CHUẨN ĐOÁN ĐIỀU TRỊ BƯỚU ĐẠI BÀO XƯƠNG

Chia sẻ: A A | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

194
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'chuẩn đoán điều trị bướu đại bào xương', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CHUẨN ĐOÁN ĐIỀU TRỊ BƯỚU ĐẠI BÀO XƯƠNG

Hoäi Chaán thöông Chænh hình Tp. Hoà Chí Minh BÖÔÙU ÑAÏI BAØO XÖÔNG: CHAÅN ÑOAÙN VAØ ÑIEÀU TRÒ Nguyeãn vaên Thaéng*, Leâ Chí Duõng** 1. TOÙM TAÉT of biopsied primary bone tumors. More than 75 percent of GCT are located near Toång quan: Böôùu ñaïi baøo xöông the articular end of a tubular bone. (BÑBX) chieám khoaûng 15% böôùu xöông nguyeân phaùt. Hôn 75% BÑBX coù vò trí ñaàu Material and Method: We have caùc xöông daøi. studied 332 cases GCT 0f the bone, treated Vaät lieäu vaø Phöông phaùp nghieân cöùu: at the department of orthopedic disease Qua nghieân cöùu 332 tröôøng hôïp BÑBX ñieàu and oncology, Hospital for traumatology trò taïi Khoa Beänh hoïc, Beänh vieän Chaán and orthopedies in HochiMinh city (from thöông chænh hình (CTCH), Thaønh phoá Hoà november 1991 to august 2006) Chí Minh töø (11/1991 – 8/2006). Phöông Results: - Incidence: The patients phaùp nghieân cöùu: tieàn cöùu. range from 16 – 86 years of age. The Keát quaû: chuùng toâi ghi nhaän: Beänh incidence peak is from 20 to 40 years of nhaân phaân boá töø 16 – 86 tuoåi, xuaát ñoä cao age (67.5%). Female sexual predilection ôû tuoåi töø 20 – 40: (67,5%). Beänh gaëp ôû nöõ (F/M = 1/0.93). - Recurrence rate was 9.1 nhieàu hôn nam ((nöõ/nam =1/0,93). Tyû leä percent (30 cases). Recurrence depended taùi phaùt chung laø 9,1%(30 ca). Tyû leä taùi on method of treatment: 22,5 percent (9 phaùt phuï thuoäc nhieàu vaøo phöông phaùp cases) of recurrence GCT if treated by ñieàu trò: Phaãu thuaät caét naïo böôùu vaø gheùp resection-curettage and bone grafting (40 xöông laø 22,5% (9/40 ca). Phaãu Thuaät caét cases). 11.3 percent (11 cases) of naïo böôùu vaø ñoå xi maêng vaø gheùp xöông laø recurrence GCT if treated by resection- 11,3% (11/97 ca). Phaãu thuaät caét roäng, curettage and cement and bone grafting gheùp xöông vaø keát hôïp xöông coù laø 5,6% (97 cases). 5.6 percent (9 cases) of (9/160 ca). Phaãu thuaät ñoaïn chi laø 3% recurrence GCT if treated by wide (1/33 ca). 2 ca hoùa aùc vaø di caên phoåi resection and bone grafting (160 cases). 3 (chieám tyû leä 0,6%). percent (1 cases) of recurrence GCT if treated by amputation (33 cases). Keát luaän: BÑBX laø böôùu laønh nhöng Malignant transformation and pulmonary thöôøng taán coâng taïi choã. Tyû leä taùi phaùt cuûa metastasis 2 cases (0.6%). BÑBX phuï thuoäc nhieàu vaøo phöông phaùp ñieàu trò. Conclusions: GCT is a benign tumor but often locally aggressive. Recurrence rate 1. SUMMARY GCT depended on method of treatment. Background: Giant cell tumor (GCT) 0f the bone, accounts for about 15 percent * Giaûng vieân Ñaïi hoïc Y Döôïc, TP. HCM ** Beänh vieän Chaán thöông chænh hình, TP. HCM 84
Hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù XV 27-28/06/2008 2. ÑAËT VAÁN ÑEÀ 3. TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU BÑBX laø loaïi böôùu xöông thöôøng gaëp Theo doøng lòch söû Y hoïc, Giaûi phaãu (15%) sau sarcom taïo xöông (23%) vaø beänh coù lòch söû toàn taïi vaø phaùt trieån töø xa böôùu laønh suïn xöông (22%). BÑBX ñöôïc xöa. Lòch söû nghieân cöùu BÑBX môùi baét ñaàu caùc taùc giaû quan taâm nghieân cöùu töø ñaàu töø ñaàu theá kyû XIX vaø ghi nhaän nhieàu quan theá kyû XIX song tôùi nay theá kyû XXI vaãn ñieåm khaùc nhau. Quaù trình phaùt trieån luoân coøn raát nhieàu bí aån. Caøng nghieân cöùu coù tranh luaän, maâu thuaãn trong: nhaän ñònh BÑBX chuùng toâi caøng nhaän thaáy böôùu coù veà baûn chaát, phaân loaïi cuûa böôùu cuõng nhö nhieàu phöùc taïp. Hieän nay BÑBX vaãn coøn löïa choïn phöông phaùp ñieàu trò cho BÑBX. toàn taïi 5 caùch phaân loaïi khaùc nhau: Treân cô sôû hieåu bieát töôøng taän quaù khöù phaùt trieån, keá thöøa coù choïn loïc nhöõng thaønh quaû 1. Chia BÑBX thaønh nhieàu nhoùm, nghieân cöùu BÑBX vaø söû duïng toát kyõ thuaät nhieàu ñoä: Jaffe, Lichtenstein vaø portis nghieân cöùu hieän ñaïi seõ giuùp chaån ñoaùn vaø (1940)11,13, Hutte10, Dalin2. ñieàu trò BÑBX ngaøy caøng toát hôn. 2. Phaân BÑBX thuoäc nhoùm böôùu ñoâi 3.1. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU khi aùc8. BÖÔÙU ÑAÏI BAØO XÖÔNG 3. Xaùc ñònh BÑBX laø böôùu aùc thaáp, 1805 Boyer ñònh nghóa hai loaïi ñoä taùi phaùt cao nhöng di caên chaäm 5.6 böôùu: 1) Sarcom xöông laø söï chuyeån töø 4. Xaùc ñònh BÑBX laø böôùu laønh xöông thaønh thòt. 2) Spina Ventosa nghóa nhöng thöôøng taán coâng taïi choã, Fechner 7. laø "tuùi cuûa gioù", moät toån thöông daïng boïc giaõn xöông coù voû moûng trong chöùa maùu. 5. Phaân BÑBX thuoäc nhoùm böôùu khoâng xaùc ñònh baûn chaát: Tomeno B7 Hình veõ "tuùi gioù" raát gioáng vôùi BÑBX hieän nay. 1818 Astley, Travers vaø Cooper ñaõ Do coù nhieàu quan nieäm, nhaän thöùc veà cung caáp hình aûnh ñaïi theå ñaàu tieân cuûa baûn chaát vaø phaân loaïi BÑBX khaùc nhau böôùu ñaàu treân xöông chaøy maø ngaøy nay neân vieäc quyeát ñònh, choïn löïa caùch ñieàu trò ñöôïc ghi nhaän laø BÑBX. 1838. Johannes cuõng khaùc nhau nhö: Muller (ngöôøi Ñöùc) ngöôøi ñaàu tieân moâ taû 1. Caét naïo böôùu vaø gheùp xöông (töï hình aûnh vi theå cuûa BÑBX. 1845. Lebert thaân hay ñoàng loaïi) nhaán maïnh: neáu khoâng quan saùt döôùi kính hieån vi thì khoâng theå hieåu ñöôïc baûn chaát 2. Caét naïo böôùu vaø ñoå xi maêng böôùu. OÂng ghi nhaän veà nhoùm böôùu chöùa 3. Caét naïo böôùu, hoùa chaát vaø gheùp ñaïi baøo: böôùu deã taùi phaùt, do vaäy khi ñieàu xöông hoaëc ñoå xi maêng trò böôùu neân ñoaïn chi. 1854. James Paget 4. Caét roäng böôùu, gheùp xöông (töï moâ taû laàn ñaàu tieân veà BÑBX. 1860. thaân hay ñoàng loaïi) vaø keát hôïp xöông Eugene Neùlaton phaùt haønh taäp taøi lieäu goàm 364 trang hình veà böôùu xöông chöùa 5. Caét ñoaïn chi. ñaïi baøo, vôùi töïa ñeà laø "Böôùu ñaïi baøo". OÂng Do ñoù MUÏC TIEÂU coâng trình cho raèng böôùu coù tính chaát laønh vaø khaúng nghieân cöùu naøy: ñònh BÑB laø cuûa rieâng xöông. 1862. 1. Xaùc ñònh baûn chaát cuûa BÑBX . Rudolph Virchow (1821- 1902) nhaø GPB 2. Ñeà xuaát phöông phaùp ñieàu trò BÑBX ngöôøi Ñöùc. Khaùc vôùi Neùlaton, Virchow cho raèng BÑBX laø loaïi böôùu aùc vaø coù tieân 3. Ñeà xuaát chöông trình quaûn lyù BÑBX 85
Hoäi Chaán thöông Chænh hình Tp. Hoà Chí Minh löôïng xaáu. 1876. Morris baùo caùo 1 ca, naïo phaûi keát hôïp chaët cheõ giöõa: LS-XQ-GPB. 1940 Jaffe, Lichtenstein vaø Portis döïa böôùu daïng tuûy (BÑBX) ñaàu döôùi xöông quay thaønh coâng. 1879. Samuel Gross baùo treân möùc ñoä taêng sinh vaø baát thöôøng cuûa caùc teá baøo ñôn nhaân, chia BÑBX thaønh 3 caùo coâng trình LS goàm: 165 ca sarcom ñoä GPB: Ñoä I (laønh); Ñoä II (coù theå laønh trong ñoù coù 70 ca sarcom ñaïi baøo. 1894. hay aùc); Ñoä III (aùc). 1941 Gomori laø ngöôøi Clutton baùo caùo 2 ca thaønh coâng sau caét nghieân cöùu hoùa moâ mieãn dòch ñaàu tieân cho roäng böôùu daïng tuûy. 1895. Mikulitz baùo BÑBX. 1949 Willis vaø Russell cho raèng caùo 6 ca caét roäng BÑBX. 1898. Hinds baùo BÑBX hoaêïc aùc tính roõ hoaëc luoân luoân taán caùo 1 ca sarcom daïng tuûy (BÑBX ) coù hình coâng, chöù khoâng theå laø laønh tính. 1954 aûnh XQ. 1911 Barrie cho raèng BÑBX laø Dahlin chia BÑBX thaønh 2 nhoùm: laønh vaø vieâm chaûy maùu xöông tuûy vaø khoâng neân aùc. OÂng cuõng nhö Williams, Ghomley, xeáp loaïi vaøo böôùu. Veà sau caùc taùc giaû Schajowicz, Spjut, Ackerman cho raèng Hutter, Jaffe; Goldenberg, Campbell vaø vieäc phaân ñoä BÑBX laø khoâng höõu ích. Bonfiglio ghi nhaän tyû leä taùi phaùt vaø söï hoùa Naêm 1969 chính Jaffe cuõng khoâng phaân ñoä aùc cuûa böôùu cao, do vaäy luaän thuyeát cuûa GPB cuûa BÑBX nöõa. 1961 Schajowicz ñaõ Barrie khoâng coøn phuø hôïp. 1912 chuù yù söï gioáng nhau veà hoùa moâ mieãn dòch Bloodgood (1867 - 1935) ngöôøi ñaàu tieân giöõa huûy coát baøo vaø ñaïi baøo, oâng cho raèng ñaët teân cho toån thöông naøy laø BÑBX vaø caùc teá baøo naøy cuøng moät nguoàn goác. 1962 cho raèng böôùu coù ñaëc tính laønh. OÂng cuõng Hutter chia BÑBX thaønh 3 nhoùm: laønh, laø ngöôøi ñaàu tieân duøng xöông gheùp laáp ñaày giaùp bieân vaø aùc. 1962 Lichtenstein theâm choã thieáu xöông do böôùu. 1919 Ewing ñoä II(+). 1963 Aegerter ñöa ra quan ñieåm: quan nieäm toaøn boä caùc böôùu chöùa ñaïi baøo ñöôïc goïi laø sarcom ñaïi baøo laønh. Giöõa 1) "BÑBX chính danh" laø caùc böôùu ñoä II naêm 1920 Codman uûng hoä luaän thuyeát cuûa theo Jaffe, böôùu aùc ngay töø ñaàu, hay taùi phaùt nhöng di caên chaäm. 