Cổ mẫu lửa trong truyện ngắn Isaac Bashevis Singer

TẠP CHÍ KHOA HỌC<br /> Khoa học Xã hội, Số 7 (12/2016) tr 75- 85<br /> <br /> CỔ MẪU LỬA TRONG TRUYỆN NGẮN ISAAC BASHEVIS SINGER<br /> <br /> Vũ Minh Đức<br /> Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tây Bắc<br /> <br /> <br /> Tóm tắt: Truyện ngắn I.B. Singer được dệt nên bởi vô vàn các cổ mẫu. Cổ mẫu là tiếng nói sâu thẳm<br /> được kết nối với vô thức tập thể, nơi tiếng nói chân thật vượt thoát khỏi sự kiềm chế của ý thức. Lửa là một trong<br /> những cổ mẫu tiêu biểu trong thế giới truyện ngắn I.B. Singer. Lửa trong truyện ngắn I.B. Singer thể hiện ở các<br /> phương diện: Lửa – nguồn sống, Lửa – hủy diệt, Lửa – cấm kị hay mặc cảm Prometheus.<br /> Từ khóa: Cổ mẫu, i.b. singer, do thái, lửa, cấm kị, truyện ngắn.<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Isaac Bashevis Singer (1902 – 1991) là chủ nhân của giải Nobel Văn học năm 1978.<br /> Ghi nhận những đóng góp của I.B. Singer không chỉ ở những đặc sắc nghệ thuật trong truyện<br /> ngắn và tiểu thuyết của ông, mà quan trọng hơn, các sáng tác của ông cất lên tiếng nói về số<br /> phận bi thảm của người Do Thái trải qua bao nạn diệt chủng và thân phận họ trong thời kì hậu<br /> Holocaust. Có thể nói, I.B. Singer rất bền bỉ và kiên trì khi sáng tác bằng tiếng Yiddish (một<br /> tử ngữ đối với cả người Do Thái và thế giới) để phản ánh một cách chân thực cuộc sống và<br /> tâm hồn Do Thái. Hành trình sáng tạo của I.B. Singer là hành trình trở về nguồn cội để khám<br /> phá và bảo lưu các giá trị văn hóa truyền thống. Nơi lưu giữ (một cách vô thức mà bền lâu<br /> nhất) mạch nguồn dân tộc không gì bằng cổ mẫu.<br /> Cổ mẫu (Archetype) là một mô hình biểu tượng hay ngữ cảnh tuần hoàn được tìm thấy<br /> trong thần thoại, tôn giáo và truyện của tất cả các nền văn hóa. Campell xác định tác phẩm<br /> văn học như một sự kiếm tìm “sự tương đồng các đề tài trong thần thoại thế giới, chỉ ra nhu<br /> cầu không ngừng trong tâm lí nhân loại tìm kiếm một trung tâm ở các thuật ngữ của những<br /> nguyên lí sâu thẳm” [2]. C.G. Jung đưa ra khái niệm cổ mẫu như một công thức, kết quả của<br /> “những trải nghiệm bất tận của tổ tiên chúng ta. Đó là phần tâm lí còn lại của những trải<br /> nghiệm bất tận của các kiểu tương tự” [9]. Con người cảm thấy kinh nghiệm của đời sống<br /> nhân loại có thể được nghiên cứu tập thể qua thời gian, không gian và văn hóa. Sự tương đồng<br /> của chúng ta có thể được chỉ ra theo hầu hết nguồn gốc nguyên thủy của ý thức nhân loại, nơi<br /> mà các đề tài cổ mẫu hình thành ở nam giới và nữ giới hiện đại. Thuật ngữ cổ mẫu có thể được<br /> áp dụng đối với một hình tượng, một đề tài, một biểu tượng, một tư tưởng, một kiểu nhân vật,<br /> một mô hình cốt truyện…vv. Muốn tìm, xác định và lí giải cổ mẫu, ta có thể căn cứ ở một số<br /> nguồn như: thần thoại, giấc mơ, văn học, tôn giáo, những chuyện kì ảo, văn học dân gian.<br /> Thế giới truyện ngắn I.B. Singer được mã hóa bởi một hệ cổ mẫu đa dạng. Bên cạnh Nước<br /> và Đất, Lửa là một trong những cổ mẫu tiêu biểu thuộc hệ cổ mẫu sáng thế trong truyện ngắn của<br /> <br /> Ngày nhận bài: 31/8/2016. Ngày nhận đăng: 25/12/2016<br /> Liên lạc: Vũ Minh Đức, e - mail: thaygiaovanchuong88@gmail.com<br /> <br /> 75<br /> ông. Lửa trong truyện ngắn I.B. Singer mang trong mình những đặc tính đối lập như bản chất của<br /> sự tồn tại (nguồn sống - hủy diệt), và mặc cảm về những cấm kị.<br /> 2. Nội dung<br /> 2.1. Lửa - nguồn sống<br /> Triết gia Hi Lạp cổ đại Heraclitus cho rằng khởi nguyên thế giới là Lửa. Lửa là nguồn<br /> gốc sinh ra vạn vật: “Mọi cái biến đổi thành lửa và lửa biến thành mọi cái tựa như trao đổi<br /> vàng thành hàng hóa và hàng hóa thành vàng”.“Lửa sống nhờ đất chết, không khí sống nhờ<br /> lửa chết, nước sống nhờ không khí chết, đất sống nhờ nước chết” [9]. Lửa là người bạn thân<br /> thiết của con người, Lửa nhập thân trong ngọn đuốc dẫn đường để bước vào thời đại văn<br /> minh. Lửa làm thay đổi đời sống, nhờ có Lửa, con người biết ăn chín uống sôi. Cũng nhờ<br /> Lửa, con người biết sưởi ấm để vượt qua giá lạnh. Lửa trong bếp mỗi nhà trở thành nơi lưu<br /> giữ kỉ niệm của mỗi người và trở thành biểu tượng của nguồn sống, niềm vui và hạnh phúc.<br /> Trong Phân tâm học về Lửa (The Psychoanalysis of Fire), Gaston Bachelard chỉ ra tính hai<br /> mặt của Lửa thông qua ví dụ về đứa trẻ ngồi bên bếp Lửa. Nếu đứa trẻ ngồi bên bếp có thể ngắm<br /> nhìn ánh Lửa nhưng khi nó thò tay vào Lửa thì lập tức bị Lửa thiêu cháy. Lửa không những đem<br /> lại nguồn sống, niềm vui, tình yêu và hạnh phúc cho con người, mà Lửa còn thiêu cháy, hủy diệt<br /> vạn vật và con người. Lửa hiện lên với sức mạnh dữ dội. Với chiếc lưỡi đỏ ngòm và hơi thở đen<br /> sì, Lửa là hung thần hủy hoại và tàn phá, thiêu đốt sự sống.