Chỉ số Bolton ở một nhóm người Việt trưởng thành có khớp cắn bình thường năm 2016-2017

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> <br /> CHỈ SỐ BOLTON Ở MỘT NHÓM NGƢỜI VIỆT TRƢỞNG THÀNH<br /> CÓ KHỚP CẮN BÌNH THƢỜNG NĂM 2016 - 2017<br /> Lưu Phước Hải*; Vương Ngọc Thìn*; Tống Minh Sơn*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: xác định chỉ số Bolton nhóm răng trước và chỉ số Bolton toàn bộ cung răng<br /> của người Việt trưởng thành độ tuổi 18 - 25 năm 2016 - 2017. Đối tượng và phương pháp:<br /> nghiên cứu mô tả cắt ngang mẫu hàm và phim sọ nghiêng của 85 sinh viên ở Hà Nội (38 nam và<br /> 47 nữ) ở độ tuổi 18 - 25 có khớp cắn bình thường. Kết quả: kích thước gần-xa răng của nam<br /> biến thiên nhiều hơn so với nữ, với răng cửa bên hàm trên có kích thước thay đổi nhiều nhất.<br /> Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê chỉ số nhóm răng trước và chỉ số toàn bộ giữa nam<br /> và nữ. Chỉ số nhóm răng trước và chỉ số toàn bộ chung cho nam và nữ lần lượt là 77,86 ±<br /> 1,86% và 91,70 ± 1,45%. Hai chỉ số này khác biệt có ý nghĩa thống kê so với giá trị của Bolton.<br /> Kết luận: giá trị trung bình của chỉ số nhóm răng trước và chỉ số toàn bộ là 77,86 ± 1,86 và<br /> 91,70 ± 1,45%. So với giá trị trung bình trong nghiên cứu của Bolton sự khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê.<br /> * Từ khóa: Chỉ số Bolton; Khớp cắn bình thường; Người Việt trưởng thành.<br /> <br /> Bolton Ratio in an Adult Vietnamese Population with Normal Occlusion,<br /> Year 2016 - 2017<br /> Summary<br /> Objectives: To determine anterior Bolton ratio and overall Bolton ratio for adult Vietnamese<br /> in the age 18 - 25, year 2016 - 2017. Subjects and methods: Cross-sectional descriptive study<br /> was carried out on dental casts and cephalometric radiographs of 85 students in Hanoi (38<br /> males and 47 females). The age range was 18 to 25 years. All subjects had normal Class I<br /> occlusion. Results: The mesiodistal dental dimension showed greater variability in male than in<br /> female, with the greatest variability on maxillary lateral incisor. There were no statistically significant<br /> differences between male and female for the anterior and overall Bolton ratio. The combined<br /> male and female anterior and overall ratios were 77.86 ± 1.86% and 91.70 ± 1.45%, respectively.<br /> Both combined ratios showed statistically significant differences from the Bolton standard .<br /> Conclusion: The mean value of the anterior ratio and the overall ratio were found to be 77.86 ±<br /> 1.86% and 91.70 ± 1.45%, respectively. There were statistically significant differences<br /> between the present study and Bolton’s study for anterior ratio and overall ratio.<br /> * Keywords: Bolton ratio; Normal class I occlusion; Vietnamese adults.