Chiếc Lexus và cây Ô liu- chương 18

Chia sẻ: Sam Sara | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

103
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trước sau rồi ai cũng nói đến McDonald's: OJ ăn ở đâu trước khi Nicole bị sát hại? McDonald's. Bộ trưởng thương mại Ron Brown mời lính Mỹ ăn gì trước khi ông ta từ trần? McDonald's.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chiếc Lexus và cây Ô liu- chương 18

wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 Ngày 21/3/1998, t Washington Post ñăng bài v n n ch y máu ch t xám t Pháp snag Thung lũng Silicon, ch ra nguyên nhân n m ch kh năng linh ho t c a h th ng Hoa Kỳ: Reza Malekzadeh, m t sinh viên 24 tu i, t t nghi p t m t trong nh ng ñ i h c v thương m i t t nh t c a Pháp ñã chuy n sang Hoa Kỳ, ñ i vi c làm ba l n trong ba năm và ñã tr thành giám ñ c ñi u hành cho hãng Softway International, Inc., t i San Francisco. " Pháp tôi không th làm ñư c nh ng ñi u như tôi ñang làm ñây," anh này nói. "" Pháp, ñ n lúc b n 50 tu i mà ngư i ta v n nói v b n như là m t [s n ph m] c a cái trư ng mà b n ñi h c. ñây ngư i ta ch quan tâm t i nh ng gì b n làm ñư c, không quan tâm ñ n b n bao nhiêu tu i hay ñi h c trư ng nào 15 năm trư c ñây." Anh ta nay là m t trong s 40.000 công dân Pháp ñang s ng vùng B c California. N u hoàn c nh Pháp thay ñ i thì ch c ch n nh ng ngư i Pháp ñó s l i theo nhau h i hương, và nh ng ngư i Pháp khác s ít sang Thung lũng Silicon hơn. ðó là l i th mà Hoa Kỳ lúc này c n t n d ng, ñ ñ i phó v i nh ng khó khăn th c s : n n t i ph m trong các thành ph , s thi u th n lu t pháp trong vi c ki m soát vũ khí, h ngăn cách giàu nghèo, trư ng công l p thi u v n, n n văn hóa thích khi u ki n khi n n n lòng nh ng doanh nghi p l n nh , m t h th ng an sinh xã h i không ñ tài chính, m t h th ng th tín d ng khi n cho dân chúng chi nhi u hơn thu r i lâm vào n n n, và c m t h th ng chính tr ngày càng b tham nhũng và gây h i khi n các lu t l v thương m i không còn ch t ch . Gi i quy t nh ng khó khăn ñó s làm cho vi c h i nh p toàn c u hóa s thu n ti n hơn. Tôi r t hy v ng là Hoa Kỳ s t n d ng m t cách thông minh nh ng ngu n tài s n c a mình, và tôi không nghĩ ch có mình tôi là ngư i có tư tư ng l c quan ñ n th . Nhưng n u Hoa Kỳ ch quan thì phát tri n s tr thành trì tr - m t tr i lên thì s có lúc m t tr i l n. Chính vì th bao gi tôi cũng tin vào câu nói c a B trư ng Tài chính Larry Summers, nói v Hoa Kỳ trong nh ng năm 90: "ði u duy nh t khi n chúng ta lo s chính là khi nghĩ r ng chúng ta không s m t ñi u gì c ." Chương 18 Cách m ng M Trư c sau r i ai cũng s nói ñ n McDonald's: O.J ăn ñâu trư c khi Nicole b sát h i? McDonald's. B trư ng Thương m i Ron Brown m i lính M ăn gì trư c khi ông ta t tr n? McDonald's - Nh ng trích d n trong văn phòng báo chí c a t ng hành dinh McDonald's, Oak Brook, Illinois Sao anh l i có th hô "M ch t ñi!" trong khi anh ñang m c qu n jeans? - M t n sinh Iran, 21 tu i, nói v i phóng viên John Burns c a t The New York Times, khi bình lu n v vi c sinh viên t t p ch ng ñ i Teheran, ñánh d u k ni m l n th 20 ngày cách m ng Iran, 4/11/1999. Ôi, s c m nh mà th n linh ban cho chúng ta. ð ta có th t xem chính ta b ng con m t c a ngư i khác. -Robert Burns ------------------------------ Tôi là ngư i tin vào cái tri t lý v năm cây xăng trên th gi i. ðúng th : tôi tin r ng b n có th rút Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 227
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 g n các n n kinh t th gi i ngày nay thành năm cây xăng khác nhau. Trư c h t là cây xăng Nh t B n. Giá 5 ñô-la m t gallon. B n nhân viên m c ñ ng ph c và ñeo găng tay tr ng, hư ng biên ch su t ñ i, ph c v b n. H bơm xăng vào xe c a b n. H thay d u. H r a kính xe, và h v y theo b n v i nh ng n cư i, b n ra ñi th nh thơi. Cây xăng th hai n m M . Giá xăng ch có 1 ñô-la m t gallon, nhưng b n ph i t bơm l y xăng, t r a kính xe, t bơm l p xe. Và khi b n lái xe ra kh i ñó thì có nh ng k vô gia cư s nhăm nhăm ñ v t n p ñ y bánh xe c a b n. Cây xăng th ba Tây Âu. Giá xăng cũng là 5 ñô-la m t gallon. Ch có m t nhân viên ra ph c v . Anh ta mi n cư ng bơm xăng cho b n, ph ng ph u thay d u, và c n nh n su t bu i r ng nghi p ñoàn c a anh ta nói anh ch làm có th - bơm xăng và thay d u. Anh ta không r a kính xe. Anh ta ch làm có 35 gi m t tu n, m i ngày ngh trưa m t ti ng rư i, trong th i gian ñó, cây xăng s ñóng c a không ph c v . M i năm anh ta có sáu tu n ngh phép vùng phía Nam nư c Pháp. Bên kia ñư ng là nơi c a hai ngư i anh và m t ông c u c a anh ta, c ba ngư i không có công ăn vi c làm su t 10 năm vì ch ñ b o hi m ñây tr cho h h u hĩnh hơn là công vi c trư c kia h có. H dành th i gian chơi bóng v i nhau. Cây xăng th tư m t nư c ñang phát tri n. Có 15 nhân viên ph c v , t t c b n h có quan h h hàng v i nhau. Khi b n lái xe vào thì ch ng ai ñ ý ñ n b n vì h ñang m i nói chuy n v i nhau. Xăng có giá ch 35 xu ñô-la m t gallon vì ñư c nhà nư c tr giá. Nhưng trong sáu vòi bơm ch th y có m t vòi ho t ñ ng. Nh ng vòi khác b h ng. M i ngư i ñang ch linh ki n thay th g i t châu Âu sang. Cây xăng có nhà xư ng x c x ch vì ngư i ch s ng Zurich và khi v ñã mang theo toàn b doanh thu. Nhưng ngư i ch không bi t r ng m t n a s nhân viên c a ông ta ñêm ñ n thì vào ng trong xư ng và dùng vòi nư c r a xe ñ t m táp. Ph n l n nh ng khách hàng các nư c ñang phát tri n ñi b ng xe Mercedes ho c xe máy - không có th xe nào khác. Nhưng cây xăng v n là nơi bao gi cũng b n r n, vì có nhi u ngư i ñi xe ñ p vào dùng bơm mi n phí ñ bơm săm xe ñ p c a h. Sau cùng là cây xăng trong m t nư c có n n kinh t k ho ch hóa, quan liêu bao c p. Giá xăng m c 50 xu ñô-la m t gallon - nhưng không có xăng trong téc - vì b n nhân viên ñó ñã ñem xăng bán ch ñen v i giá 5 ñô-la m t gallon. Ch có m t nhân viên có m t làm vi c, vì ba ngư i kia ñang làm ngh ph ñâu ñó cũng ñ ph c v cho n n kinh t ch ñen. M i tu n h có m t m t l n ñ nh n lương. Và ñ i th , thì trong th i toàn c u hóa, ai ai cũng b lôi cu n t i cái tr m xăng c a Hoa Kỳ. N u b n không ph i là ngư i M , không bi t t bơm xăng l y, thì tôi g i ý b n nên s m ñi h c cách bơm xăng. Sau chi n tranh l nh, toàn c u hóa ñang khoác ch nghĩa tư b n phong cách Anglo-M và chi c áo n t n m vàng lên toàn th gi i. Nó áp ñ t lên toàn c u th văn hóa và hình tư ng văn hóa ki u M . Nó áp ñ t lên toàn c u c giá tr l n rác rư i c a M . Nó áp ñ t cu c Cách m ng M và cây xăng theo l i M . Không ph i ai cũng thích cây xăng c a M và nh ng ñi u nó tư ng trưng, và b n hi u rõ lý do vì sao. Th hi n trong nh ng cây xăng Tây Âu, Nh t B n v.v... là nh ng giao kèo xã h i r t khác c a M , và nh ng cách nhìn nh n r t khác nhau v cung cách ho t ñ ng c a th trư ng, cũng như phương pháp ki m soát th trư ng. Ngư i châu Âu và Nh t B n tin vào vi c nhà nư c có quy n ki m soát dân chúng và th trư ng, trong khi ngư i M thì tin r ng hãy ñ dân chúng n m quy n và tr t do cho th trư ng t i m c nh t ñ nh, ñ c hai t phân ñ nh ra k th ng ngư i thua. Do nh ng ngư i Nh t, Tây Âu v.v.. không c m th y tho i mái trong các th trư ng hoàn toàn t do, v i nh ng l i nhu n và tr ng ph t sinh ra trong th trư ng này, nên nh ng cây xăng c a h ñư c thi t k ñ th hi n nh ng t m ñ m gi a nh ng s b t bình ñ ng và ñ phân chia ñ ng ñ u các l i nhu n. Các cây xăng cũng th hi n truy n th ng và giá tr riêng c a nh ng c ng ñ ng c a h . Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 228
