Đặc điểm ngôn từ thơ Lý Hạ

38<br /> <br /> ng«n ng÷ & ®êi sèng<br /> <br /> sè 11<br /> <br /> (193)-2011<br /> <br /> Ng«n ng÷ víi v¨n ch−¬ng<br /> <br /> ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ th¬ lý h¹<br /> NguyÔn thÞ v©n anh<br /> (Khoa Ng÷ v¨n, §¹i häc H¶i Phßng)<br /> <br /> V i tuyên ngôn “ng n bút ph i bù p<br /> nh ng khi m khuy t cho t o hóa” (i), Lý H<br /> (790-816) ã khơi m t dòng ch y m i cho thi<br /> ca lãng m n i ư ng. Thơ ông ư c x p<br /> “ ng riêng m t cõi” b i phong cách vô cùng<br /> c áo. Ngư i i t cho ông bi t danh “Thi<br /> qu ” và xưng t ng thơ ông là “Xương C c<br /> th ”. Lý H<br /> l i 220 bài thơ, ư c ngư i i<br /> sau sưu t m t p h p trong Lý H t p. Trong ó,<br /> nhi u câu thơ c a ông ã tr thành danh cú mà<br /> th nhân ngàn i truy n t ng, như: “Hùng kê<br /> nh t thanh thiên h b ch” (Gà tr ng c t m t<br /> ti ng gáy mà thiên h b ng sáng); “Thiên<br /> như c h u tình thiên di c lão” (Tr i mà có<br /> tình, tr i cũng ph i già), v.v.<br /> ương th i, nhà thơ<br /> M c trong bài “Lý<br /> Trư ng Cát ca thi t ” ã nh n xét v thơ Lý<br /> H : “khói mây trư ng g m, không<br /> t sc<br /> thái; m t nư c mênh mang, ch ng<br /> l th tý<br /> tình; v xuân tươi t n, âu nói h t ư c nét an<br /> hòa; nét thanh khi t c a mùa thu, không tài nào<br /> sánh ư c v i phong thái; … vư n hoang i n<br /> ph , c r m i lũng, không<br /> nói cái n i<br /> ni m s u h n; kình ngao, ngưu qu xà th n,<br /> không<br /> nói v hoang n, hư o v y.<br /> "Tâm c v i l i<br /> M c, chúng tôi mong<br /> mu n góp ph n tìm hi u nét c s c c a phong<br /> cách thơ Lý H trên phương di n ngôn ng qua<br /> bài vi t này.<br /> 1. Trư c h t, có l c n thi t ph i gi i thích<br /> quan ni m c a chúng tôi v bi t danh “Qu<br /> thi” Lý H . Tên g i này n m trong m i quan<br /> h<br /> i sánh v phong cách v i “Thánh thi"<br /> Ph , "Tiên thi" Lý B ch và "Ph t thi" Vương<br /> Duy. B n nhà thơ l n i di n cho b n phong<br /> cách thơ tiêu bi u cùng t t u trong giai o n<br /> <br /> bi n chuy n t Th nh ư ng sang Trung Vãn<br /> ư ng.<br /> "Qu " không h n là ma! "Qu " trư c h t là<br /> l lùng, d bi t, là thoát li kh i cõi phàm tr n.<br /> ương th i, nhân gian truy n t ng nhi u giai<br /> tho i phi phàm v Lý H . Ông sinh ra trong<br /> m t gia ình dòng dõi tôn th t nhà ư ng<br /> nhưng gia c nh sa sút, b n hàn. B n thân ông<br /> không ư c ng thí ch b i ph m huý. Càng<br /> ngày, th ch t c a ông càng y u u i và m c<br /> b nh hi m nghèo. Sáng sáng ông cư i l a ra i,<br /> lưng eo túi g m cũ rách, g p t thơ nào l i vi t<br /> b vào túi, t i v bèn chép l i. Chính m Lí H<br /> ã nhìn th y s y u m nh c a con trai, bà th t<br /> lên: "th ng bé này n th h t tim ra m i thôi"<br /> (ii)<br /> . Ông ã v t ki t linh h n mình thành nh ng<br /> v n thơ cho n lúc ch t. Ngư i ta cho r ng 27<br /> năm c a ông nơi tr n th ch là nh g i. Ông ã<br /> v ch n “r t vui, không có n i kh ” vi t bài<br /> kí l u “B ch Ng c” cho Thư ng<br /> ( iii ).