CT nội soi đại tràng ảo giá trị trong tầm soát K đại tràng và tổn thương ngoài đại tràng

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> CT NỘI SOI ĐẠI TRÀNG ẢO GIÁ TRỊ TRONG TẦM SOÁT<br /> K ĐẠI TRÀNG VÀ TỔN THƯƠNG NGOÀI ĐẠI TRÀNG<br /> Võ Nguyễn Thành Nhân*, Trần Lãm*, Đinh Minh Trọng Nghĩa*, Phan Thanh Hải*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Nội soi đại tràng là phương pháp tốt nhất để tầm soát và chẩn đoán bệnh lý đại tràng nhưng có<br /> nhiều nguy cơ cho bệnh nhân. Cùng với sự phát triển của CT đa dãy, CT nội soi đại tràng ảo ra đời và dần thay<br /> thế nội soi đại tràng trong việc tầm soát K đại tràng.<br /> Mục đích: Đánh giá CT nội soi đại tràng ảo (CT NSDTA) trong việc tầm soát ung thư đại tràng ở những<br /> người không có triệu chứng. Ngoài ra còn phát hiện được nhiều bệnh lý ở các cơ quan khác khi thực hiện CT nội<br /> soi đại tràng ảo.<br /> Dữ liệu và phương pháp: Hồi cứu những trường hợp CT NSĐTA thực hiện tại phòng CT trung tâm<br /> chẩn đoàn Y khoa MEDIC từ 5-1-2011 đến 5-10-2011 có tổng cộng 71 trường hợp. Những trường hợp nào có<br /> tổn thương đại tràng trên CT đều có thực hiện nội soi đại tràng. Đánh giá số tổn thương các cơ quan khác trong<br /> ổ bụng khi chụp CT NSDTA.<br /> Kết quả: Tổng số bệnh nhân 71 bao gồm 25 nam và 46 nữ. Tuổi trung bình 56 tuổi. Số trường hợp phát<br /> hiện polyp đại tràng và K đại tràng 4 trường hợp chiếm 5,6%, viêm và túi thừa đại tràng 6 trường hợp chiếm<br /> 8,4%. Các tổn thương ngoài đại tràng gồm gan – thận – cơ quan sinh dục 31 trường hợp chiếm 43,6%.<br /> Bàn luận: CT NSDTA ngài việc tầm soát ung thư (polyp) nó còn giúp chẩn đoán giai đoạn trong các<br /> trường K đại tràng và có thể phát hiện bệnh lý ngoài đại tràng >40% các tường hợp.<br /> Kết luận: CT NSDTA là phương pháp tốt để tầm soát ung thư đại tràng, thực hiện an toàn và hiệu quả.<br /> Ngoài ra CT NSDTA còn phát hiện nhiều thương tổn khác ngoài đại tràng giúp BS lâm sàng không bỏ sót bệnh<br /> và giúp đánh giá mức độ lan rộng và di căn trong trường hợp ung thư đại tràng.<br /> Từ khóa: CT nội soi đại tràng ảo, tầm soát K đại tràng.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CT COLONOGRAPHY IN SCREENING COLON CANCER AND EXTRACOLONIC FINDINGS<br /> Vo Nguyen Thanh Nhan, Tran Lam, Dinh Minh Trong Nghia, Phan Thanh Hai<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 371 - 374<br /> Purpose: To evaluate the role of CT colonography (CTC) in screening colon cancer in asymptomatic<br /> patients. The CTC also helps to detect another coincident abdominal diseases.<br /> Method: Retrospective study 71 patients were performed CTC at Medic Medical Center from Jan 05th 2011<br /> to Oct 05th 2011. All patients who had colon lesions on CTC were performed Optical Colonoscopy.<br /> Result: Study group included 71 patients, 25 males and 46 females, mean age 56 yrs: 4 patients (5.6%) had<br /> polyps and colon cancer.6 patients (8.4%) had diverticulum and colitis. Disease of other intraabdominal organs<br /> (Liver, Kidney and Genital organ): 31 patients (43.6%).