑ. H×nh thøc nh©n gièng: T¸ch chåi: Lµ t¸ch c¸c chåi n¸ch, chåi ngÇm, chåi th©n, chåi cuèng, chåi ngän, bao gåm: th©n, l¸ vµ c¸c rÔ bÊt ®Þnh mäc ë th©n ngÇm hoÆc quÊn xung quanh th©n ë d¹ng ®ai nguyªn thuû. C¸c chåi nµy sau khi t¸ch ra cã thÓ ®em trång ngay hoÆc cÇn huÊn luyÖn, båi d−ìng trong v−ên −¬m ®Õn khi ®ñ tiªu chuÈn ®em trång ra v−ên s¶n xuÊt. Nh÷ng c©y gièng lo¹i nµy th−êng nhanh cho ra qu¶ nh−ng kh¶ n¨ng ®ång ®Òu kÐm vµ th−êng hay mang c¸c mÇm mèng s©u bÖnh. Chó ý: LÊy nh÷ng chåi sinh tr−ëng khoÎ, mËp, kh«ng bÞ s©u bÖnh h¹i ký sinh. ChØ sö dông nh÷ng chåi ë vÞ trÝ cã ®ñ ¸nh s¸ng, kh«ng lÊy nh÷ng chåi mäc ë vÞ trÝ qu¸ thÊp nÕu lµ chåi th©n) vµ kh«ng sö dông c¸c chåi ngÇm lµm gièng (®èi víi c©y døa). Cè g¾ng lËp v−ên nh©n vµ huÊn luyÖn båi dôc c©y gièng ®Ó t¹o ®é ®ång ®Òu cao trong l« trång ë v−ên s¶n xuÊt. Tr−íc khi trång cÇn ph¶i trau tØa (bá bít l¸ giµ, c¾t gät bít rÔ giµ, phÇn th©n ngÇm bÞ sïng hµ), sau ®ã cÇn xö lý thuèc chèng nÊm, vi khuÈn vµ s©u h¹i. b) Nh©n gièng v« tÝnh nh©n t¹o Nh©n gièng v« tÝnh nh©n t¹o lµ sö dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt c¬ giíi, ho¸ häc, sinh häc ®Ó thay ®æi c¸c yÕu tè m«i tr−êng, c¸c yÕu tè néi sinh trong mét bé phËn c¬ thÓ thùc vËt ®Ó t¹o kh¶ n¨ng t¸i sinh trong c¸c bé phËn, c¸c c¬ quan ®· mÊt ®i cña nã (hoÆc ch−a h×nh thµnh); hoÆc lµ g¾n mét bé phËn cña c©y nµy vµo víi mét bé phËn cña c©y kh¸c, t¹o thµnh mét c¬ thÓ míi hoµn chØnh, sèng ®éc lËp víi c©y mÑ vµ mang c¸c ®Æc tÝnh di truyÒn cña c©y mÑ. H×nh thøc nh©n gièng v« tÝnh nh©n t¹o gåm: gi©m cµnh, chiÕt vµ ghÐp. * GI¢M CµNH C©Y ¨N qu¶ Ph−¬ng ph¸p nµy dùa trªn kh¶ n¨ng h×nh thµnh rÔ phô (rÔ bÊt ®Þnh) cña c¸c ®o¹n cµnh ®· c¾t rêi khái th©n mÑ (hoÆc c¸c ®o¹n rÔ). Ngµy nay viÖc nh©n gièng b»ng gi©m cµnh ®· ®−îc phæ biÕn vµ sö dông réng r·i ®èi víi hÇu hÕt c¸c c©y c«ng nghiÖp, c©y l©m nghiÖp. Môc ®Ých t¹o c¸c c©y lïn, chãng cho thu h¸i qu¶ vµ chu kú kinh doanh khai th¸c ng¾n nh−ng hiÖu qu¶ cao. ë n−íc ta viÖc nh©n gièng chanh b»ng ph−¬ng ph¸p gi©m cµnh ®ang ®−îc phæ biÕn réng r·i cïng víi c©y chÌ, cµ phª, ca cao... Trong nghÒ trång hoa vµ c©y c¶nh biÖn ph¸p nµy ®· ®−îc sö dông nhiÒu víi hÇu hÕt c¸c gièng c©y. C¸ch tiÕn hµnh cô thÓ nh− sau: 14