<br /> Ngư i i b t u g i Lý H b ng bi t danh<br /> “Qu thi” là vì th .<br /> Nh ng n i d n v t c th xác và tinh th n ã<br /> gây nên m t ni m bi ph n l n trong tư tư ng<br /> Lý H . Cái tâm thái s u bi c a chàng trai tr<br /> m i hai mươi xuân xanh ngay t<br /> u ã t o nên<br /> “b nh thái” trong nh ng v n thơ. ó là ti ng<br /> lòng th t ra au n: “Ngã ương nh th p b t<br /> c ý, Nh t tâm s u t như khô lan” (Ta hai<br /> mươi tu i b t c ý, t m lòng s u t t a cây lan<br /> khô héo); “Trư ng An h u nam nhi, Nh th p<br /> tâm dĩ h ” (Trư ng An có k nam nhi, hai<br /> mươi tu i lòng ã ru ng nát.) v.v.<br /> Lý H ho ng s s nh bé, t m b c a i<br /> mình và thơ ông chính là “nơi l n tr n cho tâm<br /> h n” ông. Ông t c m th y mình không ph i<br /> <br /> Sè 11 (193)-2011<br /> <br /> ng«n ng÷ & ®êi sèng<br /> <br /> ngư i trong cõi nhân gian mà ã l c vào cõi mê,<br /> m t nơi vô nh: “Ngã h u mê h n chiêu b t<br /> c" (Ta có m t linh h n mê l c, không g i v<br /> ư c n a). Cõi mê ó ng p tràn nh ng hình nh<br /> qu d . Ngư i i vì th cho r ng h n ông ã<br /> l c vào th gi i “qu ".<br /> 2. Trư ng t v ng ma qu , ch t chóc<br /> "Qu d " t cu c i Lý H ã i vào thơ<br /> ông. Nó tr thành "qu khí", thành n i ám nh<br /> ma quái, ghê r n, ch t chóc. “Qu khí” không<br /> ph i là b n ch t c a t nhiên, mà là hình nh có<br /> ư c thông qua c m nh n c a con ngư i. Th<br /> gi i th m mĩ c a Lý H là nh ng bi oán, s u<br /> mu n. Vì th thơ Lý H<br /> c bi t r t hi m t ,<br /> ng thu c ngôn ng<br /> i thư ng, ngôn ng t<br /> nhiên.<br /> “Thi trung h u qu ” là cách nh n xét khái<br /> quát thư ng g p khi c p n thơ Lý H . Qu<br /> th t, trong thơ ông, các t , ng thu c trư ng<br /> nghĩa: th gi i ma qu , cõi âm, h n ma, ch t<br /> chóc, nư c m t, máu, v.v. có t n su t ho t ng<br /> cao. Chúng tôi ã th ng kê 220 bài thơ c a Lý<br /> H , k t qu cho th y: t<br /> <br /> 啼 (khóc than) xu t<br /> <br /> hi n 30 l n, l 泪 (nư c m t): 28 l n, t 死<br /> (ch t): 27 l n, huy t 血 (máu): 23 l n, h n 魂<br /> (linh h n): 19 l n, qu 鬼 (ma): 11 l n, v.v.<br /> Ngoài ra, các t ng ph n ánh cái nhìn bi quan,<br /> như: s u 愁, h n 恨, v.v.; nh ng loài ác thú,<br /> quái<br /> <br /> n, như: giao 虺 (thu ng lu ng), long 龍<br /> <br /> (r ng), h y 蛟 (r n h mang), v.v. cũng xu t<br /> hi n dày c.<br /> Nhà thơ thư ng ng bên l cái ch t mà nhìn<br /> cu c i, em con m t c a ma qu mà nhìn<br /> nhân gian. Khi n cho ông th y quanh mình<br /> ng p tràn m t màu máu . Bài C m phúng,<br /> ông vi t: “Hi u vân giai huy t s c” (Trên làn<br /> mây s m mai toàn màu máu). V i ông, s s ng<br /> c a con ngư i ch là s t n t i. Nhưng ó là s<br /> t n t i trong ch t chóc ghê r n, linh h n và xác<br /> th t con ngư i như th ang b tuy t sương, ma<br /> qu g m nh m: “Hùng hu th c nhân h n,<br /> <br /> 39<br /> <br /> Tuy t sương o n nhân c t” (R n c nu t h n<br /> ngư i, Tuy t sương bào<br /> t xương ngư i)<br /> (Công vô xu t môn). Ngôn ng thơ Lý H làm<br /> thành th gi i c a nh ng n i ni m thê lương,<br /> c a nh ng qu h n, c a ch t chóc, c a ti ng<br /> khóc, c a nh ng âm khí rùng rùng.