Chiến tranh Yom Kippur

Chia sẻ: Cao Tt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

132
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chiến tranh Yom Kippur Khơi mào chiến tranh Cuộc chiến tranh này là một phần của xung đột Arab-Do Thái, một cuộc xung đột vẫn đang tiếp diễn, bao gồm nhiều trận đánh và các cuộc chiến tranh kể từ năm 1948 khi nhà nước Israel được thành lập. Trong cuộc chiến tranh Sáu Ngày năm 1967, người Do Thái đã chiếm đóng bán đảo Sinai của Ai Cập, tất cả con đường dẫn tới kênh đào Suez, nơi này đã trở thành ranh giới ngừng bắn; và một nửa cao nguyên Golan của Syria. Trong vài năm tiếp sau cuộc chiến này,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chiến tranh Yom Kippur

Chiến tranh Yom Kippur Khơi mào chiến tranh Cuộc chiến tranh này là một phần của xung đột Arab-Do Thái, một cuộc xung đột vẫn đang tiếp diễn, bao gồm nhiều trận đánh và các cuộc chiến tranh kể từ năm 1948 khi nhà nước Israel được thành lập. Trong cuộc chiến tranh Sáu Ngày năm 1967, người Do Thái đã chiếm đóng bán đảo Sinai của Ai Cập, tất cả con đường dẫn tới kênh đào Suez, nơi này đã trở thành ranh giới ngừng bắn; và một nửa cao nguyên Golan của Syria. Trong vài năm tiếp sau cuộc chiến này, Israel đã dựng nên nhiều chiến tuyến ở cả Sinai và cao nguyên Golan. Vào năm 1971, Israel đã dành 500 triệu đô la để củng cố vị trí của họ ở kênh đào Suez, một mắt xích trong các chiến tuyến và có một công sự khổng lồ là phòng tuyến Bar Lev, được đặt tên theo tướng Do Thái Chaim Bar-Lev. Tuy nhiên, theo như Chaim Herzog: “Vào ngày 19-6-1967, chính phủ đoàn kết dân tộc của Israel đã biểu quyết nhất trí việc trao trả Sinai cho Ai Cập và cao nguyên Golan cho Syria để đổi lấy những hiệp định hòa bình. Golan sẽ được phi quân sự hóa và sẽ sắp xếp một cuộc đàm phán về eo biển Tiran. Chính phủ cũng quyết định mở những cuộc thương lượng với vua Hussein của Jordan về đường biên giới phía Đông”. Quyết định của người Do Thái được chuyển đến các nước Arab qua chính phủ Mỹ. Người Mỹ đã được thông báo quyết định này nhưng không truyền đạt lại nó. Không có bằng chứng nào cho thấy Ai Cập hay Syria đã nhận được nó, do đó họ
chưa bao giờ nhận được đề nghị này. Quyết định này được giữ bí mật trong nội bộ chính phủ Israel và đề nghị này bị hủy bỏ vào tháng 10 năm 1967. Cả Ai Cập và Syria đều khát khao thu hồi lại những vùng đất đã mất của mình trong chiến tranh Sáu Ngày. Tuy nhiên hội nghị thượng đỉnh Arab tại Khartoum đã đưa ra tuyên bố “không” kiên quyết là sẽ “không hòa bình, không công nhận và không đàm phán với Israel.” Tổng thống Gamal Abdel Nasser của Ai Cập chết vào tháng 9-1970. Kế tiếp ông là Anwar Sadat, người đã kiên quyết đánh Israel và chiếm lại phần lãnh thổ đã mất trong chiến tranh Sáu Ngày. Vào năm 1971, Sadat, đáp trả lại sáng kiến của nhà trung gian hòa giải Liên Hợp Quốc Gunnar Jarring, tuyên bố rằng nếu Israel tự động cam kết “rút quân đội ra khỏi Sinai và dải Gaza” và thi hành các điều khoản khác của nghị quyết 242 Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, Ai Cập sau đó sẽ “sẵn sàng tham gia vào một thỏa thuận hòa bình với Israel”. Israel trả lời rằng họ sẽ không rút khỏi vị trí giới tuyến trước ngày 5-6-1967. Sadat hy vọng rằng bằng gây ra một thất bại hạn chế với người Do Thái, tình thế có thể biến đổi. Hafiz al-Assad, người đứng đầu Syria lại có một quan điểm khác. Ông không hứng thú lắm với việc đàm phán và cảm thấy việc đoạt lại cao nguyên Golan sẽ hoàn toàn là lựa chọn quân sự. Kể từ cuộc chiến Sáu Ngày, Assad đã lao vào cuộc chạy đua vũ trang và hy vọng biến Syria thành một sức mạnh quân sự thống trị trong các nước Arab. Với sự giúp đỡ của Ai Cập, Assad cảm thấy rằng quân đội mới của ông sẽ chiến thắng một cách thuyết phục trước quân đội Do Thái và như vậy sẽ bảo đảm vai trò của Syria trong khu vực. Sadat cũng có những mối bận tâm quan trọng trong nước trong việc muốn có chiến tranh. “Ba năm kể từ khi Sadat lên nắm quyền … là những năm sa sút nhất trong lịch sử Ai Cập… Một nền kinh tế suy kiệt tăng thêm sự thất vọng cho cả đất
