Đánh giá công tác phòng chống bệnh dại tại tỉnh Cà Mau từ năm 2017 đến tháng 7 năm 2019

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC PHÒNG CHỐNG BỆNH DẠI<br /> TẠI TỈNH CÀ MAU TỪ NĂM 2017 ĐẾN THÁNG 7 NĂM 2019<br /> Lê Ngọc Định*, Nguyễn Văn Đọc*, Đoàn Văn Nam*, Đinh Hoàng Nhớ*, Trần Trường Giang*,<br /> Nguyễn Quan Phú**, Nguyễn Thành Huy***, Trần Thị Ái Xuyên***, Lê Văn Tuân****<br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Sau 10 năm tại Cà Mau vắng bóng bệnh dại, sáu bệnh nhân dại tử vong đã xuất hiện trở<br /> lại trong năm 2017-2018. Ngành y tế và thú y đã triển khai công tác phòng chống bệnh dại và dịch đã được<br /> khống chế. Qua vụ dịch địa phương đã có nhiều bài học kinh nghiệm trong quản lý và phòng chống dịch trên<br /> địa bàn tỉnh.<br /> Mục tiêu: Mô tả và đánh giá công tác phòng chống bệnh dại tại tỉnh Cà Mau.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Mô tả hàng loạt ca và đánh giá hiệu quả các biện pháp phòng chống dịch dại theo<br /> bộ công cụ đáng giá biên soạn theo tài liệu của Tổ chức Y tế thế Giới.<br /> Kết quả: Liên tiếp trong hai nămthú y tỉnh ghi nhận ghi nhận một ổ dịch dại trên chó năm 2017 và năm<br /> 2018 có sáu ổ dịch; Trong 7 tháng đầu năm 2019 có năm ổ dịch được cơ quan thú y báo cáo trên địa bàn 4 huyện<br /> thuộc tỉnh Cà Mau. Cũng trong năm 2017và 2018 ngành y tế ghi nhận 6 ca tử vong do bệnh dại với đa số bị cắn<br /> tay (83%). Đa số các vết thương không được xử lý đúng theo như hướng dẫn của Bộ YTế, bệnh nhân xử lý vết<br /> thương sau vài giờ sau phơi nhiễm tại nhà và chỉ được cầm máu và rửa sơ sài với nước lã. Đa số bệnh nhân được<br /> đưa đến thầy lang đắp thuốc nam và lấy nọc độc. Có bốn trường hợp mắc bệnh dại có thời gian ủ bệnh từ 1-3<br /> tháng chiếm tỷ lệ cao 66%. Một ca có thời gian ủ bệnh là 18 ngày, và 1 ca có thời gian ủ bệnh18 tháng. Tất cả<br /> sáuca bệnh đều được chẩn đoán dựa vào triệu chứng lâm sàng điển hình của bệnh dại. Trong bốn ca lấy được<br /> mẫu dịch não tủy và mẫu nước bọt thì ba ca được chẩn đoán xét nghiệm dương tính. Công tác báo cáo và các biện<br /> pháp xử lý ổ dịch trên người, xử lý ổ dịch trên động vật đã được triển khai theo hướng dẫn của ngành y tế vả thú<br /> y và ca bệnh dại đã được khống chế vào cuối năm 2018.<br /> Kết luận: Việc quản lý bệnh dại và tiêm phòng đàn chó của địa phương còn rất hạn chế. Thực hiện phối hợp<br /> giữa ngành thú y và y tế trong giám sát bệnh chưa chủ động. Người dân thiếu kiến thức về sử lý vết thương và<br /> điều trị sau phơi nhiễm chậm trễ càng làm trầm trọng thêm gánh nặng của bệnh dại cho địa phương. Việc cải<br /> thiện điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (PEP) bằng vaccine và kháng huyết thanh sẽ làm giảm số tử vong trên<br /> người, tuy nhiên sẽ làm tăng chi phí điều trị. Một cách tiếp cận tận căn bản làm giảm chi phí PEP là ưu tiên<br /> triển khai và duy trì tiên chủng vaccing dại đại trà trên đàn chó.