intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Châu bản triều Nguyễn những chứng cứ lịch sử - pháp lý về chủ quyền của Việt Nam đối với Hoàng Sa-Trường Sa (tiếp theo và hết)

Chia sẻ: Caygaolon Caygaolon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

48
lượt xem
5
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày lực lượng tham gia khảo sát; phương thức quản lý và thực thi chủ quyền và một số nhận xét tổng hợp về các chứng cứ lịch sử của Việt Nam về chủ quyền lãnh thổ đối với Hoàng Sa và Trường Sa.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Châu bản triều Nguyễn những chứng cứ lịch sử - pháp lý về chủ quyền của Việt Nam đối với Hoàng Sa-Trường Sa (tiếp theo và hết)

CHAU BAN TRIEU NGUYEN<br /> NHUNG CHUMG CUT UCH SUT - PHAP LY VE CHU QUYEN<br /> CUA VIET NAM DQI VflTl HUANG SA-TRU&NG SA<br /> (Tiep theo vd het)<br /> <br /> <br /> PHAN HUY LE"<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3. Li^c litdng t h a m gia d o a n k h a o sat (20). Theo che do tuyen chon va sii dung nhu<br /> Liic liidng quan ly Hoang Sa tnide day vay thi doi Hoang Sa thUc ra la mot doi dan<br /> chu yeu la doi Hoang Sa kiem quan ca doi phu CO to chiic lam nhiem vu cong sai ciia<br /> Bac Hai. Doi Hoang Sa nay thcJi chua nha nUdc, gan nhU mot thfl dan binh.<br /> Nguyen thudng co 70 ngiiSi (19), do Cai d6i Sang thdi Nguyen, Iiic diu doi Hoang Sa<br /> dting d^u, lay ngilcli xa An VTnh 6 ngay vung sdm duoc to' chflc lai va tiep tuc tham gia<br /> CLia bien Sa K^. Doi BSc Hai lay ngUcfi thon boat dong nhu mot luc lUdng dan binh.<br /> Tfl Chinh 6 xa Canh Difdng thuoc Binh Nam 1816, nha Nguyen bat dau dieu thiiy<br /> ThuSn. Ho la nhGng ngUcfi dan chai ven quan tham gia khao sat Hoang Sa. Chu<br /> bi^n, tUng dung thuyen ra vao danh b5t ca trUdng mdi ciia nha Nguyen la diing mot bo<br /> tr§n ngii triicfng Hoang Sa-TrUdng Sa, rat phan quan doi thudng trUc cua nha nUdc,<br /> am hieu thcfi tiet, thuy trieu, gio bao va co cu thg' la thiiy binh va ve Giam thanh, lam<br /> nhieu kinh nghiem di bien. Ho dUdc miSn luc lUdng chii yeu cung vdi dan phu tien<br /> cac loai tien thue vk dUdc cap gia'y phai di hanh cac boat dong khao sat.<br /> \km nhiim vij ciia nha nUdc. Ho thuong To chflc quan dpi cua nha Nguyen qua<br /> mang theo lUcJng thuc du an trong 6 thang, nhieu lan thay doi va ndi chung dUdc qui<br /> nhan gia'y sai phai vao thang 2, ra di khoang dinh chat che dudi trieu vua Minh Menh.<br /> thang 3 va thang 8 trd ve trUdc miia mUa Quan doi thudng true d kinh thanh gom<br /> bao. Tr§n dao, ho bat chim, ca, cac loai hai Than binh bao ve nha vua. Cam binh bao<br /> san d l song va lam nhiem vu quan ly, khai ve cung ca'm va Tinh binh bao ve ca kinh<br /> thac hai san. thu lucfm cac via khi va cua cai thanh. Trong Tinh binh cd Kinh ky thuy sU<br /> cLia nhflng tau thuyen bi dam de lai. Khi trd la cac ddn vi thiiy binh va ve Giam thanh.<br /> ve, ho phai vao ciia Thuan An de'n kinh Thuy sU gom 3 doanh, mdi doanh 5 ve, moi<br /> ve 10 doi, mdi doi 50 ngudi. Chi huy ddn vi<br /> thanh Phii Xuan de nop, dUdc gifl lai va dem<br /> doi cd 1 Cai ddi (chanh ngu phim), 2 Ddi<br /> ban mpt so san vat, linh bang trd ve que<br /> <br /> <br /> • GS. Dai hoc Quo'c gia Ha Ndi<br /> Rghien curu XJch s^. so 8.2Q14<br /> <br /> trUdng (chanh th^t pham) va 2 Ngoai iiy Gia Dinh, di khao sat Hoang Sa nam<br /> doi trudng (21). Chdu bdn va Dgi Nam thiXc 1836. Soai da khao sat 11 bai cat va dao,<br /> luc ghi chep mdt so trudng hdp dieu thuy nhUng do ve ban do khdng dUdc chu dao,<br /> binh 5 kinh thanh di khao sat Hoang Sa bi phat cho ve lam linh ve Giam thanh de<br /> nhU: Cai dpi Ph^m Van Nguyen nam 1835 sau nay di "hieu luc" (Chdu bdn 12). Nam<br /> (Chdu bdn 7, 8), Chanh ddi trudng sua't dpi 1838, theo ldi tau cua Bp Cdng, edn dieu ca<br /> thuy quan Pham HQu Nhat (DNTL, T.4, nhan vien Kham thien giam tham gia<br /> tr.867), thiiy sU Sua't dpi Pham Van Bidn khao sat Hoang Sa (Chau bdnl3) (23).<br /> (Chdu bdn 12) nam 1836; thuy sU Pham Thdi Nguydn, viec quan t r i e thdi tiet da c6<br /> Van Bi^n (Chdu bdn 11), thuy sU Sua't dpi mpt so tien bp, ngoai tda Kham thien giam<br /> Pham v a n Bien (Chdu bdn 12), nam 1836; d kinh thanh, cac tinh da phai ghi nhat ky<br /> thuy sU Sua't dpi Pham Van Bien (DNTL, mUa gid, dfldc ca'p bon bang sanh de do<br /> T5, tr. 164) nam 1837. Day la nhflng ddn vi nUdc mUa, han thfl xich de do dp nong<br /> thuy binh cd'p dpi do Cai ddi hay Dpi trudng lanh... Khdng rd nhan vien Kham thien<br /> chl huy, trong mpt sd' td Chdu bdn ehep rd giam dUdc phai di khao sat Hoang Sa c6<br /> "do Kinh phai" (Chdu bdn 11, 12) tflc do dfldc giao nhidm vu quan trac thdi tiet<br /> trieu dinh dieu ddng tfl kinh thanh den, khdng va ke't qua the nao?<br /> chfl khdng phai lay thuy binh cua tinh.