2) Vì vaäy phöông Barrie vaø cuõng coá theâm khi phaùt hieän böôùu phaùp ñieàu trò laø: Khoâng neân naïo böôùu. maø naâu, böôùu haït söûa chöõa. 1920 Nhoùm phaûi caét roäng hoaëc ñoaïn chi (neáu ôû vò trí nghieân cöùu sarcom xöông cuûa Hoäi phaãu khoâng cho pheùp caét roäng). 3) Böôùu ñoä I thuaät ñaïi hoïc Myõ ñöôïc thaønh laäp bôûi cuûa Jaffe laø toån thöông daïng böôùu hoaëc Ernest Codman ôû Boston. Goàm 3 chuyeân böôùu laønh coù ñaïi baøo. 4) Böôùu ñoä III ñuùng gia veà böôùu xöông: Joseph Bloodgood, ra phaûi chaån ñoaùn laø sarcom sôïi, sarcom Jame Ewing vaø Ernest Codman. 1922 xöông, sarcom suïn coù nhieàu ñaïi baøo. Luùc Stewart nhaán maïnh raèng huûy coát baøo thöïc ñaàu quan ñieåm cuûa oâng ít ñöôïc chaáp nhaän söï laø teá baøo cuûa xöông. Neân ñaët teân böôùu nhöng ngaøy caøng coù tính thuyeát phuïc. 1977 sau khi quan saùt nhieàu vuøng khaùc nhau cuûa Lichtenstein tuy vaãn giöõ caùch phaân ñoä böôùu. OÂng ñaõ ñaët teân böôùu laø sarcom huûy nhöng nhaän xeùt: "raát khoù chaån ñoaùn ñuùng coát baøo Naêm 1925 nhoùm taäp hôïp ñöôïc 100 moät BÑBX chính danh, caøng khaûo saùt tröôøng hôïp BÑBX vaø cho raèng BÑBX laø caøng phaûi thaän troïng vaø caøng thaáy böôùu aùc böôùu laønh neân ñaõ boû thuaät ngöõ sarcom. tính hôn". 1980 Sanerkin chia BÑBX laøm 1925 Jaffe Jaffe ghi nhaän khoâng neân döïa 3 ñoä. Caùc taùc giaû Haø Lan phaân BÑBX ñôn thuaàn vaøo söï hieän dieän nhieàu ñaïi baøo thaønh 4 ñoä (I,II,III,IV). 1981 Schajowicz maø phaûi quan saùt toaøn dieän hình aûnh moâ nhaän xeùt: BÑBX laø moät böôùu taán coâng. hoïc cuûa toån thöông, ñeå xaùc ñònh böôùu. Maët 1984 Dahlin baùo caùo 425 ca BÑBX vaø khaùc ñeå chaån ñoaùn chính xaùc BÑBX caàn 86
Hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù XV 27-28/06/2008 phaân BÑBX thaønh 2 loaïi: laønh vaø aùc. 1987 Toùm laïi Mirra nhaän ñònh tuy khoâng phaûi laø sarcom Trong 2 theá kyû XIX vaø XX coù raát nhöng vì BÑBX huûy xöông nhieàu, xaâm laán nhieàu CTNC veà BÑBX treân caùc phöông vaø hay taùi phaùt neân phaûi ñieàu trò nhö moät dieän khaùc nhau nhö: LS, XQ, GPB, ñieàu trò sarcom ñoä aùc thaáp. 1987 Carnesale, vaø tieân löôïng… Muïc tieâu cuûa caùc taùc giaû laø Pittcok xeáp BÑBX vaøo nhoùm böôùu ñoâi khi ñi tìm baûn chaát vaø phöông phaùp ñieàu trò aùc tính. 1993 Robert E. Fechner xaùc ñònh höõu hieäu cho BÑBX. Tuy vaäy tôùi nay beân BÑBX laø böôùu laønh nhöng thöôøng taán coâng theàm thieân nieân kyû môùi (theá kyû XXI) vaãn taïi choã. OÂng khuyeân khoâng neân duøng thuaät chöa ñaït ñöôïc söï thoáng nhaát veà baûn chaát ngöõ "böôùu aùc ñaïi baøo" vaø oâng nhaän thaáy cuõng nhö caùch phaân loaïi BÑBX. nhöõng böôùu ñöôïc goïi laø böôùu aùc ñaïi baøo * Trong theá kyû XIX toàn taïi 2 quan thöïc söï laø sarcom xöông, böôùu moâ baøo sôïi ñieåm khaùc nhau veà baûn chaát BÑBX laø: laønh aùc hay sarcom sôïi coù nhieàu ñaïi baøo. 1994 vaø aùc. Phöông phaùp ñieàu trò laø naïo böôùu vaø Leâ Chí Duõng chia BÑBX thaønh 2 loaïi: ñoaïn chi nhöng chuû yeáu laø ñoaïn chi. BÑBX chính danh vaø BÑBX aùc. 1998 * Trong theá kyû XX coù 5 caùch phaân Howard Dorfman chia BÑBX thaønh 2 loaïi chính cho BÑBX. Phöông phaùp ñieàu loaïi: Böôùu ñaïi baøo kinh ñieån (BÑBX laønh). trò ña daïng hôn: Phöông phaùp ñieàu trò baûo BÑBX aùc, nhöng taùc giaû nhaán maïnh BÑBX toàn chi ñöôïc söû duïng roäng raõi. Phöông aùc nguyeân phaùt ngay töø ñaàu, cöïc kyø hieám, phaùp ñoaïn chi chæ söû duïng khi böôùu xaâm thöôøng laø thöù phaùt sau söï hieän dieän cuûa laán nhieàu khoâng coøn khaû naêng caét roäng BÑBX laønh. Naêm 2000 Nguyeãn Vaên böôùu. Phöông phaùp xaï trò ñöôïc khuyeán caùo Thaéng, qua nghieân cöùu 135 ca, ñoàng quan khoâng neân duøng ñeå ñieàu trò BÑBX song ñieåm vôùi Fechner xaùc ñònh: baûn chaát BÑBX vaãn ñöôïc söû duïng cho nhöõng tröôøng hôïp laø böôùu laønh nhöng thöôøng taán coâng taïi choã. khoâng coøn khaû naêng phaãu thuaät. * Veà X quang: Merle D'Aubigneù 3.2. NGUOÀN GOÁC VAØ SIEÂU CAÁU naêm 1954 ñaõ chia BÑBX thaønh: Theå yeân TRUÙC CUÛA ÑAÏI BAØO tónh; Theå hoaït ñoäng; Theå taán coâng. Campanacci cuõng chia ra 3 ñoä XQ: I, II, 3.2.1. Hình aûnh sieâu caáu truùc cuûa III vaø ghi nhaän 70-80% BÑBX thuoäc ñoä II. ñaïi baøo 1986 Enneking chia BÑBX thaønh 3 theå: I/ Sieâu caáu truùc cuûa ñaïi baøo ñöôïc böôùu yeân tónh, II/ böôùu hoaït ñoäng, III/ nghieân cöùu bôûi nhieàu trung taâm khaùc nhau, böôùu taán coâng. ñaëc bieät laø Myõ, Nhaät nhö: Hanaoka vaø * Tham khaûo qua MEDLINE coäng söï 1970; Ueno 1964; Kuwana 1967; Steiner 1972; Schajowicz 1981 vaø nhieàu Töø 1982 − 1998 coù 732 baùo caùo goàm taùc giaû khaùc. Taát caû caùc taùc giaû ñeàu keát 6188 ca BÑBX, nghieân cöùu treân nhieàu maët luaän: sieâu caáu truùc ñaïi baøo vaø huûy coát baøo khaùc nhau: ñieàu trò, X quang, laâm saøng, giaûi khoâng coù söï khaùc bieät. phaãu beänh, teá baøo hoïc, hoùa moâ mieãn dòch ... 