<br /> 3. Trư ng t v ng th n kì và siêu tư ng<br /> Bút l c c a Lý H th hi n vi c dùng t<br /> ng kh c h a hàng lo t hình tư ng thơ không<br /> có trên cõi phàm. M t th gi i c a nh ng câu<br /> chuy n th n tho i, giai tho i, ng ngôn, c tích.<br /> Kh o sát thơ Lý H , chúng tôi nh n th y a<br /> ph n các i n ng ư c ông s d ng có ngu n<br /> g c t các sách Nam hoa kinh (Trang T ), Sơn<br /> h i kinh (Hoài Nam T - Lưu An i Hán), Lã<br /> th xuân thu (Lã B t Vi i T n), Th p châu kí<br /> ( ông Phương Sóc i Hán), Sưu th n kí (Can<br /> B o i T n), Thu t d kí (Nhi m Ph ng i<br /> Lương), v.v. T t c nh ng i n ng y, làm<br /> thành th gi i th n tho i, th gi i truy n thuy t<br /> trong thơ ông. Có nh ng i n ng ư c ông<br /> dùng nhi u l n các bài thơ khác nhau. Tuy<br /> nhiên, ông thư ng không l p l i v ngôn t y,<br /> mà luôn tìm cách làm m i các i n ng .<br /> Trong sách Nam hoa kinh, Trang T có k<br /> câu chuy n Trư ng Ho ng ch t<br /> t Th c,<br /> ngư i ta chôn máu xu ng t, 3 năm sau bi n<br /> thành ng c bích. i n này ư c Lý H s d ng<br /> hai l n:<br /> - Bài: Dương Sinh thanh hoa t th ch nghiên<br /> ca, ông vi t: “Ám sái Trư ng Ho ng linh huy t<br /> ngân” (Dòng m c en như v t máu l nh c a<br /> Trư ng Ho ng);<br /> - Bài Thu lai 秋來 (Thu n) ông vi t: “H n<br /> huy t thiên niên th trung bích” (Máu h n ngàn<br /> năm hóa thành ng c bích trong lòng t).<br /> i kèm v i các i n ng là c m t th gi i<br /> s ng ng các nhân v t thu c th gi i th n<br /> tho i, truy n thuy t, như: N Oa, Th n u, Ngô<br /> Ch t, Hàn Th , Giang Nga, T N , Dao Cơ,<br /> Tương Phi, T n Nga, B ch , Qu m u, v.v.<br /> Tương ti n t u 將進酒 là m t th tài ca vũ<br /> trong khi dâng rư u có t<br /> i Hán. Cùng nhan<br /> thơ c nh c ph trên, nhà thơ lãng m n Lí<br /> <br /> 40<br /> <br /> ng«n ng÷ & ®êi sèng<br /> <br /> B ch khi xưa m i d ng l i<br /> vi c: “phanh<br /> dương, t ngưu th vi l c” (n u dê, gi t trâu<br /> cùng nhau vui), còn Lý H thì vươn lên t ng<br /> mây mà tiêu dao: “phanh long, bào phư ng,<br /> ng c ch kh p” (n u r ng, nư ng phư ng,<br /> khi n cho nh ng t ng m tr ng như ng c sôi<br /> lên nghe như ti ng khóc). R i l y xương con<br /> r ng làm sáo, l y da cá s u làm tr ng, vui say<br /> ca hát, nh y múa: “Xuy long ch, kích à c ,<br /> H o x ca, t yêu vũ” (th i sáo làm b ng xương<br /> loài r ng, v tr ng làm b ng da cá s u, cho<br /> vũ n v i nh ng hàm răng tr ng hát ca, nh ng<br /> t m eo thon nh y múa).