<br /> Từ khóa: tử vong do bệnh dại, phòng chống dịch dại, đánh giá<br /> ABSTRACT<br /> EVALUATION OF RABIES OUTBREAK CONTROL AND PREVENTION MEASUREMENTS<br /> IN CA MAU PROVINCE FROM 2017 – 2019<br /> Le Ngoc Dinh, Nguyen Van Doc, Doan Van Nam, Dinh Hoang Nho, Tran Truong Giang,<br /> Nguyen Quan Phu, Nguyen Thanh Huy, Tran Thi Ai Xuyen, Le Van Tuan<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 – No. 5 - 2019: 412 – 419<br /> <br /> Trung tâm Y Tế Dự Phòng tỉnh Cà Mau **Trung Tâm Truyền Thông Giáo Dục Sức Khỏe tỉnh Cà Mau<br /> *<br /> <br /> Trung tâm Chăn nuôi – Thú Ytỉnh Cà Mau<br /> *** ****Tổ Chức Y Tế Thế Giới – TP. Hồ Chí Minh<br /> <br /> Tác giả liên lạc: TS. Lê Văn Tuân ĐT: 0903176862 Email: Lev@who.int<br /> <br /> <br /> <br /> 412 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Background: After 10 years in Ca Mau without any rabies reported cases, six fatal rabies patients have<br /> reappeared in 2017-2018. The health and veterinary sector has implemented control and prevention<br /> measurements and rabies outbreak have been undercontroled. There are many lessons learned on management<br /> and prevention of rabies epidemics for provincial staffs after outbreak over.<br /> Objective: To describe and evaluate the implementation of rabies outbreak control and prevention in Ca<br /> Mau province.<br /> Methods: Acase series study of six human fatal cases has been applyied, and the effectiveness of rabies<br /> outbreak control and prevention have been evaluated based on the World Health Organization's tools.<br /> Results: Rabies outbreak in dogs have been continually reported in 2017 with one outbreak and in 2018 with<br /> six outbreaks; in the first 7 months of 2019 five outbreaks have been still reported by veterinary agencies in 4<br /> districts of Ca Mau province. Also in 2017 and 2018 the health sector recorded 6 rabies fatal caseswith the<br /> majority being bitten in hands (83%). Most wounds were not properly treated by following the Ministry of<br /> Health guidance. Patients were wound treated few hours after exposure at home by only stop bleeding and wash<br /> them with plain water. Most patients were taken to healers and treated by herbal and venom taken. There were 4<br /> rabies cases with incubation period of 1-3 months, accounting for the highest rate of 66%. There one case with<br /> incubation of 18 days, and oneother case has an incubation period of 18 months. All six cases were diagnosed<br /> based on the typical clinical symptoms of rabies, of which four cases obtained a sample of cerebrospinal fluid and<br /> saliva samples and three cases have been tested positive for rabies. Reporting and outbreak control measures have<br /> been implemented rapidly following the guidance of the health and veterinary sector; consequently rabies human<br /> cases were controlled at the end of 2018.<br /> Conclusion: The management of domestic dogd and dog vaccination are very limited. The coordination<br /> between the veterinary and health sectors on disease surveillance have not been proactive. Local people lack<br /> knowledge about wound treatment and delayed post-exposure treatment, therfore exacerbate the burden of rabies<br /> in the province. Improving post-exposure prophylaxis (PEP) with rabies vaccines and antiserum will reduce the<br /> number of deaths in humans, but will increase the cost of treatment. A basic approach for lowering the cost of<br /> PEP is to prioritize the implementation of sustained mass dog vaccination programme in domestic dogs. Lessons<br /> learned and good practice from the 2017-2018 epidemic should be shared and included in the 2020 - 2021 action<br /> plan of rabies prevention and control among veterinary and medical sectors of Ca Mau province in order to get<br /> zero humen deaths and proceed to elimination of rabies in the future.