Chương 21: Các dẫn xuất của acid carboxylic

Chia sẻ: A A | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

335
lượt xem 45
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'chương 21: các dẫn xuất của acid carboxylic', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chương 21: Các dẫn xuất của acid carboxylic

Ch−¬ng 21 C¸C DÉN XUÊT CñA ACID CARBOXYLIC Môc tiªu 1. Tr×nh bµy ®−îc sù h×nh thµnh c¸c lo¹i dÉn chÊt acid carboxylic vµ nguyªn t¾c chung gäi tªn chóng. 2. Nªu ®−îc tÝnh chÊt hãa häc cña c¸c dÉn chÊt acid carboxylic. Néi dung Khi thay thÕ nhãm OH cña acid carboxylic b»ng nh÷ng nhãm thÕ kh¸c nhau thu ®−îc c¸c dÉn xuÊt ë nhãm chøc cña acid carboxylic. O O RC RC OH Y Acid carboxylic Daãn xuaát cuûa acid carboxylic Trong b¶ng 21-1 tr×nh bµy c¸c lo¹i dÉn xuÊt chñ yÕu cña acid carboxylic. B¶ng 21.1: Mét sè dÉn xuÊt cña acid carboxylic C«ng thøc Lo¹i dÉn xuÊt acid C«ng thøc Lo¹i dÉn xuÊt acid O O Halogenid acid Ester RC RC Hal OR' (F , Cl, Br , I) O O O Anhydrid acid Amid RC RCO C R NR2 O O Acid Hydroxamic Hydrazid RC RC NHOH NH NH2 O Azid R_C≡N Nitril RC N3 R O Peroxyacid Ceten CCO R C O OH R 273
Còng cã thÓ xem nitril lµ dÉn xuÊt cña acid khi thay thÕ nhãm OH vµ C =O cña acid b»ng nguyªn tö nit¬ -N. Ceten còng cã thÓ xem lµ dÉn xuÊt cña acid carboxylic. Chóng ta sÏ nghiªn cøu mét sè dÉn xuÊt quan träng: Ester, halogenid acid, anhydrid acid, amid, nitril vµ ceten. 1. Ester Ester lµ s¶n phÈm thÕ nhãm OH cña acid carboxylic -RCOOH b»ng nhãm alkoxy R'O cña alcol (hay nhãm aroxy ArO - cña phenol). B¶ng 21-3 tr×nh bµy c¸c ester. → RCOOH RCOOR' 1.1. CÊu t¹o §é dµi vµ gãc liªn kÕt cña ester methyl formiat tr×nh bµy trong b¶ng 21-2. B¶ng 21.2 o Gãc liªn kÕt (®é) §é dµi liªn kÕt (A ) H H_C=O.........124,95 C=O.............1,200 C O C(=O)_O.......1,344 O_C=O.........125,87 O C(H3)_O.......1,437 H_C_O.........109,78 C(=O)_H.......1,101 CH3_O_C....114,78 CH3 Methyl formiat 1.2. Danh ph¸p Cã thÓ xem ester nh− lµ mét muèi cña acid h÷u c¬. C¸ch gäi tªn cña ester lµ ®äc tªn gèc alkyl cña alcol vµ ®äc tªn acid t−¬ng øng thay ''ic" cña acid b»ng " at" Tªn gèc alkyl cña alcol + Tªn cña carboxylat t−¬ng øng Goác alkyl cuûa alcol O O CH3 O R C O R' CH3 C O CH2CH3 CH3 CH C O CH(CH3)2 Alkylcarboxylat Ethyl acetat Isopropyl isobutyrat Isopropyl-2-methylpropanoat Ethyl etanoat Danh ph¸p mét sè ester tr×nh bµy trong b¶ng 21-3 274