nước. Chiến tranh là một lựa chọn liều lĩnh”. Nhà sử học Do Thái Raphael lại cho rằng Sadat cảm thấy gốc rễ của vấn đề là sự nhục nhã tột cùng trong cuộc chiến Sáu Ngày, và trước khi có bất kỳ cải cách nào được đưa ra, nỗi nhục đó phải được rửa sạch. Nền kinh tế Ai Cập đang trong tình trạng rối ren, nhưng Sadat biết rằng những cải cách sâu rộng mà ông thấy cần thiết sẽ không được lòng đại bộ phận dân chúng. Một chiến thắng quân sự sẽ tạo cho ông uy tín cần để tạo ra sự thay đổi. Các quốc gia Arab khác đã cho thấy sự miễn cưỡng tham gia vào cuộc chiến. Vua Hussein của Jordan lo sợ sự mất mát lớn khác về lãnh thổ như đã từng xảy ra trong chiến tranh Sáu Ngày, mà Jordan đã mất đi một nửa dân số. Sadat cũng ủng hộ đòi hỏi của tổ chức giải phóng Palestine PLO về lãnh thổ (Bờ Tây và dải Gaza) và đã thắng lợi trong việc thuyết phục Yasser Arafat rằng ông sẽ được trao quyền kiểm soát khu vực này. Hussein vẫn coi Bờ Tây là một phần của Jordan và muốn nó được trao trả lại đất nước của ông. Hơn nữa, cuộc khủng hoảng tháng Chín đen tối năm 1970, một cuộc nội chiến ngắn ngủi đã xảy ra giữa PLO và chính phủ Jordan. Trong cuộc chiến này, Syria đã can thiệp vũ trang về phía của PLO, gây chia rẽ giữa Assad và Hussein. Iraq và Syria cũng có mối quan hệ căng thẳng, và người Iraq đã từ chối tham gia cuộc chiến lúc đầu. Liban, vốn chung đường biên giới với Israel, không được trông đợi sẽ gia nhập vào cuộc chiến của người Arab bởi lực lượng quân sự nhỏ bé và không kiên định. Vài tháng trước chiến tranh, người ta thấy Sadat chiến đấu trên mặt trận ngoại giao để lôi kéo sự hậu thuẫn cho cuộc chiến. Vào cuối năm 1973, ông khẳng định có được sự ủng hộ của hơn 100 quốc gia. Đó là hầu hết các quốc gia của liên đoàn Arab, phong trào không liên kết và tổ chức thống nhất châu Phi. Sadat cũng đã cầu viện châu Âu và đạt được một số thành công trước cuộc chiến. Anh và Pháp lần đầu tiên đứng về phía Arab chống lại Israel trong hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc.
Sự kiện dẫn đến chiến tranh Năm 1972, Anwar Sadat đã công khai tuyên bố rằng Ai Cập chuẩn bị gây chiến với Israel, và rằng họ đã chuẩn bị để “hy sinh một triệu chiến binh Ai Cập”. Từ cuối năm 1972, Ai Cập bắt đầu tăng cường nỗ lực để xây dựng lực lượng của họ, nhận được nhiều vũ khí từ Liên Xô như chiến đấu cơ MiG-21, tên lửa phòng không SA-2, SA-3, SA-4, SA-6 và SA-7, xe tăng T-55 và T-56, vũ khí chống tăng RPG-7 và tên lửa điều khiển chống tăng AT-3 Sagger; đồng thời cải thiện chiến lược quân sự dựa vào học thuyết chiến tranh Xô viết. Các tướng lĩnh chịu trách nhiệm chính về sự thảm bại năm 1967 được thay thế bởi những nhân vật xuất sắc mới. Vai trò của các siêu cường cũng là một yếu tố chính tác động đến 2 cuộc chiến. Chính sách của Liên Xô là một trong số các nguyên nhân gây ra sự yếu kém của quân đội Ai Cập. Cố tổng thống Nasser chỉ có được các tên lửa phòng không sau khi thăm Moscow và cầu viện các ông chủ điện Kremlin. Ông tuyên bố rằng nếu không cung cấp cho ông, ông sẽ về Ai Cập và nói với nhân dân Ai Cập rằng Moscow đã bỏ rơi họ, và sau đó sẽ từ bỏ quyền lực cho một người có thể thỏa thuận với người Mỹ. Người Mỹ sẽ có vai trò cao hơn trong khu vực này, điều mà Moscow không thể cho phép. Một trong số những mục tiêu không công bố trong cuộc chiến tranh tiêu hao (cuộc chiến tranh hạn chế giữa Ai Cập và PLO với Israel, từ 1967 đến 1970) của Ai Cập là buộc Liên Xô phải cung cấp cho Ai Cập những vũ khí và trang thiết bị chiến tranh tiên tiến hơn. Ai Cập thấy rằng cách duy nhất để thuyết phục những nhà lãnh đạo Xô viết về sự kém cỏi của những máy bay và vũ khí phòng không họ cung cấp cho Ai Cập từ năm 1967 là cho những vũ khí này thử chống lại những vũ khí tối tân mà Mỹ cung cấp cho Israel.