<br /> Vao d i u thdi Nguyin, dpi Hoang Sa<br /> Vd Giam thanh liic dau vd'n la dpi Tuan van gifl vai trd quan trpng. Nam 1803, vua<br /> thanh do Giam thanh phd sfl cai quan de Gia Long sai Thu ngii eiia bien Sa Ky la<br /> bao vd thanh Gia Dinh. Sau khi trieu Cai ed Vii Van Phu chieu md dan ngoai<br /> Nguydn thanh lip, dd'i lam ve Giam thanh tich lap lai ddi Hoang Sa. Theo dd, doi<br /> gdm mdt sd' dpi T u i n thanh, b kinh thanh Hoang Sa lay tfl dan xa An Vinh va do<br /> va mpt so' tiinh. Nam 1804, ve Giam thanh Thu ngii cL(a Sa Ky td' chflc. Thu ngfl la<br /> d kinh thanh dUde xep vao tinh binh va chflc cai quan cac eiia bien, cdn goi la exta<br /> nam 1823 eho thudc vao Hd thanh binh tan, ed ddn binh ddng gifl. Ciia Sa Ky la<br /> ma, chuyen ve dd ban vk chi bao each thflc etta sdng Sa Ky, mot trong nhflng ciia bien<br /> xay dung (22). NhU vay la ve Giam thanh ldn ciia Quang Ngai va dac biet co vi tri<br /> da chuyen doi chflc nang thanh mot td' gan dao Ly Sdn hay Cu lao Re, ndi thuyS'n<br /> ehflc mang tfnh ky t h u a t chuyen ve do be ra vao danh ca, budn ban va cung la<br /> dac, lap ban do va ban ve xay dung. Vi vay con dudng bien g^n nha't ra Hoang Sa. Dgi<br /> trieu Nguyin da dieu mot so' nhan vien ve Nam nhat thd'ng chi mieu ta eiia bien Sa<br /> Giam thanh tham gia cac dpi khao sat Ky: "d phia ddng nam huyen Binh Sdn,<br /> Hoang Sa de do dae dudng bien, do dac va cOa bien rpng 145 trUdng (580m), khi nfldc<br /> ve ban dd cac dao. Chau ban cdn ghi ten len sau 6 thflde (2,4m), nfldc rdng sau 5<br /> mot so' nh^n vien cua ve Giam thanh nhU thudc (2m) (24), cd ghd'nh da cao n6i len<br /> Tran Van Van, Nguydn Van Tien, Nguydn mat nude, trdng nhU hinh ngfldi dflng. Sau<br /> v a n Hoang (Chdu ban 7), TrUdng Viet nay cd ngUdi vinh them eanh Thach ki<br /> Soai (Chdu bdn 11). Rieng TrUdng Viet dieu t^u (Lao cau ghenh da), thanh 12<br /> Soai, trUdc da tflng la Dd'c bien trdng viec canh dep d Quang Ngai". Cach 12 hai ly la<br /> luyen thud'e sung bi phat "tram giam hau" dao Ly Sdn, cd cfla bien Ly Sdn dUdc midu<br /> (tdi chem nhung eho giam chd xet), roi eho ta; "Cfla bien Ly Sdn d huyen Binh Sdn,<br /> di "hieu Itie" (lam de chupc tdi) xay thanh dd'i dien vdi cfla Sa K^. Bd'n phia deu c6 da<br /> Chfiu b ^ trieu Rguyen..<br /> <br /> ngdm ghenh da, thac da, thuyen di phai p h i n cua doan gom Thiiy su Pham Van<br /> tranh. Khi trudc cd ddn tr^n gifl, nay da Bien, ngfldi hUdng dan Vii Van Hung, ngudi<br /> bd. Tfl cuta bien Sa ky, thuyen di thuan gid lai thuyan LUu Dflc True, nhan vien ve<br /> de'n ciia Ly Sdn, het 5 khSc" (25). Giam thanh TrUdng Viet Soai va thuy binh,<br /> Sau khi tai lap, nam 1815 nha Nguyin dan phu. Cfidu bdn 12 chdp "phung chieu"<br /> ''sai bpn Pham Quang Anh thude dpi Hoang ghi "binh dinh 22 ten, [trong dd] thuy sU 20<br /> Sa ra Hoang Sa tham dd do dac thuy trinh" ten, Giam thanh 2 ten, dan phu 31 ten"<br /> (26). Nhung tfl nam 1816, thuy binh da {Chdu bdn 11, 12). Sd* ngfldi trong doan<br /> tham gia va sau dd, thuy binh cung ve cdng 53 ngudi.<br /> Giam thSnh ciia trieu dinh gifl vai trd chu Nam 1838, doan gom 4 thuyen trong dd<br /> lUc va tuy theo nhu cau tflng ddt khao sat, CO "binh thuyd'n" cua kinh thanh va "dSn<br /> huy ddng thdm Iflc lUdng dia phfldng theo thuyen" cua Binh Dinh. Doan ed Thi ve,<br /> che dp dan phu va thud thuyen. Chau bdn Kham thien giam, ve Giam thanh va thuy<br /> cho biet cu the ve 4 doan ra khao sat Hoang binh la luc lUdng eua trieu dinh (27) va<br /> Sa vdi cac thanh p h i n nhfl sau: "dan thuyen" gom thuyen cua dan va dan<br /> phu. Ngudi hudng din la Pham Van Sdnh<br /> Nam 1834 doan gom 3 thuye'n gpi la (Chdu bdn 13).<br /> "chinh thuyen" tflc loai thuyen ldn d l di xa<br /> hay chien da'u, dUdc dieu ddng theo td "tfl" Nam 1838, doan gdm 4 thuyen, trong dd<br /> cua Bd Binh thUc hien td "sac" eua nha vua. cd 2 thuyan ldn goi la "chinh thuyen" thue<br /> Trdn 3 thuyd^n nay cd phai vidn cua tri^u tai Quang Ngai va 2 thuyen ciia Binh Dinh.<br /> dinh va thiiy binh thudc bien binh cua kinh Hai thuydn ldn dUdc midu ta cu the nhU<br /> sau.<br /> thanh. Thdm vao dd la 3 thuyen giao cho<br /> tinh Quang Ngai thud thudc loai nhanh Thuyen thfl nha't ciia Nguyin Van Chdm<br /> nhe dUde tu bo c£n t h i n cflng cae loai vat ten la Tin, sinh nam Binh Ngp, 53 tuoi,<br /> ki^n dem theo. Mdi thuyen cd 8 thuy thu, ngudi thdn Phd' An, td'ng Nghia Ha, huydn<br /> cdng 24 ngUdi la "dan phu mien bien am ChUdng Nghia, phu Tu Nghia. Thuyen<br /> hieu thanh thuc dudng bien". Trong sd dd, mang "thuyd'n bai" so' 22, dai 2 trUdng 7<br /> c6 Dang Van Xiem ngUdi phudng An Hai thudc (10,8m), rdng 6 thudc 7 tg^c (2,68m),<br /> huyen Binh Sdn dam dUdng lai thuyen (da sSu 2 thudc 2 ta'e (0,88m). Le thue hang<br /> cdng) va danh sach thuy thii trong dd cd 3 nam la 20 quan tien.<br /> ngudi phudng An Hai, An VTnh la Pham Vi Thuyen thfl hai cua Trln VSn Dflc, ten<br /> Thanh, Trln Van Kham, Nguydn Van la An, sinh nam Canh TJ, 59 tud'i. Thuyen<br /> Manh. NhU vky doan khao sat Hoang Sa mang "thuyen bai" sd' 89, dai 2 trUdng 1 ta'c<br /> nam 1834 gom 6 thuyen, trong do cd 3 (8,04m), rdng 6 thUdc 7 ta'c (2,68), sau 2<br /> thuyen ldn cua trieu dinh chd phai vien thudc 3 ta'c (0,92). Ld thud' hang nam la 15<br /> ciing thiiy quan dieu tfl kinh thanh va 3 quan tien (Chau ban 16).<br /> thuyd'n thue cflng dan phu, thuy thii, ngudi Thanh phan cua doan gdm "dan phu",<br /> lai thuyen do tinh Quang Ngai dieu ddng phai vien cua trieu (finh.<br /> (Chdu bdn 6).