<br /> Lửa trong truyện ngắn I.B. Singer trước hết là ngọn Lửa hiền hòa, ngọn Lửa nuôi<br /> dưỡng và che chở. Trong truyền thống dân tộc Do Thái, Lửa là biểu tượng thiêng liêng không<br /> chỉ khơi chảy nguồn mạch cuộc sống hàng ngày mà còn là nguồn dưỡng nuôi đời sống tinh<br /> thần của họ. Bên bếp Lửa, bên ánh đèn, dưới ánh mặt trời, trong ngày lễ ánh sáng,… những<br /> ngọn Lửa hiền hòa ấy ta bắt gặp trong các truyện: Sức mạnh của ánh sáng, Anh bạn bọ cánh<br /> cứng, Ông và cháu, Cô độc, Niềm vui, Một người bạn của Kafka, Quyền lực bóng đêm,<br /> Những thợ giày bé bỏng, Một đêm trong ngôi nhà nghèo…<br /> Lửa hiện diện trong ánh sáng ngọn đèn và những vì sao đêm trong Anh bạn bọ cánh<br /> cứng soi tỏ không gian căn phòng và tôn nên vẻ đẹp của Dosha. Ánh trăng xua đi bóng đêm<br /> dày đặc mở ra cuộc sống thơ mộng khơi nguồn tình yêu và hạnh phúc. Phải chăng ánh trăng<br /> là lớp phấn hồng tôn nên vẻ đẹp của người phụ nữ ấy. Trăng không chỉ rót xuống không gian<br /> ánh sáng huyền ảo mà còn rót vào lòng người chất men say đắm: “Ánh đèn đường và những vì<br /> sao đêm rọi vào căn phòng của Dosha khiến các bức vẽ hiện lên rõ ràng. Và ở không gian đó,<br /> ánh sáng đem lại tình yêu cho hai con người, dấy lên ở họ niềm khát khao say đắm”. Lửa là<br /> niềm vui, niềm tin, niềm an ủi giúp con người vượt qua đau khổ, sợ hãi và cả những hoang<br /> mang hoảng loạn (Ông và cháu, Niềm vui). Reb Mordecai Meir “vẫn tự tay mình thắp những<br /> ngọn nến Sabbath” [7] để tự trấn an, mong nhận được từ ánh sáng ngọn nến Sabbath một chút<br /> ấm áp, nhận được ánh sáng dẫn đường giúp ông thoát khỏi những đau khổ, dằn vặt, hoài nghi<br /> quyền năng của Chúa khi phải đối mặt với nỗi đau quá lớn (Ông và cháu). Lửa là nguồn<br /> dưỡng nuôi thân xác con người. Trong con người luôn bừng cháy một ngọn Lửa. Rabbi<br /> Joshep, Trăng và điên, được “sinh ra cùng máu của lửa” [7]. Dòng máu chảy trong mỗi<br /> chúng ta mang sức nóng của Lửa. Lửa gìn giữ linh khí và duy trì sự sống. Khi ngọn Lửa<br /> 76<br /> nguội tắt, thân xác con người trở nên lạnh lẽo. Bởi vậy, dân gian thường nói “thoát dương” để<br /> chỉ những người trong cơn hấp hối. Lửa là nguồn ấm áp cho mạch kể về những kỉ niệm êm<br /> đẹp. Bao câu chuyện, bao tâm sự vui buồn, bao yêu thương hạnh phúc đã được kể bên những<br /> ngọn Lửa: “Bóng tối buông xuống và Esther Royskes thắp một ngọn nến trên chiếc đèn cầy<br /> bằng đồng. Chúng tôi đang ngồi trong bếp dùng bữa ăn nhẹ, như thể vợ chồng. Cô đã kể cho<br /> tôi nghe tất cả những chuyện về cô: nỗi phiền muộn về người chồng trước, một nhà thơ cộng<br /> sản, si mê cô, rồi cô cũng dứt khoát li dị anh ta, bây giờ anh ta đang chạy theo người tình tới<br /> Califonia và bỏ mặc Esther chăm sóc hai đứa con gái nhỏ…” (Chạy trốn văn minh) [7].<br /> Sức mạnh của ánh sáng và Thứ sáu ngắn ngủi là hai trong số những truyện ngắn tiêu<br /> biểu lấp lánh và sáng rực ánh Lửa bình yên, hạnh phúc. Không khí lạnh lẽo và rét mướt của<br /> một đêm tối mùa đông trong Thứ sáu ngắn ngủi bỗng ấm cúng lạ thường. Ngoài trời tuyết<br /> đang rơi, chất cao lên những mái nhà “như thể toàn bộ nơi đây đã bị nhấn chìm trong biển<br /> tuyết”. Ánh sáng của nền trời le lói với ánh trăng ló dạng và ánh hoàng hôn sót lại. Những<br /> ngôi sao li ti trên nền trời sắc nét hơn khiến không gian bao la trên cao ấm áp gần gũi như<br /> chiếc bánh Sabbath được thắp bởi muôn nghìn ngọn nến lung linh, diệu huyền. Bước qua<br /> cánh cửa, vào trong ngôi nhà của đôi vợ chồng mộ đạo Shmul – Leibele và Shoshe, bầu<br /> không khí ấm áp lan tỏa từ chiếc bếp lò Shoshe đang nấu ăn chuẩn bị bữa tối. Shoshe thắp<br /> ngọn nến Sabbath vừa thiêng liêng, thành kính vừa ấm áp. Lửa trở thành trung tâm của sự<br /> sống, như bản năng, con người tìm tới Lửa cũng đồng nghĩa tìm tới nguồn sống: “Anh thích<br /> ấm áp vì thế anh thường leo lên phía trên cái lò và từ đây anh nhìn xuống thấy vợ anh đang<br /> nấu nướng, giặt, rửa, nghiền, nắn nót mẩu bánh Sabbath trở nên tròn và có màu nâu” [7].<br /> Ngôi nhà tràn ngập ánh sáng những ngọn nến, được bao bọc và che chở trong vòng tay yêu<br /> thương của Lửa. Lửa xua tan băng giá, Lửa quét sạch bóng tối và Lửa nhen lên tình yêu và<br /> hạnh phúc lứa đôi.