<br /> * Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Người phản hồi (Corresponding): Lưu Phước Hải (luuphuochai@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 29/07/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 04/09/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 09/09/2017<br /> <br /> 551<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> * Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng:<br /> <br /> Hiện nay, tình trạng lệch lạc khớp cắn là<br /> vấn đề thường gặp trong cộng đồng. Có rất<br /> nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên,<br /> một trong số những nguyên nhân đó là do<br /> sự bất cân xứng kích thước các răng giữa<br /> hai hàm, gây nhiều ảnh hưởng tiêu cực tới<br /> chức năng, thẩm mỹ bộ răng và khuôn mặt<br /> của con người [1, 2]. Trên thế giới đã có<br /> nhiều tác giả nghiên cứu về mối tương<br /> quan kích thước gần xa của răng giữa hai<br /> hàm. Bolton (1958) [3] đã phân tích mẫu<br /> hàm của 55 người có khớp cắn lý tưởng,<br /> từ đó đưa ra 2 chỉ số: chỉ số nhóm các răng<br /> trước và chỉ số toàn bộ cung răng.<br /> <br /> Lứa tuổi 18 - 25, nam và nữ. Bản thân<br /> đồng ý tham gia nghiên cứu. Dân tộc Kinh:<br /> có bố mẹ, ông bà nội ngoại đều là người<br /> dân tộc Kinh. Không có dị tật bẩm sinh và<br /> dị hình. Không bị chấn thương hàm mặt.<br /> Không mắc bệnh ảnh hưởng đến sự phát<br /> triển của cơ thể và đầu mặt răng. Có đủ<br /> 28 răng vĩnh viễn (không kể răng hàm lớn<br /> thứ ba). Có khớp cắn bình thường. Không<br /> có biến dạng răng, không có tổn thương<br /> tổ chức cứng của răng. Chưa điều trị chỉnh<br /> nha hoặc phục hình trước đó.<br /> <br /> Tuy nhiên, phân tích của Bolton áp dụng<br /> cho các dân số, chủng tộc khác nhau cho<br /> kết quả không giống với giá trị trung bình<br /> của Bolton [4, 5]. Từ đó làm dấy lên nghi<br /> ngờ về việc áp dụng chung các giá trị<br /> được Bolton đề nghị cho bộ răng hài hòa,<br /> vì các nhóm dân tộc khác nhau có thể có<br /> chỉ số Bolton khác nhau. Để có chỉ số Bolton<br /> phù hợp với người Việt Nam, chúng tôi<br /> tiến hành nghiên cứu: Xác định chỉ số Bolton<br /> nhóm răng trước và chỉ số Bolton toàn<br /> bộ cung răng của người Việt trưởng thành<br /> độ tuổi 18 - 25 năm 2016 - 2017.<br /> <br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang trên mẫu<br /> hàm và phim sọ nghiêng của 85 người<br /> gồm 38 nam và 47 nữ.<br /> <br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 85 sinh viên người dân tộc Kinh trên<br /> địa bàn Hà Nội có độ tuổi từ 18 - 25, tự<br /> nguyện đồng ý tham gia Đề tài cấp Nhà nước<br /> “Nghiên cứu đặc điểm nhân trắc ở người<br /> Việt Nam để ứng dụng trong y học”.<br /> 552<br /> <br /> * Tiêu chuẩn loại trừ: các đối tượng không<br /> đạt tiêu chuẩn lựa chọn.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> <br /> * Phương tiện nghiên cứu: dụng cụ khám;<br /> dụng cụ, vật liệu lấy dấu, đổ mẫu; dụng<br /> cụ đo: thước kẹp điện tử (Hãng Mitutoyo,<br /> Nhật Bản), model 500-181-30, có độ chính<br /> xác 0,01 mm và bút đánh dấu.<br /> * Các bước tiến hành:<br /> - Bước 1: khám lâm sàng.<br /> - Bước 2: lấy dấu hai hàm bằng alginate<br /> với sáp cắn ở tư thế khớp cắn lồng múi<br /> tối đa, sau đó đổ mẫu bằng thạch cao đá.<br /> - Bước 3: chụp phim sọ nghiêng sọ mặt<br /> nghiêng từ xa.<br /> Mục đích: đánh giá tương quan xương<br /> hai hàm của đối tượng được chọn theo<br /> chiều trước sau thông qua góc ANB dựa<br /> vào phân tích của Steiner. Từ đó khẳng<br /> định những đối tượng trên có tương quan<br /> xương hai hàm loại I.<br /> - Bước 4: đo đạc trên mẫu và thu thập<br /> số liệu.