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 Ngư i Tây Âu th hi n b ng cách c t gi m s nhân công, tuy n ít ngư i ñi nhưng tr lương cao hơn, thu nhi u thu hơn, ñ có th h tr cho gi i th t nghi p và làm t thi n. Ngư i Nh t B n th hi n ñi u ñó b ng cách tr lương cho nhân viên ít ñi nhưng ñ m b o biên ch cho h su t ñ i, r i b o h nh ng công vi c và phúc l i thu c v biên ch ñó b ng cách h n ch các ñ i th c nh tranh ngư i nư c ngoài vào th trư ng Nh t B n. Ngư c l i cây xăng c a ngư i M là m t nơi thu n ti n cho xe ra vào: khách hàng là thư ng ñ ; cây xăng không ph i là nơi b o t n các giá tr xã h i; trách nhi m ñó là cung c p xăng v i giá th p nh t. N u có th cho phép không có nhân viên ph c v ñó thì càng t t. Th trư ng linh ho t có th cho phép dân chúng tìm vi c nơi khác. B n nói r ng như th l nh lùng quá? Cũng có th . Nhưng dù mu n hay không mu n thì ñó s là mô hình mà toàn th gi i ñang ngày càng b bu c ph i dùng. Hoa Kỳ b m i ngư i ch trích v ñi u ñó vì, trong nhi u phương di n, toàn c u hóa chính là Hoa Kỳ - hay ít nh t, ñó là cách hi u c a dân chúng nhi u nơi trên th gi i. Ba cu c dân ch hóa ph n l n trư ng thành M . Chi c áo n t n m vàng ñã ñư c d t M và Anh. B y Thú ði n T do nh ng con bò m t ph Wall d n ñ u. L c lư ng ñang gây s c ép khi n các nư c ph i m c a cho phép thương m i và ñ u tư t do là Chú Sam, và l c lư ng vũ trang c a Hoa Kỳ ñang gìn gi nh ng th trư ng t do và nh ng tuy n v n chuy n bi n trong th i toàn c u hóa hi n nay, tương t như cách mà h i quân Anh ñã t ng làm trong th i toàn c u hóa l n th nh t h i th k 19. Joseph Nye, Jr., Hi u trư ng trư ng Kennedy c a ð i h c Harvard ñã tóm t t th c t ñó r t hay, khi ông ta ch ra: "Trong nh ng th hi n g n ñây, d u v t c a toàn c u hóa có th ñư c tìm th y chi n lư c c a Hoa Kỳ sau Chi n tranh th gi i th hai và nguy n ư c t o d ng m t n n kinh t qu c t ñ ngăn ch n kh năng m t cơn kh ng ho ng khác, ñ ng th i ñ i tr ng v i Liên Xô và ki m ch ch nghĩa c ng s n. Khuôn m u căn b n và nh ng s c ép chính tr ñòi m c a kinh t là m t s n ph m c a s c m nh và chính sách c a Hoa Kỳ. Chúng ñã ñư c ti p s c b i s phát tri n c a công ngh giao thông và vi n thông. ði u ñó khi n cho nh ng qu c gia mu n cư ng l i s c m nh c a th trư ng s ngày càng ph i tr giá ñ t hơn." Nói cách khác, ngay trong Chi n tranh L nh, Hoa Kỳ ñã b t tay vào xây d ng m t n n kinh t toàn c u ñ ph c v m c ñích kinh t và chi n lư c c a mình. K t qu là khi cu c cách m ng thông tin và ba trào lưu dân ch hóa h p l c h i cu i nh ng năm 80, ñã xu t hi n m t cơ c u quy n l c có kh năng ti p th nh ng khuynh hư ng và công ngh ñó và ti p t c h tr cho chúng lan tràn trên kh p th gi i. Như ñã nói trư c ñây, s k p h p gi a s c m nh và nh ng l i ích chi n lư c c a Hoa Kỳ, k t h p v Cách m ng Thông tin s n xu t t i M , ñã t o ra th i ñ i toàn c u hóa th hai và g n vào ñó b m t Hoa Kỳ. Ngày nay toàn c u hóa thư ng có cái tai c a chu t Mickey, ăn McDonald's, u ng Coke hay Pepsi và s d ng máy tính IBM PC, dùng h ñi u hành Windows 98, v i b vi x lý Intel Pentium II trong m t m ng n i b n i v i Cisco System. Chính vì th trong khi s khác bi t gi a toàn c u hóa và M hóa thư ng r t rõ v i ngư i M ; không may thay l i ch ng rõ chút nào v i nh ng ngư i khác trên th gi i. Trong ph n l n các xã h i, dân chúng không phân bi t gi a s c m nh M , hàng M , nh ng s t n công v văn hóa M , nh ng s n ph m văn hóa M v i nh ng y u t toàn c u hóa ñơn thu n. Chúng ñang l n vào nhau. Tôi không ph i là ngư i mu n ñánh ñ ng gi a toàn c u hóa và M hóa - và ch mu n nói là nh ng y u t ñó b nhi u ngư i l n v i nhau. Ch ng l gì báo Nh t B n, t Nihon Keizai Shimbun ñang m t hàng tít vào ngày 4/6/1999, v m t h i ngh v toàn c u hóa Tokyo, ñã nói v m t hi n tư ng "toàn c u hóa do Hoa Kỳ kh i ñ u." Khi dân chúng t các nư c ñang phát tri n nhìn vào h th ng toàn c u hóa hi n nay, ngư i ta thư ng th y m t t m qu ng cáo tuy n m mang n i dung: CHÚ SAM MU N B N (ñ ñưa b n ñ n v i B y Thú ði n T ). Martin Indyk, ð i s M Israel ñã k cho tôi m t câu chuy n minh h a r t hay cho ñi m này. Là ð i s , ông ta ñư c m i ñ n l khai trương m t ti m McDonald's Jerusalem. Tôi h i ông ta r ng ông ñã nói gì trong d p ñó, d p McDonald's ñư c khai trương m t thành ph ñ y tín ngư ng, và Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 229
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 ông nói: "Th c ăn nhanh dành cho qu c gia phát tri n nhanh." Nhưng ñi m hay nh t mà ông ta k l i sau ñó là McDonald's ñã t ng ông ta m t chi c mũ ñánh bóng chày nhi u màu v i logo c a hãng, và m i ông t i ăn ti m ăn ñư c khai trương n . Truy n hình Israel ñã tư ng thu t t ng chi ti t c a bu i l và phát trong b n tin t i c a h . ti m ăn hôm ñó có ñông ñ o thanh niên Israel. Khi ông ð i s chu n b ăn món ăn ñ u tiên c a ti m thì m t thanh niên Israel bư c qua ñám ñông ñ n bên ông ta. Thanh niên này mang theo cùng m t chi c mũ c a McDonald's, ñưa cho ông và nói, "Ông là ông ð i s ? Xin ông cho m t ch ký lưu ni m." Hơi ngư ng ngh u, ð i s Indyk tr l i, "ðư c thôi. Chưa bao gi có ai xin tôi ch ký lưu ni m c ." Khi v ð i s c m l y chi c mũ và s p ký lên ñó, thanh niên này nói, "C m tư ng c a ông khi làm ð i s cho McDonald's ra sao? Ông ñư c ñi l i trên th gi i và khánh thành ti m McDonald's kh p m i nơi?" Ng c nhiên quá ñ i, ð i s Indyk nhìn thanh nhiên này vào nói, "Không, không. Tôi là ð i s c a nư c M - không ph i là ð i s c a hãng McDonald's!" Thanh niên Israel này b ng tiu ngh u. ð i s Indyk mô t ñi u x y ra sau ñó: "Tôi nói v i anh ta, "v y có nghĩa là anh không mu n ch ký lưu ni m c a tôi n a ph i không?" Và thanh niên này nói: vâng, anh ta l y l i chi c mũ và bư c ñi ch khác." Qu th c là cái quan h lúc ghét - lúc thương gi a nư c M và th gi i gi ñây ñã tr nên sâu s c hơn bao gi h t. ð i v i m t s ngư , M hóa toàn c u hóa dư ng như là m t con ñư ng h p d n, r ng rãi tho i mái ñưa h t i m t m c s ng khá hơn. V i nh ng ngư i khác, M hoá - toàn c u hóa ñã hun ñúc trong lòng h m t s ganh t và căm ghét ñ i v i nư c M - ganh t khi M có v gi i giang trong vi c ñi u khi n con h toàn c u hóa, căm ghét là vì dư ng như trong cái tr c M hóa - toàn c u hóa, Hoa Kỳ ñang ra roi qu t lên các dân t c khác, b t h ph i ch y cho nhanh, n i m ng cho nhanh, c t gi m biên ch cho nhanh ñ theo k p nư c M h i nh p vào Th gi i ði nhanh. Tôi v n tin r ng có nhi u ngư i yêu nư c M hơn là ngư c l i, nhưng trong chương này, tôi ch mu n nói v nh ng ngư i căm ghét nư c M . Tôi mu n nói v m t s ch ng ñ i khác, nh m vào toàn c u hóa - s căm ghét ñang tăng lên nh m vào Hoa Kỳ, trong k nguyên toàn c u hóa, k nguyên ñư c ñánh d u b ng nh ng bi u tư ng, th trư ng và s c m nh c a nư c M . Nhà s h c Ronald Stell có l n ñã nói: "Chúng ta tin r ng nh ng ñ nh ch c a chúng ta ph i giam hãm nh ng ñ nh ch khác vào ñ ng tro tàn c a l ch s . Chúng ta ñ nh hư ng cho m t h th ng kinh t ñã th c s chi n th ng các mô hình s n xu t và phân ph i khác - ñ l i ñ ng sau nh ng tài s n l n cũng như nh ng ñ ng rác không nh . Thông ñi p văn hóa mà chúng ta truy n ñ t thông qua Hollywood và McDonald's lan tràn trên th gi i ñã trói bu c và tàn phá các xã h i khác. Không gi ng như nh ng cu c chinh ph c trư c ñây, chúng ta không ch b t ngư i khác ñ u hàng: Chúng ta khăng khăng bu c h ph i thay ñ i, ph i gi ng như chúng ta. Và dĩ nhiên làm như th là ñ có l i cho h . Chúng ta là nh ng nhà truy n giáo không ng ng ngh c a th gi i. Th gi i ph i tr nên dân ch . Ph i theo tư b n ch nghĩa. Ph i b ràng bu c vào ñi n toán toàn c u. Chính vì th có nhi u ngư i ñã c m th y b ñe d a b i nh ng gì chúng ta ñ i di n." M t chân dung nư c M tiêu bi u ñư c kh c h a trong b c tranh Mái vòm nư c M c a tác gi Grant Wood, trong ñó ñ c t c nh m t c p v ch ng c m trong tay g y x a rơm, m t mũi nghiêm trang, ñ ng trong m t trang tr i nhìn ra ngoài. Nhưng ngày nay ñ i v i nhi u ngư i, hình nh nư c M s là m t c p thanh niên kho ng ngoài 20 tu i, k sư ph n m m máy tính, tóc dài, ñi dép xăng ñan, c ñeo chu i h t, mũi xăm tr , và chân dính sơn. ðó là hình nh c a h khi xu t hi n nư c ngoài. H ñ n ñ p c a trư c c a nhà b n, vào nhà thay ñ i v trí ñ ñ c, nh i vào mi ng c a b n ñ y m t th bánh McDonald's, nh i s con cái c a b n nh ng ý tư ng quái l , ném m t thi t b thu truy n hình cáp lên TV nhà b n, g n m t thi t b n i Internet vào máy vi tính c a b n và nói: "Truy Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 230