<br /> Xây d ng thành công nh ng hình tư ng t<br /> ch t li u c a i s ng hoàn toàn ch ng có gì xa<br /> l . Nhưng xây d ng hình tư ng t th gi i siêu<br /> th c bi u t cái hi n th c thì Lý H là m t<br /> trong s ít nhà thơ i tiên phong. Có th l y bài<br /> Lão phu thái ng c ca (Bài ca v ông lão mò<br /> ng c trai) làm minh ch ng. Vi t v cu c s ng<br /> lao kh c a nh ng ngư i lao ng tuy không<br /> ph i<br /> tài mà Lí H thư ng ch p bút, nhưng<br /> l i là tài l n c a thơ ư ng. Chúng tôi cho<br /> r ng nên t bài thơ vào trong h quy chi u v i<br /> các tác ph m c a các nhà thơ khác cùng th i<br /> th y s khác bi t trong vi c s d ng ch t li u<br /> ngôn ng<br /> xây d ng hình tư ng. Cùng vi t<br /> v nh ng ông lão cơ hàn kh n khó, B ch Cư D<br /> có M i thán ông (ông già bán than), Vi ng<br /> V t có Thái ng c hành (bài hành v ngư i mò<br /> ng c). B ch Cư D và Vi ng V t dùng l i t<br /> s , thu t k thông qua nh ng chi ti t v cu c<br /> i nh ng ông lão, nh ng ngư i lao ng v t<br /> v b các th l c cư ng hào b c hi p, chi m<br /> o t công s c. T hi n th c tr n tr i, các tác<br /> gi ã t cáo s b t công c a xã h i, t cáo các<br /> th l c th ng tr . Còn Lý H l i vi t: “ quyên<br /> kh u huy t lão phu l ” (Nư c m t ông già tuôn<br /> như quyên th máu), hay: “Lão phu cơ hàn,<br /> long vi s u, Lam khê, th y khí, vô thanh b ch.”<br /> (Ông lão ói rét [l n xu ng áy nư c], làm cho<br /> con giao long cũng c m thương s u não, Su i<br /> lam, khí nư c, tư ng như v n c không th<br /> trong l i ư c). Nh ng c m t :<br /> quyên th<br /> máu, giao long s u não u ph n ánh th gi i<br /> <br /> sè 11<br /> <br /> (193)-2011<br /> <br /> siêu th c. Chúng có ý nghĩa cư ng i u hóa<br /> n i cơ c c, l m than c a ông lão, hay nh ng<br /> ngư i dân en kh n kh . ng th i hình nh<br /> dòng su i lam (“lam khê”, “khê th y”) l i có<br /> ý nghĩa phúng thích sâu s c. ó là hình nh<br /> tư ng trưng cho b n cư ng hào ác bá.<br /> 4. Sáng t o nhi u t ng “quái ki t”<br /> Th n ng thơ ca Lý H s m ý th c r t rõ<br /> v tr ng trách c a ngư i c m bút trong vi c<br /> dùng t ng . Cùng quan ni m v i<br /> Ph :<br /> "Ng b t kinh nhân t b t hưu" (l i mà<br /> không kinh ng ư c lòng ngư i thì có ch t<br /> cũng không nguôi), Lí H không b ng lòng<br /> v i nh ng l i di n t cũ kĩ, nh ng t ng<br /> dùng nhi u n m c ã s n rách.<br /> cho m i<br /> câu, m i ch vi t ra ph i “mài vào thinh<br /> không” thì ngôn t c a nhân gian th t quá<br /> nghèo nàn và b t l c. Lý H ã tìm n vi c<br /> sáng t o ra r t nhi u cách di n<br /> t m i,<br /> nh ng cách bi u hi n khác l . ây chính là<br /> nh ng d ng công kì di u mà Lý H<br /> l i cho<br /> cu c i. Ngay c nh ng s v t ã r t i<br /> quen thu c trong i s ng con ngư i cũng<br /> ư c khoác lên mình m t v tân kì b i nh ng<br /> tên g i m i, ví d : m t tr i ư c ông g i là:<br /> "h ng kính" (gương h ng), "b ch c nh"<br /> (c nh sáng); trăng là "ng c câu" (móc câu<br /> b ng ng c); mây: “bích hoa” (hoa xanh);<br /> ki m: "ng c long" (con r ng ng c), "ng c<br /> phong" (mũi nh n ng c), cây qu : "c<br /> hương" (quê cũ), v.v.