B¶ng 21.3. Danh ph¸p vµ tÝnh chÊt lý häc cña mét sè ester d20 C«ng thøc T ªn g öi tco tso 4 HCOOCH3 Methylforniat - 9 9, 9 3 1, 5 0,975 HCOOC2H5 Ethylformiat - 8 0, 5 5 4, 3 0,917 CH3COOCH3 Methylacetat - 9 8, 1 5 7, 1 0,924 CH3COOC2H5 Ethylacetat - 8 3, 6 7 7, 1 0,901 CH3COOC3H7n n-Propyl acetat - 9 2, 5 101,6 0,887 CH3COOC4H9 Butyl acetat -76,8 126,5 0,882 CH3COOC5H11 Amylacetat -78, 5 142,6 0, 871 CH3CH2CH2COOCH3 Methylbutyrat -95, 5 102,3 0, 898 CH3(CH2)14COO(CH2)15CH3 Cetylpalmitat 5 5, 5 - 0,832 C6H5COOCH3 Methylbenzoat - 1 2, 5 199,6 1, 094 C6H5COOC2H5 Ethylbenzoat - 3 4, 6 212,6 1, 051 C6H5COOC6H5 Phenylbenzoat 7 0, 0 314,0 1,235 COOCH3 Dimethyl oxalat - 54,0 163,8 1,148 COOCH3 COOC2H5 Diethyl oxalat - 40,6 185,4 1,078 COOC2H5 CH2(COOCH3)2 Dimethyl malonat - 6 2, 0 181,0 1,151 CH2COOCH3 Dimethyl succinat 19,5 192,8 1,120 CH2COOCH3 o-C6H4(COOCH3)2 Dimethyl ftalat 49,5 - - 1.3. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ 1.3.1. Ph−¬ng ph¸p ester hãa. Xem phÇn alcol vµ acid. H2SO4 RCOOH + R'OH RCOOR' + H2O H2SO4 CH3COOH + C2H5OH CH3COOC2H5 + H2O Ph¶n øng ®iÒu chÕ ester ethylacetat lµ ph¶n øng thuËn nghÞch cã h»ng sè c©n b»ng: [CH3COOC2H5][H2O] =4 K= [CH3COOH] [C2H5OH] Nh− vËy cã kho¶ng 66% ®−îc chuyÓn hãa thµnh ester. Muèn t¨ng hiÖu suÊt ester, tøc lµ chuyÓn dÞch c©n b»ng vÒ phÝa bªn ph¶i, ta cã thÓ t¨ng nång ®é cña 275
mét trong 2 chÊt ph¶n øng (alcol hoÆc acid) hoÆc t¸ch s¶n phÈm (ester hoÆc n−íc) b»ng c¸ch ch−ng cÊt. Ph¶n øng ester hãa x¶y ra chËm. Hçn hîp ®¼ng ph©n tö cña CH3COOH vµ C2H5OH ë nhiÖt ®é phßng cÇn kho¶ng 16 n¨m míi ®¹t tíi c©n b»ng. §Ó t¨ng tèc ®é ph¶n øng, ngoµi viÖc ®un nãng hçn hîp, ng−êi ta cßn dïng c¸c chÊt xóc t¸c nh− H2SO4 ®Ëm ®Æc, HCl khan... 1.3.2. Acyl hãa alcol b»ng anhydrid acid. Xem phÇn alcol ROH + (R'CO)2O RCOOR' + R'COOH. 1.3.3. Acid carboxylic t¸c dông víi diazometan. Xem phÇn acid. RCOOH + CH2N2 RCOOCH3 + N2 1.3.4. Ph¶n øng Claisen - Tishenco. Xem phÇn acid 1.3.5. Ph¶n øng gi÷a muèi cña acid carboxylic víi dÉn xuÊt halogen RCOONa + R'Cl RCOOR' + NaCl RCOOAg + R'Br RCOOR' + AgBr 1.4. TÝnh chÊt lý häc Ester th−êng cã mïi th¬m. Ýt tan trong n−íc. Ester cã trong c¸c lo¹i tinh dÇu, chÊt bÐo vµ s¸p. Mét sè tÝnh chÊt vËt lý cña ester tr×nh bµy trong b¶ng 21-3. 