NHµ GI©M cµnh: Nguyªn t¾c chung lµ t¹o ®−îc ®Þa ®iÓm −¬m c©y tho¸ng, m¸t, kÝn giã vµ trao ®æi kh«ng khÝ tèt. Nªn bè trÝ nhµ gi©m cµnh ë khu vùc gieo h¹t hoÆc c¹nh n¬i ra ng«i c©y con. §Êt ph¶i cao r¸o kÝn giã, m¸t: Cã thÓ d−íi c¸c bãng rîp cña c¸c c©y to. Khung nhµ tèt nhÊt lµ khung s¾t, hoÆc khung nh«m cã èc vÝt cã thÓ th¸o rêi vµ di chuyÓn ®−îc. Còng cã thÓ dïng khung tre, hoÆc chØ cÇn c¾m cäc che cãt. Trong ®iÒu kiÖn ë n−íc ta nhµ gi©m cµnh lîp giÊy PE, xung quanh che cãt lµ rÊt thÝch hîp. Nil«ng tËn dông ®ôc nhiÒu lç rÊt thÝch hîp vÒ mÆt ¸nh s¸ng, Èm ®é vµ nhiÖt ®é. Quy c¸ch, kÝch th−íc cho mét v−ên −¬m nhá: chiÒu réng tõ 2,5 - 4m, dµi 5 - 10 m, chiÒu cao 1,6 - 1,8 m (chiÒu cao ë 2 bªn s−ên m¸i chØ cÇn tõ 0,8 - 1m, còng cã thÓ thÊp h¬n). NÒn nhµ nªn chia thµnh c¸c luèng réng tõ 1 - 12 m vµ cao 10 - 15 cm, mÆt b»ng ph¼ng, ®Êt mÞn. Xung quanh c¸c luèng cã x©y mét hµng g¹ch ®¬n 2 líp bao quanh. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c « g¹ch 30 - 40 cm, ®Ó ®i l¹i c¾m cµnh, ch¨m bãn dÔ dµng. Trong c¸c « r¶i mét líp c¸t non s¹ch dµy 10 - 12 cm. Còng cã thÓ sö dông chÊt nÒn lµ 1/3 c¸t s¹ch víi 1/3 mïn c−a s¹ch cã ng©m qua n−íc v«i trong ph¬i kh«. HoÆc chÊt nÒn hoµn toµn lµ ®Êt feralit ®á vµng khai th¸c trªn ®åi, d−íi líp ®Êt s©u tõ 10 - 20 cm. Cã thÓ dïng bïn s«ng cïng víi c¸t hoÆc 2/3 c¸t s¹ch víi 1/3 ®Êt than bïn (ë ch©n c¸c nói vïng trung du hoÆc vïng má...). C¸t non hoµn toµn cã thÓ lµ chÊt nÒn phæ biÕn cho nhiÒu lo¹i c©y. Dông cô t−íi Èm cã thÓ lµ m¸y phun mï hoÆc b×nh phun thuèc trõ s©u röa s¹ch. THùC liÖu NH¢N GIèNg Lµ nh÷ng cµnh "b¸nh tÎ". Cã thÓ non h¬n hoÆc giµ h¬n tïy thuéc vµo chñng lo¹i c©y ¨n qu¶ phÇn lín lµ nh÷ng cµnh ra trong n¨m cã khi trong cïng vô xu©n hoÆc hÌ. Nguyªn t¾c chung lµ chän nh÷ng cµnh ë l−ng chõng t¸n, ngoµi b×a t¸n vµ nh÷ng cµnh ë cÊp cµnh cao; nh÷ng cµnh kh«ng mang hoa, qu¶ vµ võa míi æn ®Þnh sinh tr−ëng ch−a l©u. Lo¹i trõ nh÷ng cµnh cã s©u vµ bÖnh h¹i. C¾t cµnh gièng vµo thêi gian kh«ng cã n¾ng trong ngµy. S¸ng sím vµ chiÒu tèi. HÕt søc tr¸nh c¾t cµnh lóc ®ang tr−a cã n¾ng to, cµnh l¸ bÞ mÊt n−íc ®ét ngét, tû lÖ ra rÔ sÏ kÐm. Cµnh c¾t xong cÇn ®−îc phun n−íc cho −ít l¸ råi dùng ®øng vµo trong x« hoÆc thïng cã tõ 5 - 7 cm n−íc s¹ch, sau ®ã ®Ëy l¹i b»ng mét tÊm v¶i mµu tèi ®· thÊm −ít. Cµnh sÏ ®−îc chuÈn bÞ l¹i ®Ó xö lý trong phßng tho¸ng m¸t. C¾t thµnh tõng ®o¹n dµi 5 - 7 cm, cã tõ 2 - 4 l¸ tïy diÖn tÝch mÆt l¸. §èi víi nh÷ng c©y dÔ ra rÔ, sau khi c¾t xong cã thÓ c¾m th¼ng vµo nÒn gi©m, tuy nhiªn nÕu ®−îc xö lý b»ng hãa chÊt ë nång ®é thÊp, c©y sÏ ra rÔ nhanh h¬n, nhiÒu h¬n vµ cã tû lÖ c©y xuÊt v−ên sÏ cao h¬n. §èi víi nh÷ng c©y khã ra rÔ nhÊt thiÕt ph¶i ®−îc xö lý c¸c chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng. Nh÷ng chÊt th−êng dïng vµ cã hiÖu qu¶ cao lµ α-NAA vµ IMA. Cã mét sè c©y ph¶n øng tèt víi IBA (kh«ng nªn sö dông 2,4D vµ 2,4 5T lµ nh÷ng chÊt dÔ g©y ®éc h¹i cho c©y vµ ng−êi sö dông). Trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vµ khÝ hËu ë n−íc ta th−êng ®−îc ¸p dông ph−¬ng ph¸p xö lý nhanh ë nång ®é hãa chÊt cao tõ 2.000 - 8.000 PPm tïy lo¹i c©y trång. Còng cã thÓ sö dông ë nång ®é thÊp h¬n n÷a. Cµnh ®· c¾t ®Ó trong khay hoÆc chËu nh«m nhá, nhóng tõng cµnh hoÆc 20 cµnh mét vµo trong dung dÞch chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng ®· pha trong thêi gian tõ 5 - 10 gi©y. Nhóng ngËp gèc cµnh tõ 1 - 2 cm. Nång ®é hãa chÊt cµng cao, cµnh cµng non th× thêi gian xö lý cµng nhanh; ng−îc l¹i cµnh giµ, nång ®é thÊp th× thêi gian ph¶i l©u h¬n. Kho¶ng c¸ch vµ mËt ®é c¾m cµnh tïy thuéc vµo cµnh to hay nhá, tïy thuéc vµo thêi vô tiÕn hµnh gi©m c©y. 15
Tõ sau c¾m cµnh ®Õn lóc c©y ra rÔ, ph¶i th−êng xuyªn duy tr× ®é Èm kh«ng khÝ trªn mÆt l¸ ë møc 90 - 95%, nh−ng còng cã thay ®æi tïy theo gièng loµi c©y ¨n qu¶. Còng trong thêi gian ®ã ph¶i gi÷ cho ®é Èm nÒn gi©m cµnh kh«ng ®−îc cao hoÆc thÊp h¬n 70%. NhiÖt ®é thÝch hîp cho qu¸ tr×nh ra rÔ cña nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu¶ tõ 21 - 26,50C. ë n−íc ta cã hai thêi vô gi©m cµnh tèt lµ vô xu©n tõ 10/2 ®Õn 20/4 vµ vô thu tõ 20/9 - 20/10. Tuy nhiªn cã rÊt nhiÒu lo¹i c©y cã kh¶ n¨ng ra rÔ tèt trong ®iÒu kiÖn vô hÌ. Mïa ®«ng nhiÖt ®é thÊp, nÕu l¹i cã hanh kh« c©y rÊt khã ra rÔ. NhiÒu nhµ trång trät hay c¾m cµnh c¸c c©y nhiÖt ®íi vµo vô ®«ng (th¸ng 12 - 1) v× nhiÖt ®é thÊp nªn dÔ ®iÒu khiÓn Èm ®é, cµnh c©y h« hÊp Ýt nªn l¸ l©u rông. Mét vµi th¸ng ®Çu c¸c m« tÕ bµo n»m im kh«ng ho¹t ®éng ph©n chia, ®îi sang xu©n nhiÖt ®é cao h¬n c¸c m« sÑo míi h×nh thµnh vµ rÔ míi b¾t ®Çu mäc. Râ rµng thêi vô nµy cã thêi gian qu¶n lý v−ên −¬m rÊt dµi, hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp. Khi rÔ cña c¸c cµnh gi©m ®· mäc ®ñ dµi, vµ h¬i chuyÓn mµu tõ tr¾ng sang vµng vµ dÎo th× ph¶i ra ng«i kÞp thêi. Tr−êng hîp d−íi líp c¸t cã r¶i hçn hîp c¸c chÊt dinh d−ìng, cã thÓ ®Ó c©y con l©u míi ra ng«i. Cã thÓ ra ng«i c©y con ngoµi v−ên −¬m hoÆc trong tói bÇu PE, tïy theo nhu cÇu vµ c¸ch sö dông, vËn chuyÓn c©y gièng. Thµnh phÇn cña ®Êt ®Ó ra ng«i c©y gièng còng nh− ®Êt ®Ó ra ng«i c©y gieo h¹t. Kh«ng nªn bãn ph©n lãt sím, chØ bãn ph©n thóc khi ®ît mÇm ®Çu tiªn ®· æn ®Þnh sinh