<br /> Lý H c g ng thoát kh i s dung t c, t m<br /> thư ng. Ông luôn hư ng n s mĩ l , thanh<br /> nhã b ng l i nói ví von. Cũng vì th mà vi c<br /> chú gi i thơ Lý H<br /> không ít t , ng là s<br /> thách<br /> hóc hi m i v i h u sinh.<br /> i<br /> Thanh, cu n “Lý Trư ng Cát ca thi v ng<br /> gi i” (Gi i nghĩa thơ ca c a Lý H ) c a<br /> Vương Kì ư c coi là c m nang<br /> các nhà<br /> nghiên c u i sau tìm hi u và gi i nghĩa thơ<br /> ông. Nhà nghiên c u Chu T t ng nói: “Thơ<br /> Lý H dùng ch hi m quái.” Sách Thông nhã<br /> cũng vi t: “Lý H thích dùng các ch hi m<br /> quái t o nên s c m nh trong thơ”.<br /> <br /> Sè 11 (193)-2011<br /> <br /> ng«n ng÷ & ®êi sèng<br /> <br /> Ch ng h n, bài Truy Hòa hà ng tư c kĩ có<br /> câu: “Th ch mã ngo tân yên” (ng a á n m<br /> trên làn khói m i). Trong ó "tân yên" 新烟<br /> (làn khói m i) ư c các tác gi Toàn ư ng thi<br /> chú gi i là c non. Ho c trong câu: “B ch c nh<br /> quy tây sơn, Bích hoa thư ng thi u thi u” (C<br /> du du hành) ông ã ch n cách nói "b ch c nh”<br /> 白景 ã v núi tây<br /> <br /> ch c nh hoàng hôn, dùng<br /> <br /> “bích hoa” 碧华 (hoa xanh) ch làn mây bay<br /> trong màn êm.<br /> Lý H thư ng không nhìn v n v t b ng con<br /> m t vô c m bao gi . Ông không miêu t v n<br /> v t m t cách ơn thu n theo l i ch danh, như:<br /> nh t (m t tr i), vũ (mưa), mã (ng a), huy t<br /> (máu), v.v. . M i hình nh thơ c a Lý H<br /> u là<br /> m t s c m nh n. T ó các nguyên danh g i<br /> tên s v t, hi n tư ng trong thơ Lý H thư ng<br /> ư c ính kèm các t bi u th tr ng thái hay<br /> c m xúc. Hay nói cách khác ông thư ng t ra<br /> các t ghép song ti t thay th cho t ơn. Ví<br /> d :<br /> - l 露 (h t sương) trong thơ ông là "kh p<br /> l " 泣 露 (h t sương khóc), "tàn l " 殘 露<br /> (sương tàn), "di p l " 葉露 (sương trên lá),<br /> "cam l " 甘露 (sương ng t), "phi l " 飛露<br /> (sương bay), "thanh l " 清露 (sương trong),<br /> "b c l " 薄露 (sương m ng), "hàn l " 寒露<br /> (sương l nh), "t l " 细露 (sương li ti), "quang<br /> l " 光露 (sương t a sáng), "hương l " 香露<br /> (sương thơm), "s u l " 愁露 (sương bu n), v.v.<br /> - c t 骨 (xương): "h n c t", 病骨 (xương<br /> h n), "b nh c t" 病骨 (xương m), "s u c t"<br /> 瘦骨 (xương g y), "tu n c t" 骏骨 (xương r n<br /> ch c), "hương c t"香骨 (xương thơm), v.v.<br /> Ngay c các danh t riêng cũng ư c ông<br /> thay i tránh s ơn i u. Ch ng h n, ông<br /> <br /> 41<br /> <br /> ã sáng t o ra hàng lo t t m i ch sông Ngân<br /> Hà (ho c Thiên Hà): "Vân Ph " (vư n mây),<br /> "Ngân Ph " (vư n Ngân), "Bi t Ph " (vư n<br /> chia li), "Thiên Giang" (dòng sông Tr i), v.v.<br /> Hay tên nhân v t Ngô Cương theo truy n<br /> thuy t b ph t gi g c qu trên cung trăng,<br /> ư c ông t tên m i là Ngô Ch t, nàng<br /> Thư ng Nga, tiên n trên cung trăng ư c ông<br /> g i là Tiên V ng, v.v.