Đánh giá công tác dự báo khí tượng thủy văn phục vụ vận hành liên hồ chứa lưu vực sông Sê San

Nghiên c u<br /> <br /> ÁNH GIÁ CÔNG TÁC D BÁO KHÍ T NG TH Y V N PH C<br /> V V N HÀNH LIÊN H CH A L U V C SÔNG SÊ SAN<br /> Tr n Qu c Vi t<br /> Tr ng i h c Tài nguyên và Môi tr ng Hà N i<br /> Tóm t t<br /> Quy trình v n hành liên h ch a ch a trên l u v c sông Sê San ã c Th<br /> t ng Chính ph ban hành theo quy t nh s 215/Q -TTg ngày 13 tháng 2 n m 2018<br /> có ý ngh a th c ti n, vai trò c a d báo ph c v v n hành liên h ch a trong nh ng<br /> n m qua. Qua ó, ã nêu b t nh ng khó kh n, b t c p và thách th c c a công tác<br /> d báo ph c v v n hành liên h ch a, n i th ng ngu n nh ng con sông ng n, d c,<br /> thi u tr m quan tr c m a. Hi n nay l l t x y ra trên l u v c sông Sê San r t kh c li t,<br /> nh h ng tr c ti p n cu c s ng c a con ng i ng th i e d a n nh ng công<br /> trình xây d ng trên sông. Công tác d báo l trên l u v c sông Sê San nh m ph c v<br /> cho V n hành liên h ch a là r t c n thi t, nh m m b o an toàn cho công trình c ng<br /> nh tránh c hi n t ng l ch ng l vùng h l u.<br /> T khóa: V n hành; H ch a; Sê San; D báo; Khí t ng th y v n<br /> Abstract<br /> Evaluation of hydro-meteorological forecasting for inter-reservoir operation of Se<br /> San river basin<br /> The procedure of inter-reservoir operation in Se San river basin has been issued<br /> by the Prime Minister under Decision No. 215/QD-TTg of February 13, 2018. It has<br /> practical signi cance and show clearly the important role of hydro-meteorological<br /> forecasting in inter-reservoir operation over the years. It also highlights the di culties,<br /> shortcomings and challenges of forecasting activity for inter-reservoir operation,<br /> especially in the locations where the rivers are very short, sloping and there is lack of<br /> rainfall monitoring stations. Currently, oods occur in the Se San river basin, which<br /> is very erce, directly a ecting human life and threatening construction works on the<br /> river. Flood forecasting in the Se San river basin to serve inter-reservoir operation is<br /> essential, to ensure safety for the project as well as to avoid the phenomenon of ood<br /> and ood in downstream areas.<br /> Keywords: Operation; Reservoir; Se San; Forecast; Hydro-meteorology<br /> 1. M u MW), Th y i n Sê San 4 (360 MW),<br /> Sông Sê San kh i ngu n t cao Th y i n Sê San 3 (260 MW),... b i<br /> 2.517 m trên nh Ng c Linh thu c dãy v y công tác d báo khí t ng th y v n<br /> Tr ng S n. Sê San có ti m n ng th y (KTTV) óng vai trò r t quan tr ng trong<br /> i n ng th 3 c n c, sau sông à và công tác i u hành hi u qu các h ch a.