<br /> Nhu vay doan khao sat Hoang Sa<br /> Nam 1837, doan khao sat gdm 4 thuyen thudng 3, 4 thuyen, nhieu nha't la 6<br /> do tinh dieu ddng: 2 thuyen cua Quang thuydn, trong dd cd thuyen ciia nha nUdc<br /> Ngai va 2 thuyen cua Binh Dinh. Thanh va thuyen thud cua dan. LUc lUdng tham<br /> Rghien curu Iiich sJr. s g 8.2014<br /> <br /> gia cd bd phan "kinh phai" gdm phai vien, cho rang dpi Hoang Sa t\t trUdc dd (tflc<br /> thiiy binh, ve Giam thanh va "tinh phai" trfldc nam viet sach 1877) da bi "bai bd"<br /> gdm thuyan thue ciia dan va dan phu. Mdi (28). Day la mdt nhan dinh cd cd sd. Theo<br /> doan sd lUdng ngfldi tham gia khdng ed tdi, tfl nam 1816 nha Nguyin da cd chu<br /> han ngach, doan nam 1837 cd con sd cu trUdng thay dd'i thanh phan trong td' chflc<br /> the la 53 ngUdi. D i n phu khdng phai la lUc Iflc lfldng khao sat Hoang Sa, la'y quan dpi<br /> lUdng lao ddng ddn gian ma thudng lam ehu lUe lam thanh p h i n ehu yd'u, tuy luc<br /> thuy thu, ngUdi lai thuyin, ngudi hfldng dd dpi Hoang Sa van cdn va ke't hdp vdi<br /> din. Theo chd^ dp nha Nguydn, hp dupc thuy q u i n . Sau dd, chfla the xae dinh vao<br /> miln tien thue', dUdc cap tien gao va khi nam nao, nhUng chac ehan sang thdi Minh<br /> trd ve phai qua erta Thuan An len kinh dd Menh thi khdng cdn tha'y dpi Hoang Sa.<br /> khai ndp cic san vat thu dUdc, trong do hp Tuy nhidn c i n nha'n manh la ddi Hoang<br /> dfldc hfldng mdt phan va dUdc quyen dem Sa du khdng cdn nfla nhUng thanh vien<br /> ban. Ngoai ra dan phu cdn dfldc hfldng che' cua ddi Hoang Sa la cU dan vung cfla bien<br /> dp thudng phat ciia nha nUdc, thfldng dfldc Sa Ky va dao Ly Sdn v i n cd mat trong cac<br /> flu tien thudng tien va gao. Nam 1837, Bp doan khao sat Hoang Sa nhU nhiing dSn<br /> Hp tau tinh Quang Ngai da "phung menh phu gifl vai trd thuy thu, ngUdi lai thuyen,<br /> chi tien va gao thue dan.phu phai de'n xfl ngUdi hudng dan va truyen thdng d5i<br /> Hoang Sa lam cdng vu" (Chdu bdn 10). Hoang Sa vdn khdng ngflng dupe nudi<br /> Nam 1837, tuy doan khao sat trd ve qua dudng va phat huy.<br /> han va khdng dem ve" ban dd nen thuy sfl<br /> Dao Ly Sdn gom Dao Ldn cdn gpi la Cii<br /> Pham Van Bien bi trach phat, edn binh va<br /> lao Re va Dao Nhd cdn gpi la Cu lao Bd Bai.<br /> dan deu dUde gia an ban thudng: binh<br /> Tfl lau mdt bp phan cU dan xa An Vinh da<br /> dupc thudng thdm mdt thang lfldng tien,<br /> ra dao Ly Sdn sinh sd'ng, lap thanh 2<br /> dan phu dUde thudng tien 2 quan (Chdu<br /> phUdng An Vinh, An Hai. Nam 1993, dao<br /> bdn 11).<br /> Ly Sdn tach ra khdi huyen Binh Sdn, lap<br /> Sau hai lan dieu dpi Hoang Sa di khao thanh huyen dao Ly Sdn, gom 3 xa: An<br /> sat nam 1815, 1816, trong cac Chau ban Vinh, An Hai tren Dao Ldn va An Binh<br /> thdi Minh Menh, Thieu Tri khdng tha'y tren Dao Nhd. Cfl dan trdn dao sd'ng bing<br /> nhac dd^n dpi Hoang Sa. Ltle lupng khao nghe danh b i t ea ket hpp vdi trdng ngo,<br /> sat dupc td chflc lai gdm thuy binh va khoai, lac (thdi Nguydn phai ndp thue' dau<br /> nhan vien ve Giam thanh dieu ddng tfl lac) va gin day them nghe trdng hanh, toi<br /> kinh thanh va dan phu do tinh huy ddng. no'i tie'ng. Vung cfla bien Sa Ky va trdn dao<br /> Dan phu la nhiing ngUdi dan ven bien, am Ly Sdn cdn luu gifl nhieu da'u tich cua d6i<br /> hieu va thdng thupc dfldng bien ra Hoang Hoang Sa tfl nhflng tU lieu quy ma cac<br /> Sa, chu yeu v i n dan vung cfla bid'n Sa Ky ddng hp "hung binh Hoang Sa" nhfl ho<br /> va dao Ly Sdn, tinh Quang Ngai. Tuy Pham, hp Vu, hp Dang... cdn luu gifl den<br /> nhien nha nudc eung dieu ddng ca cae mie'u Hoang Sa hay Am linh tU, tuc le<br /> vung ven bien lan can, trong dd may lan "khao le the linh Hoang Sa", nhflng ngoi<br /> ndi den thuyen va dan phu tinh Binh "mp gid"... Dieu dd cho tha'y cfl dSn vung<br /> Dinh. Trong Viet sH thong gidm ciidng ct(a Sa Ky va dao Ly Sdn cd nhi^u cdng<br /> mtic khdo liidc do Nguyin Thdng vie't vdi hien lien tuc eho boat ddng ciia ddi Hoang<br /> Ldi tUa de nam 1877, dua ra nhan dinh Sa keo dai tfl thdi ehua Nguydn, qua thcli<br /> Chau bin hieu Rguyen..<br /> <br /> Tay sdn den thdi d i u Nguyen va ca sau dd, de di va ve an toan, nhUng khdng it hiem<br /> khi dpi Hoang Sa khdng cdn nhimg hp van nguy do sfl tha't thUdng cua gid bao va<br /> tham gia v^ cd nhieu cdng hien to ldn trong thuyen nhd yd'u. Nam 1839, doan thuyen do<br /> sfl nghiep khai thac bien va bao vd chu phai vien Sua't dpi thuy binh Pham Van<br /> quyen tren Bien Ddng. Bien cam diu, "bi bao sdng lam tan mat",<br /> dau thang 7 'luc tuc ve tdi kinh dd" (30).<br /> 4. PhUdng thiifc q u a n ly va thi^c t h i<br /> Phai vien ndi nhd cd thuy t h i n cflu giup<br /> chu q u y e n nen nha vua sai Bp L l lam le ta dn d ciia<br /> Qua tu lidu Chdu bdn ket hpp vdi Dgi bien Thuan An. Qua nhieu the' he tham gia<br /> Nam thUc liic, Dgi Nam hoi dien sd le, dpi Hoang Sa va lam dan phu di khao sat<br /> phUdng thflc hoat ddng quan ly va thflc thi Hoang Sa, ngfldi dan vung ciia bien Sa K$,<br /> chu quyen ciia nha Nguyen ra't phong phii nha't la dao Ly Sdn den nay vin liiu gifl<br /> va nang cao hdn h i n so vdi thdi trUdc. trong ky flc nhflng hinh anh hiem nguy cua<br /> nhflng con ngUdi ra di khdng ma'y khi trd<br /> Thdi han di vd ve ve.