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> + Sử dụng thước kẹp điện tử để đo kích thước gần xa của răng.<br /> <br /> Hình 1: Cách đặt thước khi đo chiều gần-xa của răng.<br /> + Ghi lại số liệu vào phiếu nghiên cứu.<br /> - Bước 5: nhập, xử lý và phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS 22.0. So sánh sự<br /> khác biệt giữa hai trung bình bằng kiểm định t-test.<br /> - Tính tỷ lệ AR (anterior ratio) = (Tổng kích thước gần xa nhóm răng trước hàm dưới) x<br /> 100/(Tổng kích thước gần xa nhóm răng trước hàm trên).<br /> - Tính tỷ lệ OR (overall ratio) = (Tổng kích thước gần xa 12 răng hàm dưới) x 100/(Tổng<br /> kích thước gần xa 12 răng hàm trên).<br /> * Đạo đức nghiên cứu:<br /> Đối tượng nghiên cứu của chúng tôi nằm trong Đề tài Nhà nước “Nghiên cứu đặc điểm<br /> nhân trắc ở người Việt Nam để ứng dụng trong y học”, được Hội đồng Đạo đức trong<br /> nghiên cứu y sinh học, Trường Đại học Y Hà Nội chấp thuận về các khía cạnh đạo<br /> đức trong nghiên cứu, theo chứng nhận số 202/HĐĐĐĐHYHN, ký ngày 20 - 10 - 2016.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu này gồm 85 đối tượng, độ tuổi trung bình 19,59 ± 0,70. Trong đó,<br /> nam 44,7%, nữ 55,3%.<br /> Bảng 1: Đặc điểm kích thước gần xa các răng ở nam, nữ và cả hai giới.<br /> Răng<br /> <br /> R1<br /> <br /> R2<br /> <br /> Hàm dƣới<br /> <br /> Hàm trên<br /> Giới<br /> M ± SD<br /> <br /> Min<br /> <br /> Max<br /> <br /> M ± SD<br /> <br /> Min<br /> <br /> Max<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 8,74 ± 0,39<br /> <br /> 8,08<br /> <br /> 9,82<br /> <br /> 5,43 ± 0,27<br /> <br /> 4,96<br /> <br /> 6,03<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 8,23 ± 0,37<br /> <br /> 7,59<br /> <br /> 9,28<br /> <br /> 5,20 ± 0,23<br /> <br /> 4,59<br /> <br /> 5,75<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> 8,46 ± 0,45<br /> <br /> 7,59<br /> <br /> 9,82<br /> <br /> 5,30 ± 0,27<br /> <br /> 4,59<br /> <br /> 6,03<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 7,22 ± 0,41<br /> <br /> 6,32<br /> <br /> 8,32<br /> <br /> 6,04 ± 0,35<br /> <br /> 5,31<br /> <br /> 6,90<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 6,72 ± 0,40<br /> <br /> 5,89<br /> <br /> 7,82<br /> <br /> 5,77 ± 0,29<br /> <br /> 5,23<br /> <br /> 6,44<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> 6,94 ± 0,47<br /> <br /> 5,89<br /> <br /> 8,32<br /> <br /> 5,89 ± 0,34<br /> <br /> 5,23<br /> <br /> 6,90<br /> <br /> 553<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> Nam<br /> <br /> 8,17 ± 0,41<br /> <br /> 7,38<br /> <br /> 9,18<br /> <br /> 7,22 ± 0,40<br /> <br /> 6,30<br /> <br /> 8,28<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 7,65 ± 0,35<br /> <br /> 7,01<br /> <br /> 8,58<br /> <br /> 6,70 ± 0,34<br /> <br /> 6,04<br /> <br /> 7,59<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> 7,88 ± 0,45<br /> <br /> 7,01<br /> <br /> 9,18<br /> <br /> 6,93 ± 0,45<br /> <br /> 6,04<br /> <br /> 8,28<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 7,50 ± 0,31<br /> <br /> 6,81<br /> <br /> 8,16<br /> <br /> 7,34 ± 0,38<br /> <br /> 6,49<br /> <br /> 8,27<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 7,22 ± 0,37<br /> <br /> 6,57<br /> <br /> 8,04<br /> <br /> 7,10 ± 0,38<br /> <br /> 6,44<br /> <br /> 