chiếc cầu trên sông drina - phần 2

Chương XVIII<br /> Tình trạng căng thẳng mà trên thế giới người ta gọi l{ “nguy cơ thôn tính vừa mới thiếu<br /> một bóng u ám báo hiệu điềm gở lên trên cái cầu và thị trấn Vichégrad thì bỗng nhiên dịu<br /> xuống. Ở phía xa kia, trong c|c thư từ ngoại giao hoặc các cuộc thương thuyết giữa các kinh<br /> đô liên hệ, người ta đ~ tìm được một giải pháp hòa bình.<br /> Biên giới thời n{o cũng dễ cháy bùng lên đó, lần này không bắt lửa. Nhưng đội qu}n đông<br /> đảo mới tràn ngập thị trấn và các làng ở biên giới thì bắt đầu rút im ngay từ đầu xuân.<br /> Nhưng luôn luôn như vậy, nguy cơ qua rồi mà hậu quả của nó, thì vẫn còn. Trại lính trong<br /> thị trấn bây giờ lớn hơn hồi trước. Cây cầu vẫn còn bị đặt mìn nhưng không còn ai nghĩ tới<br /> mìn nữa trừ Ali Hodja. Khoảng đất cao phẳng ở bên trái, gần cầu, trồng c}y ăn tr|i đ~ bị nhà<br /> binh chiếm, đốn c}y để xây một ngôi nh{ đẹp có lầu, ở giữa dùng làm câu lạc bộ cho sĩ quan<br /> vì số sĩ quan tăng lên nhiều, câu lạc bộ cũ ở trên đồi Bikavats, chỉ có một từng nhỏ, hóa ra<br /> chật hẹp qu| (…)<br /> Vật gi| mùa thu năm trước đ~ nhảy vọt lên vì qu}n đội tới đông, b}y giờ đứng lại, nhưng<br /> có xu hướng muốn tăng lên chứ không muốn trở về gi| cũ. Năm nay người ta thành lập hai<br /> ngân hàng, một của người Serbie, một của người Hồi gi|o. Người ta dùng hối phiếu như<br /> dùng dược phẩm. Ai cũng dễ mang nợ hơn. Nhưng c{ng có nhiều tiền thì người ta lại càng<br /> túng. Chỉ hạng người tiêu vung lên, quá số kiếm được là thấy đời dễ d{ng hơn, đẹp hơn còn<br /> bọn thương nh}n v{ l{m |p phe thì lo lắng. Kỳ hạn cho thiếu chịu tiền mua hàng cứ càng<br /> ngày càng ngắn lại. Hạng khách hàng sòng phẳng hóa ra hiếm. Số h{ng hóa gi| cao qu|, đa<br /> số mua không nổi, tăng lên ho{i. Người ta mua lẻ v{ đòi những hàng rẻ hơn. Chỉ những<br /> khách hàng khả nghi là còn mua nhiều. Chỉ có mỗi một việc l{m ăn chắc chấn là cung cấp đồ<br /> cho qu}n đội v{ c|c cơ quan chính quyền, nhưng không phải ai cũng nhận được những commăng đó. Thuế quốc gia, thuế thị trấn mỗi ngày mỗi nhiều, mỗi nặng; việc thu thuế gay gắt<br /> hơn. Người ta cảm thấy giá các chứng khoán bấp bênh nguy hại. Trong tình trạng đó nhưng<br /> số lời vào tay ai kia chứ bọn tiểu thương, cả trong những miền xa xôi hẻo lánh nhất, bọn<br /> mua đi b|n lại và bọn tiêu thụ thì phải chịu thiệt thòi lỗ lã.<br /> Tâm trạng dân chúng trong thị trấn, không còn thanh thản, bình tĩnh nữa. Tình hình tuy<br /> đột nhiên hết căng thẳng mà cả người Serbie lẫn người Hồi giáo vẫn không thực sự yên tâm.<br /> Cộng đồng chia sẻ sách hay: http://www.downloadsach.com<br /> <br /> Page 200<br /> <br /> Kẻ thì thất vọng ngầm, kẻ thì nghi ky sợ sệt không biết tương lai ra sao. Chẳng có lý do gì<br /> hiển nhiên, trực tiếp m{ người ta cũng thấy lo lắng thêm, chờ đợi những biến cố lớn lao hơn<br /> nữa. Không ai còn thỏa mãn về cuộc phẳng lặng đơn điệu từ bao lâu nay nữa. Ai cũng muốn<br /> được hưởng nhiều hơn, cũng đòi hỏi một tình thế tốt đẹp hơn; hoặc lo ngại một tình thế bi<br /> đ|t hơn. C|c ông gi{ b{ cả còn tiếc “cảnh yên ổn, thong thả” thời đô hộ của Thổ, và trong<br /> mấy chục năm đầu bị chiếm đóng, cho nó l{ mục đích tối hậu, là hình thức hoàn hảo nhất<br /> của đời sống quốc gia v{ tư nh}n. Nhưng số người đó rất ít, còn hết thảy c|c người khác thì<br /> đều mong một cuộc đời ồn ào, náo nhiệt, kích thích, muốn có nhiều cảm gi|c hơn, do đó<br /> chẳng những tâm trạng con người thay đổi mà bộ mặt của thị trấn cũng thay đổi. Cuộc sống<br /> theo lối cổ, đều đều trên c|i kapia, bình tĩnh chuyện trò, suy tư, cười cợt vô hại, hát những<br /> khúc yêu đương giữa cảnh trời nước mây núi, cuộc sống đó cũng bắt đầu biến chuyển.<br /> Ông chủ qu|n c{ phê trên kapia đ~ mua một chiếc máy hát, một cái thùng nặng bằng gỗ<br /> với một cái vòi lớn bằng chiếc thiếc miệng loe ra như một bông hoa màu thanh thiên lợt.<br /> Người con trai của ông thay đĩa v{ kim, lên d}y ho{i c|i m|y oang oang đó nó l{m rang<br /> chuyển cả cái kapia và vang dội cả hai bên bờ sông. Ông ta phải mua nó để theo kịp các<br /> người cạnh tranh với ông, vì người ta vặn máy hát chẳng những trong các cuộc hội họp,<br /> trong phòng đọc sách, mà cả trong những quán cóc ở ngoài thành nữa, nơi m{ xưa kia<br /> người ta ngồi dưới bóng cây bồ đề, trên bãi cỏ hoặc trên sân chói lọi ánh nắng mà chuyện<br /> trò nho nhỏ với nhau, trao đổi với nhau vài tiếng. Đ}u đ}u cũng nghe thấy tiếng máy hát eo<br /> éo oang oang phát ra những bài tiến quân ca của Thổ, những bài hát ái quốc của Serbie hoặc<br /> những khúc ca kịch nhỏ ở Vieune, tùy sở thích khách hàng. Vì thiên hạ chỉ lại ăn uống, mua<br /> bán tại những nơi ồn ào, náo nhiệt<br /> Người ta nghiến ngấu đọc nhật b|o, nhưng chỉ đọc lướt qua thôi, chl lựa những tờ in<br /> trang đầu những tít giật gân bằng chữ lớn. Những bài in bằng chữ nhỏ ở góc trang thì chẳng<br /> ai thèm đọc. Bọn trẻ cho rằng buổi tối trước khi đi ngủ, mà tai không vang lên, mắt không<br /> chói lên vì những điều đ~ nghe thấy, đ~ đọc được trong ng{y thì ng{y đó kể như bỏ đi.<br /> Các vị agal, efendi trong thị trấn, nghiêm trang và bề ngoài ra vẻ thản nhiên, lại kapia để<br /> nghe tin tức trên báo về chiến tranh Ý – Thổ ở Tripolitaine[91]. Họ hăm hở nghe những tin về<br /> một vị tư lệnh Thổ còn trẻ tên l{ Enver Bey, anh dũng chiến đấu với Ý để bảo vệ đất đai của<br /> Thổ, coi ông ta như là dòng dõi của Sokolovitch hoặc của Tchouprilitch. Họ cau mày khi<br /> Cộng đồng chia sẻ sách hay: http://www.downloadsach.com<br /> <br /> Page 201<br /> <br /> tiếng ồn ào của m|y h|t, l{m cho khó suy tư v{ họ thành tâm rất lo sợ cho số phận miền xa<br /> xôi thuộc Thổ tại ch}u Phi đó, mặc dầu không để lộ ra nét mặt.<br /> Đúng lúc đó, chú Pero, tức kiều dân ý Pietro đi l{m về bước qua cầu, quần |o đầy bụi<br /> trắng và vết sơn, vết dầu thông. Chú đ~ gi{ rồi, lưng khòm hơn trước, khúm núm, sợ sệt.<br /> Không hiểu tại sao, lần n{y cũng như lần Luccheni ám sát Nữ hoàng Áo, chú tự cho là chịu<br /> chung cái tội của đồng bào chú ở một miền xa xôi đó trên địa cầu mặc dầu đ~ bao l}u nay<br /> chú không còn liên lạc gì với đồng bào Ý của chú. Một thanh niên Thổ la lớn với chú: -Mày<br /> muốn Tripoli hả, thằng chó đẻ kia! Đ}y nè, cầm lấy!<br /> Nó vừa la vừa đưa tay ra đo “từ bàn tay tới khuỷu tay” và làm vài cử chỉ tục tĩu kh|c nữa.