1.5. TÝnh chÊt hãa häc 1.5.1. Ph¶n øng thñy ph©n • Thñy ph©n trong m«i tr−êng acid RCOOR' + H2O RCOOH + R'OH C¬ chÕ ph¶n øng thñy ph©n − Ph¶n øng ester hãa lµ ph¶n øng thuËn nghÞch. §èi víi ester cña alcol bËc nhÊt vµ bËc hai th× c¬ chÕ thñy ph©n lµ ph¶n øng ng−îc l¹i cña ph¶n øng ester hãa ®· ®−îc tr×nh bµy trong phÇn acid. − §èi víi ester cña alcol bËc ba th× c¬ chÕ thñy ph©n cã xóc t¸c acid nh− sau: 276
+OH O CH3 CH3 + H+ CH3 C O C CH3 CH3 C O C CH3 CH3 CH3 + OH CH3 OH CH3 CH3 C O : C CH3 + +C CH CH3 C O 3 CH3 CH3 CH3 CH3 +C CH + H+ + HO C CH3 H2 O 3 CH3 CH3 • Thñy ph©n trong m«i tr−êng base Cßn gäi lµ ph¶n øng xµ phßng hãa. Thñy ph©n ester trong m«i tr−êng base t¹o muèi carboxylat lµ ph¶n øng kh«ng thuËn nghÞch. V× alcol t¹o thµnh cã tÝnh acid yÕu h¬n tÝnh acid cña acid carboxylic. RCOOR' + HO- → RCOO- + R'OH C¬ chÕ ph¶n øng thñy ph©n cã xóc t¸c base. - - O O O O R'O - + : OR' RC + HO - RC RC OR' RC OR' OH OH OH O O R'O - + RC RC + R'O H O- OH 1.5.2. Ph¶n øng chuyÓn ®æi ester Khi ®un ester víi alcol cã xóc t¸c acid hoÆc natri alcolat xÈy ra ph¶n øng trao ®æi ester. H+ O O + R"OH O R" + R'OH RC O R' RC CH3C6H4SO3H CH2=CH_COOCH3 + C4H9OH CH2=CH_COOC4H9 + CH3OH 277
1.5.3. Ph¶n øng víi amoniac vµ mét sè dÉn xuÊt cña amoniac RCOOR' + NH3 RCO_NH2 + R'OH Ester Amoniac Amid RCOOR' + HNR"2 RCO_NR''2 + R'OH Amin Amid thÕ + H2N_NH2 RCO_NH_NH2 + RCOOR' R'OH Hydrazin Hydrazid RCOOR' + H2NOH RCO_NHOH + R'OH Hydroxylamin Acid hydroxamic 1.5.4. Ph¶n øng víi hîp chÊt c¬ kim t¹o alcol bËc ba (Xem chÊt c¬ kim) 1.5.5. Ph¶n øng khö Ester bÞ khö b»ng LiAlH4, NaBH4 vµ hçn hîp Na + alcol (ph¶n øng Buve - Blanc) t¹o ra alcol bËc nhÊt. 4[H] R COOR' R CH2OH + R'OH Na+ C2H5OH CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOC4H9 CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7CH2OH + HOC4H9 Butyl oleat Alcol oleic 1.5.6. Ph¶n øng cña nhãm methylen linh ®éng Ph¶n øng ng−ng tô Claisen. Khi cã t¸c dông cña natri kim lo¹i hoÆc natri alcolat, hai ph©n tö ester cã thÓ ng−ng tô víi nhau t¹o ester cña acid β-cetocarboxylic. O O R' R' NaOC2H5 + COOC2H5 + C2H5OH RC OC2H5 H CH COOC2H5 RC CH C¸c ester cña acid bÐo víi glycerin gäi lµ chÊt bÐo (lipid). OCH2 R1CO OCH2 R1CO OCH2 R1CO R2CO OCH OCH R2CO HOCH OCH2 HOCH2 R3CO HOCH2 Diacylglycerin Triacylglycerin Monoacylglycerin Diglycerid Triglycerid Monoglycerid 278