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 c p hay là ch t." Chúng ta là th ñó. Chúng ta, nh ng ngư i M , là nh ng v tông ñ c a Th gi i ði nhanh, là k thù c a các truy n th ng, là nh ng v tiên tri c a th trư ng t do và cha x truy n bá công ngh cao. Chúng tôi mu n m r ng nh ng giá tr c a b n l n nh ng ti m bánh Pizza Huts c a chúng tôi. Chúng tôi mu n th gi i ñi theo s d n ñư ng c a chúng tôi và tr nên dân ch , g n m ng Internet lên m i d ng c gia d ng, ai cũng ph i u ng Pepsi, m i máy tính ñ u ph i có h ñi u hành Windows và trên h t - trên h t - ai ai, ai ai cũng ph i bi t t bơm xăng vào xe hơi c a mình. Khi bư c vào khách s n Homa Hotel trung tâm Teheran, tháng 9/1996, ñ p ngay vào m t tôi là m t t m bi n. Trên t m bi n là dòng ch "ð ñ o M ." ðó không ph i là m t bi u ng t m th i. ðó không ph i là m t dòng ch vi t b y. ðó là m t t m bi n b ng ñá, p lên tư ng. Tôi t nh , "Kỳ l chưa. T m bi n ñư c g n trên tư ng. Dân chúng ñây th c s có v n ñ ñ i v i Hoa Kỳ." Ngay sau ñó tôi nh n th y các b c trư ng giáo Iran, nh ng ngư i r t quan tâm ñ n nh ng bư c thăng tr m c a s c m nh quân s và văn hóa M , ñã b t ñ u g i nư c M b ng cái tên khác, ch không ph i nh ng danh hi u thư ng th y trư c kia như "ñ i qu sa tăng" và thành trì c a "ñ qu c và ch nghĩa Zion." Ngư i Iran ñã b t ñ u g i nư c M là "th ñô c a s ng o m n toàn c u." Tôi th y cách g i ñó th hi n ng m ng m m t s thay ñ i. Lãnh ñ o Iran dư ng như ñã hi u s khác bi t gi a "s ng o m n toàn c u" và ch nghĩa ñ qu c. ð qu c ch nghĩa là khi b n dùng vũ l c vào chi m ñóng dân t c khác và ép bu c h theo b n. S ng o m n toàn c u là khi văn hóa và kinh t c a b n m nh ñ n m c b n hi u là không c n ph i xâm lăng nư c khác mà ngư i ta v n ph i ch u nh hư ng c a b n. B trư ng Tài chính n ð , ông Shri Yashwant Sinha, có l n ñã nói v i tôi v quan h gi a M và th gi i ngày nay: "Không còn ñ i tr ng, không còn s cân b ng. Nh ng gì các v nói ñã tr thành lu t l ." Và ñó là ñi u ngày nay ñang gia c cho s k t dính gi a M hóa và toàn c u hóa. ði u khi n nhi u ngư i lo s v nư c M ngày nay không ph i là kh năng M có th g i quân ñi m i nơi, mà là M có th truy n bá văn hóa, giá tr , kinh t và công ngh và l i s ng ñ n m i nơi - dù ngư i M hay ngư i khác mu n hay không mu n. "M là khác bi t," Josef Joffe, chuyên gia v chính sách ñ i ngo i ngư i ð c nh n xét năm 1997 trong t p chí Foreign Affairs. "Nó làm mình làm m y và hay l n lư t. Nhưng nó không ñi xâm lư c. Nó c g ng ki m soát và b cong lu t pháp. Nhưng nó không tuyên chi n ñ chi m ñ t và hư ng vinh quang... Hoa Kỳ có m t b máy quân s tinh vi nh t, dù không ñông nh t. Nhưng rõ ràng là không ai b ng Hoa Kỳ trong nh ng cu c chơi ngo i giao. Trên bàn ngo i giao, Trung Qu c, Nga và Nh t B n, th m chí Tây Âu không có nhi u ti n ñ t c c b ng Hoa Kỳ. Dân chúng li u ch t vư t bi n ñ sang M , ch không sang Trung Qu c. Hi n không th y thanh niên chen chân sang h c th c sĩ qu n tr kinh doanh ð i h c Moskva, hay l i ñi ăn m c hay nh y ñ m theo l i Nh t B n. T i t hơn, ngày càng hi m ngư i mu n theo h c ti ng Pháp hay ti ng ð c. Ti ng Anh, gi ng M , ñã tr thành th ngôn ng c a th gi i. M t s c m nh như th - m t th văn hóa ñang lan tràn ra ngoài và m t th th trư ng theo l i vơ vào - lôi kéo ch không xô ñ y; thuy t ph c ch không chinh ph c. T i t hơn, m t th quy n l c không th b thu ph c, không th ñ i tr ng. Trong cu c chơi ngày nay, t t c các th l c - châu Âu, Nh t B n, Trung Qu c và Nga - không th h p l c trong cái mô hình liên minh thu xưa ñ ch ng l i M . T t c các trư ng quay phim c a h không th thoát kh i cái vòng kh ng ch c a Hollywood. Không có m t t p h p các trư ng ñ i h c nào trong s h có th l t ñ ñư c ngai vàng c a ð i h c Harvard... ði u ñó gi i thích vì sao "Quan h ñ i tác chi n lư c" gi a Nga và Trung Qu c ñã tr nên quá l i th i vào năm 1997. H s làm gì ñư c ñ i v i Hoa Kỳ? Boris Yeltsin s không bao gi mu n thu th p các bí quy t làm ăn và máy vi tính B c Kinh. Và Trung Qu c s không bao gi ñánh li u b rơi th trư ng hàng xu t kh u quan tr ng nh t c a h ." Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 231
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 Trong ng n h n, tình th s tr nên t i t hơn vì h ngăn cách v s c m nh kinh t gi a M và th gi i s ngày càng r ng hơn, trư c khi có th b thu nh l i. B n ch c n nhìn vào không gian ñi n toán ñ hi u ñi u ñó. Có m t s tranh cư p ñang x y ra - tranh cư p xem ai chi m ñư c nh ng trang web mang tính thương m i chi n lư c và nh ng ñ u m i Internet ch ch t trên toàn c u. Ch Internet là m t nơi ñ u giá hai chi u v i hàng lo t các bên mua ñ u giá mua các m t hàng t hàng lo t các bên bán. Chúng b t ñ u t nh ng th trư ng l t - nh ng ñi m bán b t các m t hàng dư th a như d u thô, s t thép, chíp vi tính và nh ng m t hàng không ñư c ñ m b o tiêu chu n. R i nh công ngh ñi n toán, nh ng th trư ng l t ñó s nhanh chóng ñư c m r ng thành các siêu th tinh vi hơn. ði n hình c a các th trư ng trong không gian ñi n toán là trang ñ u giá eBay - trong ñó ngư i ta có th ng i nhà mà mua bán. Nhưng hãy tư ng tư ng, eBay ñư c th c hi n trong m t lo t các ngành công nghi p, trong ñó hàng hóa và d ch v c a nh ng ngành ñó cũng có th ñư c trao ñi ñ i l i gi a ngư i mua và k bán. Ch ng h n, hi n nay ta có Metalsite.com nơi các hãng xây d ng trên th gi i s hư ng nhu c u c a h t i các nhà cung c p s t thép v i giá r nh t. E-Chemicals.com và Chemdex.com ñã xu t hi n ñ trao ñ i hóa ch t và s n ph m khoa h c ng d ng. Và r i s có s m nh ng E-rubber [cao su], E-plastic [nh a], E-cement [xi măng], E-paper [gi y], và E-Insurance [b o hi m]. Xưa kia m t công ty ñ m b o có ñư c m t ngu n cung c p nguyên li u và ph tùng ñ u ñ n b ng cách l a ch n k càng các nhà cung c p, xây d ng quan h lâu dài thông qua s tín nhi m, hi u bi t rõ các nhu c u c a nhau. Nhưng khi ngày càng nhi u lĩnh v c ñã tr thành hàng hóa, m t công ty như IBM ch ng h n s ñưa các yêu c u chi ti t c a h lên m ng ñi n toán, ch ng h n chi ti t chíp vi tính, gi y toilet, th m chí ngu n năng lư ng,... các nhà cung c p s lên m ng và theo ñó ñ u giá ñ nh n h p ñ ng cung c p cho IBM theo ñúng yêu c u. Trong m t th gi i không còn rào c n, nh ng trao ñ i trên toàn c u như v y s tr thành nh ng y u t ñ nh hình cho lu t l và các tiêu chu n trong ñó hàng hóa và d ch v ñư c mua bán và trao ñ i m i nơi. Và vì Hoa Kỳ d n ñ u trong không gian ñi n toán, nhưng h th ng trao ñ i như trên hi n ñang ñư c các công ty M m ra trên ñ tM . "H u h t nh ng ñi u ñó chưa th c s x y ra trên quy mô l n và m i ngư i chưa có khái ni m rõ ràng v chúng," Joel Cawley, Giám ñ c ph trách Chi n lư c Doanh nghi p c a hãng IBM gi i thích cho tôi h i ñ u năm 2000. "Nhưng chúng ñang d n có t m quan tr ng cao hơn. Ngư i ta ph ng ñoán nh ng giao d ch ñi n t như th s chi m t 30-40 ph n trăm thương m i ñi n t vào năm 2004. M t khi nh ng giao d ch ñi n t ñư c thi t l p và v n hành ñư c m i ngư i bi t ñ n thì s quá mu n cho nh ng k mu n b t chư c. Nh ng k th ng là nh ng k bi t nhìn xa, có n n móng v ng ch c. Lúc ñó thì th t là khó và ñ t ñ n u mu n thay ñ i hay xây d ng các ñi m giao d ch. Hãy nhìn hi n tư ng Enron (th t ra công ty này sau ñó lâm vào tình tr ng phá s n- ND). Công ty này ñã thi t l p m t th trư ng trên m ng trong ñó các công ty trên th gi i có th mua bán khí thiên nhiên, ñi n, than, nh a, b t gi y, gi y và d u m - và s có s n ph m m i là băng thông. Băng thông là ñư ng truy n ñi n t trong ñó giao thông Internet ñi l i. Thông qua các t ng ñài Internet c a Enron - nơi nh ng ngư i mua và k bán h p ñ ng băng thông g p g nhau - m t trư ng h c có ñư ng truy n r i rãi trong mùa ngh hè s có th bán l i quy n s d ng trong th i gian ñó cho m t công ty có nhu c u. Nh ng h p ñ ng như v y thư ng ph i m t hàng tháng m i ký ñư c, nay có th ñư c dàn x p trong vài giây ñ ng h . "Chúng tôi là công ty ñ u tiên ñưa ra d ch v này ñ có th bán khí ñ t và ñi n," T ng giám ñ c Kenneth Lay c a Enron cho bi t, " nhưng chúng tôi nghĩ th trư ng d ch v băng thông s tr nên l n nh t. Hi n nay có giá tr 30 t ñô-la, và trong kho ng ba năm t i nó s lên t i 90-100 t ñô-la. Và nó s có t m vóc toàn c u." Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 232