<br /> Q u i n dao Hoang Sa-Trudng Sa d gifla<br /> Tfl cfla Sa Ky hay dao Ly Sdn, hau he't<br /> Biln Ddng cd nhieu gid bao nen trong dilu cac tu lieu deu chep thdi gian thuyen ra<br /> kidn ky thuat thii cdng, con ngUdi khdng dao ma't khoang 3 ngay 3 dem. Theo mdt sd'<br /> thd' sinh sd'ng thudng xuydn trdn dao. Vi td Chau ban, tfl thang 2 b i t diu edng vide.<br /> vay tfl kinh nghidm eua cfl ddn danh ca ven chuan bi, dieu quan, thue thuyen, tap<br /> bid'n, thdi chua Nguyin da sdm xae lap thdi trung ve Quang Ngai roi chd gid thuSn se<br /> gian thich hdp nha't de ra khao sat Hoang ra khdi. Thdi ban di va ve qui dinh chat che<br /> Sa la khoang thang 3 thuyen ra dao va d lai la thang 3 khdi hanh va thang 8 trd ve<br /> dd cho den thang 8 am lich, trudc mfla bao kinh. Qua thdi ban dd la bi phat. Nhflng<br /> td, trd ve, tfle trong mua hd • thu. Dd la thdi eung CO nam gio khdng thuan cung phai<br /> gian td't nha't cho hoat ddng cua con ngfldi chd va phai tau bao ve kinh. Vi du nam<br /> tren vflng hai dao nay va cung phu hdp vdi 1838, ea doan thuyen 4 chie'e da ehuin bi<br /> thdi tiet va chd' dp gid de' di va ve. Che dp va CO mat tai Quang Ngai, binh thuyen cua<br /> kinh thanh ngay 21 thang 3, thuyen va dan<br /> gid vflng ven bien va quan dao kha phfle<br /> phu ngay 3 thang 4, ngfldi hUdng din<br /> tap. Ndi chung, trong mua he, gid mua tay-<br /> Pham Van Senh ngay 9 thang 4, nhflng<br /> nam ehiem flu the' ra't thuan tien cho viec<br /> phai vien nhan tha'y "tfl ngay 10 de'n 26<br /> tfl ven bd ra dao, hUdng gid ddng, ddng-bac<br /> thang 4, gid ddng v i n thd'i, chfla tien ra<br /> va bac ehi xua't hien vdi tan sua't tha'p. Vao khdi" (31) (Chdu bdn 13). Phai vien cua<br /> mfla ddng, gid mua ddng - bic ehiem Uu doan phai bao len tinh, tinh xem xet xae<br /> thd', kd't hdp vdi hudng gid ddng, ddng-nam, nhan rdi trinh ldn Bd Cdng de tau len nha<br /> nam va tay - ble (29). Vi vliy thuyen phai vua. Nhung khdng rd vi ly do gi trong td<br /> trd vl khoang thang 8, trfldc mua gidng Chdu bdn 14 ngay sau dd, ngay 6 thang 4<br /> bao va khi gid mfla tay-nam da yeu va bat nhuan, Bd Cdng lai tau, doan thuyen da<br /> diu gid mfla ddng-bac. nhd' neo ra khdi tai cfla bien Sa Ky ngay 3<br /> thang 4. Tuy ngay thang cd gi dd chua that<br /> Nhd kinh nghiem di bien day dan eua khdp nhung hai td Chau ban cho tha'y viec<br /> dfin chai ven bien Quang Ngai nen cac ra khdi qua ban la bi kiem tra, xem xet rat<br /> doan thuyin da vUpt qua sdng gid bien khdi<br /> I^hien ciju XJeh sJr. so 8.2014<br /> <br /> nghiem ngat. Cdn trd vd qua han thi trudng dia va theo nhflng nguyen tae hpa dd<br /> hdp doan thuyin do Cai dpi Pham Van phUdng Tay. Nhan vidn ve Giam thanh da<br /> Nguyen chi huy nam 1835 trd ve qua ban, n i m dUdc nhflng ky t h u a t mdi nay va dfldc<br /> da bi Bd Cdng va Bd Hinh tra hdi, tri tdi va nha Nguyin giao ve cac ban ve xay dUng<br /> da bi each chflc, b i t gdng. Sau nha vua xet cae kien true, thanh luy trong nUdc va dieu<br /> thay Pham Van Nguyen tuy ve qua han mpt sd' di khao sat, do dae, ve ban dd vung<br /> nhung khdng phai vi tU ldi ndn gia an, tha Hoang Sa.<br /> danh ddn 80 trUdng va phuc lai ehflc cu Ydu cau do dac ve ban do tfl nam 1836<br /> (Chdu bdn 7, 8). dUdc Bp Cdng t a u len nha vua qui dinh rat<br /> Khdo sdt, do dqc, ghi nhgt ky, ve bdn cu the: "Khdng cfl la dao nao, hdn nao, bai<br /> do cat nao, khi thuyen di den, cung xet xem<br /> xfl a'y chieu dai, ehieu ngang, ehieu cao,<br /> Viee do dac da dUdc thflc hidn tfl thdi<br /> ehieu rdng, ehu vi va nUde bien bon ben<br /> chua Nguydn va d I u thdi Nguyen. Nhflng<br /> xung quanh ndng hay sau, cd bai nglm, da<br /> den thdi Minh Menh cong vide nay dfldc coi<br /> ngam hay khdng, tinh hinh hiem trd, binh<br /> la nhiem vu trpng yd'u, dfldc to' chflc ehat<br /> di the nao, phai tUdng tat do dac, ve thanh<br /> che va dat nhilu tidn bd. Do dac bao gdm do<br /> ban do. Lai xet ngay khdi hanh, tfl cfla<br /> dp ndng sau cua dUdng bien va do do dai<br /> bien nao ra khdi, n h i m phUdng hudng nao<br /> ngin, rpng hep eua eac dao, bai cat de' ve<br /> di den xfl a'y, can cfl vao t h u y i n di, tinh<br /> thanh ban dd. Cong vide nay vao dau the ky<br /> fldc dfldc bao nhieu dam. Lai tfl xfl a'y<br /> XIX, nha Nguyin tie'p thu dfldc mdt sd' ky<br /> trdng vao bd be'n, do'i thang vao tinh hat<br /> thuat phUdng Tay va tid'n bd hdn trude.<br /> nao, phUdng hfldng nao, dd'i chenh chech<br /> Trong thdi gian xay dUng lue lupng d Gia<br /> la tinh hat nao, phUdng hudng nao, each<br /> Dinh tfl cudi thd' ky XIX, Nguyin Anh da<br /> bd bien chflng bao nhieu dam. Nha't nha't<br /> thu nap dfldc mdt so si quan Phap, trong do<br /> ndi ro, dem ve, dang trinh" (32). Nhu vay<br /> cd SI quan hai quan, cdng binh. Hp giup<br /> la phai do dae chu vi, kich thflde cae chilu,<br /> Nguyin Anh ky thuat xay thanh kieu<br /> dp ndng sau tflng hdn dao, bai cat, khao<br /> Vauban, do dac thiiy trinh. Thanh Gia<br /> sat ca bai da ngam, tinh trang hiem trd va<br /> Dinh xay dflng nam 1790 gpi la thanh Bat<br /> thuy trinh tfl c^a bien trong bd ra cac dao<br /> Quai la tda thanh xay theo kieu Vauban<br /> a'y, fldc tinh sd' dam. Ta't ea eac kd't qua do<br /> diu tidn, sau dd dfldc md rdng eho thanh<br /> dac va hoat ddng eua doan phai ghi thanh<br /> Ha Ndi va nhieu tinh thanh khac. Ky thuat<br /> Nhat ky. Han che' ldn nha't cua do dac va<br /> do dac thuy trinh eung dfldc van dung<br /> ve ban do thdi Nguyin so vdi phUdng Tay<br /> trong viec do dac cac cfla bien gpi la ciia<br /> la ehUa bie't tinh kinh tuye'n, vi tuyen va<br /> ta'n. Ridng ve hpa do thi nay con luu gifl<br /> xae dinh tpa dp.