cuộc cách mạng ngược trong khoa học các nghiên cứu về sự lạm dụng lí tính: phần 1

CUỘC CÁCH MẠNG NGƯỢC TRONG KHOA<br /> HỌC: CÁC NGHIÊN CỨU VỀ SỰ LẠM DỤNG<br /> LÍ TÍNH<br /> —★—<br /> Nguyên tác: The Counter-Revolution of Science: Studies on the Abuse of Reason<br /> Tác giả: Friedrich August Hayek<br /> <br /> Người dịch: Đinh Tuấn Minh<br /> và các cộng sự<br /> Nhà Xuất Bản Tri Thức năm 2016<br /> (Tái bản 1/2017)<br /> ebook©vctvegroup<br /> 19-10-2018<br /> <br /> 1<br /> <br /> LỜI NHÀ XUẤT BẢN<br /> Xin bạn đọc lưu ý, Nhà xuất bản Tri Thức trân trọng giới thiệu<br /> cuốn sách Cuộc cách mạng ngược trong khoa học: Các nghiên cứu<br /> về sự lạm dụng lí tính (The Counter-Revolution of Science: Studies<br /> on the Abuse of Reason) của F. A. Hayek, do Đinh Tuấn Minh và<br /> các cộng sự dịch một cách đầy đủ và mạch lạc.<br /> Chúng tôi tôn trọng, nhưng không nhất thiết đồng tình với quan<br /> điểm, cách tiếp cận và lí giải riêng của tác giả về các vấn đề được đề<br /> cập đến trong cuốn sách.<br /> Chúng tôi xin lưu ý, thuật ngữ “chủ nghĩa xã hội” mà tác giả đề<br /> cập đến trong sách này không phải là “chủ nghĩa xã hội” theo quan<br /> điểm của Việt Nam.<br /> Chúng tôi mong độc giả đọc cuốn sách này như một tài liệu tham<br /> khảo với tinh thần phê phán và khai phóng.<br /> Xin chân thành cảm ơn!<br /> <br /> 2<br /> <br /> LỜI GIỚI THIỆU<br /> F. A. Hayek (1899-1992) được ghi nhận là học giả có những đóng<br /> góp to lớn cho nhiều chuyên ngành khoa học xã hội khác nhau như<br /> kinh tế lí thuyết, tâm lí lí thuyết, chính trị học, triết học về kinh tế<br /> chính trị, và lịch sử kinh tế. Nhưng điều đáng nể phục nhất ở<br /> Hayek là hầu như tất cả những đóng góp học thuật của ông đều<br /> dựa trên cùng một hệ thống phương pháp luận nhất quán do chính<br /> ông xây dựng trên nền tảng của những nhà tư tưởng tiền bối người<br /> Áo, đặc biệt là Carl Menger và Ludwig von Mises.<br /> Cuộc cách mạng ngược trong khoa học là tác phẩm Hayek trình<br /> bày đầy đủ nhất quan điểm của ông về hệ thống phương pháp luận<br /> trong lĩnh vực khoa học xã hội. Cuốn sách gồm ba phần, tương<br /> đương với ba bài luận được ông đăng trên chuyên san Economica<br /> trong giai đoạn 1941-1944. Phần đầu đưa ra những khác biệt nền<br /> tảng về đối tượng và phương pháp nghiên cứu giữa lĩnh vực khoa<br /> học xã hội và lĩnh vực khoa học tự nhiên, và lí giải tại sao việc áp<br /> dụng một cách mù quáng phương pháp nghiên cứu của lĩnh vực sau<br /> vào lĩnh vực đầu - thái độ mà ông gọi là chủ nghĩa duy khoa học<br /> (scientism) - lại dẫn đến sai lầm. Phần hai là một nghiên cứu về<br /> lịch sử tư tưởng của chủ nghĩa duy khoa học. Hayek chỉ ra rằng cái<br /> nôi của sự ngạo mạn duy khoa học là Trường Đại học Bách khoa<br /> Paris; Saint-Simon là người ươm mầm các ý tưởng của chủ nghĩa<br /> này; Auguste Comte và những người theo chủ nghĩa Saint-Simon<br /> là những người phát triển và truyền bá tư tưởng. Phần ba của cưốn<br /> <br /> 3<br /> <br /> sách là một nghiên cứu so sánh tư tưởng của hai triết gia thế kỷ<br /> XIX, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, người Đức, và Auguste<br /> Comte, người Pháp. Ông cho rằng, mặc dù hai triết gia này rất<br /> khác nhau trên phương diện triết học cũng như tuổi đời, họ lại cùng<br /> chia sẻ những quan niệm cơ bản của chủ nghĩa duy khoa học, và đó<br /> là nguyên nhân khiến cho triết lí về nhà nước của họ tương tự.<br /> <br /> ***<br /> <br /> Xét trên khía cạnh đóng góp về mặt phương pháp luận thì Phần<br /> I của cuốn sách là đáng chú ý và cũng “khó đọc” hơn cả. Trong phần<br /> này, ông tổng hợp những ý tưởng về phương pháp luận của Carl<br /> Menger và Ludwig von Mises, đưa thêm ý tưởng trung tâm của ông<br /> về sự phân hữu tri thức, để hình thành phương pháp tiếp cận, mà<br /> theo ông là đúng đắn, cho các hiện tượng xã hội.<br /> Tương tự các nhà kinh tế học Áo tiền bối, đối với Hayek, hiện<br /> tượng xã hội là kết quả của các hành động có ý thức của con người,<br /> các hành động đòi hỏi người hành động phải lựa chọn giữa nhiều<br /> mục tiêu và phương tiện mà anh ta có thể tiếp cận. Khi nói về các<br /> hiện tượng xã hội, chúng ta không nói về các thuộc tính hay các mối<br /> quan hệ vật lí của các sự vật và con người, về các phản xạ hoặc quá<br /> trình vô thức của con người, và về hành động của những người mất<br /> trí. Cái mà chúng ta quan tâm là “tất cả những thứ mà mọi người<br /> biết và tin tưởng về chính mình, về người khác, và về thế giới xung<br /> quanh, tóm lại là tất cả những hiểu biết và niềm tin về tất cả<br /> những gì quyết định hành động của con người, trong đó bao gồm cả<br /> bản thân khoa học” (tr. 44). Điều này có nghĩa là hành động của<br /> <br /> 4<br /> <br />