Cộng đồng Vatican II: Nữa thế kỉ nhìn lại

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 5 - 2012<br /> <br /> 63<br /> <br /> C¤NG §åNG VATICAN II: NöA THÕ KØ NH×N L¹I<br /> Ph¹m Huy Th«ng(*)<br /> <br /> C<br /> ®·<br /> <br /> ¸ch ®©y ®óng nöa thÕ kØ, ngµy<br /> <br /> 11/10/1962, Gi¸o hoµng Gioan XXIII<br /> <br /> long<br /> <br /> träng<br /> <br /> khai<br /> <br /> m¹c C«ng<br /> <br /> ®ång<br /> <br /> Vatican II víi lêi tuyªn bè tr­íc 2.449<br /> nghÞ phô r»ng: “Ngµy nay, Gi¸o héi Chóa<br /> <br /> ­a dïng thuèc tõ bi h¬n dïng g­¬m chèng<br /> ®ì, ­a ®¸p øng nhu cÇu hiÖn ®¹i b»ng c¸ch<br /> tr×nh bµy gi¸o lÝ sung m·n cña m×nh h¬n<br /> c¸ch lªn ¸n c¸c l¹c thuyÕt”. Sau h¬n ba<br /> <br /> n¨m lµm viÖc, qua hai ®êi gi¸o hoµng,<br /> C«ng ®ång Vatican II ®· bÕ m¹c ngµy 8-12-<br /> <br /> 1965. 50 n¨m qua, ®· cã rÊt nhiÒu nhµ<br /> <br /> nghiªn cøu trong ®¹o, ngoµi ®êi t×m hiÓu,<br /> ®¸nh gi¸ ý nghÜa cña C«ng ®ång Vatican<br /> II ®èi víi néi bé Gi¸o héi C«ng gi¸o vµ thÕ<br /> <br /> giíi. NhËn xÐt chung cho r»ng, ®©y lµ mét<br /> b­íc ngoÆt t¹o sù ®æi míi ®Ó Gi¸o héi<br /> C«ng gi¸o trë vÒ nguån vµ më c¸nh cöa ra<br /> víi thÕ giíi bªn ngoµi.<br /> <br /> 1. Cuéc c¸ch m¹ng trong Gi¸o héi<br /> <br /> C«ng gi¸o<br /> <br /> ThËt Ýt ai nghÜ r»ng, Gi¸o hoµng<br /> <br /> Gioan XXIII ®­îc bÇu lªn ngµy 28-10-<br /> <br /> 1958, mét cô giµ ®· 77 tuæi, l¹i cã thÓ lµm<br /> nªn mét mïa xu©n cho Gi¸o héi. Cã thÓ<br /> <br /> nãi, chÝnh t­¬ng quan cña Gi¸o héi vµ<br /> <br /> thÕ giíi lóc ®ã ®· t¹o ra bÇu khÝ ngét<br /> ng¹t hèi thóc vÞ Gi¸o hoµng giµ nua<br /> <br /> ph¶i lµm mét c¸i g× ®ã nh­ Ngµi nãi: “Ýt<br /> <br /> nhÊt ph¶i më toang c¸nh cöa ra ®Ó<br /> tho¸ng khÝ h¬n”.<br /> <br /> ThËt vËy, cho ®Õn nh÷ng n¨m nöa ®Çu<br /> <br /> thÕ kØ XX, Gi¸o héi C«ng gi¸o vÉn cßn<br /> <br /> øng xö víi thÕ giíi vµ c¶ trong néi bé<br /> <br /> cña m×nh theo tµi ph¸n cña “N­íc Tßa<br /> Th¸nh”. Uy quyÒn cña gi¸o hoµng víi<br /> ®Þnh tÝn “bÊt kh¶ ngé” nªn mäi chØ dÉn<br /> <br /> cña gi¸o hoµng ®Òu trë thµnh chuÈn mùc<br /> cña ®øc tin. Gi¸o héi kh«ng chØ lªn ¸n<br /> <br /> chñ nghÜa ph¸t xÝt mµ c¶ chñ nghÜa t­<br /> <br /> b¶n lÉn chñ nghÜa céng s¶n. Mäi t­<br /> <br /> t­ëng häc thuyÕt cã tinh thÇn tù do, kh¸c<br /> víi gi¸o huÊn truyÒn thèng cña Gi¸o héi<br /> <br /> ®Òu bÞ kÕt ¸n nÆng nÒ. C¸c n­íc céng hßa<br /> ra ®êi sau cuéc c¸ch m¹ng t­ s¶n ¢u - Mü<br /> <br /> kh«ng ®­îc Tßa Th¸nh thõa nhËn. Phong<br /> trµo cã tÝnh d©n téc ¸i quèc nh­ L’action<br /> <br /> Francaise víi tê b¸o cïng tªn ®· bÞ cÊm.