<br /> dfldc hai ban dd dau tien do ngfldi Viet<br /> Nam ve theo ky thuat phUdng Tay; ban do Qua cae lan khao sat, nhan vidn ve<br /> Hodi Diic phu todn do do Le Dflc Loc, Giam thanh do dac, ve mdt sd ban d6<br /> Nguyin Cdng Tie'n ve nam Minh Menh thfl Hoang Sa. Vi du lan khao sat nam 1838 cd<br /> 12 (1831) va ban dd Ha Ndi nam Tfl Dflc phai vien eua Bd Cdng la Vidn ngoai lang<br /> thfl 26 (1873) do Pham Van Bach ve va Sd Dd Mau Thudng va Thi ve Le Trpng Ba.<br /> Dia cha't Ddng Dfldng in nam 1916. Day la<br /> Khi trd vl, cac phai vidn dd bao eho Bo<br /> nhflng ban dd ve tren cd sd do dac tai thUe<br /> Cdng tau len: "Lan ndy da de'n dudc 25 dao<br /> Chau ban trieu Rguyto...<br /> <br /> ciia ba sd, trong dd hang nam da l l n lUdt Van Tien, Nguyen Van Hokng vi ve ban dd<br /> d^n la 12 dao, chUa tflng den la 13 dao. khdng dUde rd rang, hi phat 80 trUdng,<br /> Theo ngudi hudng d i n Vu Van Hung thi nhUng chuan cho tha {Chdn bdn 7). Lan<br /> toan bd xfl Hoang Sa cd 4 sd, l l n nay den khao sat nam 1837, nhan vien Giam thanh<br /> dfldc 3 sd, cdn 1 sd 5 phia nam cac sd tren, TrUdng Viet Soai khao sat dUde 11 dao va<br /> khoang each kha xa, lai vi gid Nam thoi bai eat nhung ve ban do khdng ehu dao,<br /> manh, viec den dd khong thuan tien, chd cung bi phat cho ve lam Hnh ve Giam<br /> gid thuan thi mudn, ddi den nam sau lai thanh {Chdu bdn 12).<br /> den dd. Lai xem 4 ban dd dem vl, 3 bflc ve Ngoai ban dd do nhan vien ve Giam<br /> rieng, 1 bflc ve chung, dd'i chid^u thi chUa thanh dac hpa, trieu Nguyen eung cd ban<br /> that minh baeh, eflng mdt ban Nhat ky dd Hoang Sa do phUdng Tay ve. Vi nhu<br /> ciing chua dUdc hoan thien, xin cho Bd nam 1817 thuyen Ma Cao vao cfla bien Da<br /> t h i n hdi rd rang va sai ve lai eho hoan Ning, dem ban do Hoang Sa dang tnnh va<br /> thien de tie'n trinh" (Chdu bdn 15). Qua td dUdc thudng 20 lang bae (34). Ban dd Dgi<br /> Chau ban nay, cd t h i tha'y sau nhieu l l n Nam nhdt thong todn do ve thdi Minh<br /> khao sat, nha Nguyin da di de'n mdt nhan Menh, cd the nam 1838, the hien dfldng bd<br /> thflc bao q u i t v l hai q u i n dao Hoang Sa- biln va hinh hai da't nfldc kha dung va tren<br /> Trfldng Sa. Trong quan nidm Ifle dd, ca dd cd hai quin dao Hoang Sa-TrUdng Sa ve<br /> vflng hai q u i n dao nay goi chung Id "todn thdnh mdt dai dao ghi la Hoang Sa, Van If<br /> xd Hodng Sa " (M. '/S> ± W va phdn biet Trfldng Sa. Da'y la nhan thflc td'ng hdp vl<br /> ldm 4 sd (E9 W, ba sd d phia Ble chac la hai quan dao Hoang Sa-TrUdng Sa cua<br /> quin dao Hoang Sa ngay nay v l mdt sd nUdc Dai Nam thdi Nguyin. Ra't tie'c la cae<br /> cich kha xa ve phia Nam, chic la quin ban dd vl Hoang Sa, TrUdng Sa thdi<br /> dao Trfldng Sa ngay nay. Cac dao phia Ble Nguyin da bi m&'t va cho den nay chUa tim<br /> trfldc day da di'n dUde 12 dao va l l n nay tha'y da'u ve't, ke ca trong kho Chau ban<br /> khao sat thdm dUdc 13 dao, cdng 25 dao. trilu Nguyen.<br /> Cdng vide khao sat dUdc ghi chdp thanh<br /> Nhat k j va l l n khao sat nam 1838 da ve cdm moc gidi, dung bia mieu<br /> dUdc 4 ban dd, trong dd ed 1 ban ehung va Viee elm mdc gidi con dUdc phan anh<br /> 3 ban dd rieng, chic la ehung cua 3 sd va trong Dgi Nam thde luc chinh bien va tren<br /> rieng tflng sd. Day la dpt khao sat thanh td Chau ban sd' 9. Td Chau ban nay chUa<br /> cdng nen sau khi Bd Cdng dem ban dd tie'n tim tha'y trong kho Chau ban cua Trung<br /> trinh ldn nha vua da dUde vua Minh Menh tam LUu trfl Qudc gia I, ma dUdc chup tfl<br /> khen thudng. Nha vua khen: "trai qua Microfilm eua Dai hpc Hawai va Dai hpe<br /> nhieu ndi, xem do tUdng ta't so vdi phai Havard cua My. Ban chup den t r i n g ed<br /> vien mpi l l n thi cd hdn" va thudng eho mpt so ehfl va doan bi md, khdng dpe dfldc<br /> phii vien Dd Mau Thudng cung nhflng nhUng ed the ddi chieu vdi ghi chep cua<br /> ngfldi tham gia ao va tiln (33). Dai Nam thde luc chinh bien de bo sung.<br /> Td Chau ban cho bie't dpi khao sat Hdang<br /> Sa nam 1836 do Chanh dpi trUdng thiiy<br /> Ta't nhien cung cd trUdng hdp khao sat,<br /> quan Pham HQu Nhat elm diu. Binh<br /> do dae va ve ban do khdng dat yeu elu, hi<br /> thuyen tfl cfla Thuan An de'n tinh Quang<br /> phat. Vi d\i l l n khao sat niim 1835, nhan<br /> Ngai. Bd Cdng tie'p nhan dfldc cdng van<br /> vidn v$ Giam thanh T r l n Van Tan, Nguyin<br /> 10 Rghien cCtu Ljeh ai3r. so 8.2014<br /> <br /> Ndi cac giao cho Bd nay ehuan bi mdi 4 ehfl "Van Ly Ba Binh" (mudn dam song<br /> t h u y i n 10 coc gd gpi la mdc bai, chuyen yen). Bd ba phia ddng, tay, nam deu cd da<br /> ga'p den Quang Ngai giao eho doan khao san hd thoai thoai, phia bac "giap vdi mgt<br /> sat. Trdn Chau ban cd hai doan Chau phe: con cat toan da san hd, sflng sflng no'i len,<br /> mdt doan chfl nhd ben phai chfl mdc bai chu vi 340 trUdng (1.360m), cao 1 trfldng 3<br /> ghi kich thudc, dp dai, rdng, day ciia mdc thude (5,2m), ngang vdi edn eat, gpi la Ban<br /> bai bi md khdng dpe rd va mpt doan ghi: Than thach". Chinh tai day, nam trudc<br /> "Thuyin de'n xfl nao tflc thi dflng cpc gd vua Minh Menh dinh "dflng mie'u, lap bia"<br /> lam mde S fcJ ^i) H ffl H ^ ^ -1^ ^ : mp nhflng vi sdng gid to chua lam dUdc va<br /> thuyen dao ha xfl tflc thu mdc vi chi) nam nay "mdi sai Cai dpi thiiy quan Pham<br /> (Chdu bdn 9). V l kich thflde moc bai, Dg.i Van Nguyen dem linh thd Giam thanh<br /> Nam tht/c luc chinh bien chep ro: Mdi cpc cung phu t h u y i n hai tinh Quang Ngai,<br /> gd dai 5 thudc (2m), rdng 5 ta'e (0,20m), day Binh Dinh, chuyen chd vat lieu de'n dflng<br /> 1 ta'c (0,04m). Tren cpc g5 khac sau ddng mid'u, each tda mid'u cd 7 trfldng (28ra).