<br /> Chú Pero mệt mỏi khòm lưng xuống, dụng cụ cắp dưới nách, kéo sụp thiếc mũ tới mắt,<br /> run rẫy nghiến chặt ống điếu, rảo bước vế nhà ở trên khu Meidan.<br /> Mụ Stana cũng gi{ nua sức suy rồi nhưng miệng vẫn oang oang v{ răng vẫn cứng. Chú<br /> chua chát phàn nàn với vợ rằng tụi thanh niên nói bậy bạ với chú, buộc chú phải trả Tripoli<br /> mà mới ng{y trước chú có biết Tripoli ở c|i xó xinh n{o đ}u. Stana vẫn không chịu hiểu chú,<br /> an ủi chú, bảo lỗi tại chú, chú bị chúng chửi l{ đ|ng kiếp.<br /> - Nếu anh thực là một người đ{n ông, thì anh cầm cái kéo hay cái búa của anh, m{ đập lên<br /> cái mặt nham nhở của chúng, và chúng sẽ chừa không dám chửi anh nữa mà phải vội vàng<br /> đứng dậy khi anh qua cầu.<br /> Chú Pero bình tĩnh, hơi rầu rầu đ|p: -Mình ơi, l{m sao m{ một người lại có thể cầm búa<br /> đập vào mặt người đồng loại cho được hở mình?<br /> Mấy năm đó trôi qua như vậy, rồi hết mùa thu[92] năm 1912, bước qua năm 1913, l{ chiến<br /> tranh Balkan với những thắng trận của Serbie. và thực là một ngoại lệ kỳ dị chính một biến<br /> cố quan trọng như vậy đối với số phận cây cầu, và số phận thị trấn thì lại lặng lẽ xảy ra, dân<br /> l{ng không ai để ý tới.<br /> Ngày th|ng mười trôi qua, sáng và chiều hồng hồng, giữa trưa v{ng rực, đ~ sắp tới mùa<br /> hái bắp và cất rượu mới. Xế trưa, ngồi dưới ánh nắng trên cái kapia vẫn còn thấy dễ chịu.<br /> Thời tiết cơ hồ đ~ l{m cho gió ngừng thổi trên thị trấn. Đúng lúc đó thì biến cố xảy ra.<br /> <br /> Cộng đồng chia sẻ sách hay: http://www.downloadsach.com<br /> <br /> Page 202<br /> <br /> Hạng người có ăn học đọc các tin tức tr|i ngược nhau trên b|o, chưa kịp nhận định được<br /> gì cả, còn hoang mang, thì chiến tranh giữa Thổ và bốn quốc gia Balkan[93] đ~ bùng nổ và<br /> tiến theo những con đường cũ kỹ mà qua miền Balkan. V{ trước khi thế giới hiểu được rõ ý<br /> nghĩa cùng ảnh hưởng lớn lao của chiến tranh đó thì qu}n Serbie v{ Ki tô gi|o đ~ thắng Thổ,<br /> và chiến tranh chấm dứt. Những c|i đó xảy ra ở xa Vichégrad, không có tiếng súng, tiếng đại<br /> bác trên biên giới m{ cũng không có đầu người bị chặt trên kapia. Thật mau lẹ không ngờ<br /> được, như c|c biến cố lớn về thương mại, tiền bạc vậy. Ở một nơi n{o đó trên địa cầu người<br /> ta xổ số hoặc giao tranh với nhau, mà số phận của chúng ta ở xa lơ xa lắc phải chịu ảnh<br /> hưởng.<br /> Bề ngoài của thị trấn tuy bình tĩnh, không thay đổi gì cả mà trong tâm hồn mọi người thì<br /> nổi lên những cơn giông tố dữ dội, hoặc hăng h|i, kích thích, hoặc chán nản, tuyệt vọng, tùy<br /> hạng người: Serbie hay Hồi giáo. Kẻ kia mừng rỡ vì kết quả ngo{i ước vọng của họ, kẻ này<br /> sợ sệt quá mức, cơ hồ như vô lý nữa.<br /> Chiến tranh đó kết thúc nhanh quá, một cách giản dị kh|c thường, dân chúng Vichégrad<br /> chỉ trông thấy, cảm thấy như một mũi tên vụt qua thôi.