<br /> Conclusion: CTC is a good examination for screening colon cancer. CTC is minimal invasive method, it is<br /> Trung tâm Chẩn Đoán Y Khoa MEDIC<br /> Tác giả liên lạc: BS. Võ Nguyễn Thành Nhân<br /> *<br /> <br /> ĐT: 0913 717 350<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân 2012<br /> <br /> Email: nhanmedic@gmail.com<br /> <br /> 371<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> can be done easily and safely. CTC is helpful in detected and staging colon cancer. Furthermore, it helps to detect<br /> another coincident abdominal diseases.<br /> Key words: Screening colon cancer, CTC, CT colonography.<br /> <br /> GIỚI THIỆU CT NỘI SOI ĐẠI TRÀNG<br /> ẢO (CT NSDTA)<br /> Nội soi đại tràng là phương pháp tốt nhất<br /> để tầm soát và chẩn đoán bệnh lý đại tràng.<br /> Nhưng khi thực hiện nội soi đại tràng thì có<br /> những nguy cơ và gây bệnh nhân khó chịu.<br /> Với sự phát triển của các phương tiện chần<br /> đoán hình ảnh, CT NSDA ra đời hơn hai mươi<br /> năm trước(6) nhưng giá trị chần đoán còn hạn<br /> chế. Ngày nay với sự phát triển của các thế hệ<br /> máy CT đa dãy giúp chụp với những lát hình<br /> mỏng và lấy toàn bộ dữ liệu hình ảnh CT ổ<br /> bụng trong một nhịp thở cùng với sự phát<br /> triển của các phần mềm giúp chẩn đoán do đó<br /> làm giảm các xảo ảnh trên các hình 2D và<br /> 3D(5). CT NSDTA có thể chẩn đoán được các<br /> thương tổn polyp 5mm thời gian thực hiện<br /> nhanh và không gây khó chịu cho bệnh<br /> nhân(1).<br /> <br /> KỸ THUẬT CT NỘI SOI ĐẠI TRÀNG ẢO<br /> Chuẩn bị ruột<br /> Chuẩn bị ruột cho bệnh nhân khi thực<br /> hiện nội soi đại tràng ảo rất quan trọng vì việc<br /> này ảnh hưởng rất nhiều đến kết quả. Nếu<br /> chuẩn bị không tốt, nếu còn nhiều phân và<br /> dịch trong lòng ruột gây hạn chế và sai lầm<br /> khi đọc kế quả(1,2,6,7).<br /> Bệnh nhân thường được chuẩn bị ruột trước<br /> 12-24 giờ trước khi chụp CT gồm chế độ ăn<br /> nhiều dịch và ít chất xơ. Dùng thuốc nhuận<br /> trường: thường dùng sodium phosphate (Fleet<br /> phosphor soda) 45ml pha với 500ml nước uống<br /> trong vòng 30 phút và uống thêm 2 lít nước<br /> trong vòng 2 giờ(6).<br /> Thời gian dùng: Buổi chiều ngày trước<br /> chụp CT NSDTA, thường dùng vào lúc 5 giờ<br /> chiều và hẹn chụp CT NSDTA vào 5-10 giờ<br /> sáng hôm sau(6).<br /> <br /> 372<br /> <br /> Thông số chụp CT<br /> Các trường hợp được chụp với máy CT<br /> Aquilion 64: độ dày các lát hình 0,5mm, tái tạo<br /> 1mm, thời gian một vòng quay 0,5 giây, Hiệu<br /> điện thế 120K, cường độ dòng điện 200mA.<br /> Trường khảo sát M (320mm). Thực hiện trước và<br /> sau khi tiêm thuốc cản quang và ở hai tư thế<br /> nằm ngửa và nằm sấp(7).