<br /> chfl to: "Minh Mdnh thfl 17, nam Binh Ben ta mid'u dUng bia da, phia trudc milu<br /> Than, Cai dpi thuy quan ten hp la gi, xay binh phong. MUdi ngay lam xong rdi<br /> phung menh de'n Hoang Sa do dae, de'n day ve~" (37). Khdm dinh Dgi Nam hgi dien sii<br /> lflu da'u. Hay tuan lenh" (0.^ ^ + ir ^ M $ le eho bie't them bia da cao 1 thflde 5 ta'c<br /> (0,60m), mat rpng 1 thudc 2 ta'c (0,48m)<br /> ^ lit: Minh Menh thap tha't nien, Binh (38). Nhu vay la tda mie'u xay nam Minh<br /> Than, thuy q u i n cai dpi tinh danh phung Menh 16 (1835) xky each tda mie'u cd' 7<br /> menh van Hoang Sa tUdng dp, ehi thii luu trfldng tflc 28m. Mieu va bia cung ed gia<br /> ehi. Kham thii) (Chdu bdn 9) (35). Da'y la tri nhu mdt thfl md'c chu quyin.<br /> each cam moc gidi bieu thi chii quyen qud'c<br /> Thu lugm sdn vgt, cda cdi<br /> gia vdi nam thang chinh thflc cua vUdng<br /> trilu, hp ten quan chflc nha nUdc va cum Viing Hoang Sa ed nhilu san vat nhfl<br /> tfl kd't thuc mang tinh quyin luc cua chim, ca, san hd, d'c, doi mdi, hai sam... mk<br /> Hoang de "Kham thfl (Hay tuan lenh)". Le Quy Ddn va eac sach dia chi da midu ta<br /> Nha Nguyen cdn chu trUdng trdng cay, tfl the ky XIII-XIX. Hai q u i n dao nay lai la<br /> lap mie'u va dUng bia tren Hoang Sa. Nam vung hiem yeu, cd nhieu bai cat, da ngam<br /> 1833, khi nghe Bd Cdng tau "mot giai gay tai nan cho tau thuyen qua lai. Mot s6'<br /> Hoang Sa trdi nfldc mdt mau, khdng phan tau thuyen qua day bi tai nan, de lai mpt so<br /> biet dUdc ndng hay sau", "thuyen budn vu khi, cua eai cae loai. Tfl lieu cua thfldng<br /> thfldng bi hai" nen sai chuin bi sang nam nhan phUdng tay, eiia Cdng ty Ddng An Hi<br /> phai ngUdi den "trdng n h i l u eay", de "sau Lan, Cdng ty Ddng An Phap da ghi lai<br /> cay co'i to ldn, xanh td't, ngfldi d l phan nhilu tai nan tren quan dao Hoang Sa,<br /> biet, ngd hau tranh dUde nan mac can. Dd Trudng Sa. \ ^ vay tfl thdi chua Nguyin, doi<br /> cung la viec ldi mudn ddi" (36). Nam 1835, Hoang Sa da thu lUdm dUdc mdt so'hda vki<br /> lai cho lap mie'u va dflng bia tren Hoang ma Le Quy Ddn qua so saeh eua mdt Cai<br /> Sa. Tai day cd mdt edn cat t r i n g , dupc dpi dpi Hoang Sa la Thuyen Dflc hlu, da<br /> mieu ta cay cd'i xanh um, ehu vi 1.070 ghi lai mpt sd hda vat thu dupc nhfl, nam<br /> trflpng, ten cu la nui Phat Tfl, phia tay Nham Ngp (1702): 30 hot (thoi) bac, nSm<br /> nam trfldc day ed mie'u co vdi ta'm bia k h i c Giap Than (1704): 5.100 can thiec, nam At<br /> Chau bin M&u Rguyln...<br /> <br /> Dau (1705): 126 hot bac, tii nkm Ky Sflu N i n g da "lap tflc cho thuyen t u i n tilu d<br /> (1709) den Quy Ty (1713): moi nam chi thu cfla tan mang nude ngpt ra bien tim kie'm"<br /> dfldc mdt it doi mdi, hai sam, cung cd nam (Chdu bdn 1, 2). Sau dd, Thii ngu cua bien<br /> thu dupe khdi thiec, bat sfl, 2 k h i u sung Da Nang lai tau: "Than lap tflc dilu ddng<br /> ddng (39). Cdng viee khai thac dd dfldc tie'p va sfle cho thuyin tuan tilu d cfla ta'n mang<br /> tuc thdi Nguyin. Theo Chdu bdn 15, doan nude ngpt ra bidn tim kiem bpn phai vien,<br /> khao sat nam 1838 thu dUdc 1 dai bae bang bao ve, dua hp ve cfla ta'n" (Chdu bdn 3, 4).<br /> ddng, cac loai da san hd do, cac loai chim va Ke't qua thuyen t u i n tieu da gap va dfla<br /> rua bien. Rd rang ngudn thu nay khdng ldn thuyin eiia ehu thuyin cung phai vidn va<br /> va tha't thudng ndn khdng phai la muc tidu 15 thuy thu v l cfla ta'n, ngUdi va eua eai<br /> chu ylu eua eae doan khao sat Hoang Sa. deu an toan.<br /> Khi vl trinh bao tai kinh thanh, nha nfldc Mdt trUdng hdp cflu hd thfl hai dUdc<br /> chi gifl lai sung dai hac, ciia cai quy, cdn cac chep lai trong Dgi Nam thde luc, chua tim<br /> san vat khac thfldng tra lai cho dan phu. tha'y ChSu ban. Nam 1836, mpt thuyen<br /> Citu hg thuyen buon nudc ngodi budn cua Anh Cat Ldi di qua Hoang Sa bi<br /> Hai q u i n dao Hoang Sa-TrUdng Sa vdi mic can va vd dim, hdn 90 ngUdi bam vao<br /> nhflng dao vk bai cat, bai da n g l m thUdng van thuyin trdi dat vao bd bien Binh Dinh.<br /> gay tai nan cho nhflng tau thuyen qua Vua Minh Menh nghe tin, giao cho tinh<br /> day. Dilu dd da dUdc ghi nhan qua nhilu than lo eho ndi tru ngu, ca'p tien gao, lai<br /> tu Hdu tfl thdi chua Nguydn v l tfl lieu cua phai Thi vd thong ngdn den tham hdi, ban<br /> nfldc ngoai. Chau ban ghi lai mot sd cho thuyen trUdng, d i u muc mdi ngUdi 1 ao<br /> trfldng hdp tau nUdc ngoai bi nan tai doan vu hang mau, 1 quin vai tay, 1 ehan<br /> Hoang Sa da dUde chinh quyen nha vai, ngUdi tfly tung mdi ngfldi 1 bp quin ao<br /> Nguyin td' chflc cflu hd. vai mlu, rdi sai phai vien da tflng sang Tay<br /> phfldng la Nguyin Tri PhUdng, Vu Van<br /> Cd 4 Chau ban ngay 27 thang 6 nam Giai dem hp den Ha Chau (41) cho ve nude.