Đặc điểm bạch cầu, C ‐ Reactive Protein(CRP), Procalcitonin, Lactate máu trên bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết sốc nhiễm khuẩn tại khoa cấp cứu

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM BẠCH CẦU, C‐ REACTIVE PROTEIN(CRP),  <br /> PROCALCITONIN, LACTATE MÁU TRÊN BỆNH NHÂN  <br /> NHIỄM KHUẨN HUYẾT/SỐC NHIỄM KHUẨN TẠI KHOA CẤP CỨU <br /> Tôn Thanh Trà*, Bùi Quốc Thắng** <br /> <br /> TÓM TẮT  <br /> Đặt vấn đề : Nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn là bệnh lý thường gặp tại khoa cấp cứu nhất là trong <br /> điều kiện Việt Nam. Tử vong do nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn vẫn còn rất cao từ 40‐50% ở các nước <br /> phát triển và 61% ở bệnh viện Chợ Rẫy.. Đặc điểm của bạch cầu, CRP, lactate máu như thế nào khi bệnh nhân <br /> nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn vào cấp cứu? <br /> Mục tiêu nghiên cứu: Mô tả đặc điểm bạch cầu, C reactive protein (CRP), procalcitonin (PCT), lactate máu <br /> ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn tại thời điểm vào khoa cấp cứu.  <br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Bệnh nhân vào khoa cấp cứu Bệnh viện Chợ Rẫy được chẩn đoán <br /> nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn theo tiêu chuẩn của Hiệp hội nhiễm khuẩn huyết thế giới 2001 từ 1/4/2012‐<br /> 31/7/2012 sẽ được đưa vào nghiên cứu. <br /> Phương pháp: Tiến cứu, mô tả hàng loạt ca. <br /> Kết quả: Có 85 bệnh nhân đủ tiêu chuẩn đưa vào nghiên cứu trong đó có 1 bệnh nhân không theo dõi được <br /> kết quả, chúng tôi tiến hành mô tả 84 trường hợp còn lại. Tuổi trung bình là 55,45, tỉ lệ nam/ nữ là 1,3, trên 60 <br /> tuổi chiếm 39,3%. Cơ quan nhiễm khuẫn thường gặp nhất là đường tiêu hóa. Tỉ lệ vi khuẩn cấy mọc là 32,1%, vi <br /> trùng thường gặp là E coli. Tỉ lệ tử vong chung là 54,8%. Bạch cầu, CRP, PCT, lactate máu đều tăng cao trong <br /> nhóm bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn, tuy nhiên, nhóm bệnh nhân sốc nhiểm khuẩn và tử <br /> vong có tỉ lệ PCT và lactate máu cao hơn. <br /> Kết  luận:  Các  chỉ  số  bạch  cầu,  CRP,  Procalcitonin  và  lactate  máu  đều  tăng  cao  ở  bệnh  nhân  sốc  nhiễm <br /> khuẩn và nhiễm khuẩn huyết tại thời điểm vào cấp cứu. Procalcitonin máu tăng cao hơn đối với nhóm bệnh nhân <br /> sốc nhiễm khuẩn so với nhiễm khuẩn huyết và nhóm tử vong so với nhóm sống. Lactate máu không có sự khác <br /> biệt có nghĩa thống kê giữa nhóm nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn nhưng có sự khác biệt có nghĩa thống <br /> kê giữa nhóm sống và nhóm tử vong. <br /> Key words: Sốc nhiễm khuẩn, nhiễm khuẩn huyết, khoa cấp cứu <br /> <br /> ABSTRACT <br /> FEATURES OF LEUCOCYTE, C ‐ REACTIVE PROTEIN (CRP), PROCALCITONIN, LACTATE  <br /> IN SEPSIS AND SEPTIC SHOCK AT EMERGENCY DEPARTMENT ADMISSION <br /> Ton Thanh Tra, Bui Quoc Thang <br />  * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 279 ‐ 283 <br /> Background: Sepsis and septic shock are common conditions to emergency department. The mortality is still <br /> very  high  40‐50%  in  developed  countries  and  higher  in  developing  countries.  