Chính sách của Nasser sau thất bại năm 1967 trái ngược với Liên Xô. Nhà nước Xô viết theo đuổi việc tránh một cuộc xung đột lớn giữa người Arab và người Do Thái với ý định không gây ra sự đối đầu với Mỹ. Thực tế của ý đồ đó trở nên rõ ràng khi hai siêu cường gặp nhau ở Oslo và đồng ý duy trì nguyên trạng tình hình hiện tại. Điều này là không thể chấp nhận được với những nhà lãnh đạo Ai Cập, và khi họ nhận thức được rằng sự chuẩn bị của người Ai Cập để vượt qua kênh đào đang bị lộ, họ thấy khẩn thiết phải trục xuất người Liên Xô ra khỏi Ai Cập. Vào tháng 7 năm 1972, Sadat trục xuất hầu hết tất cả 20000 cố vấn quân sự Liên Xô ra khỏi đất nước và thay đổi chính sách đối ngoại theo hướng nghiêng về phía Mỹ. Syria thì vẫn duy trì quan hệ gần gũi với Liên Xô. Liên Xô nghĩ rằng có rất ít cơ hội cho Sadat trong bất kỳ cuộc chiến tranh nào. Họ cảnh báo rằng mọi cố gắng vượt qua phòng tuyến trọng yếu Suez sẽ gánh chịu những tổn thất to lớn. Người Liên Xô, vốn sau đó hướng tới một tình hình lắng dịu, không thích thú gì khi thấy khu vực Trung Đông mất ổn định. Vào tháng 6-1973, trong cuộc gặp với tổng thống Mỹ Richard Nixon, nhà lãnh đạo Xô viết Leonid Brezhnev đã đề nghị Israel quay trở về đường biên giới năm 1967. Brezhnev nói rằng nếu Israel không làm thế, “chúng tôi sẽ gặp khó khăn trong việc giữ cho tình hình quân sự khỏi sự bùng nổ” – một sự biểu lộ rằng Liên Xô sẽ không thể kiề m chế kế hoạch của Sadat. Trong một cuộc phỏng vấn công bố trên tờ Newsweek (9-4-1973), Tổng thống Sadat lại đe dọa gây chiến với Israel. Một vài lần trong suốt năm 1973, lực lượng Arab diễn tập trên quy mô lớn khiến cho quân đội Israel ở trong mức độ báo động cao nhất, chỉ được thu hồi trong vài ngày sau. Ban lãnh đạo Do Thái đã tin rằng nếu một cuộc tấn công xảy ra, không quân Israel có thể đẩy lùi nó.