<br /> <br /> Th¸ng 3/1927, Tßa X¸ gi¶i tuyªn bè, linh<br /> môc nµo ®äc b¸o L’action Francaise bÞ<br /> rót quyÒn gi¶i téi, chñng sinh bÞ th¶i håi<br /> <br /> cßn gi¸o d©n th× m¾c téi c«ng khai. C¸c<br /> héi ®oµn nh­ Mission de Paris do Hång y<br /> <br /> Suhard lËp n¨m 1941 víi phong trµo linh<br /> môc thî (Pretres Ouvriers) bÞ cÊm ho¹t<br /> ®éng. Ba vÞ bÒ trªn dßng §a Minh vµ 4<br /> <br /> nhµ thÇn häc næi tiÕng Chenu, Congar,<br /> Feret, Boiselot ñng hé phong trµo trªn bÞ<br /> <br /> kØ luËt nÆng nÒ. Cßn c¸c t¸c phÈm cña<br /> nhµ khoa häc gia vµ triÕt gia næi tiÕng<br /> <br /> lµ Teilhard de Chardin cña Dßng Tªn ®·<br /> <br /> kh«ng ®­îc phÐp xuÊt b¶n. Mét gi¸m<br /> môc ë ViÖt Nam ®· nhËn xÐt vÒ gi¸o<br /> huÊn cña Gi¸o héi C«ng gi¸o lóc ®ã:<br /> “nÆng vÒ mÆt tiªu cùc, d¹y ®iÒu cÊm h¬n<br /> <br /> *. TS., ñy ban §oµn kÕt C«ng gi¸o Tp. Hµ Néi.<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 5 - 2012<br /> <br /> 64<br /> ®iÒu ph¶i lµm, d¹y tr¸nh téi h¬n lµ ®iÒu<br /> <br /> C«ng ®ång ®· cã 253 vÞ qua ®êi vµ 296 vÞ<br /> <br /> mÊt ¬n nghÜa víi Chóa… §¹o Chóa nh­ lµ<br /> <br /> dù còng lµ mét sù ®æi míi v× ngoµi c¸c<br /> <br /> tiÕn ®øc, sî ph¹m téi do h×nh ph¹t h¬n lµ<br /> <br /> con ®­êng b¨ng qua b·i m×n h¬n lµ con<br /> ®­êng tho¶i m¸i ®­a ®Õn h¹nh phóc thËt”(1).<br /> <br /> §Êy lµ ch­a nãi ®Õn do sù ph¸t triÓn<br /> <br /> cña khoa häc kÜ thuËt mµ cung c¸ch qu¶n<br /> <br /> trÞ còng nh­ truyÒn gi¸o cña Gi¸o héi<br /> hiÖn ®· kh«ng cßn phï hîp. Råi sù chia<br /> <br /> rÏ trong néi bé Kit« gi¸o ngµy cµng s©u<br /> s¾c. Sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu t«n gi¸o míi<br /> <br /> l«i kÐo c¸c tÝn h÷u cña C«ng gi¸o còng lµ<br /> th¸ch ®è ®ßi hái ph¶i më C«ng ®ång.<br /> <br /> ®­îc tÊn phong gi¸m môc. Sè ng­êi tham<br /> <br /> nghÞ phô cßn cã tíi 460 chuyªn gia lµ c¸c<br /> linh môc, tu sÜ vµ gi¸o d©n. LÇn ®Çu tiªn<br /> <br /> ®· cã 13 gi¸o d©n ®­îc mêi lµ dù thÝnh<br /> viªn cña C«ng ®ång, trong ®ã cã triÕt gia<br /> <br /> næi tiÕng ng­êi Ph¸p Jean Guitton vµ<br /> trong phiªn häp cuèi con sè nµy t¨ng lªn<br /> <br /> thµnh 42 vÞ. §¹i diÖn c¸c t«n gi¸o b¹n<br /> còng cã mÆt tõ 46 vÞ k× häp ®Çu t¨ng lªn<br /> thµnh 90 vÞ ë phiªn häp cuèi.<br /> <br /> TÝnh d©n chñ ®­îc thÓ hiÖn ngay<br /> <br /> Trong lÞch sö, th«ng th­êng viÖc më<br /> <br /> trong phiªn häp ®Çu tiªn. C¸c nghÞ phô<br /> <br /> ph¸i, mét l¹c thuyÕt ®e däa sù hiÖp nhÊt<br /> <br /> ngay danh s¸ch c¸c ñy ban vµ néi dung<br /> <br /> C«ng ®ång lµ do ph¶i ph¸n xÐt mét gi¸o<br /> <br /> cña Gi¸o héi. C«ng ®ång Vatican II më<br /> ra kh«ng ph¶i do sù xuÊt hiÖn cña gi¸o<br /> <br /> ph¸i, l¹c thuyÕt nµo mµ lµ sù cÇn thiÕt<br /> ph¶i ®æi míi cña chÝnh Gi¸o héi vµ<br /> t­¬ng quan cña Gi¸o héi víi thÕ giíi.