tr−ëng, hoÆc sau khi ra ng«i c©y con tõ 20 ngµy ®Õn 1 th¸ng. Cã thÓ t−íi thóc n−íc ph©n chuång môc pha lo·ng hoÆc ph©n kho¸ng. LÇn ®Çu pha nång ®é 1/200 sau ®ã t¨ng dÇn lªn nång ®é 1/100. Tû lÖ ®¹m, l©n, kali (d¹ng urª, l©n suppe vµ clorua kali) lµ 600 + 400 + 700 g pha trong 400 - 200 lÝt n−íc ®Ó t−íi cho tõ 200 - 400 m2 v−ên −¬m. NÕu dïng n−íc ph©n chuång th× lÇn ®Çu tiªn pha lo·ng, vÒ sau cµng ngµy cµng ®Æc dÇn lªn. C¸ch ch¨m sãc kh¸c gièng nh− trong phÇn gieo h¹t. Tiªu chuÈn c©y gièng xuÊt v−ên: ChiÒu cao c©y 40 - 60 cm cã 2 cµnh cÊp I trë lªn, ®−êng kÝnh gèc cµnh 0,5 - 0,6 cm. C©y con trong v−ên −¬m cÇn ®−îc bÊm ngän, tØa cµnh t¹o t¸n vµ phun thuèc phßng trõ s©u bÖnh, t−íi n−íc chèng h¹n. * CHiÕT CµNH ChiÕt cµnh cã nhiÒu h×nh thøc: VÝt cµnh xuèng råi vïi ®Êt lªn mét ®o¹n gi÷a, khi c©y ra rÔ míi t¸ch khái th©n mÑ råi ®em trång. Ch¾n rÔ ®Ó mÇm mäc lªn chç ®Çu rÔ tæn th−¬ng sau ®ã t¸ch ®em trång còng lµ mét h×nh thøc chiÕt. Nh÷ng h×nh thøc chiÕt trªn ®©y ®¬n gi¶n dÔ lµm vµ chØ thÝch hîp víi mét sè lo¹i c©y trång nhÊt ®Þnh. Nh÷ng c©y ¨n qu¶: V¶i thiÒu, v¶i chua, nh·n, æi, m¬, mËn, roi, cam, quýt, chanh, b−ëi v.v.. lµ nh÷ng c©y cã thÓ chiÕt cµnh. Trång c©y ¨n qu¶ b»ng cµnh chiÕt chãng cho thu ho¹ch qu¶. C©y con mang ®Çy ®ñ c¸c ®Æc tÝnh di truyÒn cña c©y mÑ. So víi c©y gi©m cµnh vµ c©y ghÐp, c©y chiÕt mau "cçi" h¬n, dÔ bÞ s©u ®ôc th©n ph¸ h¹i, song nÕu ®−îc ch¨m bãn cÈn thËn vÉn cã thÓ cho thu ho¹ch qu¶ tíi 20 - 30 n¨m. V−ên c©y mÑ ®Ó lÊy thùc liÖu chiÕt cµnh ®−îc trång nh÷ng c©y −u tó trong nh÷ng khu vùc riªng biÖt. MËt ®é trång dµy gÊp 2 - 3 lÇn so víi v−ên s¶n xuÊt. Trong sè nh÷ng c©y cã qu¶ cÇn bít l¹i 2 - 3 c©y kh«ng chiÕt ®Ó gi¸m ®Þnh kh¶ n¨ng sinh tr−ëng cña gièng, n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt qu¶. Tr−íc khi chiÕt mét th¸ng c©y mÑ cÇn ®−îc bãn thóc mét lÇn ph©n ®¹m vµ t¨ng c−êng bãn l©n, hoÆc cã thÓ phun ph©n lªn l¸ ®Ó hiÖu qu¶ ®¹t ®−îc nhanh chãng. TiÕn hµnh tØa bá nh÷ng cµnh giµ yÕu, cµnh t¨m, cµnh bÞ s©u bÖnh, nh÷ng cµnh mäc s©u trong t¸n. 16
C¸ch chän cµnh ®Ó chiÕt t−¬ng tù nh− cµnh ®Ó gi©m, kÝch cì cµnh lín h¬n. ChiÒu dµi cµnh tõ 40 - 60 cm cã 2 nh¸nh, ®−êng kÝnh gèc cµnh tõ 0,5 - 1,5 cm tïy loµi c©y ¨n qu¶. Cµnh nhá cã kh¶ n¨ng ra rÔ tèt h¬n cµnh to, sinh tr−ëng m¹nh h¬n, nh−ng nÕu chiÕt cµnh nhá qu¸, cµnh dÔ g·y kh«ng mang næi bÇu ®Êt, t©m lý ng−êi mua c©y gièng th−êng hay thÝch cµnh to. Cïng víi viÖc chän cµnh, cÇn chuÈn bÞ ®Êt ®Ó bã bÇu. Dïng ®Êt