<br /> Trong Sức mạnh của ánh sáng, Rebecca và David, hai đứa trẻ tìm cách thoát khỏi trại<br /> tập trung của quân Đức vào một đêm đông rét mướt. Lửa là nguồn sống chở che cho hai đứa<br /> trẻ vượt qua cái lạnh giá. Que diêm và ngọn nến David kiếm được trở thành một món quà bất<br /> ngờ, một niềm vui vô giá được thắp lên vào đúng ngày đầu tiên của lễ Ánh sáng. Trong hầm<br /> tối, lạnh cóng, ánh sáng được nhen lên đẩy lùi bóng tối và mang lại hơi ấm cho hai sinh linh<br /> nhỏ bé loạn lạc trong bom đạn. Không những thế, ngọn Lửa được thắp đúng vào lễ Ánh sáng<br /> đã tiếp thêm nguồn sống cho tâm hồn hai đứa trẻ: “ánh sáng của ngọn nến mang lại bình yên<br /> cho tâm hồn họ. Đó là tia sáng bừng lên giữa bóng tối bao quanh, dường như muốn nhủ<br /> rằng: quỷ dữ vẫn chưa thống trị hoàn toàn. Vẫn còn một tia hi vọng” [8]. Lửa đẩy lùi bóng tối<br /> ngự trị bao quanh và sọi rọi tâm hồn cho Rebecca và David, Lửa thắp lên hi vọng về cuộc<br /> sống, khích lệ hai đứa trẻ thực hiện hành trình thoát khỏi miền đất ngục tù, miền đất chết chóc<br /> và hủy diệt tìm tới thiên đường cuộc sống.Vai trò và ý nghĩa tạo lập, dưỡng nuôi sự sống cho<br /> con người của Lửa được khẳng định qua lời của Rebecca – người được cứu thoát khỏi cái chết<br /> và cuộc sống nô lệ nhờ ánh sáng của Lửa: “Nếu không có ngọn nến Ánh sáng nhỏ nhoi mà<br /> David mang về nơi ẩn náu của chúng tôi, chúng tôi sẽ không được ngồi ở đây hôm nay. Đó là<br /> tia lửa khơi dậy trong chúng tôi niềm hi vọng và sức mạnh trong bản thân mình mà chúng tôi<br /> 77<br /> không hề biết” [8].<br /> 2.2. Lửa - hủy diệt<br /> Truyện ngắn I.B. Singer bừng cháy những ngọn Lửa giận dữ nhiều hơn là Lửa hiền<br /> hòa. Lửa hủy diệt trong tập truyện là không khí oi bức ngột ngạt của bầu trời mùa hè thiêu đốt<br /> cỏ cây, là ánh mặt trời gay gắt chói chang, là cả một bầu trời rực Lửa với những cuộn khói<br /> đen ngòm nhấn chìm con người đang kêu la tuyệt vọng đau đớn, là Lửa của bom đạn chiến<br /> tranh… Lửa lấy đi vẻ đẹp của cuộc sống, tước đoạt sự sống và trả lại một nghĩa địa hoang tàn:<br /> Sức mạnh, Henne Lửa, Cô độc, Anh bạn bọ cánh cứng, Taibele và con quỷ của cô, Những<br /> người hàng xóm, Đam mê, Bản thảo, Quyền lực bóng đêm, Giáo hoàng Zeidlus, Sự diệt vong<br /> của Kreshev, Những thợ giày bé bỏng, Spinona của phố chợ, Cua chết…<br /> Nhân vật trong Cô độc thoát khỏi nạn hủy diệt, tìm tới bãi biển ở Miami mong được<br /> bình yên. Chính nơi đây, giông bão nổi lên bất thường như ùa về trong giấc mơ của anh cái<br /> chết của những người thân yêu. Lửa hiện diện qua không khí oi bức, ngột ngạt thiêu đốt con<br /> người. Lửa bao quanh anh, tấn công và dồn ép từ mọi phía không một kẽ hở như gợi tới lò<br /> Lửa chiến tranh, lò Lửa hủy diệt mà anh đã trải qua.“Bầu không khí về khuya, bị thiêu đốt bởi<br /> mặt trời, khiến tôi chết ngạt khi ra ngoài. Ở tòa nhà gần đó, đèn neon tỏa sáng với những tia<br /> sáng gắt. Bây giờ là 9 giờ 6 phút và độ ẩm quá cao. Tôi không cần một nhà dự báo thời tiết.<br /> Tia chớp lóe sáng trên nền trời. Tuy vậy tôi không nghe thấy tiếng sấm. Đám mây khổng lồ<br /> đang trôi trên trời, cuồn cuộn tựa một dãy núi, đầy lửa và nước” [7]. Lửa như ác thú với hàng<br /> trăm cái lưỡi rượt đuổi hòng tước đoạt sự sống. Con người bị đuổi ra khỏi ngôi nhà, lạc lõng<br /> bơ vơ, không được che chở và rồi sa vào bể Lửa. Lửa rình rập và nuốt chửng: “Trời đã tối từ<br /> lâu nhưng các tòa nhà và nhựa đường cứ ứa ra bởi cái nóng. Không khí ẩm ướt bốc mùi rác<br /> rưởi và cá” (Anh bạn bọ cánh cứng) [7].<br /> Lửa hủy diệt còn tới từ ngọn Lửa ấm áp trong cuộc sống đời thường. Lửa là bạn và Lửa<br /> là thù. Khi con người dùng Lửa vào những hành động tội lỗi thì Lửa lại là hiện thân cho sức<br /> mạnh hủy diệt. Wojtek, một kẻ hung ác trong Trăng và điên, cố ý gây hỏa hoạn, bất kì người<br /> nào xung đột với hắn đều bị hắn đốt nhà như một cách trả thù. Đám cháy từ một nhà đã cháy<br /> lan sang các nhà bên cạnh: “Khoảng giữa lễ cưới một tiếng thét và than khóc vang lên. Những<br /> ngôi nhà bốc cháy lan sang các nhà bên cạnh. Một số người đã cố đẩy cửa thoát hiểm giẫm<br /> đạp lên nhau mà chết. Một số đã chất những tảng đá lớn lên tận ngưỡng cửa. Trên hai mươi<br /> triệu người đã thiệt mạng trong ngọn lửa, trong đó có cô dâu và chú rể. Những người khác bị<br /> bỏng nặng để lại hậu quả nặng nề về sau” [7]. Ngọn Lửa hận thù và ghen ghét ngùn ngụt<br /> bốc cháy lan sang những căn nhà, nuốt chửng bao mái ấm yên vui. Con số cụ thể được dẫn ra<br /> rất xác thực đã minh chứng cho nỗi đau con người phải gánh chịu, minh chứng cho sức tàn<br /> phá khủng khiếp của Lửa. Lửa là nỗi ám ảnh về cái chết. Sự xuất hiện của Lửa trở thành điềm<br /> báo cho những điều không may trong