<br /> <br /> Trong 21 C«ng ®ång ®· diÔn ra trong<br /> <br /> lÞch sö cña Gi¸o héi C«ng gi¸o th× C«ng<br /> <br /> ®ång Vatican II ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ®å sé<br /> <br /> nhÊt c¶ vÒ quy m«, thêi gian, sè nghÞ phô<br /> <br /> ®· ph¸ bá th«ng lÖ bá phiÕu th«ng qua<br /> c¸c k× häp do Ban tæ chøc ®­a ra, ®Õn nçi<br /> nhµ b¸o Andre Vimeux ®· ®Æt tÝt cho bµi<br /> <br /> t­êng thuËt phiªn häp toµn thÓ cña C«ng<br /> <br /> ®ång ngµy 13-10-1962 r»ng: “C¸c gi¸m<br /> <br /> môc chèng l¹i Gi¸o triÒu”. Qu¶ ph¶n<br /> ph¸o ®Çu tiªn do Hång y A. Lienart -<br /> <br /> Tæng Gi¸m môc Gi¸o phËn Lille (Ph¸p)<br /> nªu ra: Khoan h·y biÓu quyÕt, cÇn cã thêi<br /> <br /> gian ®Ó chóng t«i xem hä lµ ai! V× vËy,<br /> <br /> tham dù vµ néi dung lµm viÖc. 16 v¨n<br /> <br /> ba ngµy sau bá phiÕu c¸c thµnh viªn cña<br /> <br /> 9 S¾c lÖnh vµ 3 Tuyªn ng«n. Ban tæ chøc<br /> <br /> cßn 19 chø kh«ng ph¶i 42 nh­ ®Ò cö cña<br /> <br /> kiÖn ®· ®­îc th«ng qua gåm: 4 HiÕn chÕ,<br /> <br /> 10 ñy ban, sè ng­êi cã quèc tÞch Italia chØ<br /> <br /> ®· ph¶i in tíi 46 triÖu trang tµi liÖu (150<br /> <br /> Ban tæ chøc. C¸c thµnh viªn cßn l¹i trong<br /> <br /> häp cña C«ng ®ång ®­îc ghi l¹i trong<br /> <br /> Sè l­îc ®å còng bÞ rót tõ 59 xuèng cßn 17<br /> <br /> tÊn giÊy in) cho c¸c ®¹i biÓu. C¸c buæi<br /> 712 cuèn b¨ng dµi tíi 724.000m.<br /> <br /> Sù ®æi míi ®Çu tiªn cña C«ng ®ång<br /> <br /> tæng sè 160 vÞ ®­îc chia cho 42 quèc gia.<br /> vµ chèt ë con sè 13.<br /> <br /> C¸c nghÞ phô ®· v­ît qua e dÌ, sî h·i<br /> <br /> Vatican II ph¶i kÓ tíi lµ tÝnh toµn cÇu. §·<br /> <br /> mµ tranh luËn th¼ng th¾n, bÊt kÓ t¸c gi¶<br /> <br /> triÖu tËp trong ®ã cã 129 BÒ trªn Tæng<br /> <br /> Phông vô<br /> <br /> cã 3.058 nghÞ phô trªn toµn thÕ giíi ®­îc<br /> <br /> quyÒn c¸c dßng tu. Sè nghÞ phô ®«ng nhÊt<br /> lµ Ch©u ¢u víi 1.060 vÞ, 408 vÞ ë Ch©u ¸,<br /> <br /> 351 vÞ ë Ch©u Phi, 74 vÞ ë ch©u §¹i D­¬ng,<br /> B¾c Mü cã 416 vÞ, Trung Mü cã 89 vÞ vµ<br /> <br /> Nam Mü cã 531 vÞ. Trong thêi gian häp<br /> <br /> b¶n dù th¶o lµ ai, vÝ dô HiÕn chÕ vÒ<br /> do hai Hång y k× cùu lµ<br /> <br /> Gaetano Cicognani vµ Arcadio Larraona<br /> <br /> so¹n th¶o. Nh÷ng t­ëng c¸c nghi lÔ<br /> truyÒn thèng nh­ d©ng lÔ quay lªn, dïng<br /> <br /> 1. NguyÔn B×nh TÜnh. BiÕt yªu vµ sèng lêi Chóa,<br /> Nxb. ThuËn Hãa, 1993, tr. 8.