<br /> Minh Mdnh thfl 11 (1830) (40) ghi lai va Su eflu giup dd lam cho hp rl^t cam kich<br /> mieu ta kha cu the mpt tau buon eua Phap (42).<br /> bi nan d Hoang Sa. Theo ldi tau ctia Thu<br /> ngi; ctia bien Da N i n g tdn la Nguyin Van III. May n h a n xet td'ng htfp<br /> NgU thi day la mdt thuyin budn ciia chii Tfl the' ky XVII, hai q u i n dao Hoang<br /> tau Phap ten la Dd-d-chi-ly, tai pho la Y- Sa, TrUdng Sa da la mdt bd phan ciia lanh<br /> dda, chd mdt phai vien cua trilu dinh la Le thd Viet Nam va chinh quyen cac chua<br /> Quang Qu^nh, di sang Lfl Td'ng tfle Luzon Nguyin rdi Tay Sdn da thUc sU nam quyen<br /> cua Philippines budn ban. Ngay 20 thuyin quan ly va thue thi chu quyen. Sang thdi<br /> rdi bd'n thi ngay 27 tha'y tai phd Y-doa va Nguyin, eac boat ddng quan ly va thflc thi<br /> 11 thuy thii trd vl tren mot thuyin nhe, ehu quyin dd'i vdi hai quin dao nay dUdc<br /> cho biet ngay 21 thuyin qua phia tay td ehflc diu dan va nang len mdt t n n h do<br /> Hoang Sa bi mic can. nUde ngdp hdn 8 mdi. Qua nghien cflu 18 td Chau ban ket<br /> thudc (3,2m), cdn chii thuyen va phai vien hdp vdi nhflng tu lieu lich sfl dUdng thdi,<br /> dem 2 hdm bac eung 15 thuy thu len mdt cd the rut ra ma'y nhan xet mang tinh ke't<br /> thuyin khac di sau. Dudc tin, Thu ngU Da luan sau:<br /> Rghien cihi Ljch sJr. sg 8.2014<br /> <br /> 1. Do nhan thflc sau sic ve vi the quan ghi chep Nhat ky; e l m cdt mdc ehii quyen;<br /> trpng cua hai q u i n dao Hoang Sa, Trfldng trdng eay; xay mieu, dflng bia, thu Ifldm cac<br /> Sa luc dd gpi chung la xfl Hoang Sa, la san vat va cae thfl vu khi, eua cai do cac<br /> "eUdng gidi trdn bien", "cfldng gidi trdn bien tau thuyen bi d i m de lai.<br /> nude ta, xfl Hoang Sa la toi hiem yeu" ndn 5. Che' dp dieu quan dpi va thue dan<br /> nha Nguyin nang edng vide quan ly va thUc phu, thuyen cua dan eiing nhU thudng<br /> thi ehii quyen ddi vdi hai quan dao nay len phat sau mdi ehuyen khao sat dUde qui<br /> tam qud'c gia, dat dUdi sfl td' chflc va dilu dinh rd rang, vfla nghidm k h i c de cao<br /> hanh ciia trilu dinh do nha vua trflc tie'p nhiem vu cdng sai, vfla Uu ai dd'i vdi binh<br /> chi dao va phe duyet. Dd la mdt n h i n thflc linh, dan phu va nhflng ngUdi dat hidu<br /> sau sic va thai dd trach nhiem cao cua nha qua eao.<br /> Nguydn ddi vdi chu quyen tren hai q u i n<br /> 6. Nhflng npi dung quan ly va thUc thi<br /> dao Hoang Sa, Trfldng Sa.<br /> chii quyin n h u tren khdng chi phan anh<br /> 2. Lflc lfldng khao sat va thuc thi chu tren Chau ban ma ca trong nhilu loai tu<br /> quyen chuyin tfl dpi Hoang Sa mang tinh lieu khae, trong do ed cac bd chinh sfl, hpi<br /> dan binh sang quan dpi thfldng true eua dien, dia chi eua vfldng t r i l u va nhflng<br /> nha nUdc lay thuy binh va vd Giam thanh ban dd cd', nhflng bp sii cua tfl nhan. Ta't<br /> do trilu dinh dilu ddng lam ehu luc, ke't ca tao nen mot he thdng chflng cfl vflng<br /> hdp vdi che dp thue thuyen va dan phu lam chac v l chu quyen ciia Viet Nam ddi vdi<br /> nghe danh ca ven bien vung Quang Ngai va hai q u i n dao Hoang Sa, Trfldng Sa thcli<br /> tinh lan can. Cfla bidn Sa Ky va dao Ly Sdn Nguyin. Trong hd thd'ng tu lieu dd, toi<br /> la ndi tap kd't lflc lUdng va xua't phat ciia dac bidt nha'n manh gia tri va vai trd ciia<br /> cac cudc khao sat Hoang Sa, cung la ndi Ch^u ban. Day la loai van thU mang tinh<br /> tuyen chpn dan phu lam thuy thu, lai qud'c gia cd da'u "Ngfl phd", "NgU lam"<br /> thuyen, ngUdi hudng din. m l u dd -cua hoang de' nha Nguyin cung<br /> cac loai da'u a'n eiia hoang de' va cac cd<br /> 3. Cac dpi thuyin ra quan ly va khao sat<br /> quan cua t r i l u dinh, ciia chinh quyin cac<br /> Hoang Sa thudng khoang tfl ba thuyen de'n<br /> ca'p. Ban t h a n Chau ban la nhflng van<br /> sau thuyin gdm binh thuyen cua thuy quan<br /> ban mang tinh phap ly cao nhd't cua qudc<br /> va thuyen thue eua dan, dan phu, khdi<br /> gia theo che' dp quan chu tap quyen. Vi<br /> hanh tfl thang 3, trd ve khoang thang 8 am<br /> vay nhiing td Chdu bdn trieu Nguyen<br /> lich, trUde mua mfla bao va di ve thuan gio.<br /> mang ngi dung ve cdc hogt dgng qudn ly<br /> Cac Bd Binh, Bd Cdng, Bp Hd va Npi cac<br /> vd thuc thi chu quyin cua Viit Nam doi<br /> cua trieu dinh cflng tinh Quang Ngai va lan vdi hai qudn ddo Hodng Sa, Tri/dng Sa Id<br /> can lo ehuan bi chu dao cae dpt khao sat va nhUrig chUng cU mang gid tri kep, uii'o<br /> phai tau len nha vua phe duyet. lich sit, vita phdp ly, nhiing chitng ct? co<br /> 4. Npi dung quan ly va thfle thi ehu site thuyet phtic cao vd khong the tranh<br /> quyen bao gdm cae hoat ddng: do dac thuy cdi.<br /> trinh; do dac va ve ban dd cac dao, bai cat;<br /> Chau pan tneu ttgiiyen...<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> its'<br /> « ^ * - *5-<br /> •\<br /> <br /> <br /> 2<br /> A, *.<br /> % 4^<br /> rtr<br /> p >-<br /> H<br /> •1.<br /> ft<br /> /i a.<br /> <br /> t<br /> I'ji-<br /> <br /> <br /> fc<br /> -i!r )4)<br /> <br /> Chau ban 10 (1 va 4/4 tb)<br /> <br /> <br /> <br /> i^vfiy * ^<br /> .