3.2.2. Caùc quan ñieåm veà nguoàn goác * Taïi Vieät Nam: Töø 1965 ñeán nay vaø quaù trình hình thaønh ñaïi baøo coù 15 coâng trình nghieân cöùu (CTNC) veà BÑBX goàm 509 ca trong ñoù coù 6 ca di caên - Nguoàn goác ñaïi baøo laø teá baøo trung phoåi chieám tyû leä 1,2% moâ chöa bieät hoùa. 87
Hoäi Chaán thöông Chænh hình Tp. Hoà Chí Minh - Hình thaønh ñaïi baøo, do 2 cô cheá: 4.2. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 4.2.1. Thieát bò vaø duïng cuï nghieân cöùu: . 1) Do söï hôïp cuûa caùc teá baøo ñôn nhaân. . 2) Do söï phaân chia cuûa nhaân - Chuùng toâi söû duïng: maùy moùc, duïng nhöng baøo töông khoâng phaân chia. cuï, hoùa chaát xöû lyù vaø laøm tieâu baûn giaûi phaãu beänh. Kính hieån vi quang hoïc, taïi - Nhieàu nhaø nghieân cöùu ñaõ coá gaéng Phaân moân Giaûi phaãu beänh cuûa Khoa Ñieàu nghieân cöùu nhaèm phaân bieät Ñaïi baøo, huûy coát döôõng Kyõ thuaät Y hoïc vaø Boä moân GPB baøo cuoái cuøng chung moät keát luaän: ñaïi baøo vaø cuûa Khoa Y, Ñaïi hoïc Y Döôïc TP HCM. huûy coát baøo khoâng coù söï khaùc nhau veà caáu - Hoà sô, phim X Quang cuûa beänh nhaân truùc cuõng nhö phaûn öùng hoùa moâ mieãn dòch. taïi phoøng löu tröû BV. CTCH. Phöông phaùp hoùa moâ mieãn dòch, khoâng phaân bieät ñöôïc caùc loaïi ñaïi baøo. 4.2.2. Phöông phaùp nghieân cöùu: Tieàn cöùu, loaïi nghieân cöùu phaân tích. 4. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP Tieán haønh laäp hoà sô nghieân cöùu cho töøng NGHIEÂN CÖÙU beänh nhaân, moãi beänh nhaângoàm 3 phieáu: Thu thaäp döï kieän laâm saøng, Thu thaäp döï kieän X 4.1. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Quang, Thu thaäp döï kieän giaûi phaãu beänh. Trong 14 naêm 7 thaùng, töø 11/1991 – 4.2.3. Xöû lyù soá lieäu vaø tính toaùn 8/2006 chuùng toâi ghi nhaän 332 tröôøng hôïp thoáng keâ: BÑBX ñöôïc khaùm vaø ñieàu trò taïi Khoa beänh hoïc cô xöông khôùp, beänh vieän - Löu tröõ caùc döï kieän LS – XQ – GPB CTCH. Caùc beänh phaåm moå ñöôïc gôûi tôùi trong maùy vi tinh. phoøng xeùt nghieäm BV. CTCH, Phaân moân - Phaân tích toång hôïp töø nhöõng ñaëc tính Giaûi phaãu beänh cuûa Khoa Ñieàu döôõng Kyõ LS – XQ – GPB vaø theo doõi dieãn tieán cuûa thuaät Y hoïc vaø Boä moân GPB cuûa Khoa Y, beänh ñeå ñeà xuaát phöông phaùp ñieàu trò vaø Ñaïi hoïc Y Döôïc TP HCM. Maãu moâ ñöôïc quaûn lyù cho BÑBX. xöû lyù theo kyõ thuaät GPB quy öôùc vaø - Duøng bieåu ñoà vaø baûng ñeå trình baøy nhuoäm baèng phöông phaùp HE caùc keát quaû nghieân cöùu vaø duøng caùc pheùp (Hematoxilin Eosin). Sau ñoù ñöôïc khaûo saùt kieåm U, T, ñeå kieåm chöùng, so saùnh caùc bôûi 2 Baùc syõ coù kinh nghieäm veà beänh hoïc keát quaû cuûa coâng trình nghieân cöùu naøy vaø cuûa xöông. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng ñieån vôùi keát quaû caùc taùc giaû khaùc. hình thì ñöôïc tieán haønh hoäi chaån. 5. KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU 5.1. Soá beänh nhaân phaân boá theo naêm ñieàu trò Baûng 1: Soá beänh nhaân phaân boá theo naêm ñieàu trò TT NAÊM SOÁ CA PHAÀN TRAÊM 1 1992 10 3,01 2 1993 5 1.50 3 1994 16 4,82 4 1995 25 7,53 88
Hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù XV 27-28/06/2008 TT NAÊM SOÁ CA PHAÀN TRAÊM 5 1996 23 6,93 6 1997 27 8,13 7 1998 29 8,73 8 1999 21 6.33 9 2000 25 7,53 10 2001 17 5,12 11 2002 27 8,13 12 2003 28 8,43 13 2004 30 9,04 14 2005 29 9,73 15 2006 20 6.03 TOÅNG 332 100 - Naêm 2004 coù soá beänh nhaân nhieàu nhaát: 30 beänh nhaân - Naêm 1993 coù soá beänh nhaân ít nhaát: 5 beänh nhaân 5.2. Phaân boá beänh nhaân theo tuoåi vaø giôùi Baûng 2: Phaân boá beänh nhaân theo tuoåi vaø giôùi TUOÅI NAM NÖÕ TOÅNG % 11 – 20 4 13 17 5,1 21 – 30 71 56 127 38,3 31 – 40 35 62 97 29,2 41 – 50 29 28 57 17,1 51 – 60 15 6 21 6,3 61 - 70 4 4 8 2,4 71 – 80 2 2 4 1,2 >80 0 1 1 0,3 TOÅNG 160 172 332 100 - BÑBX haàu heát xaûy ra ôû beänh nhaân lôùn hôn 20 tuoåi (95%) vaø coù xuaát ñoä cao ôû löùa tuoåi töø 21 – 40 (224/332 ca chieám 67,5%). Beänh nhaân coù tuoåi nhoû nhaát trong coâng trình nghieân cöùu (CTNC) naøy laø 16 tuoåi vaø lôùn nhaát laø 86 tuoåi. Nöõ nhieàu hôn nam moät ít: nöõ/nam =172/160 ca =1,07 5.3. Phaân boá beänh nhaân theo vò trí Baûng 3. Phaân boá chi tieát soá löôïng böôùu theo caùc vò trí VÒ TRÍ SOÁ CA TOÅNG % Phaûi Traùi XÖÔNG THAÂN 7 2.10 - Xöông soáng 7 XÖÔNG ÑAI CHI 9 2,71 - Xöông chaäu 5 4 9 89