<br /> <br /> Ph¹m Huy Th«ng. C«ng ®ång Vatican II…<br /> <br /> 65<br /> <br /> ng«n ng÷ Latinh, r­íc lÔ, v.v… ®· qu¸<br /> <br /> cã d©n chän Israel mµ tÊt c¶ c­ d©n trªn<br /> <br /> chÝ Hång y Otttaviani - Bé tr­ëng Th¸nh<br /> <br /> Thiªn Chóa vµ ®Æc biÖt lµ Gi¸o héi<br /> <br /> quen thuéc, cã g× mµ ph¶i thay ®æi. ThËm<br /> vô Tßa Th¸nh cßn kh¼ng ®Þnh r»ng:<br /> <br /> Phông vô Gi¸o héi Latinh hiÖn nay cã<br /> tÝnh th¸nh thiªng, ai ®éng tíi lµ ph¹m<br /> <br /> th¸nh, cho nªn ch¼ng cÇn ph¶i c¶i tiÕn,<br /> <br /> ®æi míi g× vÒ Phông vô c¶. ThÕ mµ tranh<br /> luËn næ ra kÐo dµi c¶ th¸ng trêi víi 329<br /> <br /> nghÞ phô ®¨ng ®µn vµ ngµy bá phiÕu<br /> 14/11/1962 cã 2.162 phiÕu “placet” (thuËn)<br /> vµ 46 phiÕu “non placet” (chèng). VËy lµ<br /> ph¶i thay ®æi Phông vô. Vµ b©y giê míi<br /> cã<br /> <br /> th¸nh lÔ b»ng c¸c ng«n ng÷ ®Þa<br /> <br /> ph­¬ng, r­íc lÔ hai h×nh, lµm lÔ quay<br /> xuèng, v.v… Cã nh÷ng vÊn ®Ò mµ bªn<br /> <br /> thÕ giíi ®· nhËn phÐp Röa ®Òu lµ d©n<br /> <br /> kh«ng lo¹i bá thÕ gian, chèng ®èi thÕ<br /> gian mµ lµ tinh läc nã: “Gi¸o héi tøc d©n<br /> <br /> Thiªn Chóa, hîp thµnh n­íc Êy, kh«ng<br /> <br /> lo¹i bá di s¶n trÇn thÕ cña bÊt cø d©n téc<br /> nµo; tr¸i l¹i, Gi¸o héi cæ vò vµ thu dông<br /> <br /> tÊt c¶ nh÷ng g× tèt lµnh n¬i tµi s¶n,<br /> <br /> nguån lùc vµ phong hãa cña c¸c d©n téc,<br /> <br /> vµ khi thu dông, Gi¸o héi tinh luyÖn,<br /> kiÖn toµn vµ th¨ng hoa chóng” (GH, 13).<br /> <br /> Còng lÇn ®Çu tiªn kh¸i niÖm “T«ng ®å<br /> <br /> gi¸o d©n” ra ®êi ®Ó kh¼ng ®Þnh vai trß cña<br /> ng­êi gi¸o d©n. Ng­êi gi¸o d©n tr­íc kia<br /> <br /> ñng hé vµ ph¶n ®èi ngang ngöa nhau<br /> <br /> chØ cã vai trß “quú trªn ghÕ nhµ thê nghe<br /> <br /> thuËn vµ 1.074 phiÕu chèng nªn ph¶i<br /> <br /> tiÒn c«ng ®øc” th× nay ®· cã ®ñ nhiÖm vô<br /> <br /> nh­ vÊn ®Ò §øc Maria víi 1.114 phiÕu<br /> tr×nh lªn Gi¸o hoµng ®Ó so¹n l¹i.<br /> <br /> Ng­êi ta nãi kh«ng sai r»ng, C«ng<br /> <br /> ®ång Vatican II lµ cuéc c¸ch m¹ng ®èi<br /> <br /> víi Gi¸o héi C«ng gi¸o. Gi¸o héi tr­íc ®ã<br /> lu«n ®­îc coi lµ “tinh tuyÒn, th¸nh thiÖn”<br /> vµ “ngoµi Gi¸o héi C«ng gi¸o kh«ng cã<br /> <br /> ¬n cøu rçi”. Mét gi¸o héi ®· ®­îc an bµi<br /> trong mét trËt tù cã s½n dï cã vÎ “bÊt<br /> <br /> gi¸o huÊn cña c¸c chñ chiªn vµ më vÝ gãp<br /> lµ t­ tÕ, tiªn tri vµ v­¬ng gi¶ nh­ mäi<br /> <br /> thµnh phÇn kh¸c trong Gi¸o héi ®­îc<br /> “b×nh ®¼ng thùc sù, b×nh ®¼ng vÒ ph­¬ng<br /> diÖn phÈm gi¸ vµ ho¹t ®éng chung cña<br /> mäi tÝn h÷u” (GH, 32). Vai trß cña gi¸o d©n<br /> <br /> ®­îc ®Ò cao tíi møc cã ng­êi ®· coi “®©y lµ<br /> <br /> thêi ®¹i cña gi¸o d©n”.