R1, R2, R3 lµ c¸c gèc hydrocarbon no hoÆc ch−a no, kh«ng ph©n nh¸nh cã tõ 11-19 nguyªn tö carbon. Lipid còng cã thÓ lµ ester cña acid bÐo vµ acid phosphoric. C¸c acid bÐo th−êng gÆp nh−: Acid lauric CH2(CH2)10COOH, Acid palmitic CH3(CH2)14COOH Acid stearic CH3(CH2)16COOH; Acid oleic CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH, Acid linoleic CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH, Acid linolenic CH3CH2CH=CHCH2CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH Acid stearolic CH3(CH2)7C≡C(CH2)7COOH, CH2 O CO(CH2)14CH3 CH2 O COR1 CH O CO(CH2)14CH3 CH O COR2 O + CH2 O CO(CH2)14CH3 CH2 O P OCH2CH2N(CH3)3 O- Lipid Phospholipid Tripalmitatglicerin Lecitin 2. Anhydrid acid Hai ph©n tö acid bÞ lo¹i n−íc t¹o thµnh anhydrid acid. C«ng thøc chung: O O RC RC OH O OH RC RC O O Anhydrid acid Acid Anhydrid acid hót n−íc t¹o thµnh acid. øng dông ®Ó ®iÒu chÕ anhydrid acid. O O CH2 C CH2 C OH O + (CH3CO)2O + 2 CH3COOH OH CH2 C CH2 C O O Acid acetic Anhydrid succinic Anhydrid acetic Acid succinic Trong b¶ng 21-4 tr×nh bµy c«ng thøc, tªn gäi vµ tÝnh chÊt vËt lý cña mét vµi anhydrid. 279
B¶ng 21.4. C«ng thøc, tªn gäi vµ tÝnh chÊt lý häc cña mét sè anhydrid acid C«ng thøc Tªn gäi t co t so (CH3CO)2O Anhydrid acetic -73,0 139,6 (C2H5CO)2O Anhydrid propionic -45,0 168,0 (C3H7CO)2O Anhydrid n-butyric -75,0 198,0 (n-C4H9CO)2O Anhydrid n-valeric - 218,0 (n-C17H35CO)2O Anhydrid stearic. 72,0 O CH2 C O Anhydrid succinic 119,6 261,0 CH2 C O (C6H5CO)2O Anhydrid benzoic 42,0 360,0 O C Anhydrid phtalic 132,0 284,0 O C O O CH C Anhydrid maleic 53,0 - O CH C O Anhydrid acid lµ t¸c nh©n acyl hãa. NH2 NHCOCH3 + (CH3CO)2O + CH3COOH Acetanilid 3. Ceten (CH2 = C = O) Cã thÓ xem ceten lµ anhydrid acid khi ph©n tö acid bÞ lo¹i mét ph©n tö n−íc. + H2O CH2 C O CH2 C O H OH Ceten Acid R CH3 R CH C O CC O CC O CH3 CH C O ; ; R' ; CH3 Methylceten Dialkylceten Dimethylceten Alkylceten 280