<br /> Keywords: rabies fatal case, control and prevention, rabies outbreak, evaluation<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ 2018 hàng năm số người tiêm vaccine dại vào<br /> khoảng 450 ngàn và số ca tử vong do bệnh dại cả<br /> Bệnh dại là bệnh viêm não tủy cấp tính do<br /> nước từ 70 – 100 ca. Tại khu vực phía Nam từ<br /> nhiễm Lyssavirus và là bệnh lây truyền từ động<br /> 2012 – 2018 Viện Pasteur Tp Hồ Chí Minh ghi<br /> vật sang người,virus nhiễm vào cơ thể qua vết<br /> nhận 67 ca tử vong do bệnh dại(9). Tỉnh Cà Mau<br /> trầy xướt trên da và niêm mạc. Sau khởi phát,<br /> sau 10 năm không có xảy ra trường bệnh dại trên<br /> bệnh diễn tiến và tử vong nhanh, hàng năm toàn<br /> người, tuy nhiên năm 2017 bắt đầu xuất hiện<br /> cầu ước tính có đến 59000 ca chết. Bệnh lưu hành<br /> một trường hợp tử vong do bệnh dại, năm 2018<br /> cao và số ca bệnh tử vong cao ở các nước châu Á<br /> ghi nhận 5 trường hợp, 6 tháng đầu năm 2019<br /> (chiếm 59,6%) làm mất khoảng 2,2 triệu DALYs<br /> ghi nhận 5 ổ dịch dại trên chóvà chưa ghi nhận<br /> hàng năm và tại châu Phi (36,4%) mất 1,34 triệu<br /> trên ca bệnh trên người.Đây là vấn đề sức khỏe<br /> DALYs. Tại Việt Nam, bệnh dại lưu hành ở<br /> nghiêm trọng của cộng đồng và là mối quan<br /> nhiều địa phương, chủ yếu là ở các tỉnh miền núi<br /> ngại rất lớn đối với ngành y tế tỉnh Cà Mau.<br /> với nguồn truyền bệnh chính là chó(1). Từ 2012-<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 413<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019<br /> <br /> Mục tiêunghiên cứu 2017 trung tâm y tế dụ phòng tỉnh ghi nhận 1<br /> Mô tả tình hình bệnh dại tại tỉnh Cà Mau từ trường hợp tử vong do bệnh dại tại Khóm 6,<br /> năm 2017 đến tháng 7 năm 2019. Phường 9, thành phố Cà Mau. Bệnh nhân bị chó<br /> Đánh giá công tác phòng chống bệnh dại tại nhà cắn với vết thương độ III hở chảy máu,<br /> tỉnh Cà Mau từ năm 2017 đến tháng 7 năm 2019. không đi tiêm phòng bệnh dại, lên cơn dại điển<br /> hình và tử vong sau 2 ngày khởi bệnh(7).<br /> ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Năm 2018, ghi nhận 5 trường hợp tử vong<br /> Đối tượng nghiên cứu do bệnh dại tại ba huyện: Trần Văn Thời với 2<br /> Các ca dại trên người được báo cáo tại tỉnh trường hợp, Đầm Dơi 2 trường hợp và Cái Nước<br /> Cà Mau 2017 – tháng 7/2019. 1 trường hợp. Trong đó hầu hết các ca này đều<br /> Phương pháp nghiên cứu có vết thương độ III và thời gian ủ bệnh dưới 3<br /> Thiết kế nghiên cứu tháng. Trong đó 4 ca không tiêm phòng bệnh dại<br /> Mô tả hàng loạt ca. mà chỉ điều trị tại thầy lang. Có 1 ca có tiêm 3<br /> mũi vắc xin dại nhưng không tiêm huyết thanh(7)<br /> Thu thập số liệu<br /> (Hình 1).<br /> Dữ liệu bệnh án của các ca bệnh, xem xét kế<br /> hoạch phòng chống dịch và các báo cáo phòng<br /> chống dịch dại của trung tâm y tế dự phòng, chi<br /> cục chăn nuôi - thú y tỉnh. Sử dụng công cụlà bộ<br /> câu hỏi soạn sẵnđể đánh giá hiệu quả của các<br /> biện pháp đáp ứng dịch đã triển khai.<br /> KẾT QUẢ<br /> Tình hình bệnh dại trên đàn chó của địa phương<br /> Theo báo cáo của cơ quan thú y vùng 7 thì từ<br /> 2015-2016 không có ổ dại trên đàn chó. Tuy<br /> nhiên đến năm 2017, ghi nhận 1 ổ dịch dại trên<br /> chó, và chó nghi dại đã cắn người tại thành phố<br /> Cà Mau. Triển khai thực hiện tiêm phòng bệnh<br /> dại trên đàn chó được 2449 con, đạt 1,16% tổng<br /> đàn chó quản lý(2).