chín mươi ba: phần 2 - nxb trẻ

PHẦN THỨ BA<br /> TẠI VENDÉE<br /> ★★★<br /> <br /> QUYỂN I<br /> MIỀN VENDÉE<br /> <br /> I<br /> RỪNG<br /> ◄○►<br /> <br /> Hồi ấy, xứ Bretagne có bảy khu rừng thật khủng khiếp. Loạn Vendée là<br /> <br /> loạn thầy tu. Cuộc phiến loạn này đã được rừng rú phụ lực. Bóng tối hỗ trợ<br /> lẫn nhau.<br /> Bảy khu Rừng Đen xứ Bretagne là rừng Fougères chắn lối giữa Dol và<br /> Avranches; rừng Princé chu vi tám dặm; rừng Paimpont toàn những khe và<br /> suối, phía Baignon thì hầu như không có lối vào, lại có đường rút dễ dàng về<br /> Concornet, một thị trấn bảo hoàng; rừng Rennes, ở đó nghe rõ tiếng chuông<br /> cấp báo của những giáo khu theo Cộng hòa bao giờ cũng tập trung quanh các<br /> đô thị; chính ở đây Puysaye thiệt mất Focard [135], rừng Machecoul có con<br /> thú dữ là tên Charette; rừng Garnache thuộc các giòng họ La Trémoille,<br /> Gauvain và Rohan; rừng Brocéliande là của các tiên nữ.<br /> Một nhà quý tộc ở xứ Bretagne được phong chức lãnh chúa Bảy Khu<br /> Rừng. Đó là tử tước De Fontenay, hoàng thân xứ Bretagne.<br /> Bởi lẽ hồi đó có ông hoàng xứ Bretagne khác với ông hoàng nước Pháp.<br /> Dòng họ Rohan đều là những ông hoàng xứ Bretagne. Vậy nên trong bản<br /> <br /> báo cáo gửi lên Viện Quốc ước ngày 15 tháng 4 lịch cộng hòa năm thứ hai,<br /> tướng Garnier đã gọi ông hoàng De Talmont như “tên Capet của lũ kẻ cướp,<br /> chúa tể xứ Maine và xứ Normandie”.<br /> Lịch sử rừng rú xứ Bretagne kể từ năm 1792 đến năm 1800 có thể tách<br /> riêng ra và dính liền vào cuộc phiêu lưu của loạn Vendée như một truyền<br /> thuyết.<br /> Lịch sử và truyền thuyết mỗi đằng có một chân lý riêng. Chân lý truyền<br /> thuyết khác với chân lý lịch sử. Chân lý truyền thuyết chính là sự tưởng<br /> tượng mà kết quả là thực tại. Vả lại, lịch sử và truyền thuyết cùng có một<br /> mục đích là khắc họa con người muôn thuở qua con người nhất thời.<br /> Loạn Vendée chỉ có thể giải thích được đầy đủ nếu được truyền thuyết bổ<br /> sung cho lịch sử, lịch sử cần cho toàn cục và truyền thuyết cần cho chi tiết.<br /> Phải nói rằng loạn Vendée đáng được quan tâm. Loạn Vendée là một sự<br /> kỳ dị.<br /> Cuộc chiến tranh của những kẻ dốt nát đó vừa rất ngu ngốc lại rất hùng<br /> tráng, vừa khả ố lại vừa huy hoàng, đã làm cho nước Pháp vừa bị điêu tàn lại<br /> vừa thêm kiêu hãnh. Loạn Vendée là một vết thương và cũng là một vinh<br /> quang. Trong những khoảng thời gian nhất định, xã hội loài người chứa bao<br /> điều bí ẩn, những điều bí ẩn đó đối với những bậc hiền giả là ánh sáng, còn<br /> đối với kẻ dốt nát là tăm tối, bạo lực và man rợ. Bậc hiền triết không dám lên<br /> án. Họ tính đến điều rối ren do các vấn đề gây nên. Chẳng vấn đề nào xảy ra<br /> mà không tỏa bóng xuống như những đám mây.<br /> Nếu người ta muốn hiểu rõ loạn Vendée, hãy hình dung mối mâu thuẫn<br /> này: một bên là cách mạng Pháp, một bên là người dân quê xứ Bretagne.<br /> Trước những biến cố vô song kia là mối đe dọa lớn của tất cả những thành<br /> tựu tốt đẹp, cơn phẫn nộ của văn minh, sự quá khích điên cuồng của tiến bộ,<br /> sự cải thiện thái quá và khó hiểu; hãy đặt con người man rợ, nghiêm nghị và<br /> kỳ dị đó, con người mắt trong trẻo và tóc dài, sống bằng sữa và hạt dẻ gai,<br /> không nhìn xa quá mái tranh, bờ rào và hố rãnh của họ, nghe tiếng chuông là<br /> có thể phân biệt từng xóm bên cạnh, chỉ uống nước lã, khoác chiếc áo cộc da<br /> thêu, người thì thô lậu mà ăn mặc lại diêm dúa, vẽ lên áo quần như tổ tiên<br /> họ, người Celte xưa kia đã thích chàm lên mặt, kính trọng lãnh chúa là đao<br /> phủ của họ, nói một thứ từ ngữ, khác nào như nhốt tư tưởng vào một nấm<br /> <br /> mồ, chăn bò, mài lưỡi hái, giẫy có lúa mì đen, nhào bánh bằng bột gạo mạch,<br /> tôn kính cái cày hơn bà nội, tin cả Đức mẹ Đồng trinh và Đức bà Bạch y<br /> thần nữ, sùng kính trước bàn thờ cũng như trước tảng đá đồ sộ huyền bí<br /> đứng giữa đồng hoang; ở đồng bằng thì cày ruộng, ở ven biển thì đánh cá, ở<br /> rừng thì săn bắn trộm; yêu mến đức vua, lãnh chúa, linh mục; chấy rận trong<br /> người; đăm chiêu, thường im lặng hàng giờ trên bãi biển mênh mông hoang<br /> vắng, âm thầm lắng nghe biển cả. Và ta hãy tự hỏi liệu con người mông<br /> muội đó có thể tiếp nhận được ánh sáng kia không.