<br /> h th ng sông ng Nai. Tuy nhiên, ây Nh ng n m qua, các b n tin d báo<br /> l i là dòng sông hi n có nhi u b c thang khí t ng th y v n ã góp ph n tích c c<br /> th y i n nh t v i 8 công trình. Theo ó, trong vi c gi m nh các thi t h i do thiên<br /> dòng sông này c m nh danh là “Dòng tai gây ra và c bi t trong công tác thi<br /> sông n ng l ng” v i nh ng công trình công c ng nh công tác i u hành phát<br /> th y i n l n nh : Th y i n Ialy (720 i n các nhà máy th y i n Thác Bà (t<br /> 19<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019<br /> Nghiên c u<br /> <br /> n m 1975), Hòa Bình (t n m 1980), 2.1. Nh ng quy nh c a Quy trình<br /> Tuyên Quang (t n m 2006), Lai Châu v n hành liên h ch a (QTVHLHC)<br /> (t n m 2010) và các h ch a mi n trên l u v c sông Sê San<br /> Trung, Tây Nguyên t n m 2010, Nam Trong quy t nh nêu rõ, hàng n m<br /> B t n m 2014. Chính vì v y, trong các các h : Th ng Kon Tum, k Bla 1,<br /> quy trình v n hành liên h ch a, luôn có PleiKrông, Ialy, Sê San 3, Sê San 3A, Sê<br /> m t i u quy nh v trách nhi m quan<br /> San 4 và Sê San 4A trên l u v c sông Sê<br /> tr c, d báo khí t ng th y v n ph c v<br /> San ph i v n hành theo nguyên t c th t<br /> v n hành liên h ch a.<br /> u tiên.<br /> Nh ng n m g n ây, s bi n i b t<br /> Vi c v n hành liên h ch a theo th<br /> th ng v khí h u ngày càng rõ nét và tác<br /> t u tiên là:<br /> ng m nh n Vi t Nam nói chung và<br /> c bi t Tây Nguyên nói riêng, làm cho - Mùa l : An toàn công trình, phòng<br /> thiên tai ngày càng b t th ng, ác li t h n, l h du, phát i n.<br /> tác ng tiêu c c n môi tr ng, n dân - Mùa c n: An toàn công trình, h n<br /> sinh ngày càng tr m tr ng h n, gây nhi u ch thi t h i s n xu t vùng bán ng p<br /> khó kh n và thách th c cho d báo ph c trong lòng h Ialy, m b o dòng ch y t i<br /> v v n hành liên h ch a. thi u x qua h Sê San 4A, phát i n.<br /> Trong mùa l , m b o an toàn tuy t<br /> 2. Quy trình v n hành liên h ch a<br /> trên l u v c sông Sê San i cho công trình thu i n PleiKrông<br /> và Sê San 4, không m c n c h<br /> Trong n m 2018 Th t ng Chính ch a v t cao trình m c n c l ki m<br /> ph ã ban hành m t s quy t nh quy<br /> tra v i m i tr n l có chu k l p l i nh<br /> trình v n hành liên h ch a trên các l u<br /> h n ho c b ng 5.000 n m; m b o an<br /> v c sông, trong ó có l u v c sông Sê<br /> toàn tuy t i cho công trình th y i n<br /> San. Tuy nhiên vi c th c thi các quy<br /> Ialy, Th ng Kon Tum; không m c<br /> trình này v n g p không ít khó kh n,<br /> thách th c. n c h ch a v t cao trình m c n c<br /> l ki m tra v i m i tr n l có chu k l p<br /> Quy t nh s 215/Q -TTg, ngày<br /> l i nh h n ho c b ng 1.000 n m; m<br /> 13/2/2018 ã có nh ng i u ch nh và<br /> b o an toàn tuy t i cho công trình th y<br /> có nh ng i m m i c b n so v i quy<br /> i n k Bla 1, không m cn ch<br /> trình c (Quy t nh 1182/Q -TTg, ngày<br /> 17/7/2014), nâng cao trách nhi m, s ph i v t cao trình m c n c l ki m tra v i<br /> h p gi a a ph ng và ch p; ng m i tr n l có chu k l p l i nh h n<br /> th