<br /> <br /> C«ng ®ång Vatican II còng më ra<br /> <br /> b×nh ®¼ng” nh­ lêi Gi¸o hoµng Gregoa<br /> <br /> ®­êng h­íng c¶i tæ Gi¸o triÒu Vatican<br /> <br /> r»ng Gi¸o héi lµ mét tæ chøc bÊt b×nh<br /> <br /> kiÕn Trung cæ. Gi¸o hoµng Paul VI khi<br /> <br /> XVI (1831-1848) nãi: “Ai còng ph¶i biÕt<br /> <br /> ®¼ng trong ®ã Thiªn Chóa ®· Ên ®Þnh<br /> nh÷ng ng­êi nµy ë vai trß l·nh ®¹o,<br /> nh÷ng ng­êi kh¸c ë vµo thÕ v©ng phôc.<br /> <br /> Nh÷ng ng­êi nµy lµm gi¸o d©n, nh÷ng<br /> ng­êi kia lµm gi¸o sÜ”. Trong c¸i m«<br /> <br /> h×nh kim tù th¸p, gi¸o d©n lµ tÇng líp<br /> ®«ng ®¶o nhÊt nh­ng ch­a bao giê ®­îc<br /> <br /> cã mét vÞ trÝ xøng ®¸ng trong t­¬ng<br /> quan gi÷a gi¸o d©n vµ gi¸o sÜ… Nh­ng<br /> tÊt c¶ ®· thay ®æi khi ®Õn Vatican II.<br /> <br /> C«ng ®ång Vatican II ®­a ra kh¸i<br /> <br /> niÖm míi “D©n Thiªn Chóa”. Kh«ng chØ<br /> <br /> vèn ®­îc thiÕt kÕ theo m« h×nh phong<br /> ®¨ng quang ngµy 21/6/1963 ®· tõ chèi ®éi<br /> <br /> chiÕc mò ba tÇng vèn ®­îc coi lµ vua cña<br /> <br /> Gi¸o héi, vua cña thÕ gian vµ vua cña c¸c<br /> vua, sau ®ã ®· cho b¸n chiÕc mò ba tÇng<br /> <br /> ®Ó tÆng cho ng­êi nghÌo. Gi¸o hoµng b·i<br /> bá qu©n ®éi cña Gi¸o triÒu, chØ gi÷ l¹i<br /> <br /> mét Ýt vÖ binh Thôy SÜ qu¶n trËt tù. Gi¸o<br /> <br /> hoµng còng gi¶i t¸n Gi¸o triÒu (Cour<br /> Pontificale) ®Ó trùc tiÕp lµm viÖc víi c¸c<br /> héi ®ång gi¸m môc c¸c quèc gia, kh«i<br /> <br /> phôc l¹i vÞ trÝ cña Th­îng Héi ®ång<br /> <br /> Gi¸m môc thÕ giíi. Vatican ®· t×m c¸ch<br /> <br /> 65<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 5 - 2012<br /> <br /> 66<br /> xãa bá t×nh tr¹ng ph©n biÖt gi÷a c¸c<br /> <br /> Mét quan niÖm truyÒn thèng trong<br /> <br /> mµu da trong gi¸m môc ®oµn, hång y<br /> <br /> Gi¸o héi lµ kÕt ¸n nh÷ng ng­êi Do Th¸i<br /> <br /> 349 gi¸m môc chØ cã 77 vÞ gèc Phi cßn ë<br /> <br /> ngay trong kinh cÇu nguyÖn cho ng­êi<br /> <br /> ®oµn. Ngay t¹i Ch©u Phi lóc ®ã, trong sè<br /> <br /> Ch©u ¸ còng chØ cã 88 vÞ sinh tr­ëng ë<br /> <br /> ®©y trªn tæng sè 434 vÞ gi¸m môc cña<br /> <br /> ch©u lôc nµy. V× vËy, ngµy 13/4/1969, Gi¸o<br /> hoµng Paul VI ®· tÊn phong 33 t©n hång<br /> y mµ nhiÒu vÞ lµ tiªn khëi cña c¸c n­íc<br /> Hµn<br /> <br /> Quèc,<br /> <br /> New<br /> <br /> Zealand,<br /> <br /> Guatemala,<br /> <br /> Congo, Malagassy, v.v… RÊt nhiÒu gi¸m<br /> môc ®­îc tÊn phong ë nh÷ng n­íc míi<br /> <br /> giµnh ®­îc ®éc lËp thuéc xø truyÒn gi¸o,<br /> trong ®ã cã ViÖt Nam.