C¸c ph¶n øng cña ceten C¸c ceten nh− lµ mét t¸c nh©n acyl hãa. .. .. O. OH .. .. - .. . .. H+ B- + + O: .. .. CH2 C O CH2 C CH2 C OH CH2 C CH3 C .. B B - B lµ nh÷ng chÊt ¸i nh©n nh− H2O, alcol, acid, amoniac. O H2O CH3 C Acid OH O ROH CH3 C Ester OR CH2 C O O CH3 C RCOOH O Anhydrid acid RC O NH3 O Amid CH3 C NH2 4. Halogenid acid – acyl halogenid Thay nhãm OH cña acid carboxylic b»ng halogen (X) thu ®−îc halogenid acid. RCOOH RCOX 4.1. CÊu t¹o Nguyªn tö halogen cã cÆp ®iÖn tö kh«ng liªn kÕt liªn hîp víi liªn kÕt π cña nhãm C=O v× vËy ph©n tö acyl halogenid cã c¸c tr¹ng th¸i nh− sau: .. - .. : O: :O .. C + C Cl : Cl : .. CH3 .. CH3 Acetyl clorid §é dµi liªn kÕt vµ gãc liªn kÕt cña acetyl clorid tr×nh bµy trong b¶ng 21-5. B¶ng 21.5. §é dµi vµ gãc liªn kÕt cña acetyl clorid Acetyl clorur §é dµi liªn kÕt Gãc liªn kÕt C=O........ 1,192 C_C=O......127,08o O C_C..........1,499 C_C_Cl......112,66o C Cl CH3 C_Cl.........1,789 O=C_Cl......120,26o C_H..........1,083 281
4.2. Danh ph¸p §äc tªn acid nh−ng thay tiÕp vÜ ng÷ cña acid " ic" thµnh "yl" hoÆc "oic"thµnh " oyl" vµ ®äc tªn cña halogen CH3COCl Acetyl clorid, Etanoyl clorid CH3CH2COF Propionyl florid, Propanoyl fluorid B¶ng 21.6 tr×nh bµy c«ng thøc, tªn gäi vµ tÝnh chÊt lý häc cña mét sè acyl halogenid B¶ng 21.6. Tªn gäi, c«ng thøc vµ tÝnh chÊt lý häc cña acyl halogenid t oc t os T ªn g äi C«ng thøc Acetylflorid, Etanoylflorid CH3COF 20, 5 0, 993 Acetylclorid, Etanoyl clorid CH3COCl 52, 0 1, 104 Acetylbromid, Etanoyl bromid CH3COBr 76, 7 1, 520 Cloroacetylclorid CH2ClCOCl 105, 0 1, 495 Propionylclorid CH3CH2COCl 80, 0 1, 065 n-Butyrylclorid CH3CH2CH2COCl 102, 0 1, 028 Isobutyrylclorid (CH3)2CHCOCl 92,0 1,017 n-Valerylclorid CH3CH2CH2CH2COCl 128, 0 1, 016 Isovalerylclorid (CH3)2CHCH2COCl 113, 0 - n-Caproylclorid n-C5H11COCl 153,0 - Caprylclorid CH3(CH2)6COCl 196, 0 0, 975 Stearylclorid CH3(CH2)16COCl 215, 0 - Benzoylclorid C 6 H 5C O C l 197, 0 1. 212 4.3. Mét sè tÝnh chÊt hãa häc th−êng øng dông 4.3.1. Hîp chÊt halogenid acid rÊt dÔ thñy ph©n t¹o acid O O + H2O + HCl R C Cl R C OH 4.3.2. T¸c dông víi hîp chÊt c¬ kim t¹o ceton hoÆc alcol bËc ba OMgX O O OH R'MgX R'MgX H2O R C R' R C Cl R C R' R C R' R' R' 4.3.3. Hîp chÊt halogenid acid lµ t¸c nh©n acyl hãa t¹o ceton,ester O O AlCl3 R C Cl + + HCl CR O O R'OH + R C Cl R C OR' + HCl 282
