Chém lợn ném thượng với vấn đề ứng xử văn hóa

CHÉM LỢN NÉM THƯỢNG VỚI VẤN ĐỀ ỨNG XỬ VĂN HÓA<br /> <br /> TS. Đinh Hồng Hải<br /> Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam<br />  <br /> Trong thời gian qua, dư luận Việt Nam đã “dậy sóng” với vấn đề giữ hay không lễ hội chém  <br /> lợn ở làng Ném Thượng (Bắc Ninh)? Trước đó, Tổ chức Bảo vệ Động vật Châu Á đã kêu gọi  <br /> và có công văn đề  nghị hủy bỏ  tục lệ này. Với câu hỏi trên, tôi xin có một số  ý kiến từ  góc  <br /> nhìn “nghiên cứu hành vi và xã hội” (cũng là tên một môn học mà tôi đang giảng dạy tại  <br /> ĐHQG Hà Nội) như sau:<br /> <br /> Thứ nhất, đứng ở vai trò của nhà nghiên cứu hay nhà quản lý, chúng ta không nhất thiết phải  <br /> trả lời hoặc Có hoặc Không, mà còn có quyền Không trả lời vì ra quyết định giữ hay bỏ một <br /> tục lệ  đã tồn tại từ  lâu trong văn hóa dân tộc là cực kỳ  khó. Thay vì đồng ý hay phản đối, <br /> chúng ta nên làm nhẹ bớt vấn đề và cũng cần có thời gian để tìm một cách ứng xử có văn hóa  <br /> nhất với một tục lệ cổ truyền. <br /> <br /> Thứ  hai, khi một vấn đề  nóng của xã hội đã nổ  ra thì cần tìm một hành vi ứng xử có trí tuệ <br /> nhất chứ không phải là đi tìm tỉ  lệ   ủng hộ hay phản đối cao nhất. Không ai giong buồm lên  <br /> cao nhất giữa lúc bão tố cả! Khi người dân có đủ sự thông tuệ thì họ sẽ là người quyết định  <br /> giữ hay không lễ hội này. Thực tế cho thấy, tục hiến sinh người xa xưa, tới nay đã hoàn toàn  <br /> bị bãi bỏ. Tôi tin rằng, con người luôn hướng đến trí tuệ và hướng thiện.<br /> <br /> Thứ  ba, việc hành chính hóa hay luật hóa những tục lệ cổ  truyền cần hết sức thận trọng vì  <br /> suy cho cùng thì luật pháp hay hiến pháp cũng đều dựa trên các thành tố  văn hóa đã có. Theo  <br /> cá nhân tôi, thay vì tranh cãi quá nóng về  một tục lệ cổ, chúng ta còn nhiều việc nóng bỏng <br /> hơn phải làm (chẳng hạn, trong mấy ngày tết vừa qua có tới hơn 6.200 người nhập viện vì  <br /> đánh nhau, hơn 800 người chết vì đánh nhau và tai nạn, nhiều gần gấp đôi số  lính Anh thiệt <br /> mạng trong một thập niên chiến tranh tại Afghanistan ­ 453 người, theo BBC). Khi các vấn đề <br /> nóng của xã hội được giải quyết, người dân sống an lành hạnh phúc hơn, dân trí cao hơn thì <br /> tư  duy hướng thiện sẽ  có “đà” phát triển, các tục lệ  cổ  sẽ  chuyển biến dần theo cách nghĩ  <br /> của người dân. Mọi sự áp đặt mang tính xử lý “cứng” dễ dẫn đến đổ vỡ.       <br />