Hoäi Chaán thöông Chænh hình Tp. Hoà Chí Minh CHI TREÂN 58 50 108 32.53 - ÑT xöông caùnh tay 9 6 15 4.52 - ÑD. xöông caùnh tay 1 1 0.30 - ÑD. Xöông quay 29 37 66 19,88 - ÑD. Xöông truï 12 4 16 4.82 - ÑT. Xöông truï 1 - 1 0,03 - Xöông baøn tay 6 3 9 2,71 CHI DÖÔÙI 108 100 208 62,65 - ÑT. Xöông ñuøi 12 5 17 51,20 - ÑD. Xöông ñuøi 47 39 86 25,90 - ÑT. Xöông chaøy 34 42 76 22,89 - ÑD. Xöông chaøy 4 6 10 3,01 - ÑT. Xöông maùc 5 4 9 2,71 - Xöông baøn chaân 6 2 8 2,40 - Xöông baùnh cheø 2 2 0,60 TOÅNG 171 154 332 100 BÑBX haàu heát xaûy ra ôû xöông daøi goàm 316 ca(95,2%). Vò trí böôùu ôû vuøng gaàn goái xa khuyûu coù xuaát ñoä böôùu cao, goàm 279/332 ca (84%). Vuøng xöông coù xuaáât ñoä cao nhaát laø chi döôùi goàm 208/332 ca (62,7%). Ñaëc bieät böôùu taäp trung nhieàu ôû vuøng goáâi 173/332 ca (chieám 52,1%) BÑBX vaø 83,2% BÑBX cuûa chi döôùi). Xöông ñuøi coù xuaát ñoä böôùu cao nhaát goàm 103 ca (31%). 3 vò trí thöôøng gaëp cuûa böôùu: Ñaàu döôùi xöông ñuøi 86 ca (25,9%). Ñaàu treân xöông chaøy 76 ca (23%). Ñaàu döôùi xöông quay 66 ca (20%). 5.4. Trieäu chöùng laâm saøng. 5.5. Hình aûnh X quang (XQ) BÑBX 1. Ñau : - Vò trí böôùu trong xöông daøi (316 ca) Nhieàu: 103 ca (31%); vöøa:186 ca (56%); ít 43 ca (13%) ÔÛ xöông daøi böôùu luoân hieän dieän ôû vuøng ñaàu thaân xöông (100%). Vuøng ñaàu 2. Söng noåi böôùu : 295/332 ca (89%); thaân – ñaàu xöông coù soá böôùu nhieàu nhaát 3. Gaõy xöông beänh lyù: ghi nhaän 245/316 ca (78%). Böôùu xaâm laán thaân 73/332 ca (22%); xöông 66/316 ca (21%). Böôùu coøn khu truù 4. Giôùi haïn cöû ñoäng: ghi nhaän 149 ca trong vuøng ñaàu thaân xöông 5/316 ca (45%); (1,6%). 5. Chaán thöông: 26 ca (8%) coù tieàn söû - Soá beänh nhaân phaân boá theo kích thöôùc chaán thöông tröôùc khôûi beänh 1 thaùng böôùu. 6. Thôøi gian khôûi beänh tröôùc nhaäp Haàu heát böôùu coù kích thöôùc >2cm : 312/332 ca (94%), thöôøng nhaát töø 4 – 8 cm vieän: Beänh nhaân tôùi khaùm sôùm nhaát : 205/332 ca (62%). laø sau 1 thaùng vaø treã nhaát laø 20 naêm sau khôûi beänh.. Thöôøng töø 4 – 8 - Tính chaát cuûa toån thöông xöông. thaùng goàm 126/332 ca (38%). Beänh Toån thöông X quang cuûa BÑBX coù 7 nhaân tôùi khaùm treã sau 4 thaùng khôûi ñaëc tính chính: beänh goàm 286/332 ca (86%). 90
Hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù XV 27-28/06/2008 - 4 ñaëc tính thöôøng gaëp: caùch giöõa moâ laønh vaø moâ böôùu. Khaûo saùt 74 maãu böôùu ñöôïc naïo: 1. Huûy xöông ñôn thuaàn (98%), 2. Coù maãu moâ naïo coù maät ñoä meàm, giôùi haïn roõ (72%), 3. Moûng, phình voû muõn coù maøu naâu ñoû xen laãn vaøng Xöông (85%), 4. Toån thöông daïng toå hoaëc ñen. ong (83%). - Ñaëc tính vi theå. - 3 ñaëc tính ít gaëp hôn. 1. Caáu truùc caùc teá baøo ñôn nhaân: 1. Toån thöông leäch taâm (46%), 2. 275 ca (83%) coù teá baøo ñôn Böôùu xaâm laán moâ meàm (35%), 3. Gaõy nhaân hình troøn hay baàu duïc xöông beänh lyù (27%). chieám öu theá, 43 ca (13%) coù teá - Phaân ñoä X quang: baøo ñôn nhaân hình thoi chieám - Ñoä 1: 30/332 = 9%. öu theá. 13 ca (4%) coù teá baøo ñôn nhaân voùn. - Ñoä II: 166/332 = 50%. 2. Ñaïi baøo coù kích thöôùc khoaûng 100 - Ñoä III: 136/332 = 41%. microâmeùt, baøo töông nhieàu bôø roõ, 5.6. Ñaëc tính giaûi phaãu beänh (GPB) aùi toan maïnh. Ñaïi baøo coù nhieàu - Ñaëc tính ñaïi theå : nhaân (töø 20 ñeán 200 nhaân), taäp 1. Ranh giôùi giöõa böôùu vaø moâ xung trung ôû vuøng trung taâm 93% caùc quanh, khaûo saùt 312 ca: 98% moâ ñaïi baøo phaân boá lan toûa trong neàn böôùu coù giôùi haïn, 46% ôû vò trí leäch teá baøo ñôn nhaân. taâm, 90% böôùu laøm moûng phình 3. Caùc thaønh phaàn khaùc cuûa voû xöông. BÑBX luoân luoân taán BÑBX: Qua nghieân cöùu 332 ca coâng vaøo ñaàu xöông (97%), nhöng chuùng toâi ghi nhaän: 282 ca khoâng bao giôø laøm huûy suïn khôùp. (85%) hieän dieän moâ xuaát huyeát 2. Maët caét cuûa böôùu, khaûo saùt 214 tuï maùu. 292 ca (88%) hieän dieän ca moå, chuùng toâi ghi nhaän: 64 ca moâ hoaïi töû. 56 ca (17%) hieän (30%) maët caét ñaëc meàm bôû vaø coù dieän moâ haït môõ vaøng. 