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 N n kinh t Internet d a trên băng thông, v y n u nh ng t ng ñài c a Enron mà thành công thì s có ý nghĩa như vi c khám phá ra d u m trong không gian ñi n toán v y - cho b n thân Enron và cho nư c M . "Có nh ng l i th khi b n tr thành ngư i ñi ñ u trong nh ng th trư ng toàn c u ki u này," Lay nói. "Khi b n là ngư i ñi ñ u, b n nâng ñư c quy mô r t nhanh chóng, và cùng v i ñi u ñó là kh năng kinh t giúp c t chi phí giao d ch và tăng kh năng thanh toán và kh năng m ra nh ng thương v tinh vi hơn cho b n. Chúng tôi r i cũng có các ñ i th , tôi ch c như v y. Nh ng th i ñi m này là lúc k th ng s ñư c ăn c . V y càng s m ñi ñ u vào trong các th trư ng thì càng có th ñ nh hư ng ñư c th trư ng. [Và] m t khi có m t th c th ñ ng ra thi t l p m t v trí v ng ch c trong lo i th trư ng toàn c u ñó thì s r t khó có th l t nhào ñư c nó." ði u này cũng mang l i hàm ý ñ a-chính tr . N u b n nghĩ r ng ngư i Âu ñã không thích thú gì cung cách làm ăn nào ñó c a ngư i M , thì hãy ñ i m t hai năm, khi h th c t nh và nh n ra r ng các công ty M ñã chi n th ng trong cu c tranh ch p không gian ñi n toán, ñ nh hình lu t l và tiêu chu n cho c m t h th ng th trư ng ñi n t . ð n lúc ñó ngư i Pháp s g i ngư i M là gì nh ? Vào cu i th k 20 h ñã cho ra ñ i m t thu t ng ñ g i Hoa Kỳ. M không còn là m t siêu cư ng. Ngư i Pháp quy t ñ nh r ng M ph i ñư c ñ t vào m t th lo i riêng. Nư c M , theo nh n xét c a m t nhà ngo i giao Pháp trong t ng hành dinh NATO nói v i tôi, nay là m t "qu c gia quá qu t." Ch ng l y làm ng c nhiên, khi tôi qua l i trên th gi i tôi, ñã nghe ngư i Iran tr c ti p g i M là "th ñô c a s ng o m n toàn c u," nhưng, sau lưng ngư i M thì dân chúng Pháp, Malaysia, Nga, Canada, Trung Qu c, n ð , Pakistan, Ai C p, Nh t B n, Mexico, Hàn Qu c và ð c - và t t c các nơi khác, ñ u coi M cũng v y. T ng th ng Saddam Hussein c a Iraq, cũng như ngư i Iran, thì bao gi cũng nh y c m ñ i v i nh ng thay ñ i, dù nh nh t, trong v th qu c t c a Hoa Kỳ, ñã có nh ng thay ñ i trong cách tuyên truy n ñ nâng b n thân c a ông ta lên. ð u nh ng năm 90, trong cu c chi n vùng V nh l n th nh t, Saddam ñã t coi mình là Robin Hood c a ngư i r p, ñ ng ra cư p c a nh ng ngư i r p giàu có ñ giúp ngư i r p nghèo khó. Trong cu c kh ng ho ng vùng V nh l n th hai vào cu i nh ng năm 90, Saddam t coi mình là Luke Skywalker [nhân v t anh hùng trong phim vi n tư ng Star Wars] ñ ng lên ch ng l i con Qu ñ qu c M . M i khi ñư c ph ng v n trên truy n hình, Ngo i trư ng Iraq phàn nàn r ng Hoa Kỳ cư x như cái l i "ngày tàn c a ð qu c La Mã". ðó là n i dung ch y u c a s tuyên truy n c a Iraq, t trong chính ph ra ngoài công chúng. M t hôm tôi xem truy n hình CNN và nghe h ph ng v n m t "ngư i dân trên ñư ng ph Baghdad," ngư i này nó v nư c M như "m t con qu khát máu ñang hút máu c a dân chúng trên toàn th gi i." OK. OK., v y là c th gi i nghĩ r ng nh ng ngư i M là nh ng k ñi b t n t mà h t c t i mu n ñá ñít. Thì ñã sao? Như th s tác ñ ng gì ñ n quan h gi a Hoa Kỳ và nh ng chính ph khác? Câu tr l i ng n g n là quan h gi a M và các qu c gia khác ngày nay ñã tr nên ph c t p hơn. Có nh ng nư c ra s c v n m nư c M ; có qu c gia thì ng i mát ăn bát vàng, t n d ng cơ h i - h ñ cho nư c M thành m t th c nh sát toàn c u, chi tr nh ng chi phí trong vi c ñ i phó v i Saddam Hussein và nh ng nư c b t tr khác, th l i trong khi ti p t c phàn nàn v nư c M ; có nh ng nư c thì ti p t c căm ghét s th ng tr c a M ; và có nh ng nư c thì l ng l thích nghi v i ñi u ñó. Trong th c t , quan h c a Hoa Kỳ và th gi i trong th i gian bư c sang thiên niên k m i không khác gì m i quan h c a Michael Jordan - trong khi anh ta còn n i ti ng - v i NBA. M i c u th hay ñ i bóng khác trong hi p h i ñ u mu n vư t lên trên Jordan; m i c u th hay ñ i bóng khác ñ u căm ghét anh ta vì anh ta ñã v ch tr n nh ng y u kém c a h ; m i c u th hay ñ i bóng khác ñ u so sánh b n thân v i anh ta, và trong thâm tâm ñ u dùng anh ta làm ñi n hình; m i c u th hay ñ i bóng khác ñ u thư ng xuyên phàn nàn là tr ng tài ñã thiên v , b qua nh ng l i l m c a Jordan. Nhưng d u có th nhưng không có ñ i nào mu n Jordan b thương hay v vư n c . Vì m i l n ñi thi Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 233
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 ñ u, ñâu có Jordan thì ngư i ta thư ng bán h t s ch vé. Anh ta là chi c ng hút, khu y nh ng c c nư c ng t mà h ñang u ng. Hãy xem m t s ví d liên quan ñ n hi n tư ng ñó: Khi Antaly Chubais, m t trong nh ng công trình sư c a chương trình tư h u hóa c a nư c Nga, sang ñàm phán ñ IMF tài tr c u giúp kinh t Nga, IMF thư ng ñưa ra nh ng ñi u ki n ng t nghèo hơn, và Chubais không có cách nào hơn là ph i tuân th . Trong ñ nh ñi m c a nh ng cu c ñàm phán, truy n hình Nga ñưa lên chương trìnhKukli, trong ñó có nh ng con r i ăn m c như nh ng lãnh t Nga, di n câu chuy n ph ng theo tích "Cô bé khăn quàng ñ ." Boris Yeltsin là nhân v t bà ngo i, trong khi Th tư ng Nga lúc ñó là Kiryenko là cô bé khăn ñ . Kiryenko c g ng ñi trư c nh ng ngư i khác, ñ v n ñ ng Yeltsin hãy gây nh hư ng ñ i v i nh ng k ho ch c u vãn v tài chính. Khi Kiryenko ñ n nhà bà ngo i Yeltsin thì th y Chubais ñã ñó. Chubais trong vai nhân v t du hành không gian, trên áo ñeo logo "IMF" và m t lá c M . Chubais là m t nhân v t ñ n t hành tinh America ñ ch ñ o ngư i Nga. Khi Kiryenko nhìn th y Chubais ñó bên c nh Yeltsin, anh ta ñã quay ra nói v i khác gi , "Ch c là tôi ñ n mu n quá r i." Trong di n ñàn Kinh t Th gi i Davos 1999, Minoru Murofushi, Ch t ch t p ñoàn thương m i kh ng l Itochu c a Nh t B n, ng i cùng bàn ch t a v i Th tư ng Nga lúc ñó là Yevgeny Primakov. Murofushi, trong khi ñang bình lu t v nh ng c g ng c a Primakov ch ng kh ng ho ng kinh t , ñã l l i ñ l b n thân mình. Thương gia ngư i Nh t này nói, "Tôi bi t là ông Primakov s có cu c g p v i ông Fischer c a IBM - xin l i, ý tôi nói là IMF." , IMF, IBM, khác nhau ch nào ñâu - ñ u là c a ngư i M c mà! Yuan Ming, Giáo sư quan h qu c t c a ð i h c B c Kinh là m t trong nh ng chuyên viên hàng ñ u v Hoa Kỳ c a Trung Qu c. Có l n bà này nói v i tôi m t câu chuy n có hàm ý cho r ng Trung Qu c có th ph n ng ñ i v i s ng o m n c a nư c M b ng cách trưng ra s ng o m n c a chính mình: "Các nhà lãnh ñ o chính tr c a chúng tôi khi phát bi u trư c công chúng thư ng không dùng t "toàn c u hóa", h dùng t "hi n ñ i hóa." Có m t lý do mang tính văn hóa trong ñó. M t bài h c l ch s chưa phai m trong ñ u óc ngư i Trung Qu c là th i th k trư c, ñ t nư c c a h ñã b h ng súng c a các tàu chi n ép bu c h i nh p v i c ng ñ ng qu c t - v y thì toàn c u hóa không ph i là ñi u ngư i Trung Qu c ñang theo ñu i, mà là ñi u Hoa Kỳ và phương Tây ñang áp ñ t. M t khác, hi n ñ i hóa là ñi u chúng tôi có th ki m soát ñư c. Kênh truy n hình nhà nư c hàng năm có m t chương trình dành cho T t Nguyên ñán. ðó là m t trong nh ng s ki n quan tr ng nh t trong năm Trung Qu c. G n m t t dân xem chương trình này. Thư ng thư ng trong chương trình có ca sĩ và nh ng màn trào phúng. Nhưng cách ñây ba năm, [1995] chương trình này có m t ti u ph m trào phúng v hai b m m t vùng thôn quê g i cho con trai c a h ñang theo h c M . H h i con trai, "Hôm nay ngày t t, con kh e không?" C u nói r t kho và có k ho ch s v quê hương sau khi hoàn thành lu n án ti n sĩ c a c u M . B m r t m ng khi nghe ñi u ñó. Câu tho i mà tôi nh nh t là b m nói v i c u con trai r ng Trung Qu c gi ñây có nhi u ñi u cũng t t ñ p như nư c M v y. H nói: "Con sang ñó r a bát cho ngư i M . Gi ñây chúng ta nên có nh ng ngư i M sang ñây r a bát cho chúng ta." Ngày 14/12/1997 khi ñang bay t Nh t B n v M , tôi ñ c ph n thư g i tòa so n trong t japan Times s ngày hôm ñó. Tôi r t thích m c này trên báo chí c a b t c nư c nào khi sang ñó công cán, vì tôi bao gi cũng tìm ñư c nh ng m u nh n xét r t lý thú. L n này tôi th y có thư c a thính gi mang t a ñ "S x c ngư c c a M ," thư này mang ý ki n chung c a r t nhi u ngư i. N i dung vi t là: "Không bút nào t xi t v nh ng chi n thu t ăn hi p ñang ti p t c c a Hoa Kỳ. L n này, tôi ñ c th y Hoa Kỳ khư c t ký vào b t c hi p ñ nh nào [t i H i ngh v thay ñ i khí h u Kyoto], n u ba "ñòi h i" c a h không ñư c ñáp ng... Tôi không bao gi coi nh th c t trong l ch s : Hoa Kỳ thư ng ra tay "giúp ñ " n u có th - nhưng "ñ t nư c vĩ ñ i nh t c a th gi i" (h t xưng, Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 234