<br /> V phong cách ngôn ng c a Lý H , l i<br /> khen sau c a<br /> M c có th coi như m t nh n<br /> nh t ng quát: "(Lý H )… là hàng miêu du<br /> c a Li Tao, dù v nghĩa lý tuy không b ng<br /> nhưng ngôn t có ch hơn c Li Tao." [4,16]<br /> 5. Ngôn ng thơ khôi kì và di m l<br /> B y nhiêu l i ng i ca c a<br /> M c ãd n<br /> u bài vi t tư ng cũng nói h t cái v di m<br /> l , khôi kì trong thơ Lý H . Xin ng u nhiên<br /> ch n bài T u mã d n (bài ca trên vó ng a) làm<br /> minh ch ng. Bài thơ có câu: “Ngã h u t<br /> hương ki m, Ng c phong kham ti t vân” (Ta có<br /> m t thanh ki m em theo lúc t bi t quê<br /> hương, Mũi ng c có th c t lìa nh ng v ng<br /> mây). Cái cách nói “t hương ki m” 辞鄉劍<br /> (thanh gươm bi t ly) ã th t là kì. Cái l i ví von<br /> l i càng di m l : “ng c phong” 玉峰 (mũi<br /> gươm sáng như ng c) vút xé to c chín t ng<br /> mây. Các nhà thơ du hi p thư ng vi t v ki m<br /> như là bi u tư ng c a khí phách.<br /> ây, Lý H<br /> ã mư n ý c a Trang T : “(Gươm Thiên t )<br /> ti n th ng thì không gì ngăn n i… trên m cõi<br /> mây, dư i t gi ng t” (iv). B ng m y ch<br /> “kham ti t vân”, nhà thơ ã th hi n cái ý v<br /> hào s ng, cái “dũng” c a trang hi p khách li<br /> hương.<br /> bài Kh trú o n 苦昼短 (N i kh th i<br /> gian trôi nhanh), Lý H nói v ư c mong thiên<br /> c c a con ngư i là mu n níu bư c chân c a<br /> th i gian,<br /> cho th i gian ng ng trôi, và con<br /> ngư i trư ng t n vĩnh c u. Ông ã di n t cái<br /> ý thơ ó th t khôi kì, b ng cách ví th i gian như<br /> m t "con r ng" h u hình, h u nh. Ông mu n<br /> làm tráng sĩ ch t chân r ng không cho nó ch y,<br /> <br /> 42<br /> <br /> ng«n ng÷ & ®êi sèng<br /> <br /> x th t r ng không cho nó l n lên: “Ngô tương:<br /> tr m long túc, tư c long nh c” (Ta mu n:<br /> chém chân r ng, x th t r ng.) cho: “Lão gi<br /> b t t , Thi u gi b t kh c” (Ngư i già không<br /> ch t, tr con không khóc).<br /> Nét mĩ l c a nh ng hình nh thơ Lý H<br /> không ch b i s kì vĩ mà còn ư c làm nên t<br /> nh ng nét v thanh tao, u l . Khi thì c gi<br /> th y tâm h n mình cùng nhu m màu u t ch c a<br /> nh ng t ng trong bài Th c qu c huy n 屬國<br /> 弦 ( àn nư c Th c): “Phong hương vãn hoa<br /> tĩnh” (hương thơm c a hàng phong ph ng ph t<br /> trong c nh tĩnh m ch c a r ng hoa chi u tà);<br /> khi thì b n i s u bi cào xé tâm can: “Kinh<br /> th ch tr y viên ai, Trúc vân s u bán lĩnh”<br /> (Nh ng t ng á l m ch m s t l xu ng làm<br /> b y vư n c t ti ng hú bi ai, Mây trong r ng<br /> trúc l l ng như n i s u bay lưng ch ng núi).