v−ên hoÆc ®Êt bïn ao ph¬i kh«, ®Ëp nhá råi trén víi mïn c−a, trÊu bæi hoÆc r¬m r¸c môc, rÔ bÌo t©y... Hçn hîp theo tû lÖ 2/3 ®Êt vµ 1/3 lµ mét trong nh÷ng nguyªn liÖu kÓ trªn vµ ®−îc lµm Èm ®Õn 70% ®é Èm ®Êt b·o hßa (®Êt cã thÓ vª thµnh "con giun" nh−ng n¾m chÆt, n−íc kh«ng ch¶y ra tay). Mét bÇu chiÕt cã ®−êng kÝnh 6 - 8 cm, träng l−îng 150 - 300g, chiÒu cao bÇu ®Êt 10 - 12 cm. Kh«ng nªn lµm bÇu ®Êt qu¸ to, c©y kh«ng cung cÊp ®ñ n−íc cho ®Êt, ®Êt phÝa ngoµi bÞ kh« cøng, chÆt bÝ, c©y khã ra rÔ (h×nh 2). H×nh 2: BÇu chiÕt c©y v¶i thiÒu Chän ngµy cã thêi tiÕt tèt, dïng dao s¾c c¾t khoang vá c¸ch gèc cµnh 10 - 15 cm. ChiÒu dµi khoanh vá b»ng 1,2 - 2 lÇn ®−êng kÝnh gèc cµnh chiÕt (2 - 3 cm). Sau khi bãc líp vá ngoµi, dïng dao s¾c c¹o s¹ch líp vá tr¾ng ®Õn líp gç, dïng giÎ lau s¹ch vÕt c¾t. Bè trÝ c¾t vá buæi s¸ng, chiÒu bã bÇu chiÕt. PhÝa ngoµi bÇu chiÕt bäc b»ng giÊy PE trong, buéc chÆt 2 ®Çu tói bÇu chiÕt b»ng d©y mÒm vµ ch¾c sao cho bÇu chiÕt kh«ng quay trßn xung quanh cµnh chiÕt . §èi víi nh÷ng c©y khã ra rÔ nh− hång xiªm, mËn, m¬, mÝt... tr−íc khi bã bÇu, xö lý b»ng dung ®Þch α-NAA hoÆc IMA pha víi nång ®é 2.000 - 4.000 PPm, dïng b«ng nhóng vµo dung dÞch chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng kÓ trªn vµ b«i vµo vÕt c¾t khoanh vá. §èi víi nh÷ng c©y cã nhùa mñ (mÝt, hång xiªm...) sau khi khoanh vá, cÇn "ph¬i" vÕt c¾t Ýt ngµy (th−êng tõ 5 - 7 ngµy). Tr−íc khi bã bÇu, dïng dao c¹o s¹ch líp nhùa kh« vÝt xung quanh vÕt c¾t, sau ®ã b«i dung dÞch chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng nh− trªn vµ bã bÇu chiÕt l¹i. 17
§èi víi nh÷ng c©y t−¬ng ®èi dÔ ra rÔ (æi, roi, b−ëi, cam, chanh, quýt, v¶i thiÒu...) chÊt ®iÒu tiÕt sinh tr−ëng ë nång ®é thÊp cã t¸c dông thóc ®Èy c©y ra rÔ nhanh, cã khi nhanh gÊp 2 lÇn thêi gian chiÕt kh«ng cã hãa chÊt, cã thÓ chñ ®éng vµ kÐo dµi thêi gian chiÕt trong n¨m. Sau chiÕt tõ 30 - 60 ngµy tïy theo mïa vô vµ gièng c©y ¨n qu¶, quan s¸t qua líp giÊy PE ta sÏ thÊy rÔ mäc ra. Khi rÔ ®· chuyÓn tõ mµu tr¾ng nân sang vµng ngµ hoÆc h¬i xanh th× cã thÓ c−a cµnh chiÕt gi©m vµo v−ên −¬m. Tr−íc khi h¹ bÇu chiÕt cÇn c¾t bít nh÷ng cµnh l¸ r−êm rµ, l¸ bÞ s©u, l¸ non. MËt ®é gi©m cµnh chiÕt 20 x 20 cm hoÆc 30 x 30 cm ®Õn 40 x 40 cm. Kh«ng nªn gi©m cµnh chiÕt qu¸ dµy, rÔ vµ mÇm cµnh kh«ng ph¸t triÓn ®−îc, khi bøng ®i trång sÏ khã kh¨n. Tr−íc khi h¹ bÇu xÐ r¸ch tói nil«ng, lÊp ®Êt c¸ch cæ bÇu 3 - 4 cm; t−íi ®Ém n−íc, t−íi −ít tõ l¸; ph¶i che bít 50% ¸nh