<br /> Trước khi thực hiện chụp CT thì bệnh<br /> nhân được bơm hơi (CO2) và lòng đại tràng để<br /> làm căng lòng đại tràng và tạo tương phản khi<br /> thực hiện nội soi ảo. Thường bơm khoảng 3-4<br /> lít với áp thực khoảng 20mmHg, tốc độ<br /> khoảng 1-1,5 lít phút(3,4,6).<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Tổng cộng có 71 trường hợp nội soi đại<br /> tràng ảo được thực hiện từ 5-1-2011 đến 5-102011 trong đó có 46 nữ và 25 nam, Tuổi trung<br /> bình 56, tuổi lớn nhất 91 tuổi và nhỏ nhất 27tuổi.<br /> Trong đó có 3 trường hợp polyp đại tràng và 1<br /> trường hợp K trực tràng. Cả bốn trường hợp này<br /> đều được nội soi đại tràng và giải phẫu bệnh xác<br /> định (100% chính xác). Ba trường hợp viêm đại<br /> cũng được xác định bằng nội soi và điều trị có<br /> kết quả tốt. Ba trường hợp túi thừa đại tràng thì<br /> không được xác định bằng nội soi.<br /> Khi thực hiện CT NSDTA thì dữ liệu ta có<br /> được giống nhưng CT có tiêm thuốc cản quang<br /> nên có thể chẩn đoán tốt các bệnh lý khác ngoài<br /> đại tràng nếu có. Trong 71 thực hiện CT nội soi<br /> đại tràng ảo chúng tôi phát hiện được 31 trường<br /> hợp có tổn thương ngoài đại tràng, chiếm 43,6%.<br /> Trong đó tổn thương gan có 20 trường hợp<br /> gồm: gan nhiễm mỡ, nang gan, hemangioma<br /> gan và hamartoma. Có 8 trường hợp có tổn<br /> thương thận: thận ứ nước, sỏi thận và nang<br /> thận. Ngoài ra còn có ba trường hợp có u xơ tử<br /> cung và nang buồng trứng.<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Polyp đại tràng ngang kích thước 3mm. Thương tổn có bắt thuốc cản quang ở hình 2D.<br /> <br /> Thương tổn chồi sùi trong trực tràng khi thực hiện nội soi ảo và cũng thấy rõ khuyết lòng đại tràng trên hình tái<br /> tạo khung đại tràng<br /> xâm lấn, lan rộng và di căn trong trường hợp K<br /> BÀN LUẬN<br /> đại trực tràng. Vì CT là phương tiện rất tốt để<br /> Kết quả nghiên cứu của chúng tôi có trường<br /> chẩn đoán và phân độ trong các thường hợp có<br /> hợp polyp và k trực tràng chiếm 5,6% và cả 4<br /> hạch hay di căn xa. Một số nghiên cứu chỉ ra<br /> trường hợp này đều được xác định ngay sau đó<br /> rằng CT NSDTA có tiêm thuốc cản quang có<br /> (trong vòng 3 ngày) bằng nội soi đại tràng thật<br /> khả năng đánh giá độ xâm lấn thành 83% và di<br /> kết quả chính xác. Như vậy CT NSDTA rất có<br /> căn hạch vùng 85%(7).<br /> giá trị trong tầm soát K đại tràng. Trong nghiên<br /> Ngoài ra CT NSDTA không dùng để chẩn<br /> cứu của chúng tôi, không thực hiện nội soi toàn<br /> đoán viêm đại tràng nhưng chúng tôi vẫn có ba<br /> bộ các trường hợp sau khi làm CT NSDTA nên<br /> trường hợp viêm đại tràng. Viêm đại tràng nặng<br /> không xác định được âm tính giả (độ nhạy).<br /> và tiến triển là một trong những chống chỉ định<br /> Nhưng theo một số tài liệu CT NSDTA có thể<br /> tương đối của CT NSDTA(6).<br /> xác định các polyp kích thước từ 5mm trở lên có<br /> Khi thực hiện CT chúng tôi thực hiện cũng<br /> độ nhạy là 88% và đặc hiệu 72%, còn polyp có<br /> đầy<br /> đủ các thì: trước và sau khi tiêm thuốc cản<br /> kích thước từ 10mm trở lên thì có độ nhạy là<br /> quang nên giúp đánh giá rất tốt các tổn thương<br /> 93% và đặc hiệu 85%(2,7).