i m b o nguyên t c l không ch ng ho c b ng 200 n m. Trong quá trình v n<br /> l , góp ph n gi m l cho h du, m b o hành h Th ng Kon Tum, PleiKrông,<br /> an toàn cho công trình và hi u qu phát Ialy và Sê San 4 ph i góp ph n m b o<br /> i n. L n ban hành này ti n b h n tr c an toàn tuy t i cho công trình th y<br /> ó, khoa h c h n, sát v i th c ti n h n i n Sê San 3, Sê San 3A, Sê San 4A,<br /> nh t ng m c n c tr c l c a các h , không m c n c h ch a v t cao<br /> có thêm quy nh cho phép các h tích trình m c n c l ki m tra v i m i tr n<br /> n c s m h n và ã mang l i hi u qu l có chu k l p l i nh h n ho c b ng<br /> kinh t r t l n. 5.000 n m.<br /> 20<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019<br />  Nghiên c u<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1: S h th ng h ch a trên sông Sê San<br /> B ng 1. Th i gian mùa l và mùa c n trên 2.2. Nh ng nguyên t c v n hành<br /> l u v c sông Sê San các h gi m l cho h du<br /> STT Th i gian M t là, không cho phép s d ng<br /> Th i gian mùa l tính t ngày 1/7 n<br /> 1 ph n dung tích h t cao trình m c n c<br /> 30/11 hàng n m<br /> Th i gian mùa c n tính t ngày 1/12 nãm dâng bình th ng n cao trình m c n c<br /> 2<br /> tr c n 30/6 n m sau l ki m tra i u ti t l khi các c a van<br /> Cùng v i ó, góp ph n c t, gi m l c a công trình x ch a tr ng thái m<br /> cho h du và không gây bi n ng dòng hoàn toàn, tr tr ng h p c bi t có quy<br /> ch y t ng t vùng biên gi i Vi t Nam nh khác.<br /> và Campuchia; h n ch thi t h i s n xu t Hai là, khi v n hành gi m l cho h<br /> vùng bán ng p trong lòng h Ialy t du ph i tuân th theo quy nh v trình t ,<br /> ngày 01/7 n ngày 30/9 hàng n m; góp ph ng th c óng, m c a van các công<br /> ph n gi m thi u tác ng tiêu c c c a h trình x , m b o không gây l nhân t o<br /> ch a Ialy t i kh n ng thoát l vùng t ng t, b t th ng e d a tr c ti p n<br /> h du sông k Bla; m b o hi u qu tính m ng và tài s n c a nhân dân khu v c<br /> phát i n. ven sông h du các h ch a.<br /> 21<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019<br /> Nghiên c u<br /> <br /> Ba là, trong th i k mùa l quy nh tình hình th i ti t, m a, l ; m c n c t i các<br /> t i Kho n 1 i u 2 c a Quy trình này, khi tr m th y v n, m c n c, l u l ng n h<br /> ch a tham gia v n hành gi m l cho h và các b n tin d báo ti p theo v n hành,<br /> du, m c n c các h ch a không c i u ti t cho phù h p v i tình hình th c t .<br /> v t m c n c cao nh t tr c l c N m là, khi k t thúc quá trình c t,<br /> quy nh t i B ng 2, tr tr ng h p quy gi m l cho h du ph i a d n m c n c<br /> nh t i i u 15 c a Quy trình này. h v cao trình m c n c tr c l quy<br /> B n là, trong quá trình v n hành ph i nh t i (B ng 2 và 3), tr tr ng h p quy<br /> th ng xuyên theo dõi, c p nh t thông tin v nh t i Ði u 15 c a Quy trình này<br /> B ng 2. M c n c cao nh t tr c l c a các h trong mùa l<br /> H Th ng Kon Tum PleiKrông Ialy Sê San 4<br /> Th i o n 01/7-30/11 01/7-30/11 01/7-31/8 01/9-30/9 01/10-30/11 01/7-30/11<br /> M c n c h (m) 1.157 569,5 511,2 513,2 514,2 214,5<br /> Ngu n: Quy t nh s 215/Q -TTg, ngày 13 tháng 02 n m 2018 c a Th t ng Chính ph<br /> B ng 3. M c n c ón l th p nh t c a các h<br /> H Th ng Kon Tum PleiKrông Ialy Sê San 4<br /> M c n c h (m) 1.156 568,2 511,2 214,3<br /> Ngu n: Quy t nh s 215/Q -TTg, ngày 13 tháng 02 n m 2018 c a Th t ng Chính ph<br /> B ng 4. M c n ct ng ng v i các c p báo ng l<br /> Sông Tr m th y v n Báo ng I (m) Báo ng II (m) Báo ng III (m)<br /> Ð k Bla Kon Tum 518,0 519,5 520,5<br /> Ð k Bla Kon Plông 592,0 593,0 594,0<br /> B ng 5. M c n c t i các tr m th y v n quy t nh v n hành các h gi m l<br /> Tr m th y v n Kon Tum Kon Plông<br /> M c n c t i tr m th y v n (m) 519,7 593,5<br /> 2.3. Nguyên t c v n hành trong v i h PleiKrông; t ngày 16/02 n<br /> mùa c n ngày 30/6 h Ialy v n hành m c<br /> Ph i v n hành các h theo nguyên t c n c h không v t cao trình 512 m;<br /> th t u tiên: các h Ialy và Sê San 4 ph i v n hành<br /> Th nh t, m b o an toàn công trình; x n c m b o h Sê San 4A có<br /> Th hai, h n ch thi t h i s n xu t n c x liên t c xu ng h du không<br /> vùng bán ng p trong lòng h Ialy t ngày nh h n 195 m 3/s, tr tr ng h p h n<br /> 16/2 - 30/6 hàng n m; hán, thi u n c nghiêm tr ng; trong<br /> Th ba, m b o duy trì l u l ng quá trình v n hành các h ph i c n c<br /> n c h du h Sê San 4A không nh vào m c n c hi n t i c a h và d báo<br /> h n 195 m3/s; dòng ch y n h trung bình 10 ngày<br /> Th t , m b o hi u qu phát i n. t i i u ch nh vi c v n hành sao cho<br /> V n hành h theo các th i k và m c n c h t i các th i i m t ng<br /> theo th i o n 10 ngày; t ngày 01/12 ng không nh h n giá tr quy nh<br /> n ngày 15/02, u tiên tích n c i trong (B ng 6)<br /> 22<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019<br />  Nghiên c u<br /> <br /> B ng 6. M c n c t i thi u các h ch a t i các th i i m<br /> Th i i m<br /> TT PleiKrông (m) Ialy (m) Sê San 4 (m) Th ng Kon Tum (m)<br /> (ngày/tháng)<br /> 1 01/12 568,7 512,2 214,5 1160,0<br /> 2 11/12 568,3 511,7 214,3 1160,0<br /> 3 21/12 568,0 510,8 214,3 1160,0<br /> 4 01/1 567,8 509,5 214,1 1160,0<br /> 5 11/1 567,5 508,1 214,1 1160,0<br /> 6 21/1 567,2 506,5 214,1 1160,0<br /> 7 01/2 567,0 504,7 213,7 1160,0<br /> 8 11/2 566,7 502,4 213,7 1160,0<br /> 9 21/2 566,4 501,8 213,7 1159,7<br /> 10 01/3 566,0 501,2 212,3 1158,1<br /> 11 11/3 564,9 500,4 .212,3 1156,4<br /> 12 21/3 563,6 499,4 212,3 1154,7<br /> 13 01/4 562,3 498,1 210,7 1152,7<br /> 14 11/4 560,8 496,9 210,7 1150,9<br /> 15 21/4 559,3 495,6 210,7 1148,7<br /> 16 01/5 557,6 494,6 210,3 1146,4<br /> 17 11/5 554,6 493,7 210,3 1144,4<br /> 18 21/5 551,4 493,0 210,3 1142,4<br /> 19 01/6 547,6 492,4 210,3 1141,6<br /> 20 11/6 543,3 491,5 210,3 