cuộc sống. “Tôi”, người kể chuyện trong Sức mạnh, có<br /> sức mạnh thần bí là có thể tiên cảm cái chết của những người chung quanh mình. Trước khi<br /> người nào đó sắp chết, ông thấy những ngọn Lửa đang bốc cháy trên đầu người đó. Không chỉ<br /> là Lửa, đôi khi ông còn thấy “nhiều loại ánh sáng trên đầu những người sắp chết” [7]. Lửa<br /> tàn phá cuộc sống, thiêu đốt thân xác và làm khô héo tinh thần. Đó không chỉ là ngọn Lửa<br /> 78<br /> bình thường mà là Lửa từ địa ngục, ngọn Lửa được gây ra bởi tội lỗi của con người. Henne<br /> (Henne Lửa) là người phụ nữ có cách cư xử kì dị với chồng và bốn đứa con gái. Tất cả đều<br /> cho Henne là người đàn bà ngập trong tội lỗi nên họ đã đặt cho bà biệt danh Henne Fire. Vào<br /> một buổi tối mùa đông, Kopel người đàn ông hàng xóm nhìn thấy ngọn Lửa bốc cháy ở ngôi<br /> nhà của người thợ giày bên kia đường. Đó không phải là Lửa bình thường. Cái mà ông ta<br /> trông thấy chỉ là ảo ảnh. Lửa bốc cháy từ ngôi nhà của Henne. Lửa chờn vờn bay lượn như ma<br /> quỷ: “Những ngọn lửa nhỏ bay quanh như những con chim. Váy ngủ của Henne đang bốc<br /> cháy. Kopel giựt chiếc váy khỏi người bà và bà đứng đó trần truồng như ngày bà chào đời”<br /> [7]. Mọi người xa lánh Henne vì không ai muốn gánh chịu những hậu quả do tội lỗi của bà<br /> gây ra. Trong lúc bà tới gặp giáo sĩ, ngôi nhà của bà đã bị bốc cháy trước sự bất lực của lính<br /> cứu hỏa. Những lời nguyền rủa của Henne đối với chồng, con và những người hàng xóm lập<br /> tức hiệu nghiệm, mang lại rắc rối và hoạn nạn. Henne chết bởi chính lời nói của mình, những<br /> ngôn từ mang sức mạnh hủy diệt của Lửa. Những ngẫu nhiên và màu sắc thần bí được I.B.<br /> Singer sử dụng tạo nên nhiều lớp lang cho câu chuyện. Từ những ngẫu nhiên ấy, nhà văn đặt<br /> ra vấn đề về sức mạnh của ngôn từ – khởi thủy là lời (logos). Lời nói cũng có khả năng làm<br /> tổn thương con người, “lời nói đọi máu”. Đồng thời, ngôn từ cũng có thể giết chết người nói<br /> khi họ không làm chủ được nó. Không những thế, thông qua hình tượng nhân vật Henne, kẻ<br /> dùng lời như một phương thức “gây tội”, I.B. Singer đặt ra vấn đề “phạm tội trong tâm<br /> tưởng”, sự chống lại Chúa trong tâm tưởng chứ không nhất thiết được hiện thực hóa thông<br /> qua hành động cụ thể. Lửa cháy ở bên ngoài là hình ảnh được “phóng lớn” và “rửa hình” từ<br /> bức tâm ảnh được vây thắt chằng chịt bởi những cấm đoán khác. Vô thức là Lửa, là khao khát<br /> được nổi loạn và vi phạm lời răn của Chúa. Trong truyện ngắn Fire (Lửa), nhân vật “tôi”<br /> phạm tội “thầm kín” hơn cả Henne. Anh ta không thốt ra những lời cay nghiệt, độc địa như<br /> Henne nhưng tâm trí anh luôn bị thôi thúc bởi ham muốn trả thù. Nguyên do dẫn đến khao<br /> khát trả thù của anh như sau: Anh có một người anh trai. Lúc bé, cha mẹ thường so sánh anh<br /> với anh trai mình bởi anh là kẻ hèn kém. Lớn lên, khi cha mẹ mất, anh bị người anh trai đối<br /> xử bội bạc, lấy hết của cải. Không những thế, mọi lỗi lầm người anh gây ra đều đổ hết lên đầu<br /> anh. Cả thị trấn tin vào điều ấy. Những ý nghĩ về sự bất công đã thôi thúc anh đem theo bao<br /> củi tới nhà máy xay xát của người anh phóng hỏa. Khi anh tới nơi, lạ thay, nhà máy xay xát<br /> của người anh đang bốc cháy. Hoảng sợ, anh quẳng bao củi xuống và chạy đi gọi người dập<br /> tắt đám cháy.Đám cháy dập tắt, người ta nghi ngờ “Vì sao anh có mặt ở đó khi dám cháy xảy<br /> ra?” [6]. Hơn nữa, người ta còn tìm thấy bao củi của anh.Thế là, mọi người kết tội anh là kẻ<br /> đã phóng hỏa. Cả thị trấn chửi rủa và buông những lời thóa mạ. Người anh cũng ruồng rẫy<br /> người em. Bề mặt câu chuyện, I.B. Singer tạo nên motif người em út, người mồ côi… kể về số<br /> phận bất hạnh của người em. Song, điểm dừng ở cổ tích trở thành bệ phóng để nhân vật của<br /> ông tự suy nghĩ về những vấn đề khác được tác giả giấu kín trong mạch kể. Rõ ràng, chủ đề<br /> thân phận người em út chỉ là mạch phụ. Mạch chính của câu chuyện dịch chuyển tạo thành<br /> chủ đề độc lập: phạm tội trong tâm tưởng. Khi hấp hối, anh cho gọi giáo sĩ tới và quyết định<br /> kể lại câu chuyện. Anh mãi băn khoăn: “Cơn giận không thể làm cháy nhà được” [6]. Đi tìm<br /> lời đáp cho nguyên nhân vụ cháy, mỗi chúng ta thực hiện một hành trình trải nghiệm đối thoại<br /> 79<br /> với niềm tin Thiên khải. Đám cháy xảy ra khi anh chưa phóng hỏa thực chất là hiện thực hóa<br /> những ý nghĩ của anh.<br /> Lửa trong các cuộc chiến càng tàn khốc và dữ dội hơn. Lửa đỏ ngòm phun ra từ những<br /> nòng súng, Lửa nham nhở mặt đất và cuộn khói trên nền trời bởi sức công phá của bom mìn.