<br /> ngoài đại tràng. Vì số lượng có hạn nên những<br /> CT NSDTA còn rất có giá trị chẩn đoán độ<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân 2012<br /> <br /> 373<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> tổn thương ngoài đại tràng của chúng tôi chỉ<br /> gồm các tổn thương ở gan, thận, tử cung và<br /> phần phụ hai bên. Tỉ lệ tổn thương ngoài đại<br /> tràng chúng tôi tìm thấy là 43,6%, việc này<br /> không thể có được khi thực hiện nội soi đại<br /> tràng thật. Một nghiên cứu cũng đưa ra rằng có<br /> 54% trường hợp có tổn thương ngoài đại tràng(4).<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> 3.<br /> <br /> CT NSDTA có khả năng thay thế NS đại<br /> tràng thật trong tầm soát K đại tràng. Nội soi đại<br /> tràng ảo thực hiện dễ dàng và ít gây biến chứng.<br /> Ở những bệnh nhân lớn tuổi có nhiều yếu tố<br /> nguy cơ NSDTA nên được lựa chọn ưu tiên.<br /> Ngoài ra CT NSDTA còn phát hiện tốt các bệnh<br /> lý không phải của đại tràng, điều này thì không<br /> thể khi thực hiện nội soi đại tràng thật.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Ghi chú: CT nội soi đại tràng ảo = CT NSDTA = CT<br /> Colonography; Nội soi đại tràng thật = Optical endoscopy<br /> <br /> 374<br /> <br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> 7.<br /> <br /> Edwards JT, Mendelson RM, Fritschi L, Foster NM, Wood C,<br /> Murray D, Forbes GM (2004). Colorectal Neoplasia Screening<br /> with CT Colonography in Average-Risk Asymptomatic Subjects:<br /> Community-based Study. Radiology, 230: 459–464.<br /> Fletcher JG, Johnson CD, Welch TJ, MacCarty RL, Ahlquist DA,<br /> Reed JE, Harmsen WS, Wilson LA (2000). Optimization of CT<br /> Colonography Technique: Prospective Trial in 180 Patients.<br /> Radiology, 216: 704–711.<br /> Johnson CD, Dachman AH (2000). CT Colonography: The Next<br /> Colon Screening Examination?. Radiology, 216: 331–341.<br /> Macari M, Nevsky G, Bonavita J, Kim DC, Megibow AJ, Babb JS,<br /> (2011). CT Colonography in Senior versus Nonsenior Patients:<br /> Extracolonic Findings, Recommendations for Additional<br /> Imaging, and Polyp Prevalence. Radiology, Volume 259,<br /> Number 3: 767-774.<br /> Mang T, Maier A, Plank C, Mueller-Mang C, Herold C, Schima<br /> W, (2007). Pitfalls in Multi–Detector Row CTColonography: A<br /> Systematic. RadioGraphics, 27: 431–454.<br /> Pickhardt PJ, Kim DH, (2010). CT Colonography: Principles and<br /> practice of virtual colonography. By Sauder Elservier: 111-112.<br /> Silva AC, Hara AK, Leighton JA, Heppell JP., (2005). CT<br /> Colonography with Intravenous Contrast Material: Varied<br /> Appearances of Colo-rectal Carcinoma. RadioGraphics, 25:<br /> 1321–1334.<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân 2012<br /> <br />