How  to  detect  early  and  what <br /> investigations should be done in emergency department? Should we do leucocyte, CRP, PCT, lactate in serum as <br /> routine tests at emergency department? <br /> Objectives:  Describe  the  features  of  leucocyte,  CRP,  Procalcitonin  and  lactate  in  sepsis  and  septic  shock <br /> patients to emergency department. <br /> * Khoa Cấp cứu, bệnh viện Chợ Rẫy  **Bộ môn Hồi sức‐ cấp cứu‐ Chống độc, Đại học y dược TP HCM <br /> Tác giả liên lạc: ThS. Tôn Thanh Trà  ĐT: 0903673451 <br /> Email: tonthanhtra@yahoo.com <br /> <br /> Nhiễm<br /> <br /> 279<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Method and participants: Prospective, case series. <br /> Result : 85 patients were enrolled, 1 excluded, the average age was 55.45, male to female 1.3/1, The age older <br /> than 60  was 39.3%, positive  culture  was  32.1%  with  E.  coli  was the  most  common  cause.  The  mortality was <br /> 54.8%.  Leucocyte,  CRP,  PCT  and  lactate  were  higher  than  normal  ranges.  PCT  in  sepsis  12.6ng/dl,  in  septic <br /> shock 16 ng/dl, in died group 17.9 ng/ dl in survival group 13.28 and Lactate in sepsis 50.4 mg/dl, septic shock 49 <br /> mg/dl, in survival group 28.1 mg/dl and died group 68.2 mg/dl. <br /> Conclusion  :  Leucocyte,  CRP,  procalcitonin,  lactate  are  higher  than  normal  in  sepsis  and  septic  shock <br /> patients. The PCT is higher in septic shock to sepsis and the death group to survival group. The lactate is not <br /> significant difference in sepsis and septic shock but significant difference in survival group and death group. <br /> Key words: Sepsis, septic shock, emergency department. <br /> xét nghiệm CRP, PCT và lactate máu. Bệnh nhân <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> sẽ  được  thực  hiện  cấy  máu,  kháng  sinh  đồ,  sử <br /> Nhiễm  khuẩn  huyết  và  sốc  nhiễm  khuẩn  là <br /> dụng  kháng  sinh  theo  kinh  nghiệm,  đặt  đường <br /> bệnh  lý  thường  gặp  tại  khoa  cấp  cứu.  Tỉ  lệ  tử <br /> truyền  tĩnh  mạch  trung  tâm  và  thực  hiện  liệu <br /> vong  trong  nhiễm  khuẩn  huyết  và  sốc  nhiễm <br /> pháp hướng đến đạt đích sớm theo hướng dẫn <br /> khuẩn  rất  cao  từ  40‐50%  ở  các  nước  phát  triển <br /> của  SSC  2008.  Sau  đó  được  nhập  vào  các  khoa <br /> như Mỹ(9) và cao hơn ở các nước đang phát triển <br /> lâm  sàng  và  được  theo  dõi  kết  quả  cuối  cùng <br /> như  ở  Việt  Nam.  