<br /> Ở Ouvats[94], nơi m{ biên giới Áo, Hung và Thổ chạy theo con sông cũng mang tên đó, có<br /> một cây cầu gỗ bên đ}y l{ trại qu}n |o, bên kia l{ đồn canh Thổ. Một sĩ quan Thổ với vài<br /> lính hộ vệ qua cầu, đưa thanh gươm lên đập vào thành cầu, bẻ g~y l{m đôi rồi qua địa phận<br /> Áo, điệu bộ như đóng kịch. Đúng lúc đó, bộ binh Serbie bận quân phục xám từ trên đồi<br /> xuống để thay những đội quân chánh qui Thổ khí giới cổ lỗ suốt dọc biên giới Bosnie và<br /> Sandjak. Thế là mất c|i điểm ba biên giới Áo, Thổ, Serbie giao nhau. Biên giới Thổ hôm<br /> trước chỉ c|ch Vichégrad có mười lăm c}y số, bây giờ bỗng lùi ra hơn hai ng{n c}y số, ở một<br /> nơi n{o đó, phía bên kia Iedrene.[95]<br /> Những biến chuyển lớn lao, mau lẹ như vậy làm thị trấn rung động tới nền tảng.<br /> Thực tai hại cho chiếc cầu trên sông Drina. Như chúng ta đ~ biết, con đường xe lửa<br /> Vichégrad – Sarajevo đ~ l{m cho nó mất hết hên lạc với phương T}y, v{ b}y giờ; chỉ trong<br /> một nháy mắt, nó mất nốt liên lạc với phương Đông[96]. Thực ra c|i phương Đông n{y xa đ~<br /> tạo ra nó, và mới hôm trước còn đó, mặc dầu bị chèn ép sây sát thật đấy nhưng dù sao vẫn<br /> <br /> Cộng đồng chia sẻ sách hay: http://www.downloadsach.com<br /> <br /> Page 203<br /> <br /> thực sự tồn tại, thì bây giờ đ}y biến mất như một bóng ma. Chiếc cầu chỉ còn nối hai phần<br /> của thị trấn và vài chục làng ở hai bên bờ sông Drina.<br /> Xưa kia quan tể tướng ở Sokolovitch có lòng từ thiện xây cất nó để nối hai phần của Đế<br /> quốc Thổ v{ cũng vì lòng “kính mộ Thương Đế”, muốn cho phương Đông v{ phương T}y<br /> giao thông với nhau dễ dàng, bây giờ nó bị cắt ra khỏi cả Đông lẫn T}y, trơ trọi một mình,<br /> như những chiếc t{u đắm hoặc những tiểu gi|o đường bỏ hoang. Trong ba thế kỷ nó đ~ chịu<br /> đựng được hết mà tồn tại không thay đổi gì cả, đ~ trung th{nh l{m nhiệm vụ, nhưng nhu<br /> cầu của lo{i người đ~ đổi chiều mà sự vật trên đời cũng biến thiên. Nó đồ sộ, vững bền, đẹp<br /> đẽ như vậy qu}n đội v{ thương đội có thể nối tiếp nhau dùng nó hằng mấy thế kỷ nữa,<br /> nhưng do những biến chuyển bất ngờ trong c|c tương quan nh}n loại, nó thình lình bị gạt<br /> bỏ ra ngo{i tr{o lưu sinh hoạt. Nhiệm vụ của nó bây giờ không còn hợp với cải vẻ trẻ trung<br /> mãi của nó, với những kích thước đồ sộ nhưng điều hòa của nó (…)<br /> Những ng{y đầu hè 1913, trời mưa m{ ấm áp. Một số người Hồi giáo trong thị trấn ngồi<br /> trên kapia, chán nản rầu rĩ. Khoảng mười người trong đ|m họ, toàn là già cả bao vây một<br /> thanh niên đương đọc báo, dịch những từ ngữ ngoại quốc, giảng những danh từ lạ tai và<br /> những tên địa lý cho họ nghe. Hết thảy đều bình tĩnh hút thuốc, đăm đăm nhìn phía trước,<br /> như không giấu nổi nỗi ưu tư, rối loạn trong lòng. Họ ráng nén niềm lo lắng, cúi nhìn bản đồ<br /> trên đó có chỉ rõ b|n đảo Balkan sắp bị qua phân ra sao. Họ nhìn tờ giấy mà chẳng thấy gì<br /> trên những đường ngoằn ngoèo đó, nhưng họ biết và hiểu hết, vì trong dòng máu họ có sẵn<br /> một ý niệm địa lý riêng của họ và họ cảm thấy hình ảnh thế giới từ trong tế bào của họ.<br /> Một ông lão làm bộ thản nhiên hỏi thanh niên đương đọc báo: -Ouchtchoup[97] sẽ thuộc về<br /> nước nào?<br /> - Thuộc về Serbie.<br /> - Ồ!<br /> - Thế còn Selanik[98]<br /> - Về Hi Lạp.<br /> - Ồ, ồ!<br /> - Và ledrene?[99]<br /> Cộng đồng chia sẻ sách hay: http://www.downloadsach.com<br /> <br /> Page 204<br /> <br />