Gần một năm trước cuộc chiến, vào ngày 24-10-1972, trong cuộc gặp với hội đồng tối cao của lực lượng vũ trang, Sadat tuyên bố ý định gây chiến với Israel ngay cả khi không có sự hỗ trợ từ Liên Xô. Kế hoạch được thực hiện hoàn toàn bí mật – ngay cả những sỹ quan cao cấp cũng không được thông báo ý đồ chiến tranh cho đến gần 1 tuần trước cuộc tấn công, và những người lính chỉ được thông báo trước vài giờ. Kế hoạch tấn công được sắp đặt với Syria qua mật danh Chiến dịch Badr (Badr tiếng Arab là trăng tròn), dựa theo trận chiến Badr mà người Hồi giáo của Muhammad đã đánh bại bộ lạc Quraish ở Mecca năm 624. Chuẩn bị cho một cuộc tấn công bất ngờ Bộ phận nghiên cứu tình báo quân s ự thuộc lực lượng phòng vệ Israel (viết tắt là Aman) có trách nhiệm xem xét thông tin tình báo của Israel. Những đánh giá của về khả năng xảy ra chiến tranh đã dựa vào một vài sự nghi binh. Đầu tiên, Syria làm ra vẻ sẽ không gây chiến với Israel nếu Ai Cập cũng không gây chiến. Thứ hai, bộ phận này nhận được tin từ một người cung cấp tin tức ở địa vị cao của Ai Cập rằng Ai Cập muốn thu hồi toàn bộ Sinai, nhưng sẽ không gây chiến cho đến khi họ nhận được các phi cơ ném bom MiG-23 để vô hiệu hóa không lực Israel, và tên lửa Scud dùng để tấn công các thành phố Israel như một cách để cản trở Israel tấn công cơ sở hạ tầng của Ai Cập. Bởi vì họ không nhận được những chiếc MiG-23, và tên lửa Scud chỉ đến Ai Cập từ Bulgaria vào cuối tháng 8 và nó sẽ mất 4 tháng để huấn luyện các nhân viên mặt đất cho Ai Cập, Aman đã dự đoán rằng chiến tranh với Ai Cập trước mắt sẽ không xảy ra. Sự nghi binh về chiến lược của Ai Cập đã gây định kiến mạnh mẽ cho suy nghĩ của bộ phận này và dẫn đến việc nó đã loại trừ những cảnh báo chiến tranh khác. Đã quá muộn khi sau này trong một cuốn sách của nhà sử học Roni Bregman mới khám phá ra rằng người cung cấp tin tức kia (hay có khả năng là gián điệp hai mang) không ai khác chính là Ashraf Marwan, một chính trị gia Ai Cập.
Người Ai Cập đã thực sự làm cho sự hiểu lầm gia tăng hơn nữa. Cả người Do Thái và người Mỹ tưởng rằng sự trục xuất các quan sát viên quân sự Liên Xô đã giảm sút trầm trọng năng lực của quân đội Ai Cập. Người Ai Cập bảo đảm rằng luôn có một luồng thông tin sai lệch về các vấn đề bảo quản vũ khí và thiếu thốn nhân lực vận hành các thiết bị tối tân. Sadat đã thực thi quá lâu chính sách "đu đưa bên miệng hố chiến tranh", những lời đe dọa thường xuyên của ông đã bị thế giới bỏ qua. Một tuần trước ngày lễ Yom Kippur, Ai Cập đã tổ chức một cuộc tập trận dài một tuần ngay sát kênh đào Suez. Tình báo Israel, phát hiện ra sự di chuyển của một đội quân lớn về phía kênh đào, đã bỏ qua và coi sự di chuyển này chỉ là một cuộc diễn tập. Cuộc hành quân của quân đội Syria về phía biên giới đã gây hoang mang, nhưng không được coi là một sự đe dọa bởi vì Aman tin rằng họ sẽ không tấn công mà thiếu Ai Cập và Ai Cập sẽ không tấn công cho đến khi vũ khí họ cần được gửi tới nơi. Lý do rõ ràng khi chọn ngày lễ Yom Kippur của người Do Thái để tiến hành một cuộc tấn công bất ngờ vào Israel là trong ngày riêng biệt này (không giống như những ngày nghỉ khác) cả đất nước ngừng hoạt động hoàn toàn. Vào ngày Yom Kippur, ngày linh thiêng nhất của đạo Do Thái, họ nhịn ăn ban ngày và kiêng sử dụng lửa, điện, máy móc, giao tiếp, và tất cả giao thông đều ngừng trệ. Nhiều người lính trở về nhà trong suốt kỳ nghỉ lễ và Israel dễ bị tổn thương nhất, đặc biệt là với việc nhiều người trong quân đội của họ được giải ngũ. Cuộc chiến tranh cũng trùng với tháng lễ Ramadan của người Hồi giáo, nghĩa là nhiều chiến binh Hồi giáo cũng nhịn ăn ban ngày. Nhiều người khác lại tin rằng tấn công bất ngờ vào ngày lễ Yom Kippur đã giúp Israel dễ dàng động viên lực lượng dự phòng từ nhà của họ và từ các giáo đường Do Thái, bởi vì trong ngày này giao thông và liên lạc bỏ trống, giúp cho việc tổ chức và huy động quân đội.