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 không ph i tôi ñ t danh hi u cho h như th ) ph i h c h i v s khiêm như ng. Nh ng s vi c g n ñây cho th y nư c M bư c lên ñ a v vinh quang ch là do nh ng th t b i v chính tr và kinh t c a nh ng ñ i th c a nó. Nhưng lòng t hào r i s d n ñ n s s p ñ . Chính ph M hãy nh ñi u ñó." Ký tên: Andrew Ogge. Tokyo. Tôi ñ n n ð vào năm 1998 sau khi có cu c th nghi m h t nhân ñó và Trung tư ng n ð ñã ngh hưu V.R. Raghavan, v n là tư l nh hành quân c a L c quân n ð , nay là nhà phân tích cho Nhóm Chính sách Delhi, k v i tôi r ng ông v a tham gia m t h i th o qu c t v v n ñ h t nhân. ð n d g m ñ i di n ngư i Anh, M , Trung Qu c và n ð , cùng nhi u nư c khác. "Vào m t lúc gi i lao chúng tôi ñã ñi thăm m t ngôi làng nh c a n ð , tôi ch cho khách nh ng c a hi u, nhà c a và vi c phân bò ñư c s d ng làm ch t ñ t," Tư ng Raghavan nói. "Nhưng lý thú nh t là khi chúng tôi ñ n thăm m t ngôi trư ng gi a làng. Có kho ng ba ch c cháu trên mư i tu i, m t vài th y giáo. M t s v khách mu n b t chuy n v i h . Chúng tôi bày bàn gh và b t ñ u trò chuy n. Có m t lu t sư trong ñám khách h i ñám tr r ng h nghĩ gì v Hoa Kỳ và Trung Qu c. Không c n ch d n, nh ng ñ a tr ñó nói Trung Qu c là nư c láng gi ng vĩ ñ i c a chúng tôi, m c dù có th i chi n tranh v i Trung Qu c, nhưng Trung Qu c bao gi cũng ñ ng lên bênh v c k y u và chúng tôi không có tr c tr c gì v i Trung Qu c. "Th còn Hoa Kỳ?" V khách h i ti p. Lũ tr nói Hoa Kỳ là m t k hay ăn hi p, b t n t m i ngư i và bao gi cũng ch nghĩ cho riêng mình. "Các v trong ñám khách ch u không th tin ñư c r ng h ñã nghe ñư c nh ng ñi u ñó." Năm 1997, tôi d m t h i ngh t i Ma r c mang ch ñ "Toàn c u hóa v i th gi i r p." H u h t các ñ i bi u r p ñ u ñư c ñào t o theo văn hóa Pháp, ñ n t B c Phi và Pháp. (M t tri th c r p c ng văn hóa Pháp thư ng là ngư i có kh năng t i nh t ñ hi u bi t v toàn c u hóa. T a như hai l n b thương v y - hai th văn hóa Pháp và r p ñ u ch ng l i toàn c u hóa). Tôi ñư c yêu c u phát bi u khái quát v toàn c u hóa, và tôi ñã phát bi u. Sau tôi là m t c u Th tư ng Algeria, ñang s ng lưu vong, ngư i ñư c m i ph n bi n phát bi u c a tôi. Dùng ti ng Pháp, ông ta bác b t t c các lu n ñi m c a tôi. Ông ta nói r ng "cái th toàn c u hóa mà ông nói ch ng qua là m t âm mưu c a Hoa Kỳ nh m ti p t c dìm th gi i r p xu ng, không khác gì ch nghĩa Zion và ch nghĩa ñ qu c." Tôi l ch s l ng nghe l p lu n c a ông ta, l p lu n kéo dài theo hư ng ñó, và sau ñó tôi ñã ph n bác l i m t cách khiêu khích có ch ñ nh v i hy v ng s khi n ông ta v ra chút ít trong ñ u. Tôi nói ñ i th như sau (tôi ñã c t ñi nh ng l i gay g t): "Thưa ngài Th tư ng, ông nói toàn c u hóa là m t âm mưu c a M nh m phá ho i ngư i như ông. Xin ñ tôi nói v i ông m t ñi u - toàn c u hóa còn t i t hơn. T i t hơn th . Ông nghĩ là Washington ngư i ta nghĩ ñ n ông và ngày ñêm tính k ñ phá ho i ông, g i ñi n, dùng ñòn b y ñ làm nh ng ñi u ñó. Tôi ch ư c mong h làm ñi u ñó. L y chúa, tôi nh ng mong h làm ñư c ñi u ñó. Vì n u có ngư i làm th thì có ngư i khác s làm ngư c l i và nâng ông lên. Nhưng s th c là, chúng tôi hoàn toàn không quan tâm ñ n các v . Không m t phút nào. Chúng tôi hoàn toàn không m y may ñ m x a ñ n quí v . ðó không ph i vì chúng tôi có ác ý. ðó là vì chúng tôi cũng ñang b giam trong cùng nh ng áp l c gi ng như quý v , và chúng tôi cũng ñang c ti n cho ñư c m t bư c ñi t i trong cu c c nh tranh, cũng gi ng như ñi u quý v ñang làm, và cũng như quý v , chúng tôi r t lo là nh ng th trư ng trái phi u s ph n ng ra sao trong th i gian s p t i. Chính vì th tôi ư c r ng có th xác nh n là có m t âm mưu mu n làm h i ông. Nhưng tôi không th ... Gi ñây n u mu n xây d ng m t chi c c u H i giáo ñ n v i con tàu toàn c u hóa, thì c vi c. N u mu n xây chi c c u ch nghĩa Mao ñ n v i toàn c u hóa, thì c vi c. C u Jefferson, c vi c. Nhưng xin hãy h a m t ñi u - là ông s xây m t chi c c u, c u gì cũng ñư c, nhưng ph i là c u. Và ñoàn tàu toàn c u hóa r i s không ch quý v ñâu." Nhưng n u có m t ngư i vùng B c Phi ch ng l i cái c m M hóa - toàn c u hóa thì s có m t ngư i khác thích nghi và t n d ng nó. Khi tôi sang Casablanca năm 1997, thì tàu tên l a USS Carr cũng vào thăm c ng nư c này. T ng lãnh s M vùng này ñã t ch c chiêu ñãi cho các quan ch c Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 235
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 ñ a phương và khách m i trên boong tàu, tôi cũng ñư c m i. Trong khi vài cô gái ñ a phương chen chúc ñ ñư c ch p nh c a các th y th và ch cùng khách ng i ăn cánh gà bên nh ng lon bia Budweiser, thì tôi ñư c g p và trò chuy n v i Th ng ñ c vùng Casablanca. M c m t com lê ki u cách, viên ch c ngư i Ma r c này, b ng ti ng Pháp, gi i thích m t cách ñ y t hào v lý do vì sao ông ta g i hai con c a ông ñ n ngôi trư ng c a ngư i M trong vùng, ch không ñ n trư ng Pháp, nơi xưa kia ông ñư c ñào t o. "Hai lý do," ông ta nói. "Th nh t, trong th gi i tương lai n u b n không nói ti ng Anh, thì b n là ngư i th t h c. Th hai, h th ng c a Pháp d y cho b n thành m t ngư i qu n tr hành chính. H th ng c a M l i d y cho b n cách t n t i ñ c l p. ðó là ñi u tôi mu n con tôi ph i hi u." M c dù văn hóa và giáo d c c a Pháp ăn sâu vào nh ng thành ph l n c a Ma r c t năm 1912, hi n nay có ba trư ng c a M ñư c thành l p ñó - h c sinh n i ñuôi nhau ch ñ nh p h c. Th t ra hi n nay ñang có s c nh tranh th c s v văn hóa gi a Pháp và M ñ chi m con tim và kh i óc c a th h m i B c và Tây Phi, v n là vùng nh hư ng truy n th ng c a Pháp. Và trong s c nh tranh ñó thì M ñang d n th ng th - mà cũng không c n c s c cho l m. T t c là do nhu c u. "Giáo d c ñ i h c c a ngư i Pháp chưa b t k p v i giai ño n cách m ng hi n nay," Dominique Moisi, ngư i trư c ñây d y h c trư ng ñ i h c qu n lý nhà nư c n i ti ng c a Pháp, Trư ng ENA, và là m t trong nh ng chuyên viên v th i s qu c t c a nư c Pháp. "H th ng c a Pháp thư ng cho nh ng ngư i có kh năng ti p bư c vào nh ng con ñư ng ñã ñư c m cho h . Nó không khuy n khích ngư i ta ch ng ñ i hay t hình thành cá tính. Tâm lý ngày nay cho th y nh ng thay ñ i trong nh ng năm 90 như th không ph i là do Pháp tác ñ ng. Hoa Kỳ ñã tr thành t m gương ph i chi u nh ng c m giác phân vân trong chúng tôi. Nhìn Hoa Kỳ thì chúng tôi chó th th y ñư c nh ng gì chúng tôi còn thi u th n." M t ph n ng ñ i chúng khác ñ i v i M hóa-toàn c u hóa ngày nay b t ngu n t nh ng nư c mà: m t m t thì phàn nàn cay ñ ng v chuy n Hoa Kỳ l ng hành, m t khác thì h ng i mát ăn bát vàng - hư ng nh ng thành qu mà s c m nh c a Hoa Kỳ mang l i. Ngư i Nh t s nó riêng v i chúng tôi r ng Hoa Kỳ "là r t ñúng" khi ñòi h i Trung Qu c ph i tuân th lu t qu c t v v n ñ b n quy n. Và h cũng nói v i M r ng các công ty Nh t, như Sony và Nintendo, cũng ch u thi t thòi v n n băng ñĩa l u như Disney và Microsoft ph i ch u. Nhưng Nh t B n s không bao gi ñ ng ra ñ i ñ u v i B c Kinh v v n ñ ñó. Tokyo s ñ cho Washington, siêu cư ng duy nh t ngày nay, làm ñi u ñó trong khi ti p t c bám áo Hoa Kỳ sang làm ăn v i Trung Qu c càng nhi u càng t t - t n d ng nh ng thua thi t c a ngư i M do h u qu c a cu c ñ i ñ u Wasington-B c Kinh. R t cu c, n u Hoa Kỳ th ng cu c trong vi c ép Trung Qu c ph i tuân th tác quy n, thì Nh t B n cũng hư ng l i luôn. Trong ti ng Nh t có thu t ng nào ch "s ăn theo" không nh ? Sau cùng có m t khuynh hư ng trong ñó các nư c tìm cơ h i làm r i lo n chính sách ñ i ngo i và k m ch b t s c m nh c a Hoa Kỳ, vì c lý do ñ a - chính tr truy n th ng l n ñ thu n túy tiêu khi n. Ví d Nga ho c Pháp: khi h càng khó thành ñ t bư c chân vào "Th gi i ði nhanh", thì h quay sang tìm nh hư ng nh ng nơi khác - b ng cách thách th c chi n lư c ñ i ngo i c a Hoa Kỳ Bosnia - ch p nhoáng chuy n quân Nga vào Kosovo trư c khi quân M và NATO vào ñó, hay ñ ng ra bênh v c Saddam Hussein Iraq. Trong th c t nư c Nga càng y u ñi thì nó càng mong mu n khai thác nh ng khác bi t ñ i v i M , và ngư i Nga càng mu n ch m t trêu ch c ngư i M ñ tiêu khi n - ñ có c m giác bình ñ ng v i ngư i M . Bình lu n viên ngư i Nga Aleksei Pushkov có l n ñã nói v i tôi: "Thái ñ ph bi n ñây là nư c này c n ph i là m t l c lư ng ñ i tr ng nh m ñi u ch nh nh ng tình hu ng mà ñó Hoa Kỳ tr nên si mê." Theo tôi thì có th nói ñi u ñó theo m t cách khác. Phương châm c a Nga và nhi u nư c khác ngày nay là: "N u b n không th dùng m t cu c chi n tranh ñ ñánh l c hư ng, gi m ñi nh ng ưu phi n trong lòng xã h i c a b n thì ít nh t hãy ñem ngư i M ra là bung xung cãi vã." Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 236