8,21<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> 7,35 ± 0,37<br /> <br /> 6,57<br /> <br /> 8,16<br /> <br /> 7,21 ± 0,40<br /> <br /> 6,44<br /> <br /> 8,27<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 7,10 ± 0,37<br /> <br /> 6,36<br /> <br /> 8,13<br /> <br /> 7,42 ± 0,38<br /> <br /> 6,74<br /> <br /> 8,32<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 6,84 ± 0,37<br /> <br /> 6,05<br /> <br /> 7,54<br /> <br /> 7,07 ± 0,38<br /> <br /> 6,38<br /> <br /> 8,16<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> 6,96 ± 0,39<br /> <br /> 6,05<br /> <br /> 8,13<br /> <br /> 7,23 ± 0,42<br /> <br /> 6,38<br /> <br /> 8,32<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 10,41 ± 0,45<br /> <br /> 9,39<br /> <br /> 11,37<br /> <br /> 11,58 ± 0,43<br /> <br /> 10,72<br /> <br /> 12,51<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 10,06 ± 0,46<br /> <br /> 9,26<br /> <br /> 11,56<br /> <br /> 11,03 ± 0,44<br /> <br /> 10,15<br /> <br /> 12,18<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> 10,22 ± 0,49<br /> <br /> 9,26<br /> <br /> 11,56<br /> <br /> 11,27 ± 0,52<br /> <br /> 10,15<br /> <br /> 12,51<br /> <br /> R3<br /> <br /> R4<br /> <br /> R5<br /> <br /> R6<br /> <br /> Bảng 2: Chỉ số nhóm răng trước và chỉ số toàn bộ theo giới tính.<br /> Nữ<br /> <br /> Nam<br /> Chỉ số<br /> <br /> M<br /> <br /> SD<br /> <br /> M<br /> <br /> SD<br /> <br /> p<br /> <br /> AR<br /> <br /> 77,44<br /> <br /> 1,65<br /> <br /> 78,20<br /> <br /> 1,97<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> OR<br /> <br /> 91,65<br /> <br /> 1,19<br /> <br /> 91,74<br /> <br /> 1,64<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Giá trị trung bình của chỉ số nhóm răng trước ở nam và nữ lần lượt là 77,44 ± 1,65% và<br /> 78,20 ± 1,97%. Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê chỉ số nhóm răng trước<br /> giữa nam và nữ (p > 0,05).<br /> Giá trị trung bình của chỉ số toàn bộ ở nam và nữ lần lượt là 91,65 ± 1,19% và<br /> 91,74 ± 1,64%. Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê chỉ số toàn bộ giữa nam<br /> và nữ (p > 0,05).<br /> Bảng 3: So sánh chỉ số AR và OR nghiên cứu này với nghiên cứu của Bolton.<br /> Chỉ số<br /> <br /> Nghiên cứu<br /> <br /> Cỡ mẫu (n)<br /> <br /> Giá trị<br /> <br /> Hiện tại<br /> <br /> 56<br /> <br /> 77,86 ± 1,86<br /> <br /> Bolton<br /> <br /> 55<br /> <br /> 77,2 ± 1,65<br /> <br /> Hiện tại<br /> <br /> 56<br /> <br /> 91,70 ± 1,45<br /> <br /> Bolton<br /> <br /> 55<br /> <br /> 91,3 ± 1,93<br /> <br /> AR<br /> OR<br /> <br /> Khác biệt trung bình<br /> <br /> p<br /> <br /> 0,66<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> 0,40<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> Trong nghiên cứu, giá trị trung bình của chỉ số nhóm răng trước và chỉ số toàn bộ<br /> lần lượt là 77,86 ± 1,86% và 91,70 ± 1,45%. Các chỉ số kích thước răng trong nghiên cứu<br /> này đều cao hơn so với giá trị của Bolton, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> 554<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> BÀN LUẬN<br /> Kết quả khảo sát cho thấy đa số răng<br /> của nam có sự biến thiên về kích thước<br /> gần-xa lớn hơn răng của nữ. Ở hàm trên,<br /> răng cửa bên thay đổi kích thước nhiều<br /> nhất (độ biến thiên 2,43 mm) rồi đến răng<br /> hàm lớn thứ nhất (độ biến thiên 2,0 mm).