5. Amid Thay thÕ nhãm OH cña acid carboxylic b»ng nhãm NH2 thu ®ùîc amid. O O O O R' R C OH R C NH2 R C NHR' R C N R" Acid Amid Amid theá 5.1. Danh ph¸p §äc tªn acid cã sè carbon t−¬ng øng nh−ng thay tiÕp vÜ ng÷ " ic" hoÆc "oic" b»ng tiÕp vÜ ng÷ "amid" • Chøc CONH2 cßn ®−îc gäi lµ carboxamid O O O O O H C NH2 CH3 C NH2 CH3CH2 C NH2 CH3CH2CH2 C NHCH3 H C N(CH3)2 Formamid Propionamid Acetamid N,N-Dimethylformamid N-Methylbutyramid Metanamid Etanamid Propanamid N,N-Dimethylmetanamid N-Methylbutanamid Metan carboxamid Etancarboxamid 1-Propan-N-methylcaboxamid CONH2 CONH2 CH2 CH CONH2 CONH2 Acrylamid Benzamid Benzencarboxamid Cyclohexancarboxamid 3-Cyclopentencarboxamid Etencarboxamid Trong b¶ng 21-7 tr×nh bµy mét sè amid. B¶ng 21.7: Tªn gäi, c«ng thøc cña mét sè amid t oc T ªn g äi C«ng thøc n-Valeramid n-C4H9CONH2 106 n-Caproamid n-C6H11CONH2 101 Steramid C17H35CONH2 109 Benzamid C6H5CONH2 130 Cinnanamid C6H5CH=CHCONH2 - Succinamid H2NCOCH2CH2CONH2 260 C¸c amid ë thÓ láng cã nhiÖt ®é s«i cao v× cã liªn kÕt hydro gi÷a c¸c ph©n tö. ... C«ng thøc tso O ... C NH2 O CH3_CONH2 221 C NH2 ... O CH3 CH3_CONHCH3 204 C NH2 ... O CH3 CH3_CON(CH3)2 165 C NH2 ... CH3 Lieân keát hydro cuûa amid CH3 283
CÆp ®iÖn tö trªn nit¬ liªn hîp víi liªn kÕt π cña nhãm C = O nªn tÝnh base cña nhãm NH2 gi¶m. -O O .. + R C NH2 R C NH2 5.2. C¸c ph¶n øng cña amid 5.2.1. Ph¶n øng acid -base Amid lµ mét base yÕu chØ t¸c dông víi nh÷ng acid m¹nh. Sù proton hãa x¶y ra ë nguyªn tö oxy. .. .. + .. O + H+ OH OH .. .. RC .. RC RC NH2 NH2 NH2 + Amid lµ mét acid yÕu. Amid t¸c dông víi natri hoÆc natri amidid trong ether t¹o muèi. .. .. .. .. - O .. + Na O .. O: O .. .. .. .. RC ; .. RC RC RC NH - NH2 NHNa .. NH .. 5.2.2. Thñy ph©n amid Trong m«i tr−êng acid hoÆc base amid thuû ph©n t¹o thµnh acid hoÆc muèi. RCONH2 + H2O RCOOH + NH3 5.2.3. Ph¶n øng lo¹i n−íc D−íi t¸c dông cña c¸c chÊt hót n−íc nh− P2O5 vµ nhiÖt ®é, amid bÞ lo¹i n−íc t¹o thµnh nitril (RC ≡ N) O P2O5 (CH3)2CH C N + H2O (CH3)2CH C NH2 200 _ 220oC Isobutyramid Isobutyronitril 5.2.4. Khi cã nhiÖt ®é c¸c amid cña diacid dÔ t¹o thµnh imid O CH2 C CH2 CONH2 Nhiet ä NH CH2 CONH2 CH2 C O Succinamid Succinimid 284