1140,2<br /> 21 21/6 539,1 490,6 210,3 1139,0<br /> 22 30/6 537,0 490,0 210,0 1138,0<br /> Ngu n: Quy t nh s 215/Q -TTg, ngày 13 tháng 02 n m 2018 c a Th t ng Chính ph<br /> Trong quy trình, có riêng m t i u nhi m v b o m an toàn công trình i<br /> quy nh vi c tích n c cu i mùa l , ây v i ng i ra l nh, ng i th c hi n l nh<br /> là m t i m m i và khá quan tr ng c th và trách nhi m, th m quy n x lý các tình<br /> sau khi các h tham gia c t, gi m l cho hu ng c th trong vi c b o m an toàn<br /> h du, ch h s c ch ng tích n c công trình.<br /> trong th i k cu i mùa l , nh m nâng cao 3. Th c ti n d báo ph c v v n<br /> kh n ng tích y h c p n c cho hành liên h ch a trên sông l u v c<br /> mùa c n. sông Sê San<br /> Quy trình còn quy nh r t c th v 3.1. Trách nhi m và nhi m v d báo<br /> ch quan tr c, ch thông tin, n i<br /> Trách nhi m c a các c quan d báo<br /> dung b n tin d báo và th i l ng c p tin<br /> trong ph c v th c hi n Quy trình v n<br /> d báo khi th i ti t bình th ng và khi có<br /> hành các h ch a l u v c sông Sê San có<br /> m a, l .<br /> s khác nhau nh sau:<br /> Ngoài ra, quy trình ã quy nh c<br /> + ài Khí t ng Th y v n Khu v c<br /> th ch trách nhi m c a Tr ng Ban<br /> Tây Nguyên d báo m c n c t i các v<br /> ch o Trung ng v phòng, ch ng thiên<br /> tai, Tr ng Ban ch huy phòng, ch ng trí ki m soát l th ng l u và h l u.<br /> thiên tai và Tìm ki m c u n n các c p, ch + Trung tâm D báo KTTV Qu c gia<br /> t ch UBND t nh, B tr ng các B : Công d báo m c n c t i các v trí h l u.<br /> Th ng, Nông nghi p và phát tri n nông + Các ch h d báo m c n c h ,<br /> thôn, Tài nguyên và Môi tr ng, cùng các l u l ng n h và d ki n l u l ng x<br /> B , ngành có liên quan; quy nh trách trong 24 gi t i.<br /> 23<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019<br /> Nghiên c u<br /> <br /> B ng 7. Trách nhi m c quan th c hi n và v trí d báo ph c v v n hành liên h ch a<br /> D báo th y v n D báo h ch a<br /> QTVHLHC<br /> V trí d báo C quan d báo Các h C quan d báo<br /> k M t, k Ðài KTTV Khu v c<br /> Th ng Kon Tum, k<br /> Tô, Kon Plông, Tây Nguyên, Ðài<br /> Bla 1, PleiKrông, Ialy, Sê<br /> Sông Sê San Kon Tum KTTV t nh Kon Tum Ch h<br /> San 3, Sê San 3A, Sê San<br /> (8 h ) Trung tâm D báo<br /> Kon Tum 4, Sê San 4A<br /> KTTV Qu c gia<br /> 3.2. Th c tr ng d báo ph c v v n th i gian làm d báo.<br /> hành liên h ch a l u v c sông Sê San - Các b n tin d báo ch a c quy<br /> Công tác d báo ph c v v n hành liên nh th ng nh t v hình th c và n i dung<br /> h ch a t i Trung tâm d báo Khí t ng gây khó kh n cho c quan ch o ra quy t<br /> Th y v n Qu c gia và t i các c quan làm nh v n hành các h ch a.<br /> d báo t ng b c c u t , c i thi n - Vi c v n hành ón l và gi m l các<br /> và t ch t l ng t t. Vi c d báo ph c v h tuy ã c quy nh trong QTVHLHC<br /> v n hành liên h ch a trên các sông Sê San nh ng ch a c t p hu n, th nghi m nên<br /> c giao cho các ch h và c quan d n cu i n m 2014, các cán b d báo v n r t<br /> báo KTTV. H n n a, Tr ng Ban ch huy lúng túng, ch a hi u úng các ho t ng này.