Đánh giá góc mũi môi và mối tương quan với độ nghiêng mũi, môi trên của người Việt tuổi từ 18 - 25

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ GÓC MŨI MÔI VÀ MỐI TƢƠNG QUAN VỚI<br /> ĐỘ NGHIÊNG MŨI, MÔI TRÊN CỦA NGƢỜI VIỆT TUỔI TỪ 18 - 25<br /> Nguyễn Thùy Linh*; Nguyễn Bảo Tín*; Hồ Thị Kim Thanh*<br /> Lê Thị Hường*; Võ Trương Như Ngọc*; Lê Thị Hạnh**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá góc mũi môi và mối tương quan giữa góc mũi môi với độ nghiêng của mũi,<br /> môi trên của người Việt tuổi từ 18 - 25 trên phim sọ nghiêng từ xa kỹ thuật số. Đối tượng và<br /> phương pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 521 đối tượng người Kinh 18 - 25 tuổi tại Hà Nội<br /> năm 2017. Kết quả: 232 nam và 289 nữ, giá trị trung bình và độ lệch chuẩn góc mũi môi:<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 94,75 ± 11,23 (Angle loại I 96,22 ± 11,27 , loại II 94,39 ± 11,27 , loại III 91,39 ± 10,96 );<br /> 0<br /> 0<br /> góc tạo bởi môi trên và mặt phẳng Frankfort L/FH: 69,46 ± 7,60 (Angle loại I 70,91 ± 7,50 ,<br /> 0<br /> 0<br /> loại II 68,85 ± 7,53 , loại III 66,63 ± 7,09 ); góc tạo bởi bờ dưới mũi và mặt phẳng Frankfort<br /> 0<br /> N/FH: 25,29 ± 8,10 . Kết luận: không khác biệt có ý nghĩa thống kê về các chỉ số góc vùng mũi<br /> môi giữa hai giới nam và nữ. Giá trị trung bình góc mũi môi, môi trên khác biệt giữa phân loại<br /> khớp cắn Angle. Độ nghiêng của bờ dưới mũi và môi trên đều có mối tương quan đồng<br /> biến với góc mũi môi. Góc mũi môi và góc môi trên với mặt phẳng Frankfort lớn hơn, góc bờ dưới<br /> mũi với mặt phẳng Frankfort nhỏ hơn so với người da trắng và người Ấn Độ: mũi người Việt Nam<br /> hếch hơn, môi nhô và vẩu hơn, khác biệt có ý nghĩa thống kê.<br /> *<br /> <br /> Từ khóa: Góc mũi môi; Bờ dưới mũi; Môi trên; Mặt phẳng Frankfort; Người Việt 18 - 25 tuổi.<br /> <br /> Evaluation of Nasolabial Angle and the Relative Inclinations of the<br /> Nose and Upper Lip of Vinamese People Aged from 18 to 25<br /> Summary<br /> Objectives: To evaluate nasolabial angle and the relative inclinations of the nose and upper<br /> lip of Vietnamese people aged from 18 to 25 on cephalometric. Subjects and methods: A<br /> cross-sectional study was conducted on a series of 521 Vietnamese people from 18 to 25 years old,<br /> including 232 males and 289 females. All people was examined and taked lateral cephalometric<br /> X-ray at the Institute of Odonto-Stomatology, Hanoi Medical University. Results: Mean and standard<br /> deviation values from this pooled sample demonstrated a lower border of the nose to Frankfort<br /> 0<br /> 0<br /> horizontal plane angle at 25.29 ± 8.10 , upper lip to Frankfort horizontal plane angle at 69.46 ± 7.60<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> (Angle class I 70.91 ± 7.50 , class II 68.85 ± 7.53 , class III 66.63 ± 7.09 ), nasolabial angle<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 94.75 ± 11.23 (Angle class I 96.22 ± 11.27 , class II 94.39 ± 11.27 , class III 91.39 ± 10.96 ).<br /> * Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> ** Phân hiệu Thanh Hóa, Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thùy Linh (chewlingdentist@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 29/07/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 01/09/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 09/09/2017<br /> <br /> 471<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> No statisfically significant difference was demonstrated between the values for men and women<br /> in this study, but the men did have a slightly larger nasolabial angle. Conclusion: The nassolabial<br /> angle and upper lip to Frankfort horizontal plane angle is smaller, a lower border of the nose to<br /> Frankfort horizontal plane angle larger than the Caucasian and Indian. Pearson’s correlation<br /> coefficient (r) showed botth N/FH and L/FH angles to have significant p values when compared with<br /> nasolabial angle (Cm-Sn-Ls).