s¸ng tù nhiªn, hµng ngµy t−íi 2 lÇn nh− trªn. Sau 5 - 10 ngµy chuyÓn sang chÕ ®é 1 - 2 ngµy t−íi mét lµn tïy theo Èm ®é ®Êt. Sau khi h¹ bÇu chiÕt 10 - 15 ngµy bá bít m¸i che n¾ng ®Ó c©y quen dÇn víi ¸nh s¸ng. §Õn ngµy thø 30 b¾t ®Çu t−íi thóc ph©n gièng nh− trong huÊn luyÖn c©y con gi©m cµnh. Chó ý phun thuèc trõ s©u, c¾t cµnh söa t¸n tr−íc khi ®em trång. Thêi vô chiÕt chung cho c¸c c©y ë c¸c tØnh phÝa b¾c lµ c¸c th¸ng 2, 3, 4 trong vô xu©n; c¸c th¸ng 8, 9, 10 trong vô thu. ë c¸c tØnh NghÖ TÜnh, khu bèn cò khi giã t©y nãng võa chÊm døt ë vô thu; vô xu©n chiÕt sím h¬n vµ kh«ng nªn kÐo dµi qu¸ th¸ng 4. (c¸c tØnh phÝa nam cã thÓ chiÕt tr−íc khi b¾t ®Çu mïa m−a, hoÆc khi võa kÕt thóc mïa m−a). Tuy nhiªn quyÕt ®Þnh chiÕt vô nµo ph¶i tïy thuéc vµo kÕ ho¹ch trång ra v−ên s¶n xuÊt cña c¬ së ®Ó tr¸nh kÐo dµi thêi gian c©y con sinh tr−êng trong v−ên −¬m. * NH©N GièNG B»NG Ph−¬NG PH¸P GHÐP GhÐp lµ sù kÕt hîp mét bé phËn cña c©y nµy víi mét bé phËn cña c©y kh¸c, t¹o thµnh mét tæ hîp ghÐp, cïng sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn nh− lµ mét c©y thèng nhÊt. NÕu ph©n chia theo c¸ch ghÐp th× cã nhiÒu nh−ng gép chung l¹i thµnh hai c¸ch: GhÐp ¸p cµnh hai c©y sèng gÇn nhau vµ ghÐp rêi tõng bé phËn cña c©y nµy víi gèc cña mét c©y kh¸c (cµnh, l¸, m¾t rÔ...). C¸ch ghÐp rêi tõng bé phËn l¹i cã hai c¸ch: ghÐp cµnh vµ ghÐp m¾t. Thêi gian liÒn l¹i cña mét tæ hîp ghÐp nhanh hay chËm tuú thuéc vµo loµi c©y ¨n qu¶, c¸c gièng loµi dïng trong tæ hîp vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn khÝ hËu cña m«i tr−êng. ë n−íc ta thêi gian liÒn l¹i cña mét tæ hîp ghÐp lµ 15-30 ngµy tuú mïa ghÐp vµ tuú gièng c©y. Cam, quýt, chanh ghÐp vµo mïa xu©n vµ mïa thu cã thÓ më d©y buéc vµ c¾t ngän gèc ghÐp sau khi ghÐp 10-15 ngµy. NÕu ghÐp trong mïa ®«ng vµ mïa hÌ ph¶i 30 ngµy. C¸c yÕu tè quan träng sau ®©y cã ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng ghÐp sèng cña c¸c tæ hîp. - T×nh tr¹ng ngñ nghØ cña cµnh vµ m¾t ghÐp; møc ®é thuÇn thôc vµ m« tÕ bµo ®Ønh sinh tr−ëng vµ t−îng tÇng. - Kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña m« tÕ bµo t−îng tÇng cña c©y gèc ghÐp. - §iÒu kiÖn khÝ hËu tèi thÝch (sù ph©n chia tÕ bµo ®−îc xóc tiÕn m¹nh vµ kh¶ n¨ng tiÕp hîp tèt gi÷a gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp khi Èm ®é t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ lµ 100% vµ nhiÖt ®é tõ 7-320C. C©y ghÐp hoµn toµn cã thÓ gi÷ nguyªn ®−îc nh÷ng ®Æc tÝnh tÝnh tr¹ng cña c©y mÑ. Nh÷ng ®Æc tÝnh tÝnh tr¹ng ®ã chØ cã thÓ ®−îc nh©n lªn trong tr−êng hîp chóng ta chän ®óng tæ hîp ghÐp, ®ång thêi ch¨m sãc c©y ghÐp theo ®óng yªu cÇu kü thuËt. 18