<br /> Cuộc sống con người chìm trong Lửa, chìm trong lò nung chiến tranh. Ánh sáng đỏ cuồn<br /> cuộn trên đường phố khi Reb Mordecai Meir thấy là ngọn Lửa của sự hủy diệt của chiến<br /> tranh, chết chóc và đổ máu. Xung đột giữa những người cách mạng với chế độ Sa hoàng biến<br /> thành cuộc thảm sát dã man (Ông và cháu). Cuối truyện Những người hàng xóm, khi cả hai<br /> người hàng xóm thân yêu đã ra đi, “tôi” chìm trong những suy ngẫm về họ khi ngắm những<br /> bức ảnh. Từ những ám ảnh quá khứ, nỗi đau hủy diệt vọng về: “Công viên bị tàn phá trở<br /> thành nghĩa địa. Tòa nhà phía Nam công viên Trung tâm vươn cao như những bia mộ. Mặt<br /> trời đang mọc trên Riverside Drive, mặt nước phản chiếu ánh sáng lấp lánh. Chiếc lò sưởi<br /> gần chỗ tôi ngồi kêu ù ù, o o: “Dust, dust, dust”. Tiếng kêu đều đều xuyên qua xương tôi cùng<br /> với hơi nóng.Nó nhắc lại một sự thật xưa như trái đất, thẳm sâu như giấc ngủ” [7].<br /> Không chỉ là Lửa của ngày hôm nay các nhân vật đang đối mặt, mà còn là Lửa của quá<br /> khứ, “một sự thật xưa như trái đất”, một nỗi ám ảnh về cái chết và hủy diệt của dân tộc Do Thái từ<br /> ngọn Lửa thiêu cháy đền thờ Jerusalem. Không biết bao lần, dân tộc ấy bị thiêu đốt trong Lửa đạn<br /> chiến tranh.<br /> 2.3. Lửa - cấm kị hay mặc cảm Prometheus<br /> Theo Gaston Bachelard, ấn tượng đầu tiên của con người về Lửa là ấn tượng về sự cấm<br /> kị/ ngăn cấm. Từ khi còn bé, những đứa trẻ đã được/ bị cha mẹ dặn/ dọa không (được) chạm<br /> tay hay tới gần Lửa. Điều đó làm nên những ẩn ức về Lửa – mặc cảm về sự cấm kị. Ông giải<br /> thích rõ hơn về câu chuyện lấy Lửa của vị thần Prometheus trong Thần thoại Hi Lạp đem cho<br /> loài người là một mặc cảm Oedipe khác – mặc cảm con muốn vượt cha. Sự trộm Lửa của<br /> Prometheus là khao khát vượt thoát quyền năng của đấng tối thượng Zeus thuộc cõi Olimpus,<br /> hành động mang tính chống đối của bậc hạ thần với Zeus, Gaston Bachelard xem đó là dạng<br /> khác của mặc cảm Oedipe.Vượt cha là ý nghĩa nguyên sơ nhất của mặc cảm Oedipe. Sự biểu<br /> hiện những chống đối đó có thể là giết cha, vi phạm những cấm đoán/ cấm kị mà cha đặt ra<br /> [1]. Câu hỏi đã được đặt ra từ rất sớm và chưa khi nào nhận được câu trả lời, đó là “Hiện dạng<br /> của Chúa?”. Gương mặt của Chúa mãi trở thành bí mật, một cấm kị đối với tất cả con chiên<br /> của Người. Ngay cả Moshe, người mà Chúa thương yêu nhất, cũng chỉ được thấy mặt của<br /> Người dưới hiện thân của Lửa từ một khoảng cách xa. Lửa biểu tượng cho sức mạnh thiêng<br /> liêng. Một trong những dạng tồn tại của Chúa là Lửa, khi Người hóa mình trong ngọn Lửa<br /> cháy sáng ngọn cây gai trên núi Sinai.<br /> 2.3.1. Cấm kị và vi phạm cấm kị<br /> Mặc cảm về Lửa trong sáng tác của I.B. Singer được thể hiện dưới dạng cấm kị và vi<br /> phạm cấm kị. Cấm kị (tabu) là những quy định được đặt ra và buộc mọi người tuân theo, nếu<br /> vi phạm sẽ chịu sự trừng phạt từ lời nguyền. Cấm kị là mặc cảm sâu xa và căn cội nhất của<br /> tôn giáo. Nó là điều kiện đảm bảo tính linh thiêng tối thượng từ sức mạnh tối cao, đức tin và<br /> lòng phụng sự tuyệt đối của con người [3]. Bởi vậy, Chúa sớm lập giao ước với con người.<br /> 80<br /> Giao ước giữa Chúa và người Do Thái đã được ghi lại trong Kinh Thánh và sau này tiếp tục<br /> được khai triển luận bàn trong các sách luật. Tổ tiên loài người Adam và Eva là những người<br /> đầu tiên vi phạm cấm kị. Thủy tổ của chúng ta ăn trái từ cây mà Chúa dặn không được phép<br /> ăn. Theo lời Chúa, ăn quả từ cây đó họ sẽ bị chết. Như vậy, cấm kị và phạm cấm kị là mặc<br /> cảm nguyên thủy của tôn giáo [4].<br /> Truyện ngắn I.B. Singer mang dáng dấp truyện dân gian Do Thái thường kết nối thời<br /> gian là một ngày lễ nào đó trong năm. Trong đó, ngày lễ Sabbath là một trong những dịp quan<br /> trọng, ngày con chiên hiến cho Chúa tất cả để cảm tạ Chúa đã cứu rỗi người Do Thái. Cũng<br /> chính ngày ấy, các nhân vật của ông “chọn” để vi phạm, để thách thức quyền năng của Chúa.