20 ca nhieàu maøu saéc (ñoû naâu nhö thòt (6%) BÑBX keát hôïp vôùi boïc xen laãn maøu ñen, vaøng). 150 ca phình maïch xöông. 37 ca (11%) (70%) maët caét khoâng ñoàng nhaát, coù thaâm nhaäp vieâm. 63 ca (19%) hieän dieän nhöõng hoác chöùa maùu moâ böôùu xaâm nhaäp maïch maùu. hay dòch vaø ña maøu saéc. böôùu 76 ca (23%) hieän dieän nhieàu moâ luoân luoân coù moät lôùp voû bao ngaên sôïi phaûn öùng. 5.7. Keát quaû ñieàu trò BÑBX. Baûng 4: Keát quaû ñieàu trò phaân phoái theo phöông phaùp ñieàu trò. TT Phöông phaùp ñieàu trò Soá ca Keát quaû Toát Tr. bình Xaáu 1 - Caét naïo + gheùp xöông ñoàng loaïi 9 3 4 2 - Caét naïo + gheùp xöông töï thaân 19 10 5 4 - Caét naïo + gheùp xöông töï thaân vaø 12 5 4 3 ñoàng loaïi. 91
Hoäi Chaán thöông Chænh hình Tp. Hoà Chí Minh TT Phöông phaùp ñieàu trò Soá ca Keát quaû Toát Tr. bình Xaáu 2 - Caét naïo + Ximaêng 26 15 7 4 - Caét naïo + Ximaêng + gheùp xöông 71 52 12 7 3 - Caét roäng ñôn thuaàn 26 18 4 4 - Caét roäng + Keát hôïp xöông 107 77 25 5 - Caét böôùu thay khôùp nhaân taïo 27 22 5 4 - Caét ñoaïn chi 33 26 6 1 TOÅNG 330 228 72 30 % 100 69,1 20,4 9,1 1. Soá beänh nhaân phaân boá theo phöông naïo böôùu vaø gheùp xöông coù tyû leä phaùp ñieàu trò, trong 332 ca BÑBX taùi phaùt cao nhaát goàm 9/40 ca coù: 2 ca moå sinh thieát, 330 ca ñieàu (22,5%). Neáu keát hôïp ñoå xi maêng trò baèng moå phaãu thuaät goàm: sau naïo böôùu thì tyû leä taùi phaùt giaûm, goàm 11/97 ca (11,3%). - Caét naïo böôùu, ñoå xi maêng hoaëc Phöông phaùp coù tyû leä taùi phaùt ít gheùp xöông 137/330ca (41,5%) nhaát laø: caét roäng, gheùp xöông + - Caét roäng böôùu, keát hôïp xöông hay keát hôïp xöông 9/160 ca (5,6%) vaøø khoâng 160/330 ca (48,5%) ñoaïn chi 1/33 ca (3%) - Ñoaïn chi 33 ca (10%). - Taùi phaùt cuûa böôùu theo ñoä XQ: haàu heát caùc tröôøng hôïp taùi phaùt 2. Keát quaû: keát quaû toát chieám tyû leä ñeàu coù hình aûnh XQ cuûa böôùu ôû cao goàm 228/330 ca (chieám ñoä II & III goàm 26/30 ca (87%). 69,1%). Keát quaû xaáu (böôùu taùi phaùt) coù tyû leä thaáp 30/330 ca - Thôøi ñieåm taùi phaùt: Trong 2 naêm (9,1%). Ña soá gaëp trong phöông sau moå goàm 19 ca (63%). Trong 5 phaùp caét naïo böôùu 20/30 ca naêm sau moå laàn ñaàu goàm 26/30 ca (66,6%). 4 bieán chöùng thöôøng gaëp (87%). sau phaãu thuaät BÑBX laø: ræ dòch, - Böôùu tieán trieån hoùa aùc. nhieãm truøng, gaõy ñinh vaø bieán daïng chi. Trong CTNC naøy ghi nhaän 2 beänh nhaân nöõ (0,6%): 3. Taùi phaùt cuûa böôùu 30/330 ca (9,1%). Beänh nhaân 1: 36 tuoåi coù BÑBX ñaàu döôùi - Taùi phaùt cuûa böôùu theo tuoåi vaø xöông quay, ñöôïc naïo böôùu gheùp xöông töï giôùi: Böôùu taùi phaùt ôû caû 2 giôùi (17 thaân 1986. Naêm 1996 taùi phaùt laàn 2 vaø nöõ, 13 nam). Böôùu taùi phaùt ôû hoùa aùc, moå caét khoái böôùu taùi phaùt + hoùa nhieàu ôû löùa tuoåi, töø 21- 40 laø 22/30 trò. Thaùng 4/1999 moå ñoaïn chi 1/3 döôùi ca (73%). caùnh tay. Naêm 2000 phaùt hieän di caên vaø - Taùi phaùt cuûa böôùu theo vò trí: taùi moå caét boû khoái u ôû phoåi. Naêm 2001 khoái u phaùt nhieàu nhaát laø chi treân goàm ôû phoåi taùi phaùt. 14/30 ca (47%). Beänh nhaân 2: 27 tuoåi BÑBX ñaàu döôùi - Taùi phaùt cuûa böôùu theo phöông xöông quay, moå caét roäng u naêm 2003. phaùp ñieàu trò: Phöông phaùp caét 92
Hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù XV 27-28/06/2008 Thaùng 6/2005 böôùu taùi phaùt vaø ñöôïc moå gheùp xöông (22,5%). Phöông phaùp caét caét roäng + keát hôïp xöông. 10/2006 di caên roäng gheùp xöông: CTNC naøy taùi phaùt phoåi moå caét thuøy phoåi ôû BV. Chôï raãy. (5,6%) cao hôn soá trung bình cuûa 4 taùc giaû 5/2007 moå thaùo neïp oác, beänh taïm oån. (4%) coù yù nghóa thoáng keâ (p