Trång c©y gèc ghÐp Cí 2 ph−¬ng ph¸p trång c©y gèc ghÐp: + Gieo th¼ng trong v−ên −¬m ra ng«i chê ghÐp víi mËt ®é th−a h¬n trong v−ên gieo vµ h¬i dµy h¬n khi ra ng«i c©y non. Trong thêi gian chê ghÐp tiÕn hµnh lµm cá, xíi vun c©y tõ 4 - 6 lÇn; bãn ph©n h÷u c¬ vµ ph©n kho¸ng 2 - 3 lÇn. Tïy møc ®é xuÊt hiÖn cña s©u vµ bÖnh h¹i mµ quyÕt ®Þnh sè lÇn phun thuèc + C©y gèc ghÐp gieo th¼ng ®ì tèn c«ng ra ng«i nh−ng l¹i tèn c«ng ch¨m sãc trªn diÖn tÝch réng trong mét thêi gian dµi. ë n−íc ta th−êng dïng c¸ch gieo dµy råi sau ®ã ra ng«i trång trong v−ên chê ghÐp. Do khi ra ng«i c©y non bÞ ®øt mét phÇn rÔ chÝnh nªn rÔ phô ph¸t triÓn m¹nh, ph©n nh¸nh nhiÒu vµ lan réng, sinh tr−ëng nhanh. Mét vµi th¸ng ®Çu c©y cßn ë trong v−ên gieo, diÖn tÝch hÑp nªn rÊt ®ì c«ng ch¨m bãn vµ lµm cá. Thêi vô gieo h¹t phô thuéc vµo thêi vô thu ho¹ch qu¶, còng cã thÓ xª dÞch mét vµi th¸ng do ®ã thêi vô ra ng«i còng phô thuéc vµo thêi vô gieo. C¸c tØnh phÝa b¾c hay gieo h¹t vµo vô thu ®«ng ®Ó ra ng«i c©y con vµo th¸ng 1 - 2 hoÆc gieo vµo th¸ng 5 ®Ó th¸ng 9 - 10 cïng n¨m cã thÓ ghÐp ®−îc. NÕu dïng gèc chanh th× cã thÓ gieo vµo th¸ng 8, ra ng«i th¸ng 10 vµ th¸ng 2 n¨m sau cã thÓ ®¹t tiªu chuÈn ghÐp nÕu ®−îc ch¨m sãc tèt. Ra ng«i vô xu©n cã thuËn lîi lµ ghÐp ®−îc vµo vô thu, dÔ ghÐp vµ tû lÖ sèng cao (ë phÝa nam gieo h¹t vµ ra ng«i theo hai vô: vô kh« vµ vô m−a). ë c¸c tØnh khu 4 cò vµ NghÖ TÜnh nªn t×m c¸ch chuyÓn vô ra ng«i c©y con vµo th¸ng 9 - 10 ®Õn th¸ng 9 n¨m sau c©y ®¹t tiªu chuÈn ghÐp nhiÒu vµ ®ì vÊt v¶ h¬n so víi ra ng«i c©y con vô xu©n v× ë NghÖ TÜnh cã 4 th¸ng ho¹t ®éng cña giã t©y nãng nªn c©y con bÞ k×m h·m sinh tr−ëng rÊt nhiÒu. Gèc ghÐp nh©n b»ng ph−¬ng ph¸p v« tÝnh ViÖc sö dông c¸c d¹ng gèc ghÐp nh©n v« tÝnh lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu míi trong nghÒ trång c©y ¨n qu¶ cña thÕ giíi, nã ®· ®−îc sö dông m¹nh mÏ trong vßng 20 n¨m trë l¹i ®©y. Cã nhiÒu h×nh thøc nh©n gèc ghÐp v« tÝnh nh−: ChiÕt, gi©m cµnh, t¸ch chåi... §èi víi nh÷ng c©y dÔ ra rÔ nªn ¸p dông h×nh thøc nh©n gièng gèc ghÐp b»ng c¸ch gi©m cµnh cßn xanh. NÕu dïng gèc chiÕt, ph¶i ®èn cho c©y mäc nhiÒu cµnh non ®Ó chiÕt. Kü thuËt chiÕt, gi©m cµnh, ra ng«i nh− ®· tr×nh bµy ë trªn. Mét sè tæ hîp ghÐp cã thÓ sö dông ë n−íc ta Th«ng th−êng ng−êi ta chän nh÷ng c©y