<br /> Hàm dưới, răng hàm lớn thứ nhất có sự<br /> thay đổi về kích thước nhiều nhất (độ biến<br /> thiên 2,36 mm), tiếp đến răng nanh (độ biến<br /> thiên 2,24 mm). Điều này phù hợp với nhận<br /> xét của Proffit W.R (2007) [2]: bất thường<br /> kích thước răng cửa bên hàm trên là<br /> nguyên nhân thường gặp nhất, nhưng cũng<br /> có thể gặp ở răng cối nhỏ hay những<br /> răng khác. Kết quả nghiên cứu của Judica<br /> (2005) [6]: răng có biến thiên về kích<br /> thước gần-xa nhiều nhất là răng cửa bên<br /> hàm trên, tiếp đến là răng nanh hàm dưới<br /> và răng hàm lớn thứ nhất hàm trên.<br /> Santoro và CS (2000) [7] lại cho rằng<br /> răng hàm lớn thứ nhất hàm trên là răng<br /> có độ biến thiên lớn nhất, tiếp đến răng<br /> cửa giữa hàm trên và răng cửa bên hàm<br /> trên, răng hàm nhỏ thứ nhất và thứ hai<br /> hàm dưới tương đương nhau về kích<br /> thước gần-xa. Nghiên cứu của chúng tôi,<br /> răng cửa bên hàm trên, răng hàm lớn thứ<br /> nhất cả hai hàm và răng nanh hàm dưới<br /> là những răng có kích thước gần-xa thay<br /> đổi nhiều nhất. Điều này gợi ý những<br /> răng này có thể ảnh hưởng đến chỉ số<br /> kích thước răng, do đó cần kiểm tra trên<br /> lâm sàng khi bắt đầu điều trị để phát hiện<br /> thay đổi kích thước và hình dạng.<br /> Nghiên cứu cũng cho thấy sự khác<br /> biệt có ý nghĩa thống kê về kích thước<br /> gần xa giữa hai giới. Đa số nghiên cứu<br /> về kích thước răng cho rằng kích thước<br /> <br /> gần-xa răng vĩnh viễn của nam lớn hơn<br /> so với nữ [6, 7, 8].<br /> Nghiên cứu cho thấy không có sự khác<br /> biệt có ý nghĩa thống kê về chỉ số nhóm<br /> răng trước và chỉ số toàn bộ giữa nam<br /> và nữ (bảng 2). Kết quả này tương đồng<br /> với đa số các nghiên cứu [6, 7, 8]. Do đó,<br /> chỉ số nhóm răng trước và chỉ số toàn bộ<br /> được tính chung cho cả 2 giới. Giá trị trung<br /> bình của chỉ số Bolton nhóm răng trước<br /> và toàn bộ là 77,86 ± 1,86 và 91,70 ± 1,45.<br /> Khi so sánh với giá trị trung bình của Bolton,<br /> khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> Điều này hoàn toàn phù hợp với nghiên<br /> cứu về chỉ số Bolton ở các nước khác<br /> nhau. Nghiên cứu của Tancan Uysal và<br /> CS (2005) [8] thực hiện trên 150 người<br /> Thổ Nhĩ Kỳ (72 nam và 78 nữ) có khớp<br /> cắn bình thường cho kết quả: chỉ số<br /> nhóm răng trước 78,26 ± 2,61 và chỉ số<br /> toàn bộ 89,88 ± 2,25; kết quả nghiên cứu<br /> này khác biệt với kết quả chỉ số Bolton.<br /> Từ đó, ông kết luận chỉ số Bolton không<br /> thể ứng dụng trên người Thổ Nhĩ Kỳ.<br /> Nghiên cứu của Paredes (2006) [9] trên<br /> người Tây Ban Nha và Sharma (2011) [10]<br /> trên người Ấn Độ đều nhận thấy chỉ số<br /> nhóm răng trước và chỉ số toàn bộ lớn<br /> hơn kết quả của Bolton, sự khác biệt này<br /> có ý nghĩa thống kê. Tuy nhiên, kết quả<br /> nghiên cứu này không tương đồng với<br /> Freire S.M (2007) [11] thực hiện trên<br /> 30 người Brazil (15 nam và 15 nữ) có khớp<br /> cắn bình thường với kết quả: chỉ số nhóm<br /> răng trước 77,83 ± 2,19 và chỉ số toàn bộ<br /> 91,46 ± 1,46, giá trị này phù hợp với nghiên<br /> cứu của Bolton. Một số nghiên cứu khác<br /> 555<br /> <br />