<br /> <br /> 2. Më cöa ra víi thÕ giíi bªn ngoµi<br /> <br /> Tr­íc C«ng ®ång Vatican II, Gi¸o héi<br /> <br /> C«ng gi¸o tù m×nh ®ãng cöa víi thÕ giíi<br /> xung quanh. Gi¸o héi ®éc quyÒn ph¸n xÐt<br /> thÕ giíi theo quan ®iÓm thÇn häc cña<br /> <br /> m×nh. Nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng lµm Gi¸o héi<br /> <br /> ®· g©y ra c¸i chÕt cña §øc Jesus nªn<br /> Do Th¸i còng lµ lêi kÕt téi: “Chóng ta<br /> h·y cÇu cho nh÷ng ng­êi Do Th¸i bÊt tÝn<br /> <br /> ®Ó Chóa chóng ta cÊt ®i tÊm v¶i che phñ<br /> lßng hä… xin ®õng xua ®uæi nh÷ng<br /> <br /> ng­êi Do Th¸i bÊt tÝn, xin nhËn lêi kinh<br /> mµ chóng con d©ng lªn Ngµi v× sù mï<br /> qu¸ng cña d©n téc nµy, ®Ó sau cïng khi<br /> <br /> nhËn biÕt ¸nh s¸ng cña ch©n lÝ Ngµi lµ<br /> <br /> §øc Kit«, hä sÏ ®­îc cÊt ®i nh÷ng bãng<br /> <br /> tèi t¨m cña hä…”. Gi¸o hoµng Paul VI ®·<br /> <br /> ph¶i söa l¹i thµnh: “Ta h·y cÇu cho<br /> ng­êi Do Th¸i, Thiªn Chóa ®· nãi víi hä<br /> ®Çu tiªn. ¦íc g× hä ®­îc tiÕn triÓn trong<br /> <br /> t×nh yªu cña danh Ngµi vµ trung thµnh<br /> víi giao ­íc cña Ngµi” (4).<br /> <br /> Do nh÷ng bÊt ®ång vÒ quan ®iÓm thÇn<br /> <br /> m¹nh lªn mµ ng­îc l¹i lµ sù chia rÏ, chèng<br /> <br /> häc vµ gi¸o lÝ mµ ®Çu thÕ kØ XI, ChÝnh<br /> <br /> Vatican II lµ c«ng ®ång ®Çu tiªn trong lÞch<br /> <br /> Tin Lµnh gi¸o l¹i ra ®êi tõ c¸c linh môc<br /> <br /> ®èi vµ bÞ c« lËp nhiÒu h¬n. C«ng ®ång<br /> <br /> sö Gi¸o héi kh«ng ®­a ra bÊt cø mét sù<br /> kÕt ¸n, mét v¹ tuyÖt th«ng nµo mµ ng­êi<br /> <br /> ®øng ®Çu Gi¸o héi - Gi¸o hoµng Paul VI,<br /> cßn c«ng khai xin lçi sau ba ngµy ®¨ng<br /> <br /> quang t¹i ®Òn thê Th¸nh Phªr« :“NÕu tõ<br /> <br /> nguån gèc mét vµi sai lçi nµo ®ã cña sù<br /> <br /> ph©n c¸ch ®­îc quy cho chóng t«i, chóng<br /> t«i sÏ khiªm tèn xin lçi Thiªn Chóa vµ<br /> <br /> nh÷ng ng­êi anh em ®· nghÜ r»ng chóng<br /> t«i lµ ng­êi xóc ph¹m. §iÒu g× liªn quan<br /> ®Õn chóng t«i, chóng t«i s½n sµng tha<br /> <br /> thø…”(2). Hång y Beran ®· lªn tiÕng ngay<br /> <br /> t¹i C«ng ®ång r»ng: “T¹i n­íc t«i, xø<br /> Bohemia, Gi¸o héi ngµy nay coi nh­ ph¶i<br /> ®Òn nh÷ng téi lçi, mµ x­a kia ng­êi ta ®·<br /> <br /> nh©n danh Gi¸o héi chèng l¹i tù do, ch¼ng<br /> h¹n thiªu sèng Linh môc Jean Huss thÕ kØ<br /> XV vµ c­ìng bøc phÇn lín d©n Bohemia<br /> vµo C«ng gi¸o thÕ kØ XVII”(3).