^ -K ^ ^<br /> fi-<br /> *- -w 4>-<br /> ,. - as -y<br /> <br /> ;SL >fr « -^ 1*-<br /> 5**<br /> <br /> <br /> •J -g' *-<br /> t< -if<br /> 'S<br /> ">* 3 ^:<br /> •f.<br /> •%<br /> * 1?^<br /> A<br /> A<br /> .«<br /> i*. • « .<br /> <br /> <br /> t****<br /> »'-t<br /> ;f^ •*<br /> yi- •S:.<br /> .* * -p<br /> Hf<br /> M .A. t K<br /> <br /> 1- tf<br /> • ' IC<br /> *><br /> 41<br /> <br /> t % * ^<br /> Chau ban 11 (2 td)<br /> ftgluia elhi Mch s&. so 8.2014<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1 -T<br /> ?t-^ jr d. iif *j 4.r-<br /> 'M «t 1<br /> ai<br /> •S tt. ifL<br /> *-<br /> s<br /> « JP<br /> *?= a t . yK. j^<br /> i-y<br /> <br /> • ^ *<br /> -t- A •i,<br /> «<br /> »T<br /> r<br /> y. JS.<br /> p. ^.'.^ »A<br /> «t<br /> -) ,- :*-<br /> -.K .ft.<br /> -? 37 *<br /> -* A.<br /> f.<br /> K<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 'iC<br /> P.'t.<br /> .ii~ A<br /> .^' '?<br /> * 7>J ^<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chau ban 12 (2 tft)<br /> <br /> <br /> <br /> 4^<br /> :'k ":•<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> + -5-<br /> .^>^- -•''^<br /> <br /> <br /> ; 11 =^ ^ «1<br /> <br /> Chau ban 18 (2 tor)<br /> <br /> <br /> CHU THICH<br /> (19). DNTL, sdd, T. 1, tr. 222; Le Quy Don, PhU (25). DNNTC, sdd, T.l, tr. 422-423. Quang<br /> bien tgp luc, sdd, T. 1, t r . l l 9 . Ngai CO 5 ciia bien la: cila Sa Ky la ciia song Sa<br /> (20). Le Quy Don, Phu bien tgp luc, sdd, T. 1, Ky, huyen Binh Sdn; ciia Thai Can la cfia song<br /> tr. 119-120. Tra Bong d^ ra Vung Quyt hay Dung Quat,<br /> <br /> (21). KDDNHDSL, sdd, T.9. tr. 17, 201; huyen Binh Sdn; ciia Dai {hay Co Luy hay D^i Co<br /> <br /> DNTL, sdd, T. 2, tr. 923. Luy) la ciia song Tra Khiic va song Ve, huyen Tu<br /> <br /> (22). KDDNHDSL, sdd, T.9, tr. 205-207. Nghia; ciia My A la ciia s6ng Tra Cau, huySn Mo<br /> Dflc nay la huyen Dflc Ph6' va cfla Sa Huynh la<br /> (23). Cau van n h u sau; 'Thi ve Kham thien<br /> ciia dam Nudc Man, huyen Dflc Pho.<br /> Giam thanh c^p thiiy su binh thuyen" {Chdu bdn<br /> 13). Co t h i hieu va cham cau nhu sau: "Thi ve, (26). DNTL, sdd, T.l, tr. 922.<br /> Kham thien, Giam t h a n h cap thiiy sU binh<br /> (27). Cau van nhU sau: ^ S t f e S S : K a * S S *<br /> thuyen" nghia la: Thi ve [ciia Bo Cong], Kham<br /> sa : Thi ve Kham thien Giam thanh cSp thiiy sU<br /> thien [giam], [ve] Giam thanh va binh thuyen thuy<br /> binh thuyen..." (Chau ban 13). Co the hieu la: "Thi<br /> quan.<br /> ve, Kham thien, Giam t h a n h cSp thiiy sU binh<br /> (24). Ddn vi do chieu dai thdi Nguyin la thUdc<br /> thuyen" nghia la: Thi ve, [Bo Cong], Kham thifin<br /> luc dau dat thu6c rieng, tU nam Gia Long thif 9<br /> [giam], (ve] Giam t h a n h va binh t h u y i n thiiy<br /> (1810) trcl lai thu6c thdi Le, 1 thudc = 0,40m. 1<br /> quan.<br /> trUcfng = 10 thudc = 4m.<br /> Chau bim fri^ Rguyen... 17<br /> <br /> <br /> (28). Nguyen Thong, Viit sd thong gidm ciMng (36). DNTL, Sdd, T.3, tr. 743.<br /> muc khdo lupc, Nxb. Van h6a-Th6ng tin, Ha Noi, (37). DNTHL, Sdd, T. 4, tr. 673; xem them<br /> 2009, tr. 138. KDDNHDSL, Q.154-4b.<br /> (29). Uy ban Nhan dan huyen dao Hoang Sa, (38). KDDNHDSL. Q.207-26a.<br /> Ky yi'u Hodng Sa, Nxb. Thong tin va Truyen (39). Le Quy Don, Phd bien tap luc, Sdd. T.l,<br /> th6ng. Ha Noi, 2014, tr. 21-22.<br /> tr. 120.<br /> (30). DNTL. sdd, T. 5. tr. 532.<br /> (40). Trong 4 van ban ghi cflng ngay 27 thang 6<br /> (31). Chau ban 13 bi mlit mot chfl vk thieu net<br /> nam Minh Menh thfl 11 (1830):<br /> motchfl: ... S E3 ^ S) + a ^ — + y^ 3 M<br /> Ban 1 la n g u y e n ban co dii dau va chfl<br /> [a?l[7I ® M ^ Hk # : . . . tfl tfl nguyet sd<br /> Chau phe "Lam" (Da xem) va da'u "Ngfl t i l n<br /> thap nh§t chi nhi t h a p luc nhSt, ddng [phong?] [<br /> chi bao"<br /> ? ] phat, vi tien phong dfldng. Tam dich nhfl<br /> tren. Ban 2 la ban do Npi cac sU vu Thi lang la Ha<br /> Tong Quyen va Trfldng Dang Qu§' phung sao tfl<br /> (32). DNTHL, Sdd, T. 4, tr. 867. Noi dung<br /> ban 1 gfli cho thuyen buon, chfl Chau phe "Lam"<br /> tUdng tu cung dUdc chep trong KDDNHDSL.<br /> ch6p lai bang mflc den.<br /> Q.221-26b.<br /> Ban 3 la nguyen ban cung co du da'u va chfl<br /> (33). DNTHL, Sdd, T. 5, tr. 355; xem them<br /> KDDNHDSL, Q.194-7, 8a. Chau phe "Lam" (Da xem) va da'u "Ngfl tien chi<br /> bao".<br /> (34). DNTHL, Sdd. T.l. tr 950.<br /> (35). c a u nay trong DNTL (T.4, tr. 867) chep Ban 4 la ban sao tfl ban 3 gfli cho thuyin buon<br /> nhfl sau: "Minh Menh thfl 17. n5m Bfnh Than, nhfl trfldng hdp ban 2.<br /> Chanh dpi trUdng sua't doi thuy quan Pham Hflu (41). Ha Chau la Mien Dudi, the ky XIX chi<br /> Nhat, vang m?nh di Hoang Sa trong nom do dac, vflng Nam Dudng quan dao tflc viing Dong Nam A<br /> d^n day lflu lai nhflng chfl nay" (BJ ^ + "t ^ hai dao ngay nay. ndi co t h i la Tan Gia Ba tflc<br /> ^ $ 7 K ¥ i E m. & 'V: m t& '^ B m<br /> Singapore hay Giang Lflu Ba tflc Batavia, nay la<br /> Jakarta, Indonesia.<br /> Minh Menh th^p t h a t nien, Binh Than, Chanh doi<br /> trudng sua't doi thiiy quan Pham Hflu Nhat vang (42). DNTL, sdd, T.4, tr. 1058. Xem<br /> Hoang Sa tUdng d6, chi thfl lUu chi dang tU) KDDNHDSL. Q. 176-la. lb.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2