<br /> <br /> II<br /> CON NGƯỜI<br /> ◄○►<br /> <br /> Người nông dân có hai chỗ dựa; đồng ruộng nuôi sống họ, rừng rú che<br /> <br /> giấu họ.<br /> Rừng rú xứ Bretagne như thế nào có lẽ người ta khó tưởng tượng nổi; đó<br /> chính là những thành thị. Không gì âm thầm hơn: câm lặng và man rợ hơn<br /> những đám chằng chịt gai góc và cành lá rối bời đó; những bụi to, rậm là<br /> những chỗ ẩn náu im lìm và lặng lẽ; không có cảnh hoang vắng nào lại có cái<br /> vẻ chết chóc và sởn gai ốc hơn; nếu bất ngờ và nhanh như chớp có thể chặt<br /> sạch cây cối đi đột nhiên người ta sẽ thấy trong bóng tối đó một ổ người<br /> đông như kiến.<br /> Những cái hầm tròn và hẹp, có nắp bằng đá và bằng cành cây che kín bên<br /> ngoài, đào thẳng xuống rồi xiên ngang ra, mở rộng dưới đất hình miệng phễu<br /> và thông đến những căn buồng tối tăm, đó là cái mà xưa kia Cambyse [136]<br /> đã tìm thấy ở Ai Cập và hiện nay Westermann [137] tìm thấy ở xứ Bretagne;<br /> những cái hầm kia ở giữa sa mạc, những hầm này ở trong rừng; hầm ở Ai<br /> Cập chứa những xác chết, hầm ở Bretagne lại chứa những người sống. Một<br /> trong những khoảnh rừng thưa hoang vu nhất, trong cánh rừng Misdon, đào<br /> chi chít những đường hầm và ngõ ngách, ở trong đó thường có một loại<br /> người bí mật qua lại, gọi là “thành phố lớn”. Một khoảnh rừng thưa khác,<br /> bên trên không kém hoang vắng, nhưng bên dưới không kém đông đúc, gọi<br /> là “hoàng thành”.<br /> Ở xứ Bretagne, cảnh sống dưới đất như vậy có đã lâu đời. Từ xưa đến<br /> nay, ở đây con người vẫn phải lẩn trốn trước con người. Do đó mà có những<br /> hang rắn đào dưới gốc cây. Cái đó bắt đầu từ thời các tu sĩ và một số những<br /> hầm mộ đó cũng cổ sơ như những mộ đá. Những âm hồn trong truyền kỳ và<br /> quái vật trong lịch sử, tất cả đều đã sống qua trên cái xứ sở đen tối này nào<br /> Teutatès, César, Hoël, Néomène, Geoffroy nước Anh, Alain-Gant-de-Fer,<br /> <br /> Pierre Mauclerc, hoàng tộc Pháp Blois, hoàng tộc Anh Montford, các vua và<br /> quận công, chín nam tước xứ Bretagne, các quan thẩm phán những phiên tòa<br /> lớn, các bá tước thành Nantes xung đột với các bá tước thành Rennes, bọn<br /> lính cướp, bọn cướp đường, những dòng tu sĩ lớn, René II, tử tước De<br /> Rohan, những tổng trấn thay mặt nhà vua, ông “quận công phúc hậu De<br /> Chaulnes” đã từng treo cổ dân quê lên cây trước cửa sổ nhà bà De Sévigné,<br /> những cuộc chém giết giữa các lãnh chúa hồi thế kỷ thứ mười lăm, những<br /> cuộc chiến tranh tôn giáo hồi thế kỷ thứ mười sáu, mười bảy, ba vạn con chó<br /> được tập để săn người hồi thế kỷ thứ mười tám; bị dày xéo kinh khủng như<br /> vậy, nhân dân đã liệu cách biến đi. Lần lượt những thổ dân ở hang, cốt thoát<br /> tay người Celte, rồi đến người Celte cốt thoát tay người La Mã, người<br /> Bretagne cốt thoát tay người Normandie, người theo tân giáo cốt thoát tay<br /> người thiên chúa giáo, bọn buôn lậu cốt thoát tay lính đoan, trước hết trốn<br /> vào rừng, rồi sau chui xuống dưới đất. Phương sách của thú vật. Chính sách<br /> bạo ngược đã dìm nhân dân đến nông nỗi đó. Từ hai nghìn năm nay đủ loại<br /> chuyên chế, nào nạn xâm lược, nào phong kiến, nào cuồng tín, nào thuế má<br /> đã vây nã cái xứ Bretagne khốn khổ này đến xớn xác, một cuộc săn đuổi<br /> khốc liệt chỉ chấm dứt ở hình thức này để tiếp tục bằng hình thức khác. Con<br /> người đã lẩn xuống dưới đất.<br /> Nỗi kinh hoàng cũng là một thứ giận dữ, đã có sẵn trong mọi tâm hồn, và<br /> hang hố đã sẵn sàng trong rừng, thì vừa lúc đó nền cộng hòa Pháp xuất hiện.<br /> Xứ Bretagne nổi loạn vì cảm thấy mình bị đè nén bởi cuộc giải phóng ép<br /> uổng này. Những kẻ nô lệ thường hay có những ngộ nhận như vậy.<br /> <br />