Theo  nghiên  cứu  của  tác  giả <br /> dựa vào hồ sơ lưu trữ.  <br /> Phạm  Thị  Ngọc  Thảo  năm  2013  tại  Bệnh  viện <br /> KẾT QUẢ  <br /> Chợ Rẫy, tỉ lệ tử vong là 61% ở bệnh nhân nhiễm <br /> Có 85 bệnh nhân được đưa vào nghiên cứu, <br /> khuẩn huyết nặng(8). Việc phát hiện sớm, điều trị <br /> kháng sinh kịp thời, thực hiện các thủ thuật hồi <br /> trong  đó  có  1  bệnh  nhân  không  theo  dõi  được <br /> sức tích cực có tác dụng cải thiện tỉ lệ sống còn. <br /> kết quả cuối cùng, chúng tôi tổng hợp số liệu của <br /> Ngoài các xét nghiệm thường qui cần thực hiện <br /> 84 trường hợp còn lại như sau: <br /> tại  cấp  cứu,  có  cần  thực  hiện  các  xét  nghiệm <br /> Đặc điểm dịch tể học, cơ quan tổn thương <br /> CRP, Proalcitonin, lactate máu tại thời điểm cấp <br /> và tác nhân gây bệnh  <br /> cứu  hay  không  và  vai  trò  của  nó  như  thế  nào <br /> Tuổi  trung  bình  55,45  tuổi,  thấp  nhất  là  17, <br /> trong điều trị và theo dõi. <br /> cao  nhất  là  95,  tập  trung  nhiều  nhất  ở  lứa  tuổi <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> >60 chiếm 39,3%. <br /> Mô tả đặc điểm của Bạch cầu, CRP, PCT và <br /> Bảng 1:Phân bố theo nhóm tuổi như sau  <br /> lactate  máu  tại  thời  điểm  vào  khoa  cấp  cứu  ở <br /> Tuổi<br /> Số lượng<br /> Tỉ lệ %<br /> 17-20<br /> 3<br /> 3.6<br /> bệnh  nhân  nhiễm  khuẩn  huyết  và  sốc  nhiễm <br /> 21-40<br /> 19<br /> 22.6<br /> khuẩn . <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Tiến cứu, mô tả hàng loạt ca. <br /> Bệnh  nhân  được  chẩn  đoán  nhiễm  khuẩn <br /> huyết,  sốc  nhiễm  khuẩn  nhập  khoa  Cấp  cứu <br /> bệnh viện Chợ Rẫy từ 1/4/2012 ‐ 31/7/2013. <br /> Qui  trình  nghiên  cứu:  Bệnh  nhân  vào  khoa <br /> cấp  cứu  trong  thời  gian  nghiên  cứu  có  đủ  tiêu <br /> chuẩn  lựa  chọn  sẽ  được  đưa  vào  nghiên  cứu. <br /> Tiến  hành  khai  thác  bệnh  sử,  khám  lâm  sàng, <br /> thực hiện các xét nghiệm thường qui đồng thời <br /> <br /> 280<br /> <br /> 41-60<br /> >60<br /> Tổng<br /> <br /> 29<br /> 33<br /> 84<br /> <br /> 34.5<br /> 39.3<br /> 100<br /> <br /> Tình trạng bệnh nhân khi vào viện  <br /> 49/84  (57%)  bệnh  nhân  vào  cấp  cứu  trong <br /> tình trạng sốc cần phải hồi sức ngay lập tức, có <br /> 27  trường  hợp  đã  được  sử  dụng  vận  mạch  ở <br /> tuyến trước, không có trường hợp nào được đặt <br /> catheter tĩnh mạch trung tâm. <br /> Tỉ  lệ  có  sử  dụng  các  biện  pháp  cấp  cứu  ở <br /> tuyến trước là 71/84 (84,5%). Trong 71 bệnh nhân <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> do tuyến trước chuyển đến có 28/71(39,4%) bệnh <br /> nhân  trong  tình  trạng  sốc,  chưa  được  hồi  sức <br /> đúng mức trên đường chuyển viện.  <br /> Bảng 2: Tình trạng bệnh nhân khi vào cấp cứu  <br /> Bệnh nhân<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỉ lệ<br /> <br /> Tự đến<br /> Tuyến trước chuyển đến: sốc<br /> Tuyến trước chuyển đến: ổn<br /> định huyết động<br /> Tổng<br /> <br /> 13<br /> 28<br /> <br /> 15,5<br /> 33,3<br /> <br /> 43<br /> <br /> 51,2<br /> <br /> 84<br /> <br /> 100<br /> <br /> Như vậy, số bệnh nhân tự đến hoặc đến cấp <br /> cứu  trong  tình  trạng  sốc  cần  phải  được  hồi  sức <br /> tích cực ngay lập tức còn khá cao mặc dù bệnh <br /> nhiễm khuẩn huyết hay sốc nhiễm khuẩn là rất <br /> nặng. <br /> <br /> Tiêu điểm nhiễm trùng <br /> Hai cơ quan thường gặp nhất là đường tiêu <br /> hóa và đường hô hấp chiếm 54% trong tổng số <br /> bệnh nhân nghiên cứu. <br /> Bảng 3: Tiêu điểm nhiễm khuẩn  <br /> Tiêu điểm nhiễm trùng<br /> Tiêu hóa<br /> Hô hấp<br /> Đường mật<br /> Mô mềm<br /> Không rõ<br /> Đường tiết niệu<br /> Màng não<br /> Tổng<br /> <br /> Số lượng<br /> 29<br /> 25<br /> 10<br /> 10<br /> 5<br /> 4<br /> 1<br /> 84<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 34,5<br /> 29,8<br /> 11,9<br /> 11,9<br /> 5,9<br /> 4, 7<br /> 1.1<br /> 100<br /> <br /> Bệnh lý kèm theo <br /> 33 bệnh nhân (39,3%) có bệnh lý kèm theo <br /> trong  đó  thường  gặp  là  đái  tháo  đường  (9), <br /> ung thư  (7), xơ gan (4), suy thận mạn (3), suy <br /> tim  (2),  bệnh  lý  huyết  học  (1),  tự  miễn  (1), <br /> nhiễm HIV (1). <br /> Tỉ lệ cấy mọc vi trùng <br /> Là 27/84 chiếm 32,1% <br /> Bảng 4: Các trường hợp cấy, phân lập được vi trùng  <br /> Bệnh phẩm<br /> Máu<br /> Mủ<br /> Đàm<br /> Dịch não tủy<br /> Dịch ổ bụng<br /> Tổng<br /> <br /> Nhiễm<br /> <br /> Số lượng<br /> 12<br /> 8<br /> 5<br /> 1<br /> 1<br /> 27<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 44<br /> 30<br /> 18<br /> 4<br /> 4<br /> 100<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 5: Tên vi khuẩn <br /> Tên vi khuẩn<br /> E. Coli<br /> Acinetobacter<br /> Pseudomonas<br /> Klebsiella<br /> Streptococcus<br /> Tổng<br /> <br /> Số lượng<br /> 11<br /> 10<br /> 3<br /> 2<br /> 1<br /> 27<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 41<br /> 37<br /> 11<br /> 7<br /> 4<br /> 100<br /> <br /> Tỉ lệ tử vong chung là 46/84 (54,8%)  <br /> Bảng 6: Kết quả bạch cầu, CRP, PCT, lactate máu  <br /> Xét nghiệm Trung bình<br /> Bạch cầu / ml<br /> 17320<br /> CRP mg/l<br /> 121,3<br /> 14.65<br /> Procalcitonin<br /> (ng/ml)<br /> 49.6<br /> Lactate<br /> (mmol/l)<br /> <br /> NKH Sốc Sống Tử vong<br /> 13060 19930 17630 16950<br /> 130,8 114,4 150 134,4<br /> 12,6<br /> 16 13,28 17,9<br /> 50.4<br /> <br /> 49<br /> <br /> 28,1<br /> <br /> 68,2<br /> <br /> Bảng 7: So sánh PCT và lactate máu giữa nhóm <br /> NKH và SNK  <br /> Biến<br /> PCT<br /> Lactate<br /> <br /> Nhiễm khuẩn<br /> huyết<br /> 12,6<br /> 49,6<br /> <br /> Sốc nhiễm<br /> khuẩn<br /> 16<br /> 50,4<br /> <br /> P<br />