Hoäi Chaán thöông Chænh hình Tp. Hoà Chí Minh 3) Söï taùi phaùt cuûa BÑBX phuï thuoäc baûo laáy ñöôïc heát moâ böôùu vöøa ñaûm baûo raát nhieàu vaøo phöông phaùp ñieàu trò. ñöôïc chöùc naêng cuûa xöông bò beänh. - BÑBX ôû nhoùm xöông khoù phaãu thuaät: 4) Söï hoùa aùc cuûa BÑBX vôùi tyû leä coät soáng, xöông cuøng , xöông chaäu… thaáp (caùc taùc giaû khoaûng 10%, CTNC naøy 0,6%). Phöông phaùp caét naïo gheùp xöông vaãn phaûi duy trì, tuy raèng phöông phaùp naøy tæ 5) Söï di caên cuûa BÑBX vôùi tyû leä thaáp leä taùi phaùt cao. (caùc taùc giaû ghi nhaän 1-10%, trung bình 1,7%, CTNC naøy 0.6%). - Ñoaïn chi: Do ñoù chuùng toâi xaùc ñònh baûn chaát Böôùu lôùn xaâm laán moâ meàm nhieàu vaø BÑBX laø loaïi böôùu laønh nhöng taán coâng, xaâm laán maïch maùu thaàn kinh, khoâng coù deã taùi phaùt (9,1%). Neáu taùi phaùt thænh khaû naêng caét roäng. thoaûng böôùu hoùa aùc thaønh sarcoâm vaø di Böôùu taùi phaùt caàn caân nhaéc (taùi phaùt caên tôùi phoåi vôùi tyû leä raát thaáp (0,6%). laàn 2 thì neân ñoaïn chi) 6.4. Ñieàu trò BÑBX 6.5. Quaûn lyù beänh nhaân BÑBX Ñieàu trò BÑBX phaûi ñaùp öùng 2 yeâu caàu - Phaùt hieän sôùm böôùu sau: Vieäc phaùi hieän sôùm böôùu khoâng chæ laø 1) Phaãu thuaät laáy heát moâ böôùu laø ñieàu nhieäm vuï cuûa Thaày thuoác maø laø söï quan kieän thieát yeáu vaø laø neàn taûng cho vieäc löïa taâm vaø yù thöùc veà beänh cuûa beänh nhaân. choïn phöông phaùp ñieàu trò. Böôùu phaùt hieän sôùm seõ thuaän lôïi cho vieäc 2) Taùi taïo vuøng xöông bò maát vaø hoài ñieàu trò, chöùc naêng chi beänh ít bò aûnh phuïc toái ña chöùc naêng cuûa xöông bò böôùu. höôûng, tieân löôïng toát, traùnh ñöôc söï maát chi (cuït chi) khoâng ñaùng coù (ñoái vôùi nhöõng Töø baûn chaát vaø ñaëc tính vò trí böôùu, beänh nhaân ñeán khaùm treã). Caàn ñöôïc quan chuùng toâi ñeà nghò phöông phaùp ñieàu trò taâm ñuùng möùc ñoái vôùi trieäu chöùng ñau cho BÑBX theo nhöõng nhoùm xöông nhö nhaát laø ñau vuøng gaàn goái, xa khuyûu. Khi sau: coù trieäu chöùng ñau nhaát thieát phaûi chuïp - BÑBX ôû nhoùm xöông chòu löïc XQ (toái thieåu laø XQ qui öôùc), coù nhö vaäy nhieàu: xöông ñuøi, xöông chaøy … chuùng ta môùi phaùt hieän ñöôïc BÑBX ôû giai Böôùu nhoû: caét naïo böôùu gheùp xöông. ñoaïn sôùm. Böôùu chöa xaâm laán moâ meàm: caét naïo - Theo doõi beänh nhaân sau phaãu thuaät keát hôïp “hoùa chaát”, gheùp xöông vaø ñoå xi 63% cuûa caùc tröôøng hôïp böôùu taùi phaùt maêng. xaûy ra trong 2 naêm ñaàu vaø haàu heát (87%) Böôùu lôùn xaâm laán moâ meàm nhöng coøn caùc tröôøng hôïp taùi phaùt xaûy ra trong voøng 5 coù khaû naêng caét roäng thì caét roäng gheùp naêm sau phaãu thuaät. Do vaäy caùc beänh nhaân xöông vaø keát hôïp xöông. BÑBX caàn ñöôïc theo doõi chaët cheõ trong voøng 5 naêm. Moãi laàn beänh nhaân taùi khaùm, - BÑBX ôû nhoùm xöông ít chòu löïc: ngoaøi vieäc thaêm khaùm laâm saøng, toái thieåu caùnh tay, caúng tay, baøn tay, baøn chaân … phaûi ñöôïc chuïp 2 phim XQ quy öôùc (1 Phöông phaùp caét roäng böôùu, keát hôïp phim taïi choã phaãu thuaät vaø 1 phim phoåi) ñeå xöông laø phöông phaùp toát nhaát vöøa ñaûm theo doõi taùi phaùt vaø ”di caên” cuûa böôùu . 94
Hoäi nghò thöôøng nieân laàn thöù XV 27-28/06/2008 2) BÑBX nhoùm xöông ít chòu löïc: - Trong naêm ñaàu: moãi thaùng taùi khaùm caùnh tay, caúng tay, baøn tay, baøn chaân… 1 laàn Phöông phaùp caét roäng böôùu, keát hôïp - Naêm thöù 2: hai thaùng taùi khaùm 1 laàn xöông laø phöông phaùp toát nhaát, vöøa ñaûm - Naêm thöù 3: ba thaùng taùi khaùm 1 laàn. baûo laáy ñöôïc heát moâ böôùu, vöøa ñaûm baûo - Naêm thöù 4 vaø 5: moãi 6 thaùng taùi ñöôïc chöùc naêng cuûa xöông bò beänh. khaùm 1 laàn 3) BÑBX ôû nhoùm xöông khoù phaãu - Nhöõng naêm veà sau: ñònh kyø moãi thuaät: coät soáng, xöông cuøng … naêm taùi khaùm 1 laàn. Phöông phaùp naïo böôùu gheùp xöông vaãn phaûi duy trì, tuy raèng phöông phaùp naøy tyû 7. KEÁT LUAÄN leä taùi phaùt cao. 4) Ñoaïn chi: Qua nghieân cöùu 332 ca BÑBX ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò taïi BV.CTCH. - Böôùu lôùn xaâm laán moâ meàm nhieàu vaø TP. HCM. Chuùng toâi ghi nhaän BÑBX haàu xaâm laán maïch maùu thaàn kinh, khoâng coøn heát xaûy ra ôû beänh nhaân treân 20 tuoåi khaû naêng caét roäng. (95%) vaø coù xuaát ñoä cao (67,5%) ôû löùa - Böôùu taùi phaùt thì caàn phaûi caân nhaéc tuoåi 20 – 40ø. Vò trí thöôøng gaëp nhaát cuûa (taùi phaùt laàn 2 thì neân ñoaïn chi) böôùu laø gaàn goái xa khuyõu (84%). Vôùi thôøi 3. Ñeà xuaát chöông trình quaûn lyù BÑBX. gian theo doõi ít nhaát 6 thaùng, nhieàu nhaát 22 naêm vaø trung bình 4,2 naêm, chuùng toâi Lòch khaùm ñònh kyø sau phaãu thuaät. xaùc ñònh: - Trong naêm ñaàu: moãi thaùng taùi khaùm 1 laàn. 1. Baûn chaát BÑBX - Naêm thöù 2: moãi 2 thaùng taùi khaùm 1 laàn. Baûn chaát BÑBX laø loaïi böôùu laønh nhöng taán coâng, deã taùi phaùt (9,1%). Neáu - Naêm thöù 3: moãi 3 thaùng taùi khaùm 1 laàn. taùi phaùt thænh