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 Tư cách siêu cư ng duy nh t trên th gi i v n không ñ m b o r ng M làm gì cũng ñư c - nh ng nó ñ m b o m t ñi u: ñâu Hoa Kỳ cũng b ch trích. M t l n n a hãy nghĩ ñ n NBA. Gary Payton là m t h u v ngôi sao c a ñ i Seattle SuperSonic. Anh ta là c u th danh ti ng, nhưng không ph i là Michael Jordan và anh ta bù vào nh ng khi m khuy t c a b n thân b ng cách bêu r u các c u th khác, ñ c bi t là Michael Jordan. Trong tâm trí tôi, Pháp và Nga ngày nay cũng gi ng như Gary Payton trong phương di n ñ a-chính tr - nh ng k bêu r u l n nh t th gi i mu n bù tr cho nh ng gì h còn khi m khuy t, ñ c bi t ñ i tư ng bêu r u c a h là Hoa Kỳ. Trong b phim Duck Soup c a anh em nhà Marx, có c nh trong ñó Chico và Harpo trò chuy n v i qu d , ñánh giá v Trentino, v nguyên th châu Âu và là ñ i th chính tr c a Groucho. Trentino là ngư i ñã thuê Chico và Harpo làm ñi p viên. Khi Chico và harpo ñ n văn phòng c a Trentino ñ báo cáo v ñi p v c a h , cô thư ký lúc ñó bư c vào văn phòng c m trong tay m t b c ñi n. Harpo gi t b c ñi n trong tay ngư i thư ký, nhìn ngó nó th t k càng, sau ñó xé nát b c ñi n thành t ng m nh nh , ném xu ng ñ t r i l c ñ u. S ng s t và ng c nhiên, Trentino quay sang nhìn Chico dò h i:"Vì sao h n làm th ?" Và Chico ñáp: "H n ñiên lên là vì mù ch , h n không bi t ñ c." C nh ñó khi n tôi nh l i m t khuynh hư ng khác ph n ng l i trào lưu M hóa-toàn c u hóa - m t khuynh hư ng th c s nguy hi m. ðó là s ph n ng c a nh ng ngư i ñã không ch p nh n M hóa-toàn c u hóa ho c không ch p nh n ñi u ñó vì nh ng lý do chính tr , kinh t hay văn hóa - h ch mu n xé nát nh ng gì thư ng xuyên ñư c trưng ra trư c m t h . Có nh ng Harpo - nam có n có, ch mu n tr ng ñen rõ ràng. H không mu n quy ph c nư c M r i l i nói x u nư c M ñ ng sau lưng. H ch mu n gi l i ñi cũ k c a riêng h . Xin ph ng theo l i c a Ronald Steel có l n ñã nói v i tôi, nh ng ngư i trong cơn gi n d ñã coi M hóa-toàn c u hóa là m t v khách không m i mà ñ n: b n c ñóng c a v y mà v khách l i c chui vào qua ñư ng c a s . B n ñóng c a s nhưng h l i vào qua ñư ng cáp. B n c t ñ t ñư ng dây cáp thì h l i vào nhà qua ñư ng ñi n tho i qua Internet. B n c t dây ñi n tho i thì h l i vào b ng ñư ng v tinh vô tuy n. B n ném ñi n tho i di ñ ng ñi thì h v n còn ñó trên nh ng t m b ng tin ñi n t . Khi b n g nh ng t m b ng xu ng thì hình nh c a h v n còn ñó trong công s và nhà máy c a b n. Và không nh ng th , M hóa-toàn c u hóa còn vào t n trong phòng c a b n. B n hi n ñang ăn nó vào ngư i. Và khi l t vào nhà c a b n, nó t o ra kho ng cách gi a b và con trai, gi a m và con gái, gi a ông bà và cháu ch t. Nó t o ra m t tình hu ng trong ñó m t th h có cách nhìn th gi i khác h n v i th h khác, và chung quy ñó là l i c a nư c M . Ch ng h n, ch ñ mà nhà tri u phú ngư i Xêút, m t k kh ng b , Osama Bin Laden, thư ng tuyên truy n là: M cút kh i bán ñ o r p, và cút kh i th gi i r p nói chung, vì l i s ng M làm b n "mái nhà c a ngư i H i giáo." C u Th tư ng n ð I, K. Gujral không như bin Landin, không gi ng chút nào. Nhưng có m t l n tôi trò chuy n v i ông ta Delhi, ông ta gi i thích v nh ng s khó ch u mà có nh ng ngư i c m nh n t vi c M hóa-toàn c u hóa xâm chi m gia ñình h . "Tôi th y có ñi u tương t ñang x y ra n ð - s thay ñ i trong cách ph c s c và thói quen ăn u ng," Gujral nói. "ð a cháu tôi năm nay b n tu i. V y mà cháu thư ng xuyên nh c ñ n k o cao su, không nh c ñ n món ăn n ð , hay nó nói, "cháu không mu n u ng Pepsi, cháu thích Coca." Cháu nó th m chí nói ti ng Anh nhi u hơn ti ng n ð . Có ngày tôi h i cháu t i sao không nói chuy n v i tôi b ng ti ng n ð , v y mà nó ñi mách m nó là "có ph i ông không bi t nói ti ng Anh ph i không?" Tôi quan sát ng x c a cháu tôi, vì ñó là m t ví d nhãn ti n. Hôm trư c cháu gái tôi nói nó mu n ăn bánh pizza vào ngày hôm sau. Nhưng cháu tôi nói: "Không, không, cháu mu n ăn Pizza Hut cơ." Thư ng H i, tôi ñã ph ng v n Wang Gouliang, m t viên ch c hàng ñ u c a Ngân hàng Giao thông, m t trong b n ngân hàng l n nh t Trung Qu c. Tôi h i ñùa r ng ông ta hay thu th p tin t c th gi i t ñâu. Ông ta nói m i sáng thư ký c a ông thư ng chu n b m t b n tin v n l y t Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 237
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 Internet và hãng tin Reuters, nhưng ông cũng thư ng nh n ñư c nhi u thông tin t con trai ông. Và b ng nhiên, ông ta tr nên hùng bi n v m i quan h gi a b và con r i chuy n sang ñ kích Internet. "Con trai tôi là m t tay sành s i v Internet. M i khi h n th y có ñi u gì lý thú trên Internet thì h n thư ng cho tôi xem," viên ch c Ngân hàng ngư i Trung Qu c này nói. "Nhưng nh ng b c cha chú không nên ñ cho con cháu x mũi. Con tôi th nh tho ng cũng ñưa ra nh ng g i ý, nhưng tôi không thích thú gì v i ph n l n nh ng g i ý ñó. Cha không nên nghe theo con cái. Vì như th s nh hư ng t i quy n l c ngư i cha. Tôi nói nó b t vào Internet ñi, t p trung vào h c hành." K. Gujral và Wang Guoliang là nh ng ngư i có h c, h không ñ n m c ñiên ti t v nh ng vi c ñó. Nhưng nh ng ngư i khác thì không th . Nh ng k gi n d không tìm ñư c nh ng ý th c h thay th cho M hóa-toàn c u hóa. H gi ng như nh n v t Harpo. H ch mu n xé tan nh ng thông ñi p và ném chúng ñi. Và không gi ng nh ng chính ph y u ñu i c a h , nh ng chính ph phàn nàn v chú Sam nhưng v n "ng i mát" - nh ng k gi n d thư ng s s d ng vũ l c ñ ph n kháng. Và ñi u ñó th t ñáng s . M hóa-toàn c u hóa khi n cho h có thêm lý do ñ căm ghét nư c M ; nó cũng trang b cho h thêm s c l c, ñ trong tư cách cá nhân, h n súng. Toàn c u hóa ñã tăng cư ng s c l c cho h thông qua hai con ñư ng: Th nh t, trong cái th gi i ñang ñư c k t n i ch t ch ñ n m i nơi m i lúc- nh ng k kh ng b có th tiêm nhi m ñ u óc c a nhi u m ng dân chúng hơn. Hãy xem kỳ ngh ðông c a tôi vào tháng 12/1998: Tôi ñi trư t tuy t vùng núi Rocky Mountain và tôi th y bên trong h u như m i chi c thang trư t tuy t trên ñ nh núi, bao gi cũng có du khách ñang nói chuy n trên ñi n tho i di ñ ng. M t ngư i b n c a tôi ñi trư t tuy t nh ng v n mang theo m t máy nh n tin, trên máy có thông s giá tr ch ng khoán trong các th trư ng Dow Jones và nh ng tr giá c ph n c a chính anh ta. Anh ta thư ng ki m tra các thông s m i khi ñi trong thang máy. Khi tôi ñang g i nh ng chương b n th o c a cu n sách này trong văn phòng hãng chuy n phát nhanh Federal Express sang m t nơi khác, d ñ nh ñ n nơi vào 10 gi 30 sáng ngày hôm sau, tôi nhìn qua c a và th y David Stern, Ch nhi m NBA ñang bư c trên ph , nói máy ñi n tho i di ñ ng, ñàm phán ñ gi i t a m t l nh phong t a NBA. Sau m i ngày ñi trư t tuy t tôi s v khách s n, xem truy n hình cáp, dùng th ñi n tho i AT&T g i ñi n cho bè b n Cairo và Jerusalem ho c quay s AOL 8000 ñ xem tin t c và ki m tra xem tôi có email nào m i không. Vào ñêm giao th a năm ñó sau khi ăn t i trong m t nhà hàng, khi tôi ra nh n áo khoác nơi g i qu n áo, tôi nghe ñư c ño n ñ i tho i b c d c sau ñâu gi a m t th c khách và h u bàn: "Anh nói th có nghĩa gì? Anh không nh n ñư c ñăng ký ñ t bàn c a tôi. Tôi g i b ng email m y tu n trư c ñây! Tên là Ashraf, ñánh v n là A-s-h-r-a-f." Trư c khi ñi ng tôi gi báo USA Today và tìm th y b c nh mà b n th y chương 3 trong cu n sách này. Trong b c nh là m t ngư i Do Thái Hasidic g n chi c ñi n tho i di ñ ng vào b c tư ng thiêng liêng Jerusalem. Còn nh ño n chú thích: "Shimon Biton áp chi c ñi n tho i di ñ ng vào B c Tư ng phía Tây ñ m t ngư i bà con c a anh t Pháp có th c u nguy n t i b c tư ng thiêng liêng." T t c nh ng ñi u ñó ñã di n ra khi tôi ñang trong kỳ ngh trên núi! Hãy tư ng tư ng chuy n gì s di n ra n u b n ñang nhà hay ñang ñi làm. Chúng ta ngày nay k t n i v i nhau ngày càng nhi u. Ngày m i ngày có càng nhi u nh ng ngư i dân ñón nh n thêm, hay có kh năng ñón nh n thông tin v nh ng s ki n ñang x y ra trên kh p th gi i, s m hơn vì v i t c ñ nhanh hơn. Trong m t th gi i như v y thì ch c n m t lư ng nh thu c n hay vi trùng hay ch t uranium ñã ñư c làm giàu thì có th gây hoang mang và phá ho i cho hàng t ngư i cùng m t lúc. Toàn c u hóa còn t o ñi u ki n cho các ph n t kh ng b gây ti ng vang b ng m t cách khác. Khi chip vi tính và công ngh thu nh khi n cho kích thư c c a thi t b nh và nh hơn, m i th tr nên nh và nh hơn. Sam Cohen, ngư i sáng ch ra bom Neutron ñã nh n xét trên báo The Washington Times (7/6/1998), r ng trong vòng 10 năm k t ngày v n th nghi m bom plutonium Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 238