<br /> <br /> Thèng gi¸o ®· h×nh thµnh, råi thÕ kØ XVI<br /> cña C«ng gi¸o li khai. TiÕp ®ã, vua Henry<br /> <br /> VIII cña n­íc Anh võa ®­îc Gi¸o hoµng<br /> <br /> Leo X tÆng danh hiÖu “Ng­êi b¶o vÖ ®øc<br /> <br /> tin ” còng tù x­ng lµ thñ lÜnh tèi cao cña<br /> Gi¸o héi Anh gi¸o vµo n¨m 1531. VËy lµ<br /> <br /> l¹i thªm mét t«n gi¸o ph©n li n÷a. C¶<br /> <br /> C«ng gi¸o vµ c¸c t«n gi¸o ph©n li ®Òu<br /> buéc téi, ra v¹ tuyÖt th«ng lÉn nhau. Hè<br /> ng¨n c¸ch gi÷a C«ng gi¸o vµ c¸c t«n<br /> <br /> gi¸o cïng thê Chóa Kit« ngµy cµng s©u<br /> h¬n, réng h¬n. C«ng ®ång Vatican II<br /> muèn lÊp hè ng¨n c¸ch ®ã víi c¸ch nh×n<br /> nhËn «n hßa h¬n: “NhiÒu ph©n rÏ trÇm<br /> <br /> 2. Theo: Lui Accattoli. Quand le Pape Demande<br /> Pardon, Albin Michel, 1998, p. 50.<br /> 3. Theo: NguyÔn ThÕ Tho¹i. Gi¸o héi ®i trong nh©n<br /> lo¹i, l­u hµnh néi bé, 1994, tr. 514.<br /> 4. Theo: Lui Accattoli. Quand le Pape Demande<br /> Pardon, Albin Michel, 1998, p. 44.<br /> <br /> Ph¹m Huy Th«ng. C«ng ®ång Vatican II…<br /> <br /> 67<br /> <br /> träng h¬n vµ nhiÒu céng ®oµn ®¸ng kÓ ®·<br /> <br /> lÜnh vùc tri thøc kh¸c nhau: lÜnh vùc ®øc<br /> <br /> Gi¸o héi C«ng gi¸o, mµ ®«i khi còng t¹i<br /> <br /> c¸c kÜ thuËt vµ c¸c bé m«n v¨n hãa nh©n<br /> <br /> hoµn toµn li khai khái sù hiÖp th«ng víi<br /> lçi nh÷ng ng­êi ë c¶ hai bªn. VËy ngµy<br /> nay, nh÷ng ng­êi sinh tr­ëng trong c¸c<br /> <br /> céng ®oµn Êy vµ thÊm nhuÇn ®øc tin n¬i<br /> Chóa Kit« kh«ng thÓ bÞ kÕt téi chia rÏ vµ<br /> Gi¸o<br /> <br /> héi C«ng gi¸o kÝnh träng, yªu<br /> <br /> th­¬ng hä nh­ anh em” (HN,3).<br /> <br /> Víi c¸c t«n gi¸o ngoµi Kit« gi¸o tr­íc<br /> <br /> ®©y th­êng bÞ Gi¸o héi C«ng gi¸o coi lµ<br /> <br /> “®¹o rèi”, “®¹o l¹c” v× chØ cã C«ng gi¸o<br /> míi lµ “®­êng vµ sù thËt ®­a tíi ch©n lÝ”.<br /> Quan niÖm nµy ®· bÞ c¸c t«n gi¸o kh¸c<br /> <br /> chØ trÝch, phª ph¸n. §Ó cã thÓ ®èi tho¹i<br /> <br /> ®­îc víi c¸c t«n gi¸o, C«ng ®ång Vatican<br /> <br /> II ®· nh×n nhËn nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña<br /> c¸c t«n gi¸o kh¸c: “Gi¸o héi C«ng gi¸o<br /> kh«ng hÒ phñ nhËn nh÷ng g× lµ ch©n<br /> <br /> thËt vµ th¸nh thiÖn n¬i c¸c t«n gi¸o ®ã.<br /> <br /> Víi lßng kÝnh träng ch©n thµnh, Gi¸o<br /> héi xÐt thÊy ph­¬ng thøc hµnh ®éng vµ<br /> <br /> lèi sèng, nh÷ng huÊn giíi vµ gi¸o thuyÕt<br /> <br /> tin vµ lÜnh vùc lÝ trÝ. Gi¸o héi kh«ng cÊm<br /> lo¹i dïng nh÷ng nguyªn lÝ vµ ph­¬ng<br /> ph¸p riªng trong ph¹m vi cña m×nh; do<br /> <br /> ®ã, gi¸o héi nh×n nhËn sù tù do chÝnh<br /> ®¸ng nµy vµ x¸c nhËn sù tù trÞ hîp ph¸p<br /> cña v¨n hãa, nhÊt lµ khoa häc” (MV, 59).<br /> <br /> Sø ®iÖp göi giíi trÝ thøc do Hång y P.