<br /> Trong năm 2018, ghi nhận 6 ổ dịch dại trên<br /> chó tại 4 huyện: Trần Văn Thời (02 ổ dịch),<br /> Đầm Dơi (02 ổ dịch), Cái Nước (01 ổ dịch), U<br /> Minh (01 ổ dịch). Thực hiện tiêm phòng bệnh<br /> dại trên chó được 16399 con, đạt 8,02% tổng<br /> đàn chó quản lý(2). Hình 1: Bản đồ phân bố các ca bệnh dại trên người<br /> Trong 7 tháng năm 2019, ghi nhận 5 ổ dịch 2017 – 2018 tại tỉnh Cà Mau<br /> dại trên chó tại 2 huyện Trần Văn Thời (4 ổ dịch) Trong 7 tháng đầu năm 2019 phát hiện 5 ổ<br /> và Cái Nước (1 ổ dịch). Thực hiện tiêm phòng dịch dại trên chó, trong đó có 18 người bị chó<br /> bệnh dại trên chó cho 9314 con, đạt 4,66% tổng cắn vết thương độ III, 06 người tiếp xúc gần (tiếp<br /> đàn chó quản lý (2). xúc người bệnh, tham gia bắt chó nghi dại, …).<br /> Tình hình bệnh dạitrên người Những người bị chó cắn đều đến tiêm vắc xin và<br /> Sau 10 năm không có ca dại trên người, năm huyết thanh kháng dại, những người tiếp xúc<br /> <br /> <br /> <br /> 414 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> gần cũng được vận động đi tiêm vắc xin phòng hợp tiêm huyết thanh kháng dại(7). Năm 2015 và<br /> bệnh dại đúng theo phác đồ Bộ Y tế(1). 2016, trước khi xuất hiện ổ dịch trên chó và ca<br /> Số người đến tiêm phòng bệnh dại hàng bệnh trên người, trung bình số trường hợp tiêm<br /> nămdao động từ 3900 - 6400, cao nhất vào năm phòng dại thấp hơn so với số trung bình tiêm dại<br /> 2018 với 6481 người tiêm vắc xin và 201 trường của 2017 và 2018 là 2,25 lần (Hình 2).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2: Phân bố số tiêm phòng bệnh dại trên người 2015 – 6 tháng 2019<br /> Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, dịch tễ của 6 vết cắn ở vùng đầu mặt cổ là 2 ca. Vết thương<br /> ca dại tử vong tại tỉnh Cà Mau được phân độ theo hướng dẩn của bộ y tế với 5<br /> Vị trí vết thương và cách sử lý: Bệnh nhân bị ca độ 3 (vết cắn/cào sâu, nhiều vết – vết cắn/cào<br /> chó cắn ở nhiều vị trí (thân, tay, đầu mặt cổ) vùng đầu mặt cổ, và chảy máu ở vùng xa thần<br /> trong tổng số 6 ca thì có đến 5 ca dại bị chó nghi kinh trung ương) (Hình 3).<br /> dại cắn ở vị trí tay (83%), 3 ca bị cắn ở chân, và<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 3: Vị trí vết cắn của các ca dại tử vong<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 415<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 4: Thời gian ủ bệnh của các ca dại trên người 2017-2018<br /> Các vết thương không được xử lý đúng theo trong vòng 24 giờ sau khi bị cắn, bệnh nhận<br /> như hướng dẫn của BYT, bệnh nhân xử lý vết được tiếp tục tiêm bắp thêm 2 mũi vaccine dại<br /> thương sau vài giờ sau phơi nhiễm tại nhà và chỉ cách nhau 3 ngày. Huyết thanh kháng dại không<br /> được cầm máu và rửa sơ xài với nước lã. Đa số được sử dụng, và bệnh nhân đã tử vong sau<br /> được đưa đến thầy lang đắp thuốc nam và lấy phơi nhiễm bảy ngày.