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 Alamogordo, Hoa Kỳ, các nhà ch t o bom có th thu nh kích thư c ñ u ñ n nhưng không thay ñ i s c công phá 20 kiloton - xu ng 100 ñơn v . Hoa Kỳ ñã phát tri n m t lo i ñ u ñ n cho NATO - m t lo i ñ u ñ n có th ñư c g n trên súng bazoka, hai ngư i ñi u khi n, có s c công phá 1/10 kiloton. Ngư i Nga cũng làm ñư c ñi u ñó. Ngư i M ñã khám phá ra ñi u ñó khi Alexander Lebed, c u C v n an ninh qu c gia Nga nói r ng có 100 vũ khí h t nhân mini, ñư c bi t ñ n v i cái tên "nh ng trái bom trong c p da," b ñánh c p t kho vũ khí c a l c lư ng ñ c bi t c a Nga. Chính vì th mà Geoff Baehr, ph trách thi t k m ng c a hãng vi tính Sun Microsystems có l n nói v i tôi: "ði u tôi lo l ng nhi u nh t và ñó không ph i là ñi u nói quá, ñó là toàn b h t ng cơ s này r t d b phá ho i, không nh ng do n n tin t c mà có khi do có ngư i nào ñó vào ñư c trong các t ng ñài ñi n tho i. Trong th gi i ngày nay, nh ng k phá ho i có th vào trong các t ng ñài ñi n tho i phá phách, sau ñó v ăn trưa r i l i quay l i phá ti p." Khi k t h p nh ng k gi n d mà trào lưu M hóa-toàn c u hóa sinh ra, cùng v i kh năng toàn c u hóa trang b cho con ngư i ta, b n s hi u ñư c ñi u tôi cho r ng là ñe d a tr c ti p ñ i v i an ninh qu c gia c a nư c M trong th k 21: Nh ng k khùng ñiên ñư c trang b t i tân. Chính th , chúng tôi không ñơn thu n là m t th siêu cư ng bình thư ng ñang ñe d a nư c M trong ph n cu i c a th k 20. ðe d a th c s ñ i v i nư c M ngày nay là nh ng k ñiên khùng ñư c trang b t i tân: chúng căm ghét nư c M hơn bao gi h t vì lý do toàn c u hóa và chính nh ng k ñó có th t ý làm b t c ñi u r d i nào, cũng nh toàn c u hóa. Trong h th ng Chi n tranh L nh, m t k ñiên khùng ñư c trang b c n ph i ki m soát c m t ñ t nư c trư c khi bư c ra phá phách toàn b th gi i. Nhưng ngày nay, m t k ñiên khùng ñư c trang b t i tân, dù là ñàn ông hay ñàn bà, có th dùng s c m nh c a toàn c u hóa ñ , th m chí, ch ng l i c m t siêu cư ng. Trong th i ñ qu c La mã, có câu nói: M i con ñư ng ñ u d n ñ n thành Rome - b c, nam, ñông hay tây. Và cũng qua nh ng ngã ñư ng ñó mà Caesar vươn dài quy n l c c a ông ta. ðó là nh ng con ñư ng to và ñ p. Nhưng có ñi u bu n cư i khi nói v ñư ng sá. Chúng có hai chi u, và khi nh ng k theo Vandal và Visigoth quy t ñ nh t n công Rome thì h cũng dùng chính nh ng con ñư ng ñó. Toàn c u hóa cũng là tình hu ng như v y. Và nh ng k khùng ñiên trang b t i tân thư ng thu c nhi u d ng. H có th r t t c gi n nhưng không dùng b o l c. Ho c t i m c r t t c gi n và cũng r t thích b o l c. Ví d cho lo i ngư i t c gi n nhưng ít dùng b o l c ñó là nh ng tin t c, nh ng k ñã t n công t báo c a chúng tôi, The New York Times, m t tr c t c a h th ng nư c M . Ngày 13/9/1998, tin t c ñã vào trang web c a t báo. L n ñ u tiên tin t c vào m t trang web c a m t cơ quan thông tin l n. martin Nisenholtz, Ch t ch c a Công ty Truy n thông ði n t New York Times k l i cho tôi: "Chúng tôi v a ñăng b n báo cáo Kenneth Starr v Clinton trên trang web hôm th sáu, hôm ñó là ngày chúng tôi r t vui. Trang weeb c a chúng tôi là trang duy nh t ñăng toàn văn báo cáo. B n ch c n nh t nút là vào ñư c báo cáo. Hôm ñó chúng tôi ñã ñ t m c k l c s lư ng ngư i vào trang web c a chúng tôi. Tôi c m th y th c s th a mãn v i nh ng gì chúng tôi ñ t ñư c và ñã ch p nh n l i m i ñ n nói chuy n Di n ñàn Qu c t Wharton Philadelphia. V y ñêm hôm sau, th b y, tôi ñi xu ng Philadelphia. 7 gi 45 sáng ch nh t tôi nh n ñư c ñi n tho i t biên t p viên trang web, nói r ng chúng tôi b tin t c. Tin t c ñã x y ra m t l n trư c ñó khi m t nhóm ngư i ñã g i liên ti p nh ng yêu c u làm tràn ng p máy ch c a chúng tôi. Nhưng l n này thì khác. Tin t c ñã vào chi m gi toàn b trang m ng c a chúng tôi, t ñó chúng ñăng nh ng thông ñi p riêng c a chúng trong logo HFG, "Tin t c cho gái." Chúng ñã ghép hình m t cô gái kh a thân vào logo HFG. Chúng tôi chi m l i trang web và ñăng bài ñè lên nh ng hình nh c a chúng. Nhưng chúng sau ñó ñã chi m l i và ñăng bài ñè lên n i dung c a chúng tôi. Trong su t hai ti ng, chúng tôi tranh giành trang m ng c a chúng tôi! B n tin t c ñã vào chi m gi quy n ñi u khi n máy ch và ñã gi ñ u c u vào ñăng tin trên trang c a chúng tôi. M t khi vào ñư c ñó, chúng có quy n qu n tr và v n hành không khác Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 239
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 th m quy n c a chúng tôi. Chúng tôi ñã bàn ñ n chuy n lo i b h n trang m ng ñó, nhưng tôi không ñ ng ý. Nhưng sau cùng thì xu t hi n nh ng lý do bu c chúng tôi ph i làm ñi u ñó. V y là vào lúc 10 gi 20 sáng, chúng tôi xóa b trang web và c t ñ t nh ng m i liên l c ñăng bài t bên ngoài. Cung cách tin t c l t vào là do h ñã khai thác m t con b k thu t trong h ñi u hành Unix. Chúng tôi h y b trang ch và xây d ng m t trang m i t nh ng máy ch trinh nguyên, v n không n i k t v i các ñi m ti p c n t bên ngoài." ði u tôi th y lý thú là nh ng thông ñi p b n tin t c ñã ñăng trên m ng c a báo Times. L i nh n g i ñ u tiên là: "CHÚNG TAO N M V N M NH C A CHÚNG MÀY." M t ph n c a l i nh n ñư c mã hóa b ng nh ng k thu t riêng c a chúng. L i vi t ti ng Anh c a "Hacking for girlies" ñư c vi t thành "H4CK1NG FOR G1RL3Z."Có nh ng âm ñư c thay th b ng s , như trong ph n k t, chúng vi t: "R3ST ASSUR3D, W3 WILL B3 BACK SOON." [Ch c ch n s còn g p l i nhau]. Nh ng tay tin t c rõ ràng ñã hí h ng, g n như Jesse James, trong cái cách c ch ng minh r ng chúng thông thái hơn c m t cơ c u quy n l c toàn c u - ñ i di n b i The New York Times và trang web c a nó. L i nh n c a chúng có hàm ý r ng b n có th giàu có nhưng b n không th c nh tranh v i nh ng b óc trong th gi i ng m Internet, d u cho chúng không có nhi u quy n l c. Dư ng như chúng nói r ng nh ng b óc c a chúng cũng có giá tr ngang ng a. Có lúc nh ng tin t c ñã vi t: "Chúng tao dùng toàn ch hoa và không dùng th c ngôn ng "th i thư ng" không có nghĩa là chúng tao là tr con, hay cũng không có nghĩa là chúng tao không th n m gi v n m nh c a chúng mày. ð i v i nh ng k coi chúng tao là tr nh , ch ng t có thêm m t k ñánh giá th p chúng tao. Hơn n a, an ninh c a chúng mày r i gi ñây s ra sao? Nh ng "tr nh " ñã vư t qua ñư c b c tư ng l a tr giá 25.000 ñô-la c a chúng mày, vư t qua h th ng qu n tr m ng dày d n kinh nghi m và dày d n văn b ng h c hành trư ng l p. Lêu lêu." Nh ng k tin t c ch ñòi h i m t ñi u: ñó là tr t do cho Kevin D. Mitnick, m t tin t c khét ti ng ñang b c m tù sau khi b FBI b t gi vào tháng 2/1995. Mitnick, m t th i b truy lùng g t gao trên toàn th gi i, b bu c t i ñã chi m h u hàng ngàn t p d li u và ít nh t là 20.000 s th tín d ng t các máy vi tính trên toàn ñ t nư c. Ho t ñ ng trên m t máy tính có modem n i v i ñi n tho i di ñ ng c a y, Mitnick ñã b b t sau khi xâm nh p vào máy tính c a Tsutomi Shimomura, m t chuyên viên v an toàn máy tính n i ti ng, nghiên c u sinh trong Trung tâm Máy tính San Diego. Shimomura ñã giúp ñ m t nhóm các k thu t viên ñi n tho i và nh ng nhà ñi u tra liên bang s d ng thi t b truy quét sóng ñi n tho i di ñ ng ñ truy t m Mitnick. Nh ng tin t c ñó ch ng qua là nh ng k c c ñoan trên Internet. Chúng có nh ng t p t c riêng, tôn th nh ng ngư i hùng riêng, có ngôn ng riêng, có tri t lý riêng và có ngu n ñ ng viên tinh th n riêng. Nhưng chúng không có m t ý th c h chính tr nh t quán ñ có th hình thành m t h th ng m i cho th gi i. Chúng gi ng như nhân v t Harpo. Nh ng k có thái ñ nhưng không có ý th c h . H ch mu n phá nh ng tr t t quy n l c hi n có. H mu ng ch ng t r ng cái tr t t ñó không ki m soát ñư c h , và ngư c l i, chính h l i có th ki m soát ñư c tr t t ñó. ði lên m t bư c thang b n s th y có nh ng k ñiên khùng hơn m t chút và ham thích b o l c hơn m t chút. Gi ng như nh ng du kích quân H Tamil ñã t n công toàn ð i s Sri Lanka Washington h i tháng 9/1998. T Washington Post k l i câu chuy n ñó: "Sau khi tòa ð i s Sri Lanka m m t ñ a ch email thì nh ng du kích quân H Tamil ñã tìm ra m t th ño n kh ng b m i. H g i liên ti p ñ n tòa ñ i s các email h a gi t và nh ng lo i email rác rư i - ñ n m c các viên ch c trong tòa ñ i s không th dùng ñư c ñ a ch ñó ñ giao d ch công vi c ñư c n a. M t nhà ngo i giao g i ñó là 'kh ng b b ng email." Câu chuy n k ti p r ng vào năm ngoái, tòa ñ i s ñã ph i m i ñ n m t chuyên gia máy tính ñ l p m t chương trình sàng l c các lo i email, ñ c bi t l c ra nh ng email c a Nh ng con h Gi i phóng Tamil Ealam (LTTE). Chi n thu t c a nh ng con h ñó báo cáo v kh ng b toàn c u c a B Ngo i giao xem là m t m i ñe d a m i. Báo cáo nói Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 240