<br /> Trong Có điều gì ở đó, giáo sĩ Rabbi Nechemia hoài nghi về sự tồn tại và sức mạnh của Chúa,<br /> nhân vật đi đến quyết định chống lại Chúa bằng cách xúc phạm ngày Sabbath: hút thuốc –<br /> hành vi bị cấm. Nhiều truyện đề cập tới hành vi phạm giới răn của các nhân vật. Dân chúng<br /> Frampol nghe theo lời dụ dỗ của quỷ trá hình thành vị bác sĩ trẻ đẹp, giàu có đến từ Cracow<br /> đã đánh bài vào ngày Sabbath mà lẽ ra họ không được phép. Satan tới Frampol đúng dịp hạn<br /> hán và đói kém xảy ra, hắn ban phát những đồng tiền vàng cho dân chúng, nhưng kèm theo<br /> đó, hắn “yêu cầu” dân chúng kí vào bản hợp đồng/ giao kèo bán linh hồn cho quỷ, khế ước<br /> bán Chúa thờ quỷ Satan. Vị bác sĩ trẻ đẹp khiến chúng ta liên tưởng tới bác sĩ Faust – kẻ bán<br /> linh hồn cho quỷ sứ, một huyền thoại văn chương về lầm lỗi của con người. Tới tác phẩm của<br /> I.B. Singer, lún sâu hơn vào bản giao kèo, bác sĩ (Faust) không còn là kẻ bán linh hồn cho quỷ<br /> (bởi thế vẫn còn mang trong nó phần người) mà hoàn toàn thành kẻ đại diện cho thế lực hắc<br /> ám, là hiện thân của quỷ Satan. Tất cả trai gái, già trẻ trong vùng lao vào vũng lầy tội lỗi trụy<br /> lạc thân xác với yêu cầu tạp giao. Họ bỏ ngoài tai lời can gián của vị giáo sĩ già. Lòng khao<br /> khát tiền bạc và dục vọng đã đẩy toàn bộ Frampol vào hỏa hoạn. Chúa đã giáng Lửa trừng<br /> phạt những kẻ bán Chúa và nhấn chìm những kẻ tội lỗi trong biển Lửa (Quý ông từ Cracow).<br /> I.B. Singer thường đặt nhân vật ở hoàn cảnh khốn cùng, tuyệt vọng, cũng chính khi đó,<br /> con người dao động đức tin và hoài nghi vào sự tồn tại cũng như sức mạnh của Chúa. Họ đối<br /> thoại với Chúa, thách thức Người bằng cách vi phạm những giới răn để kiểm chứng sự phán<br /> xét của Người. Các nhân vật của I.B. Singer vi phạm cấm kị thường không phải những kẻ ác,<br /> thực tâm, họ là những người giàu lòng yêu thương. Họ bất bình trước bất công đầy rẫy mặt<br /> đất: người giàu sống xa hoa, người nghèo cam chịu thua thiệt. Ở điểm này, chúng ta dễ dàng<br /> nhận thấy những điểm gặp gỡ trong tư tưởng nghệ thuật của I.B. Singer và F. Dostoevsky:<br /> “… “trái đất từ vỏ đến ruột đều thấm đẫm nước mắt loài người”, khiến cho Aliosha – con<br /> người của Chúa – cũng phải bất giác phản ứng bằng lời tuyên bố cần bạo lực. Ivan đi đến kết<br /> luận rằng quan điểm tôn giáo về hạnh phúc đại đồng trong tương lai là bất khả thi. Và ngay<br /> cả nếu như điều ấy xảy đến, chàng cũng không chấp nhận. Trong thế giới đại đồng đó không<br /> có mặt chàng bởi chàng sẽ “kính cẩn” trả lại Thượng Đế chiếc vé vào cửa phải mua bằng cái<br /> giá quá đắt của máu và nước mắt, nhất là những trẻ thơ vô tội” [5].<br /> Fulie đại diện cho thế hệ được tắm trong tri thức khoa học của kỉ nguyên hiện đại. Từ<br /> lập trường khoa học, anh phủ nhận tuyệt đối sự tồn tại của tôn giáo. Không có Chúa, không có<br /> thiên đường hay địa ngục, không có cả sự trừng phạt hay kiếp sau… là những gì Fulie tranh<br /> 81<br /> biện với ông ngoại. Lời tranh biện thể hiện quan điểm, lập trường và cũng là sự vi phạm kinh<br /> khủng nhất. Lời nói của Fulie là ngọn Lửa tội lỗi “khiến Reb Mordecai Meir đau đớn, như thể<br /> ông vừa nuốt kim loại nung chảy mà thời xưa thường dùng kết án những kẻ bị hỏa thiêu” [7].<br /> Nỗi đau đớn vì mất những đứa con của giáo sĩ Rabbi Bainish, trong Niềm vui, biến ông từ một<br /> người rất mực kính Chúa bị dày vò bởi sự hoài nghi và dao động đức tin khi ông đọc những<br /> trang sách Job. Ông nguyền rủa và chống lại Người. Rabbi Bainish nói với Abraham Moshe<br /> “những người vô thần đã đúng. Không có công bằng, không có trừng phạt” [7]. Ông quyết<br /> định chuyển qua sùng bái ngẫu tượng. Những người theo Do Thái giáo – tôn giáo độc thần –<br /> chỉ được phép thờ duy nhất Chúa, không được phép bái thờ bất kì ngẫu tượng/ ngẫu vật khác.<br /> Thờ ngẫu tượng đồng nghĩa giải quyền lực thượng giới, là sự phản bội Chúa khi con người<br /> đánh mất đức tin.“Nếu những người vô thần đúng thì đâu là điểm khác biệt giữa Terah và<br /> Abraham? Mỗi người tôn thờ một thần tượng khác.Terah, kẻ có đầu óc đơn giản, tạo ra một<br /> vị chúa bằng đất. Abraham tạo ra Đấng Tạo hóa. Đó là cách một người tạo ra những chủ<br /> nhân. Ngay cả một lời nói dối cũng có đôi điều sự thật” [7].<br /> Không chỉ hoài nghi, xúc phạm Chúa, sự vi phạm cấm kị vượt ngưỡng trong hành vi cải<br /> giáo hoặc quyết định trở thành người vô thần. Rebbi Nechemia trong Có điều gì ở đó, Reb<br /> Zeidel trong Giáo hoàng Zeidlus, Rabbi Bainish trong Niềm vui, Fulie trong Ông và cháu,<br /> Koppel Mizner trong Phản đồ Israel, Akhsa trong Vương miện muông thú… là những người<br /> cải giáo từ Do Thái giáo sang Ki–tô giáo hoặc quyết định trở thành kẻ vô thần. Đó thực sự là<br /> hành vi nổi loạn. Reb Zeidel (Giáo hoàng Zeidlus) dành toàn bộ thời gian để nghiên cứu sách<br /> luật Talmud và kinh Cabala, “không một ai ở Ba Lan có thể sánh với anh trong việc nghiên<br /> cứu” [7], anh không bị quấy rầy bởi những đam mê vật chất hay sắc dục. Song, con quỷ đã<br /> thấy trong tâm trí Reb Zeidel đôi lần ám ảnh về tính ngạo mạn, kiêu căng của con người. Anh<br /> tự thấy Luật pháp cho phép những người