<br /> Leger<br /> <br /> ®äc<br /> <br /> h«m<br /> <br /> bÕ<br /> <br /> m¹c<br /> <br /> C«ng<br /> <br /> ®ång<br /> <br /> Vatican II (8/12/1965) cßn kh¼ng ®Þnh râ<br /> <br /> rµng h¬n, Gi¸o héi kh«ng chèng ®èi,<br /> kh«ng lo¹i trõ mµ cßn hîp t¸c: “Con<br /> <br /> ®­êng quý vÞ còng lµ con ®­êng cña<br /> <br /> chóng t«i. §­êng lèi cña quý vÞ kh«ng<br /> <br /> bao giê xa l¹ víi ®­êng lèi cña chóng<br /> t«i. Chóng t«i lµ nh÷ng ng­êi b¹n ®ång<br /> <br /> hµnh cïng ®­îc kªu gäi ®Ó t×m kiÕm nh­<br /> quý vÞ, cïng chia sÎ mÖt nhäc víi quý vÞ,<br /> cïng<br /> <br /> chung<br /> <br /> tiÕng<br /> <br /> th¸n<br /> <br /> phôc<br /> <br /> nh÷ng<br /> <br /> thµnh qu¶ cña quý vÞ vµ nÕu cÇn, cã thÓ<br /> khÝch lÖ khi quý vÞ n¶n chÝ vµ thÊt b¹i”(5).<br /> <br /> Ngay víi nh÷ng quan ®iÓm v« thÇn<br /> <br /> kia, tuy r»ng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c víi chñ<br /> <br /> lu«n ®èi lËp víi Gi¸o héi nh­ n­íc víi<br /> <br /> th­êng ®em l¹i ¸nh s¸ng cña ch©n lÝ.<br /> <br /> còng ®­îc xem xÐt thËn träng h¬n trªn<br /> <br /> tr­¬ng mµ Gi¸o héi duy tr×, nh­ng còng<br /> Ch©n lÝ chiÕu soi cho hÕt th¶y mäi ng­êi”<br /> (NK, 2).<br /> <br /> Mét sù thay ®æi cña Gi¸o héi C«ng<br /> <br /> gi¸o lµ th¸i ®é ®èi víi khoa häc. Thêi<br /> Trung cæ, nh÷ng “Tßa ¸n dÞ gi¸o” ®­îc<br /> <br /> Gi¸o héi thµnh lËp ®Ó xÐt xö nh÷ng nhµ<br /> khoa häc, c¸c nhµ t­ t­ëng cã quan ®iÓm<br /> tr¸i víi Kinh Th¸nh. Nhµ b¸c häc Galilei<br /> <br /> (1564-1642) khi nãi vÒ sù chuyÓn ®éng<br /> cña tr¸i ®Êt, triÕt gia R. Descartes (15961650) ®Ò cao<br /> <br /> gi¸ trÞ cña duy lÝ ®Òu bÞ<br /> <br /> Gi¸o héi lªn ¸n nÆng nÒ. §Æc biÖt, cã<br /> nh÷ng nhµ khoa häc bÞ kÕt ¸n ®­a lªn<br /> giµn háa thiªu nh­ Jordano Bruno, Jean<br /> <br /> Hus… §Õn C«ng ®ång Vatican II, th¸i ®é<br /> cña Gi¸o héi ®· thay ®æi h¼n:<br /> <br /> “Cã hai<br /> <br /> löa, giê ®©y víi C«ng ®ång Vatican II<br /> tinh thÇn ®èi tho¹i h¬n lµ lo¹i trõ: “Gi¸o<br /> héi vÉn cè g¾ng t×m hiÓu nh÷ng nguyªn<br /> <br /> nh©n chèi bá Thiªn Chóa tiÒm Èn trong<br /> <br /> t©m trÝ nh÷ng ng­êi v« thÇn vµ ý thøc<br /> <br /> ®­îc tÇm quan träng cña nh÷ng vÊn ®Ò<br /> do v« thÇn kh¬i lªn vµ v× yªu th­¬ng mäi<br /> <br /> ng­êi, nªn Gi¸o héi thÊy cÇn ph¶i cøu<br /> xÐt nh÷ng nguyªn nh©n Êy kÜ l­ìng vµ<br /> s©u xa h¬n” (MV, 21).<br /> <br /> Theo quan niÖm thÇn häc C«ng gi¸o<br /> <br /> cæ ®iÓn th× chØ cã n­íc Trêi vµ linh hån<br /> <br /> con ng­êi lµ th¸nh thiªng, cao quý cßn<br /> <br /> thÕ gian vµ x¸c thÞt con ng­êi th× ®ång<br /> nghÜa víi téi ma quû. Gi¸o héi p hong<br /> <br /> 5. Th¸nh C«ng ®ång Vatican II, Gi¸o hoµng Häc<br /> viÖn §µ L¹t, 1972, tr. 892.<br /> <br /> 67<br /> <br />