<br /> Lý H luôn tìm cách thoát kh i s dung t c,<br /> i thư ng. Ông tránh l i “tr n ngôn”, t o cho<br /> m i hình tư ng thơ v lung linh kì di u. L c<br /> Du t ng nói v i u này: “(thơ Lý H h i t )<br /> nét c m tú c a muôn nhà, s huy n di u c a<br /> ngũ s c, thích m t êm tai”. Các nhà nghiên c u<br /> trong sách Trung Qu c văn h c s<br /> i cương<br /> cũng nh n xét: “(Lý H ) ti p thu nh hư ng c a<br /> Hàn Dũ: b l i nói tr n ngôn (trong thơ), không<br /> ch u s câu thúc c a cách lu t.” [8, 282]<br /> Nhà phê bình Nghiêm Vũ t ng nói: "Thái<br /> B ch tiên tài, Trư ng Cát qu tài" 太白仙才，<br /> 長吉鬼才. Lý H ã làm thành m t i c c v i<br /> Lý B ch trong trư ng phái thơ lãng m n i<br /> ư ng. Trái v i âm hư ng d t dào, hùng tráng,<br /> mĩ l c a "Tiên thi" Lý B ch, "Qu thi" Lý H<br /> luôn mang vào trong thơ mình nh ng âm i u<br /> s u thương, bi tráng. Ch u nh hư ng t b c<br /> tranh hi n th c suy vi c a th i i, l i thêm<br /> nh ng d n v t v công danh, t t b nh, n i ni m<br /> b t c chí y âu có th c t cánh cùng h c<br /> vàng lên v i t ng tr i bao la ư c. B i th , Qu<br /> thi Lý H còn cách thoát li nào khác là i xu ng<br /> cõi âm. H n thơ Lý H l nh l o. c thơ ông,<br /> ngư i c b t giác th y rùng mình b i th gi i<br /> <br /> sè 11<br /> <br /> (193)-2011<br /> <br /> thơ ông là th gi i c a nh ng qu h n. Th<br /> nhưng, chúng ta không c m th y ghê s , mà<br /> th y lòng mình cu n xoáy b i ch m n ư c<br /> th gi i thâm sâu c a nh ng linh h n.<br /> Chú thích:<br /> (i)<br /> <br /> Năm lên b y tu i, Lý H ã khi n Hàn Dũ 韩愈<br /> ph i th t kinh b ng l i thơ t a "tuyên ngôn ngh<br /> thu t": “ i n ti n tác phú thanh ma không, Bút b<br /> t o hóa thiên vô công.” (Trư c nhà [ta] vi t v n thơ,<br /> ti ng thơ mài vào thinh không, Ng n bút [ta] b<br /> khuy t cho t o hóa, [ n m c] tr i cao cũng như<br /> ch ng có công lao).<br /> (ii)<br /> Lý Thương n, (S d): "th nhi y u ương th xu t<br /> tâm nãi dĩ nhĩ" 是兒要當嘔出心乃已耳<br /> (iii)<br /> Lý Thương n, "Lí Trư ng Cát ti u truy n": "<br /> thành B ch Ng c lâu, l p chiêu quân vi kí. Thiên<br /> thư ng sai l c, b t kh dã" 帝成白玉樓，立召君為<br /> 記。天上差樂，不苦也 (Ng c Hoàng xây xong l u<br /> B ch Ng c, l p t c tri u ngài [Lý H ] vi t bài kí.<br /> Trên thiên gi i r t vui, không có n i kh ).<br /> (iv)<br /> Trang T , “Thuy t ki m”, Nam hoa kinh, tr 316.<br /> <br /> Tài li u tham kh o<br /> 1. Nguy n Th Vân Anh, Th gi i ngh thu t<br /> thơ Lý H (Lu n văn t t nghi p i h c), 2009.<br /> 2. Lý Thương<br /> <br /> n 李商隐, Lí Trư ng Cát<br /> <br /> ti u truy n 李长吉小传.<br /> 3. Ph m Th Xuân Châu, “ nh hư ng thơ Lí<br /> H<br /> Trung Qu c và Vi t Nam”, T p chí Hán<br /> Nôm, s 6-2009.<br /> 4. Huỳnh Ng c Chi n, Lý H - Qu tài, qu<br /> thi, NXB Tr , 2001.<br /> 5.<br /> ng Trung Long, ư ng i thi ca di n<br /> bi n, Nh c L c thư xã xu t b n, H Nam, 2001.<br /> 6.<br /> M c, Lý Trư ng Cát thi ca t , b n<br /> i n t , www.zhgguwenxue.com.cn.<br /> 7. Lý H toàn t p 李贺全集 (nguyên văn<br /> ti ng<br /> Hán):<br /> b n<br /> i n<br /> t<br /> t i<br /> www.zhgguwenxue.com.cn.<br /> 8. S Nghiên c u văn h c (Trung Qu c),<br /> L ch s văn h c Trung Qu c, NXB. Văn hóa, H.,<br /> 1998.<br /> (Ban Biªn tËp nhËn bµi ngµy 17-10-2011)<br /> <br />