học thức có quyền đặt mình lên trên tất cả. Con quỷ<br /> thuyết phục, dấy lên ngọn lửa kiêu ngạo trong anh bằng những lời: “Anh phải biết những<br /> người Do Thái không bao giờ kính trọng thủ lĩnh: Bọn họ nguyền rủa Moshe, chống lại<br /> Samuel; ném nhà tiên tri xuống biển; và giết chết Zacharias. Người Triều Tiên ghét lòng cao<br /> thượng. Ở một con người vĩ đại, họ cảm thấy thù nghịch với Jehovah, nên họ chỉ yêu những<br /> thứ tầm thường và xoàng xĩnh. Ba mươi sáu vị thánh của họ đều là những thợ giày và người<br /> gánh nước. Luật pháp Do Thái thường chỉ để ý đến một giọt sữa rơi vào nồi thịt hay một quả<br /> trứng gà sẽ được đẻ ban ngày. Họ cố ý hủy hoại tiếng Hebrew và thủ tiêu các văn bản cổ.<br /> Sách Talmud của họ dựng lên vua David, một giáo sĩ quê mùa, răn bảo phụ nữ chuyện kinh<br /> nguyệt… Nên anh có thể thấy, Reb Zeidel, tại sao trong mắt họ, họ chỉ coi anh như một ngón<br /> tay – anh có kiến thức, sức khỏe, được giáo dục tử tế, hiểu biết thông tuệ và trí nhớ phi<br /> thường” [7]. Reb Zeidel mơ ước được khẳng định địa vị và tài năng. Anh quyết định trở thành<br /> kẻ cải giáo/ phản đồ Israel, trở thành tín đồ đạo Cơ đốc. Anh chạy theo ảo vọng phù hoa, giấc<br /> mơ vinh quang được mọi người tung hô, ca tụng, anh khát khao trở thành giáo hoàng Zeidlus<br /> Đệ Nhất. Qua sự cải giáo của Reb Zeidel, I.B. Singer như cảnh báo những mặt trái của thời<br /> đại văn minh, nó đẩy con người sống trong xã hội kĩ trị đánh mất niềm tin tôn giáo và dục<br /> vọng bành trướng tư tưởng cá nhân chủ nghĩa trở thành nguy cơ hủy hoại bản thân và cộng<br /> 82<br /> đồng. Qua tư tưởng “kiêu ngạo” của Reb Zeidel, dường như, I.B. Singer đối thoại với học<br /> thuyết Người hùng/ Siêu nhân (Superman) của Nietzsches.<br /> 2.3.2. Đường về bản thể<br /> Lửa là thử thách (test), kiểm chứng phẩm chất của những gì chịu sự nung đốt của Lửa.<br /> “Lửa thử vàng gian nan thử sức”, trải qua Lửa mới biết đâu vàng đâu thau, kinh qua gian khó<br /> mới biết ai kiên gan bền chí, ai tuyệt đối trung thành và ai dao động đức tin…Và qua đó,<br /> chúng ta tìm thấy câu trả lời cho câu hỏi: “Ai là người Do Thái?”. Lửa là sự sàng lọc quyết<br /> liệt cái tôi bản thể, giúp mỗi người nhận chân con người thực của mình, soi chiếu cái bóng<br /> của mỗi người ẩn nấp bên trong để mỗi nhân vật đối thoại với bóng (âm). Đối diện với bản<br /> thể, con người vươn lên tự đấu tranh vượt qua mọi thử thách và sự cám dỗ trên đường về bản<br /> thể. Bởi vậy, sự tiếp xúc với Lửa là hành trình trải nghiệm và đánh thức bản thể của mỗi con<br /> người Do Thái.<br /> Con người quay cuồng trong Lửa nhận ra chính mình, nhận ra chân lí. Để có được bài<br /> học về sự thức ngộ, đôi khi, họ phải trả bằng giá đắt, đánh đổi bằng cái chết. Lửa tẩy uế, xóa<br /> bỏ tạp niệm và tái sinh. Frampol chìm trong Lửa, Lửa xóa sạch những kẻ tội lỗi báng bổ<br /> Chúa. Và chính nơi ấy, một ngôi làng được mọc lên từ đống tro tàn (Quý ông từ Cracow).<br /> Reb Zeidel (Giáo hoàng Zeidlus) và Rabbi Bainish (Niềm vui), Rabbi Nechemia (Có điều gì ở<br /> đó) hoài nghi Chúa, bán Chúa, ông quyết định cải giáo, quyết định trở thành người vô thần.<br /> Chính khi ấy, họ đối diện với cuộc sống và trải nghiệm đời sống ở một dạng khác, đời sống<br /> của những người không phải Do Thái. Rabbi Nechemia, trong chuyến đi tới Ba Lan, đã thất<br /> vọng và kinh tởm khi chứng kiến những khuôn mặt cục súc, lỗ mãng của những người không<br /> phải Do Thái. Trong cuộc đấu tranh nội tâm, Rabbi Nechemia nhận ra “không có những người<br /> vô thần thực sự” bởi “theo logic thì một người không theo tín ngưỡng nào chỉ quan tâm đến<br /> chính anh ta và không quan tâm đến một ai khác”. Giáo hoàng Zeidlus nhận ra bài học đã quá<br /> muộn, khi những tội lỗi không thể cứu rỗi. Khi Zeidel quay lưng với người Do Thái, anh chịu<br /> những lời phỉ báng từ họ và sự lãng quên của những tín đồ Cơ đốc. Sự trừng phạt ứng<br /> nghiệm, Zeidel mù, anh lang thang xin ăn khắp phố, bị mọi người chế giễu. Zeidel chết, bị<br /> đem xuống địa ngục và tra tấn bằng Lửa hỏa ngục Gehenna, anh cay đắng ân hận vì những<br /> lầm lạc và tội lỗi: “Nếu Địa ngục tồn tại, mọi thứ tồn tại. Nếu ngươi (quỷ Satan) tồn tại, Chúa<br /> tồn tại. Giờ hãy đưa ta tới nơi ta thuộc về đó. Ta đã sẵn sàng” [7].<br /> Hơn ai hết, thằng ngốc Gimpel cả cuộc đời bị mọi người lừa, bị biến thành trò hề, Elka<br /> lừa anh, toàn bộ dân chúng Frampol lừa anh. Bỏ qua mọi sự cười cợt và những nghi ngờ về<br /> Chúa, Gimpel đã có lúc dao động trước lời dụ dỗ của quỷ, “Không có Chúa cũng chả có thế<br /> giới nào để đến”: “càng già thì tôi càng hiểu ra rằng thực ra rằng thực sự chẳng có điều gì<br /> dối trá. Nó xảy ra với người này nếu không xảy ra với người khác, ngày mai nếu không phải<br /> hôm nay hoặc sẽ trong vòng một thế kỉ nữa nếu không là năm nay” [7].