<br /> nọc độc (Hình 4). Chẩn đoán lâm sàng và chẩn đoán phòng thí nghiệm<br /> Thời gian ủ bệnh và diễn tiến lâm sàng: Có 4 Do hầu hết các bệnh nhân có diễn tiến lâm<br /> trường hợp mắc bệnh dại thường có thời gian ủ sàng suy hô hấp nặng rất nhanhdẫn đến tử<br /> bệnh từ 1-3 tháng chiếm tỷ lệ cao nhất 66%. Có vong nhanh. Tất cả sáu ca bệnh đều được chẩn<br /> một ca ủ bệnh 18 ngày, và 1 ca có thời gian ủ đoán dựa vào triệu chứng lâm sàng điển hình<br /> bệnh18 tháng. Thời kỳ ủ bệnh phụ thuộc vào số của bệnh dại, trong đó 4 ca lấy được mẫu dịch<br /> lượng virus xâm nhập, tình trạng nặng nhẹ của não tủy và mẫu nước bọt. Bệnh phẩm được<br /> vết cắn, vị trí và khoảng cách từ vết cắn đến thần bảo quản và chuyển về phòng thí nghiệm vi<br /> kinh trung ương. sinh viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh theo đúng<br /> Các triệu chứng khởi phát như mệt mỏi, sốt, quy định, kết quả xét nghiệm cho thấy 1 ca có<br /> nhức đầu, tê ngứa tại vết cắn, … được ghi nhận. dịch não tủy và 2 ca có mẫu nước bọt dương<br /> Tất cả 6 ca dại đều có biểu hiện hội chứng viêm tính với virus dại(7).<br /> não tủy cấp tính vớiba triệu chứng kích động Các hoạt động đã triển khai phòng chống bệnh<br /> như lo lắng, bứt rứt, uống nước sặc, sợ gió, sợ dại tại cà mau<br /> ánh sáng. Các cơn co thắt thanh quản và cơ hô<br /> Hoạt động xử lý ổ dịch trên người<br /> hấp được ghi nhận kèm theo rối loạn thần kinh<br /> Phối hợp với chi cục thú y và chính quyền<br /> thực vật như tăng tiết nước bọt – sùi bọt mép,<br /> địa phương điều tra, xác minh tại thực địa 6 ổ<br /> khó thở, vã mồ hôi. Bệnh tiến triển nhanh đến<br /> dịch: Xác minh đúng là ổ dịch trên chó và có ca<br /> suy hô hấp nặng, hôn mê rồi tử vong trong vòng<br /> bệnh trên người, xác định nguồn truyền nhiễm<br /> hai đến bốn ngày sau khi lên cơn dại.<br /> là chó có triệu chứng nghi dại và cắn người,<br /> Theo báo cáo điều trị sau phới nhiễm thì<br /> liệt kê danh sách người và các động vật khác bị<br /> trong 6 ca thì có một ca có vết thương sâu vùng<br /> phơi nhiễm.<br /> đầu mặt cổ chảy máu nhiều, được tiêm vacine<br /> <br /> <br /> <br /> 416 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 5: Điều trị dự phòng bằng vaccine dại<br /> Tất cả những người tiếp xúc có vết thương xúc được liệt kê. Những con chó có triệu chứng<br /> hở hoặc niêm mạc bị phơi nhiễm với nước bọt nghi dại đều bị bắt và tiêu hủy, và vùng dịch<br /> của bệnh nhân tại 6 ổ dịch và tại các cơ sở điều được khử trùng tiêu độc. Chó mèo trong vùng<br /> trị đều được liệt kê danh sách và điều trị dự dịch được nhốt, theo dõi theo quy định, và<br /> phòng theo phác đồ của Bộ YTế: tiêm phòng vắc không được vận chuyển ra khỏi vùng dịch. Tất<br /> xin dại đủ liều. Trong đó ổ dịch 6 có số người cả các con chó khỏe mạnh trong ổ dịch và các<br /> tiêm vắc xin nhiều nhất (12 người) (Hình 5). khóm/ấp tiếp giáp được tiêm phòng dại theo<br /> Điều động đội chống dịch thuộc TTYTDP phác đồ của thú y(2).<br /> tỉnh xuống địa phương hướng dẫn và hỗ trợ Tất cả số chó quản lý được trong khu vực ổ<br /> chống dịch cho TTYT huyện, trạm y tế xã. Ban dịch đều được tiêm phòng, trong đó tiêm nhiều<br /> hành các công văn hướng dẫn các đại phương nhất ở ổ dịch 1 tại thành phố Cà Mau (2.449 con)<br /> công tác chống dịch và phòng bệnh. Tổ chức (Hình 6).<br /> tập huấn cho cán bộ y tế và thú y huyện – xã. Công tác thông tin - báo cáo<br /> Tham mưu cho chính quyền triễn khai và giám Bệnh viện huyện ngay sau khi tiếp nhận<br /> sát công tác phòng chống dịch tại cộng đồng các ca bệnh đã nhanh chóng chẩn đoán lâm<br /> bao gồm cả công tác truyền thông giáo dục sàng và điều trị bệnh nhân, đồng thời báo cáo<br /> cộng đồng phòng chống dịch, công khai các cơ nhanh– hội chẩn các ca dại với bệnh viện đa<br /> sở tiêm ngừa, hướng dẫn sử lý vết thương tại khoa tỉnh và Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh.<br /> nhà, nhanh chóng đến bệnh viện để được điều Các biện pháp cách ly và chống lây nhiễm do<br /> trị kịp thời. Giáo dục người dân tuyệt đối bệnh dại được triển khai cho nhân viên y tế<br /> không dùng các biện pháp điều trị dân gian, điều trị và chăm sóc ca bệnh. Bệnh viện phối<br /> và nghiêm cấm điều trị bệnh nhân dại bằng hợp với trung tâm y tế dự phòng thực hiện<br /> các kỹ thuật điều trị chưa được ngành y tế điều tra ca bệnh theo phiếu điều tra. Qua hệ<br /> công nhận như thuốc nam. thống giám sát dựa vào sự kiện (GSDVSK), khi<br /> Xử lý ổ dịch trên động vật thấy có sự gia tăng số ca tiêm ngừa dại tại<br /> Chi cục thú y tỉnh phối hợp với thú y huyện phòng tiêm ngừa thuộc TTYTDP đã được<br /> và chính quyền địa phương tiến hành điều tra ổ thông tin cho khoa PNKSDB – TTYTDP tỉnh để<br /> dịch trên đàn chó. Chó và các động vật có tiếp nhanh chóng xác minh – điều tra. Trong 6<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 417<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019<br /> <br /> tháng đầu năm 2019, cũng qua hệ thống phát hiện. Báo cáo về ca bệnh dại trên người<br /> GSDVSK 5 trường hợp dại trên chó thuộc hai được chia sẻ với chi cục thú y tỉnh và thú y<br /> huyện U Minh và Đầm Dơi đã nhanh chóng huyện(8).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 6: Tiêm phòng bệnh dại trên chó<br /> BÀN LUẬN sử lý bệnh dại tại các tuyến cộng đồng – xã –<br /> huyện – tỉnh cần được biện soạn, ban hành và<br /> Thời gian ủ bệnh của các ca dại tại Cà Mau<br /> tập huấn cho cán bộ thú y – y tế.<br /> trong 2017-2018 tương đương với theo ghi<br /> nhận của y văn(1,3,5). Tuy nhiên có trường hợp Hệ thống GSDVSK đã phát hiện sớm các ca<br /> khởi phát triệu chứng chỉ sau 18 ngày phơi bệnh dại và ổ dịch dại trên động vật, cần được<br /> nhiễm, điều này có thể liên quan đến nhiều vết duy trì và tăng cường - phát triển thêm tại<br /> thương, độ nặng và vị trí của vết cắn gần thần nhiều huyện.<br /> kinh trung ương. Quy chế phối hợp giữa ngành thú y – y tế<br /> Biểu hiện lâm sàng rất đặc hiệu của tất cả các tỉnh Cà Mau đã được ký kết và ban hành từ<br /> ca bệnh là viêm não tủy cấp diễn tiến suy hô hấp 13/02/2018(6) Tuy nhiên việc tăng cường thực<br /> nặng nhanh và tử vong làđiển hình của bệnh dại hiện đúng theo quy chế là hết sức cần thiết giúp<br /> đã được ghi nhận(1,3,4,5). phát hiện sớm và nâng cao chất lượng, hiệu quả<br /> của giám sát bệnh lây qua động vật trong đó có<br /> Kinh nghiệm lâm sàng của các bác sĩ về chẩn<br /> bệnh dại.<br /> đoán và điều trị bệnh nhân dại sau 10 năm<br /> không có ca bệnh là một thách thức lớn. Tổ chức Sự chỉ đạo của chính quyền địa phương<br /> hội chẩn lâm sàng liên viện tuyến huyện – tỉnh huyện – xã và sự huy động và tham gia của<br /> đã được thực hiện. Cần tiếp tục duy trì, thực người dân địa phương đã giúp hai ngành y tế -<br /> hiện và liên kết với bệnh viện đầu ngành khu thú y triển khai các biện pháp chống dịch một<br /> vực khi tiếp nhận bệnh nhân nghi dại. Tập huấn cáchhiệu quả trong thời gian ngắn.<br /> nâng cao kiến thức và kỹ năng cho các bác sĩ và Tỉ lệ quản lý và tiêm chủng trên động<br /> diều dưỡng về chẩn đoán lâm sàng, quản lý ca vật/đàn chó của tỉnh Cá Mau đặt biệt là tại các<br /> bệnh tuyến tỉnh – huyện là điều cần thiết duy trì huyện là quá thấp (