thoaûng böôùu hoùa aùc thaønh - Naêm thöù 4 vaø 5: moãi 6 thaùng taùi sarcoâm (sarcoâm xöông, sarcoâm sôïi…) vaø di khaùm 1 laàn. caên tôùi phoåi vôùi tyû leä raát thaáp (0,6%). - Nhöõng naêm veà sau: moãi naêm taùi 2. Ñieàu trò BÑBX khaùm ñònh kyø 1 laàn. Moãi laàn beänh nhaân taùi khaùm, ngoaøi vieäc Chaån ñoaùn sôùm, löïa choïn phöông thaêm khaùm laâm saøng, toái thieåu phaûi ñöôïc phaùp ñieàu trò phuø hôïp laø chìa khoùa cho chuïp 2 phim X Quang quy öôùc (1 phim taïi moïi thaønh coâng cuûa vieäc ñieàu trò BÑBX. choã phaãu thuaät vaø 1 phim phoåi), ñeå theo 1). BÑBX ôû nhoùm xöông chòu löïc doõi söï taùi phaùt vaø di caên cuûa böôùu. nhieàu: xöông ñuøi, xöông chaøy… - Böôùu nhoû: caét naïo böôùu vaø gheùp xöông. 8. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO. - Böôùu lôùn chöa xaâm laán moâ meàm: caét 1. Aegerter E. and Kirpa trict JA .. naïo keát hôïp gheùp xöông vaø ñoå xi maêng. Osteoclastoma. Orthopedic disease – physiology – pathology – radiology. - Böôùu lôùn xaâm laán moâ meàm nhöng coøn W.B.Saunders Co. 4th Ed. 1975, 607 – 620. coù khaû naêng caét roäng: Caét roäng, gheùp 2. Dahlin D.C..Bone tumor : General aspects and data on 6221 case. Spingfield. Illinois, Charles xöông vaø keát hôïp xöông. C. thomas. 3rd ed,1978, 99 – 115. 95
Hoäi Chaán thöông Chænh hình Tp. Hoà Chí Minh 3. Damjanov Ivan, James Linder : Anderson’s chuyeân ngaønh chaán thöông chænh hình. Tröôøng pathology. Tenth edition volume 2. Mosby Ñaïi Hoïc Y Döôïc TP.HCM 1994. year book Inc 1996, 2554 – 2556 13. Lichtenstein L.. Bone tumors. Fourth edition; 4. Dorfman H.D : Bone Tumors, Printing by C.V.Mosby company (135 – 165 ) 1972 and 5 th Walsworth publishing Co 1998, 559 – 606. ed 1977, 127 – 159. 5. Enneking WF.. Clinical musculosokeletal 14. Marcove RC.M.D.. Atlas of bone pathology pathology seminar, University of orthopaedic, with clinical and radiographic crrelation. JB. Giant cell tumor 1997, section 11, 21 – 29. Lippincott company, 1992, 338 – 356. 6. Fain – JS; Unni – KK; Beabout –JW; Rock – 15. MC Donald DJ.MD.. Giant cell tumor of bone MG : Nonepiphyseal giant cell tumor of the The journal of bone and joint surgery, 1986, long bones. Clinical, radiologic, and 235 – 242. pathologic study, Cancer.1993 Jun 1; 71 (11 ), 16. Mirra.J.M..Bone tumor : Clinical, radiologic and pathologic correlation. 7 th ed. Lea and 3514 – 3519. ( 50 ). 7. Fechner RE; Mills E.. Tumor of the bone and Febige, philadelphia V” 2 1989.941 – 1020. joints, atlas of tumor pathology. Washington 17. Moore TM.MD.. Johnston J.MD.. Giant cell D.C. 3rd Series, fascicle 8; A.F.I.P. 1993, 173 tum of bone, the role of the giant cell in – 181. orthopedic pathology. The orthopacdic clinics 8. Goldenberg RR.M.D..Newark, New Jersey of north america. Vol 8, Number 4 october and C.O : Giant cell tumor of bone. An 1977, 751 – 769. analysis of two hundred and eighteen cases. 18. Nguyeãn Vaên Hieán: Ñaùnh giaù keát quaû ñieàu trò The journal of bone and joint surgery, BÑBX baèng ximaêng, luaän vaên thaïc só Y hoïc, American, Vol.52 –A, No.4, June 1990, 619 – Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM, 2007. 664. 19. Nguyeãn Vaên Thaéng, Leâ Chí Duõng: Nghieân 9. Hoang Tien Bao : A study of osteoclastoma. cöùu toån thöông X quang, ñoái chieáu X quang – Thesis for the degree of master of sciences. giaûi phaãu beänh cuûa BÑBX. Taäp san cuûa hoäi Temple University school of medicine hình thaùi hoïc Vieät Nam, Taäp 7 Soá 2, 1997, 50 philedelphia.1965. – 54. 10. Hutter RVP.. Worcester JN.. Francis KC.. 20. Nguyeãn Vaên Thaéng, Nghieân cöùu toån thöông Benign and malignant giant cell tumor of ñaëc tính Giaûi phaãu beänh cuûa BÑBX, (ñoái bone. A clinico pathologycal analysis of the chieáu vôùi Laâm saøng – X quang ), Luaän aùn natural history of the disease. Cancer 15, 4, Tieán só Y hoïc, 2000. July – August 1962, 653 – 691. 21. Schajowicz F.. Tumors and tumorlike lesions 11. Jaffe H.L.. Tumor and tumorous condition of of bone and joints. Spinger – Verlag New the bone and joints, Philadelphia lea and York Heidelberg Berlin, 1981,205 – 241. febiger 1958, 18 – 43. 22. Traàn Phöông Haïnh : Töø ñieån giaûi nghóa beänh 12. Leâ Chí Duõng : Ñieàu trò phaãu thuaät böôùu ñaïi hoïc : Tröôøng Ñaïi Hoïc Y Döôïc TP.HCM, 1997. baøo vuøng goái. Luaän aùn chuyeân khoa II, 96