<br /> Con người hối cải và được phục sinh hay tiếp tục sa vào cám dỗ tội lỗi? Có những<br /> truyện, I.B. Singer đưa ra câu trả lời trên bề mặt văn bản và hình tượng nhân vật. Cũng có khi<br /> sự lựa chọn được bỏ ngỏ như một câu hỏi dang dở chờ người đọc đưa ra. Viết tiếp cái kết cho<br /> mỗi câu chuyện ở người đọc có thể sẽ khác nhau, nó tùy thuộc vào tư tưởng của mỗi bạn đọc.<br /> 83<br /> Với lối kể chuyện dụ ngôn (parable) thấp thoáng những dụ ngôn trong Kinh Thánh, I.B.<br /> Singer không chỉ để nhân vật của mình đấu tranh lựa chọn một ngả rẽ tư tưởng, mà còn khơi<br /> dậy tâm trí người đọc, cuốn họ tham gia vào một hành trình và trải nghiệm những vấn đề tác<br /> phẩm đặt ra. Người đọc tự trả lời cho câu hỏi: “Ai là người Do Thái?”. Trả lời được câu hỏi<br /> đó, bạn đọc cũng xác định được bản thể: “Ta là ai?”.<br /> 3. Kết luận<br /> Lửa trong truyện ngắn I.B. Singer thuộc mẫu số chung của Lửa trong kho cổ mẫu nhân loại.<br /> Cổ mẫu Lửa không chỉ gợi ra cuộc sống ấm áp, hạnh phúc của con người khắp mặt Đất. Lửa<br /> tạo ra đời sống và đồng thời cũng thiêu trụi đời sống. Lửa hủy diệt con người là Lửa chiến<br /> tranh, bom đạn, Lửa hận thù, đố kị và ghen ghét. Lửa trong truyện ngắn I.B. Singer gắn kết ý<br /> nghĩa chặt chẽ với những vấn đề chính trị và tôn giáo. Nạn hủy diệt, tấn thảm kịch kinh hoàng<br /> từ quá khứ và hiện tại bỏng rát của dân tộc Do Thái hiển hiện qua sự xuất hiện của Lửa.<br /> Những cấm kị và vi phạm cấm kị được I.B. Singer thể hiện sâu sắc, độc đáo cùng những tiếng<br /> nói đối thoại của các nhân vật với đức tin tôn giáo, cùng những dằn vặt hoài nghi. Các nhân<br /> vật, trên con đường đi tìm chân lí và kiểm nghiệm đức tin, có nhiều kẻ sa ngã trong vòng tay<br /> cám dỗ của quỷ Satan, nhiều người vững tin ở Chúa… và rút cục, tất cả đều nhận được câu trả<br /> lời có hay không sự tồn tại của Chúa cùng quyền năng của Người? Có hay không sự phán<br /> xét? Trong xã hội văn minh, niềm tin tôn giáo bị đặt trước sự hoài nghi của nhiều học thuyết<br /> khoa học khác, tuy nhiên, I.B. Singer một lần nữa khẳng định những tín điều tôn giáo và sự<br /> cần thiết của đức tin đối với đời sống tâm hồn mỗi người.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1] Bachelard. G (1938), The Psychoanalysis of Fire, Alan C. M. Ross (Translate) (1964),<br /> Routledge & Kegan Paul, London.<br /> [2] Campbell, Moyers (1988), The power of myth, New York: Doubleday.<br /> [3] Garry. J & El–Shamy. H (ed) (2004), Archetypes and motifs in folklore and literature:<br /> a handbook,United States of America, New York.<br /> [4] Nhiều tác giả (1998), Kinh Thánh trọn bộ Cựu ước và Tân ước, NXB Thành phố Hồ<br /> Chí Minh.<br /> [5] Phạm Thị Phương (2013), Giáo trình văn học Nga, Trường Đại học Sư phạm thành<br /> phố Hồ Chí Minh, NXB Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.<br /> [6] Singer. I.B (1980), Gimpel the fool, Farrar, Straus and Giroux (ed), Fawcett Crest,<br /> New York.<br /> [6] Singer. I.B (1982), Isaac Bashevis Singer Collected Stories, Farrar, Straus and Giroux<br /> (ed), United States of America.<br /> [7] Singer. I.B (2012), Sức mạnh của ánh sáng, Ngô Thanh Tuấn dịch, nguồn: http://kim–<br /> kim–kim.blogspot.com/2012/12/isaac–bashevis–singer–suc–manh–cua–anh.html.<br /> [8] Strauch E.H. (2001), Beyond literary theory: literature as a search for the meaning of<br /> human destiny, Lanham, Md, University Press of America.<br /> [9] Wikipedia Bách khoa toàn thư mở.<br /> <br /> <br /> 84<br />  THE ARCHETYPE OF FIRE IN SHORT STORIES BY I.B. SINGER<br /> <br /> Vu Minh Duc<br /> Faculty of Philology, Tay Bac University<br /> <br /> <br /> Abstract: The short stories by I.B. Singer are created by many archetypes. The archetype which is a deep<br /> voice of human in association with the collective unconsciousness in which the true voice breaks the restraints of<br /> consciousness. Fire is one of the most representative archetypes in the world of short stories by I.B. Singer. Fire<br /> in I.B. Singer short stories is formed in some aspects: fire - source of life, fire – source of death, fire – taboo or<br /> Prometheus complex.<br /> Keywords: archetype, I.B. Singer , jew, fire, taboo, short story.<br /> Keywords: archetype, i.b. singer,jew,fire, taboo, short story.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 85<br />