Mặc dù từ chối tham chiến, vua Hussein của Jordan “đã gặp Sadat và Assad (tổng thống Syria) ở Alexandria 2 tuần trước đó. Sụ ngờ vực lẫn nhau đang lan tràn trong những nhà lãnh đạo Arab, chắc rằng ông đã không thảo luận về bất kỳ kế hoạch chiến tranh nào. Nhưng có khả năng Sadat và Assad đã nêu lên tương lai của cuộc chiến chống Israel một cách chung chung để lôi kéo Jordan tham gia”. Vào đêm ngày 25-9, Hussein bí mật bay đến Tel Aviv để cảnh báo thủ tướng Israel Golda Meir về một cuộc tấn công trước mắt của Syria. “Có phải họ định gây chiến mà không có Ai Cập, bà Meir hỏi. Nhà vua nói rằng ông không nghĩ thế. ‘Tôi nghĩ rằng họ (Ai Cập) sẽ hợp sức’”. Thật đáng ngạc nhiên là lời cảnh báo này rơi vào những cái tai điếc. Cơ quan Aman kết luận rằng nhà vua đã không nói bất cứ thứ gì mà họ chưa từng biết. “11 cảnh báo chiến tranh đã gửi đến Israel trong tháng 9 từ những nguồn tin cậy. Nhưng Zvi Zamir (giám đốc cơ quan tình báo Mossad) tiếp tục khăng khăng rằng chiến tranh không phải là lựa chọn của người Arab. Ngay cả cảnh báo của Hussein cũng không gây nên sự nghi ngờ nào đối với ông ta”. Ông sau đó đã nhận xét rằng “Chúng ta hoàn toàn không cảm thấy khả năng này của họ (khả năng chiến tranh)”. Cuối cùng, Zvi Zamir đích thân đến Châu Âu để gặp gỡ Marwan (điệp viên ở trên), vào đêm giữa 2 ngày 5 và 6 tháng 10. Marwan thông báo với ông rằng cuộc tấn công đồng thời của Syria và Ai Cập vào Israel sắp xảy ra. Rốt cuộc đã thúc giục các sỹ quân cao cấp Israel hành động. Chỉ vài giờ trước khi cuộc tấn công bắt đầu, các mệnh lệnh đã ban ra để động viên lực lượng dự bị của Israel. Thiếu một cuộc tấn công phủ đầu của Israel Chiến lược của Israel là, trong hầu hết các trường hợp, dựa trên nguyên tắc là nếu chiến tranh sắp xảy ra, Israel sẽ phát động một cuộc chiến tranh phủ đầu (pre- emptive war). Thủ tướng Golda Meir, bộ trưởng quốc phòng Moshe Dayan và
tướng David Elazar của Israel gặp nhau vào lúc 8h05 sáng ngày lễ Yom Kippur, 6 tiếng trước khi chiến tranh nổ ra. Dayan mở đầu cuộc gặp bằng việc đưa ra lý lẽ rằng chiến tranh không phải là tất yếu. Elazar sau đó phát biểu sự không đồng tình của mình, chủ trương mở một cuộc tấn công phủ đầu vào các sân bay của Syria lúc buổi trưa, vào các tên lửa của Syria lúc 3h chiều và vào lục quân Syria lúc 5h chiều. “Khi bài phát biểu kết thúc, thủ tướng đã ngập ngừng trong một vài thời điểm nhưng sau đó đi đến một quyết định rõ ràng. Sẽ không có một cuộc tấn công phủ đầu. Israel có lẽ cần sự giúp đỡ của Mỹ và để không bị đổ lỗi cho việc phát động chiến tranh. “nếu chúng ta tấn công trước, chúng ta sẽ không nhận được sự giúp đỡ từ bất cứ ai”, bà nói”. Các quốc gia châu Âu, dưới sự đe dọa về cấm vận dầu mỏ và tẩy chay thương mại của các nước Arab, đã ngừng cung cấp vũ khí cho Israel. Kết quả là Israel hoàn toàn phụ thuộc vào Mỹ để trang bị cho quân đội của họ, và đặc biệt nhạy cảm với những gì có thể gây tổn hại cho mối quan hệ đó. Sau khi Meir ra quyết định, một lời nhắn nhủ đến từ Henry Kissinger: “Đừng đánh phủ đầu”. Nếu Israel tấn công trước, theo Henry Kissinger thì, họ sẽ không nhận được gì “nhiều hơn một cái đinh”. David Elazar đề xuất một sự huy động toàn bộ lực lượng không quân và 4 sư đoàn thiết giáp, tổng cộng từ 100.000 đến 120.000 quân, trong khi Dayan ủng hộ huy động không quân và 2 sư đoàn thiết giáp, tổng cộng khoảng 70.000 quân. Meir nghiêng về phía đề nghị của Elazar, và sự động viên quân đội được thực thi.