O CONH2 Nhieät C NH CONH2 C Phtalimid O Phtalamid 5.2.5. ChuyÓn vÞ Hofmann Amid t¸c dông víi hçn hîp Br2 + NaOH t¹o thµnh amin. O 2- R C NH2 + OBr - R NH2 + CO3 + Br - Amid Amin baäc nhaát C¬ chÕ ph¶n øng: 2NaOH + Br2 NaOBr + NaBr + H2O O O .. - + OBr - R C NH2 R C N Br + OH Amid H O O .. .. - R C N Br + H2O R C N Br + OH .. H O O .. .. + Br - R C N+ .. R C N Br .. O .. - R: C N + 2- O=C=N_R ; O=C=N_R + 2OH .. R NH2 + CO3 Amin baäc nhaát Chuyeån vò Isocyanat Isocyanat V Ý dô : CH3CONH2 + 2NaOH + Br2 CH3NH2 + Na2CO3 + NaBr + H2O C6H5CONH2 + 2NaOH + Br2 C6H5NH2 + Na2CO3 + NaBr + H2O C6H5CH2CONH2 +2NaOH+Br2 C6H5CH2NH2 + Na2CO3 + NaBr +H2O 5.2.6. Khö hãa amid b»ng LiAlH4, NaBH4 t¹o thµnh amin 4H [LiAlH4] O RC R CH2 NH2 NH2 6. Nitril (R-C=N) Nitril cã cÊu tróc R_C≡N vµ Ar _C≡N 285
6.1. Danh ph¸p nitril • Danh ph¸p IUPAC: §äc tªn hydrocarbon t−¬ng øng vµ thªm nitril. • Danh ph¸p th«ng th−êng: − Gäi tªn cña gèc acyl cã sè carbon t−¬ng øng vµ thªm nitril. − Gäi tªn gèc hydrocarbon t−¬ng øng vµ thªm cyanid C H 3 _ C≡ N CH3CH2_C≡N C6H5_C≡N CH2=CH_C≡N CN Etannitril Propannitril - Propennitril - Acetonitril Propionitril Benzonitril Acrylonitril - Methylcyanid Ethylcyanid Phenylcyanid Vinylcyanid Cyclopentylcyanid §a sè c¸c hîp chÊt nitril cã ®é ®éc cao. 6.2. §iÒu chÕ nitril • Tõ dÉn xuÊt halogen vµ natri cyanid R _ X + NaC ≡ N R _ C ≡ N + NaX • Tõ amid vµ chÊt hót n−íc P2O5 R_CONH2 R _ C ≡ N + H2 O 6.3. C¸c ph¶n øng cña nitril • Thñy ph©n nitril Trong m«i tr−êng acid hoÆc base thñy ph©n nitril t¹o acid hoÆc muèi cña acid. O O + H2O + H2O CH3 C N CH3 C NH2 CH3 C OH - NH3 • Khö hãa nitril Khö b»ng LiAlH4, NaBH4 hoÆc natri trong alcol t¹o thµnh amin bËc nhÊt 4H [LiAlHl4] R CN R CH2 NH2 • T¸c dông víi hîp chÊt c¬ kim - RMgX (xem phÇn hîp chÊt c¬ kim). • C¸c arylcyanid - ArCN cã thÓ bÞ trimer ho¸ t¹o hîp chÊt dÞ vßng triazin. N Ar Ar 3 Ar C N N N Arylcyanid Ar 2,4,6-Triaryl-1,3,5-Triazin 286
Bµi tËp 1. Tõ c¸c acid sau: a- CH3CH2CH2CH2CH2COOH b- (CH3)2CHCH2CH2COOH c- CH2=CHCH2CH2COOH d- BrCH2CH2COOH − H·y viÕt c«ng thøc ester, amid, acylclorid, anhydrid vµ nitril cña acid t−¬ng øng. − Gäi tªn nh÷ng chÊt ®ã. 2. Gäi tªn c¸c hîp chÊt sau: a. (CH3)2CHCH2CH2COOCH2CH(CH3)2 b. (CH3)3CCH2CH2CON(CH2CH3)2 c. (CH3CH2CH2CO)2O d C6H5CH2CN 3. H·y viÕt ph¶n øng c¸c giai ®o¹n thñy ph©n acetamid trong m«i tr−êng acid 4. Thùc hiÖn sù chuyÓn hãa: Propionamid Ethylamin Tr×nh bµy c¬ chÕ ph¶n øng ®ã. 287