<br /> phòng ch ng thiên tai và tìm ki m c u n n - Các b n tin d báo h ch a c a các<br /> (PCTT và TKCN) c p t nh m i c giao ch h trên các l u v c sông Trung B ,<br /> quy n quy t nh vi c v n hành các h t Tây Nguyên và Nam B u không c<br /> n m 2014. Công tác d báo ph c v còn ánh giá và ch t l ng th ng không t<br /> m t s t n t i, b t c p, trong ó có: yêu c u vì các ch h u ch a có kinh<br /> - Các s li u quan tr c h ch a c nghi m d báo, th m chí nhi u h còn<br /> g i v các c quan D báo KTTV ch a thi u k s th y v n.<br /> th ng nh t mà còn theo nhi u nh d ng - Các b n tin d báo t i các tr m th y<br /> r t khác nhau và g i b ng Fax, email ho c v n c a các c quan ngành KTTV c ánh<br /> b ng công v n gây m t th i gian trong giá theo các sai s cho phép xác nh theo<br /> vi c nh p s li u vào máy tính, nh h ng Quy chu n Qu c gia v d báo l (b ng 8).<br /> B ng 8. Sai s cho phép d báo m c n c t i các tr m th y v n trên l u v c sông<br /> Sê San (cm)<br /> D báo h n<br /> D báo h n dài D báo h n mùa<br /> ng n<br /> TT V trí Th i gian d Tr s (TB Tr s (TB<br /> Sông Tr s (TB mùa Tr s (TB mùa<br /> D báo ki n (gi ) tháng mùa tháng mùa<br /> 12 24 c n) l )<br /> c n) l )<br /> 1 kM t Pô Kô 22 29 43 43 Không ánh giá Không ánh giá<br /> 2 Kon Plong k Bla 17 22 14 14 Không ánh giá Không ánh giá<br /> 3 Kon Tum k Bla 19 26 19 19 Không ánh giá Không ánh giá<br /> 4 k Tô k T Kan 9 10 28 28 Không ánh giá Không ánh giá<br /> Ngu n: ài KTTV Khu v c Tây Nguyên<br /> <br /> N m 2018 có nhi u t l l n nh th y v n trên sông kBla, sông Pô Kô,<br /> xu t hi n trên l u v c sông Sê San c p Sê San phát hi n và d báo k p th i các<br /> báo ng khác nhau, Trung tâm d báo hi n t ng th y v n nguy hi m. Th c<br /> KTTV Qu c gia k t h p v i ài KTTV hi n d báo ph c v Quy trình v n hành<br /> Khu v c Tây Nguyên và ài KTTV t nh liên h ch a trên sông theo úng quy nh.<br /> Kon Tum ã theo dõi ch t ch tình hình Trong các b n tin thiên tai luôn kèm theo<br /> 24<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 26 - n m 2019<br />  Nghiên c u<br /> <br /> c p r i ro thiên tai theo quy nh. Các ài KTTV Khu v c và t nh cung c p<br /> thông tin v ng p l t, nguy c m t an toàn tr c ti p, y cho Ban Ch huy Phòng<br /> c a m t s h ch a t i các a ph ng ch ng thiên tai và Tìm ki m c u n n các<br /> u c c nh báo kèm theo các b n tin t nh và ch h ch a. Các b n tin cung c p<br /> l . Các b n tin d báo, c nh báo u c theo m u nh (B ng 9, 10, 11)<br /> B ng 9. Các tr s m c n c th c o trong 24 gi<br /> M c n c th c o (cm)<br /> Mã s C p báo<br /> STT Sông Tr m Ngày 17/8/2018 Ngày 18/8/2018<br /> tr m ng<br /> 13h 19h 1h 7h<br /> 1 kBla KonPlong 69704 59173 59175 59182 59198