cã quan hÖ hä hµng vÒ mÆt thùc vËt ®Ó lµm gèc ghÐp cho nhau. Trong nhiÒu tr−êng hîp ghÐp cïng gièng, cïng loµi lµ dÔ thµnh c«ng nhÊt. Trong nh÷ng tr−êng hîp c¸ biÖt ng−êi ta ®· ghÐp thµnh c«ng gi÷a nh÷ng c©y kh¸c hä, kh¸c loµi víi nhau. Trung Quèc ®· dïng c©y hång (Dioa Piros kaki) lµm gèc ghÐp cho c©y nhãt t©y (Eribo trya Liundl), vµ dïng c©y d©u t»m (Morusalba L.) lµm gèc ghÐp cho lª (Pyrus L.). Mishurin còng ®· ghÐp ®−îc c©y chanh trªn gèc Cydonica vulgaris vµ ghÐp chanh víi lª. Gèc ghÐp ph¶i ®¹t yªu cÇu sau: - Cã søc sinh tr−ëng t−¬ng ®−¬ng víi cµnh ghÐp. - Cã bé rÔ sinh tr−ëng m¹nh, ph©n nh¸nh tèt, nhiÒu rÔ t¬. 19
- ThÝch øng tèt víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu cña ®Þa ph−¬ng, chèng chÞu tèt víi s©u vµ bÖnh h¹i. - DÔ nh©n gièng vµ sinh tr−ëng nhanh. ë miÒn B¾c n−íc ta cã thÓ dïng mét sè tæ hîp ghÐp sau trong nh©n gièng c©y ¨n qu¶: - Chanh Eureka, chanh yªn, T¾c h¹nh, chanh tø thêi ®Þa ph−¬ng, cam ngät, cam voi Qu¶ng B×nh, trÊp Th¸i B×nh, quýt h«i ®Þa ph−¬ng, quýt Clª«pat, b−ëi chua lµm gèc ghÐp cho cam quýt, chanh, b−ëi. - T¸o qu¶ nhá ®Þa ph−¬ng, t¸o giai lµm gèc ghÐp cho t¸o Gia Léc, t¸o Biªn Hoµ, t¸o ThiÖn PhiÕn, t¸o §µo tiªn, M¸ hång dßng 12, 32. - MÝt (Artocarpus Heeterophyllus) ghÐp trªn c¸c gièng mÝt ®Þa ph−¬ng; mÝt mËt lµm gèc ghÐp cho mÝt giai, mÝt tè n÷... - Nh·n lång ghÐp trªn gèc nh·n tr¬ ®Þa ph−¬ng (Euphoria longana L.). - V¶i (Litsi chinesis L.), ch«m ch«m (Nepphilium lappaceum L.). - Lª (Pyrus L.) trªn gèc m¾c coäc (Lª d¹i P. pashia Ham hoÆc Pyrus purifolia Nakai). C¸c ph−¬ng ph¸p ghÐp c©y ¨n qu¶ GhÐp ¸p. Ra ng«i c©y gèc ghÐp trong tói bÇu PE (kÝch th−íc 10 x 13 cm hoÆc 13 x 15 cm). Khi gèc ghÐp cã ®−êng kÝnh t−¬ng ®−¬ng víi cµnh ghÐp, ta tiÕn hµnh chän vÞ trÝ treo gèc ghÐp vµ söa sang cµnh ghÐp: C¾t hÕt l¸, cµnh t¨m, cµnh gai ë vÞ trÝ ®Þnh ghÐp. Sau ®ã dïng dao s¾c c¾t v¸t mét miÕng nhá võa chím ®Õn líp gç ë gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp (dµi 1,5 - 2cm, réng 0,4 - 0,5 cm). Dïng d©y nil«ng tèt buéc chÆt cµnh ghÐp vµ c©y gèc ghÐp l¹i víi nhau ë vÞ trÝ vÕt c¾t (h×nh 3). Buéc cè ®Þnh tói bÇu gèc ghÐp vµo cµnh c©y l©n cËn, hµng ngµy ph¶i t−íi 2 lÇn c©y gèc ghÐp vµ c¶ c©y mÑ. Sau ghÐp 30 - 40 ngµy vÕt ghÐp liÒn sÑo, cã thÓ c¾t ngän gèc ghÐp, c¾t gèc cµnh ghÐp c¸ch chç buéc 2 cm. §èi víi nh÷ng c©y khã ghÐp, cã thÓ c¾t gèc cµnh ghÐp lµm 2 lÇn: lÇn ®Çu c¾t 1/2 ®−êng kÝnh, 5 - 10 ngµy sau th× c¾t ®øt hoµn toµn. H×nh 3: GhÐp ¸p 20