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 ñ n m t nhóm t xưng là Nh ng con h ñen Internet, ñã t n công h i tháng 8/1997, dùng "vũ khí" email và ñã làm tê li t h th ng thư tín ñi n t c a các toà ñ i s . "Nhóm này tuyên truy n trên Internet r ng h là b ph n tinh hoa c a LTTE, có chuyên môn v "bom c m t email," B Ngo i giao cho bi t. Nhóm này ñã dùng cái g i là "Tên l a email ch ng máy ch ," xác ñ nh m t ñ a ch email và dùng các bi n pháp làm gián ño n ho t ñ ng ñ n m c ngư i có ñ a ch ñó ph i h y b toàn b k t c u thư ñi n t c a h . Sau cùng, có nh ng k ch ng ñ i không nh ng ñiên khùng mà còn h t s c ham bao l c, và chúng không ch dùng có email. ðó là nh ng Harpo có súng. H c m th y trên th gi i có m t h th ng qu n tr , m t h th ng không bao gi k t n p h . Trong quan ñi m c a h , Hoa Kỳ, IBM, The New York Times, ph Wall và n n kinh t toàn c u là nh ng b ph n c a m t kh i quy n l c c n b ñánh ñ . Nh ng k ñiên khùng ñó bao g m giáo phái Aum Shinrikyo (Chân lý T i thư ng) Nh t B n, nhóm Osama bin Laden Afghainstan, K ñánh bom n c danh Hoa Kỳ và nhóm Ramzi Yousef New York. Aum Shirikyo là ngư i ñã răn d y cho nh ng môn ñ c a h n m t h n h p g m n ð giáo, Ph t giáo và r t nhi u nh ng lý thuy t trên th gi i có dính dáng t i Hoa Kỳ, ngư i Do Thái và nh ng nhà tư b n toàn c u. Giáo phái này ñã gi t 12 ngư i, làm b thương vài ngàn ngư i h i tháng 3/1995 khi cho x ch t ga sarin ñ c h i trong m t ga tài ñi n ng m Tokyo. Tuy nhiên, theo t The Economist, Aum Shinrikyo ñã quy t ñư c kho ng m t t ñô-la tài s n và ñã mua ñư c m t lo i tr c thăng t i tân c a Nga ñ có th r i ch t ñ c h y di t. Osama bin Laden, m t tri u phú ngư i r p xê út, vào tháng 8/1998 ñã chi tr cho nh ng v ñánh bom vào các Tòa ñ is c aM Kenya và Tanzania, gi t hơn 200 ngư i. H n ñã dùng ñi n tho i di ñ ng và trang m ng Jihad online (JOL) ñ liên l c v i nhi u nơi trên th gi i. T The New York Times ñã ñưa tin FBI ñã tìm ra trong m t máy tính cá nhân c a Haroun Fazil, m t trong nh ng tay chân c a Bin Laden Kenya, m t ñi n thư email trong ñó mô t ngư i này theo dõi tình hình th gi i trên truy n hình CNN, dùng Internet ñ liên l c v i nh ng thành viên khác trong m ng lư i c a bin Laden. Trong email ñó Fazil t nh n là "ph trách thông tin và truy n thông c a khu v c ðông Phi." Ramzi Yousef là k c m ñ u v ñánh bom tòa Trung tâm Thương m i th gi i New York ngày 26/2/1993, gi t sáu ngư i và làm b thương hơn 1.000 ngư i. H n có ngu n g c t m t th h nh ng k gi n d trong th gi i th ba, nh ng k mong mu n làm nh ng ñi u mà th h cha chú c a h không làm ñư c. ði u ñó là ñã hư ng căm gi n c a h vào phương Tây, tr thù cho nh ng r i lo n mà phương Tây gây ra trong xã h i c a h . H làm ñi u ñó b ng cách s d ng công ngh phương Tây trong khi không ch p nh n giá tr c a phương Tây. H thích thú v i ý tư ng s h p th toàn b k ngh m i, tiêu pha b ng th tín d ng, trong khi ti p t c gi l i s ng n mình và khăn voan che m t. Trong khi nh ng k c c ñoan Internet ch dùng ñ n chu t máy tính và b vi tính làm vũ khí, thì Ramzi và ñ ng b n s n sàng dùng thu c n và xe t i ñ ch thu c n . Nhưng h cũng có m t m c ñích chung - nh vào b m t M hóa- toàn c u hóa và ñ p ñ nó, s d ng chính k thu t c a toàn c u hóa ñ ch ng l i nó. Ramzi Yousef th c s là m t k Gi n d ñư c trao quy n tiêu bi u. Hãy xem xét v b n thân con ngư i c a h n. ðư ng l i c a h n là gì? Ý th c h c a h n ra sao? R t cu c thì h n là ngư i mu n làm n tung hai trong s nh ng tòa nhà cao nh t nư c M . Li u h n có mu n thành l p m t nhà nư c Palestine Brooklyn hay không? Hay m t nư c c ng hòa H i giáo bang New Jersey? Không. H n ch mu n làm n tung hai trong s nh ng tòa nhà cao nh t c a nư c M . H n nói trư c phiên tòa Liên bang khu Manhattan là m c tiêu c a h n là s làm cho m t toà nhà n tung, r i s p san làm ñ n t tòa nhà th hai, hòng gi t 250.000 dân thư n. Thông ñi p c a Ramzi Yousef chính là ch h n không có thông ñi p nào c , ngo i tr vi c xé b nh ng thông ñi p c a Hoa Kỳ. Báo the Economist ñã ñăng "m t th i nh ng k kh ng b mu n gây t i h a khi n cho nhi u ngư i bi t và ngư ng m nhưng không mu n nhi u ngư i ch t." Th i ñó qua r i. Ngày nay, nh ng k kh ng Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 241
wWw.VietLion.Com – Thư vi n eBook Online – Free for All ! 2010 b mu n r t nhi u ngư i ch t. Chúng không mu n th gi i thay ñ i. Chúng bi t r ng s không làm ñư c ñi u ñó, v y thì chúng mu n phá phách ñư c bao nhiêu thì c phá. Tuy nhiên trong câu chuy n v Ramzi tôi thích m t chi ti t ñó là Mohammed Salameh, m t trong nh ng ñ ng b n c a Ramzi, sau v n trung tâm Thương m i, ñã quay l i công ty cho thuê xe t i, nơi h n thuê chi c xe ch ch t n . Salameh trư c ñó ñã tr 400 ñô-la ñ t c c ñ thuê chi c xe, và nay h n mu n l y l i s ti n ñó, ngay c khi chi c xe ñã b h n làm n tung (H n gi i thích v i nhân viên ñó là xe ñã b ñánh c p.) ð i v i Salameh, th gi i có hai m ng khác bi t. Vào bu i sáng b n có th ñánh bom trung tâm Thương m i, gi t ñư c càng nhi u ngư i càng t t, ñó là chân lý thi n th ng ác c a b n; ñ n chi u b n l i ñ n ñòi l i ti n, s d ng nh ng lu t l c a ngư i M v v n ñ giao kèo. ðó là hình nh hay nh t cho th y nh ng k ñiên khùng ñã t n d ng công ngh c a th gi i hi n ñ i mà không c n ph i ch p nh n giá tr c a th gi i ñó. Khi b các công t viên h i r ng vì sao Salameh ñã quay l i ñòi ti n ñ t c c - Ramzi Yousef tr l i c c l c: "ð ngu." Qu th c Salameh ñã giúp c nh sát l n ra ñư c Ramzi Yousef. C nh sát ñã truy ra h n Philippines. H vào căn h và tìm ñư c chi c máy tính xách tay Toshiba màu tr ng c a h n b l i và tìm ñư c nh ng k ho ch m i c a h n trong c ng c a máy tính. ðó là vào tháng 1/1/1995. trư c khi h n b b t gi . Ph n l n trong b n án c a chính ph M dành cho Yousef là d a trên nh ng d li u tìm th y trong máy tính c a h n - bao g m các l ch bay, gi cho n và các tài li u ch ng minh danh tính trong ñó có nh c a m t s ñ ng b n. ( ngoài vi c gây n trung tâm Thương m i Th gi i h i năm 1993, h n còn có k ho ch ñánh bom m t lo t các hãng hàng không M châu Á. vào năm 1995). Ramzi Yousef th c s là m t k Gi n d ñư c trang b t i tân- m t tay gi thu c n tay kia c m c ng máy vi tính. Stephen P.Cohen, chuyên gia v Trung ðông, cho bi t ñi u ñáng quan tâm v Ramzi Yousef và nh ng k ñang n i gi n trong th gi i r p ngày nay là "h khi xưa v n tin r ng h c n ph i l t ñ chính ph c a h và chi m quy n, trư c khi ra thách th c Hoa Kỳ. Ngày nay, h ñ ng khiêu chi n v i Hoa Kỳ trong tư cách cá nhân." Toàn c u hóa không nh ng cho phép nh ng ngư i ñó ñích thân ch ng M . Toàn c u hóa giúp h có lý do cũng như ngh l c ñ làm ñi u ñó. Lý do là vi c ñ t nư c c a h không còn ñ i di n cho cơ c u quy n l c th c s n a. Cơ c u quy n l c ngày nay mang tính toàn c u. Chúng n m trong tay siêu cư ng Hoa Kỳ và nh ng siêu th tài chính - chúng ñ ng ra sai khi n các chính ph khác. Do ñó n u mu n ñánh ñ toàn b h th ng thì b n ph i ñánh vào siêu cư ng ñó và các siêu th ñó; không c n ñ ng ñ n nh ng chính ph như Pakistan hay Ai C p làm gì. Nh ng ñi u làm cho nh ng k Gi n d ñư c trang b t i tân ñó b c d c không ch bao g m th c t cho th y Hoa Kỳ có công ngh tiên ti n, mà còn ch Hoa Kỳ t nh n r ng h có nh ng h giá tr tiên ti n. Trong khi ñó thì quan ñi m c a nh ng k ñiên khùng ñó cho r ng giá tr c a Hoa Kỳ ch là ch nghĩa th c d ng l nh l o và lòng ham mu n khôn cùng ñ i v i công ngh . ðo n ñ i ñáp sau ñây di n ra vào ph n cu i c a phiên toà x Ramzi Yousef, gi a chánh án Kevin Thomas Duffy và b can. M t k Gi n d ñư c trang b t i tân ch ng l i m t siêu cư ng. Ramzi Yousef: "ông c nói mãi v s tr ng ph t t p th và gi t chóc dân thư ng... B n thân các ông là ngư i ñi ñ u trong vi c gi t nh ng ngư i vô t i, và các ông là ngư i ñ u tiên reo r c kh ng b vào l ch s nhân lo i khi ném m t trái bom nguyên t gi t hàng ch c ngàn ph c n và tr em Nh t B n và dùng bom cháy gi t hơn 100.000 ngư i, ph n l n là dân thư ng, Tokyo. Các ông ñã ñ t h ñ n ch t. Và các ông ñã dùng hóa ch t, g i là ch t ñ c màu da cam, gi t dân thư ng Vi t Nam. Các ông ñã gi t dân thư ng và nh ng ngư i vô t i, không ph i binh lính, trong m i cu c chi n mà các ông tham gia. M tham chi n nhi u hơn t t c các qu c gia khác trong th k này, v y mà gi ñây còn c gan nói v chuy n gi t chóc dân thư ng vô t i. Và gi ñây các ông ñã sáng ch ra nhi u cách th c gi t h i dân thư ng. Các ông có cái g i là tr ng ph t kinh t , mà có th gi t ch Chi c Luxus và cây Ô liu Trang 242