<br /> *<br /> <br /> Keywords: Nasolabial angle; Lower border of the nose; Upper lip; Frankfort horizontal plane;<br /> Vietnamese people of 18 - 25 years old.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Mục tiêu cuối cùng của chỉnh hình<br /> răng hàm mặt hiện đại là hướng sự hài<br /> hòa phức hợp sọ mặt về chức năng và<br /> thẩm mỹ. Một yếu tố then chốt góp phần<br /> không nhỏ đến kết quả điều trị là phân<br /> tích thành phần xương và mô mềm khuôn<br /> mặt nhìn nghiêng để chẩn đoán, lập kế<br /> hoạch điều trị chính xác. Góc mũi môi là<br /> một thông số quan trọng khi phân tích và<br /> đánh giá thẩm mỹ khuôn mặt nhìn nghiêng,<br /> là góc tạo bởi đường thẳng bờ dưới mũi<br /> và tiếp tuyến của môi trên.<br /> Góc mũi môi không chỉ bị ảnh hưởng<br /> bởi độ nghiêng của bờ dưới mũi, mà còn<br /> phản ánh độ nhô của môi trên, qua đó<br /> phản ánh mức độ ngả ra trước hay vẩu<br /> của răng cửa trên. Vẩu hàm trên có xu<br /> hướng làm cho môi nhọn, góc mũi môi<br /> càng nhỏ, vẩu càng nặng và ngược lại,<br /> góc mũi môi tù hơn khi độ ngả ra trước<br /> của răng cửa giảm. Góc mũi môi cũng có<br /> giá trị đánh giá trong chẩn đoán lập kế<br /> hoạch điều trị phẫu thuật thẩm mỹ mũi,<br /> một góc mũi môi quá lớn làm cho mũi<br /> bị ngắn, độ nhô mũi giảm. Vì vậy, cần có<br /> phương pháp đánh giá góc mũi môi phù<br /> 472<br /> <br /> hợp và xác định các thông số vùng mũi<br /> môi cho người Việt Nam là một nhu cầu<br /> bức thiết.<br /> Cho đến nay, các công trình nghiên<br /> cứu về nhân trắc vùng đầu mặt nói chung<br /> và vùng mũi môi nói riêng trong nước còn<br /> hạn chế, chủ yếu là nghiên cứu của các<br /> tác giả nước ngoài [3, 4, 6, 9], so với người<br /> Việt Nam có nhiều sự khác biệt. Do đó,<br /> chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm:<br /> Đánh giá góc mũi môi của người Việt bằng<br /> phương pháp đánh giá của Fitzgerald<br /> thông qua xác định giá trị các góc tạo<br /> bởi bờ dưới mũi, môi trên với mặt phẳng<br /> Frankfort [3]. Kết quả của nghiên cứu sẽ<br /> là cơ sở để các bác sỹ lâm sàng chẩn đoán,<br /> lập kế hoạch điều trị một cách tốt nhất.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> Sinh viên có độ tuổi 18 - 25, đáp ứng<br /> đủ tiêu chuẩn sau: có cha, mẹ, ông, bà<br /> nội ngoại là người Việt Nam, dân tộc Kinh.<br /> Đối tượng đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> Phim sọ mặt nghiêng từ xa chụp các đối<br /> tượng trên đạt tiêu chuẩn: đủ mốc giải phẫu,<br /> hình ảnh rõ, thước chuẩn hóa.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ: đã từng điều trị<br /> <br /> * Thời gian và địa điểm nghiên cứu:<br /> <br /> chỉnh nha, mài chỉnh khớp cắn, có phục<br /> <br /> từ tháng 4 - 2017 đến 6 - 2017 tại Viện<br /> <br /> hình trong miệng, có chấn thương hàm mặt,<br /> <br /> Đào tạo Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y<br /> <br /> dị hình do bệnh lý, viêm nhiễm vùng hàm<br /> <br /> Hà Nội.<br /> <br /> mặt. Có tiền sử bệnh hen hoặc rối loạn<br /> <br /> * Các bước tiến hành nghiên cứu: khám<br /> <br /> hô hấp, có thói quen thở miệng. Phim sọ<br /> <br /> sàng lọc đối tượng nghiên cứu. Lựa chọn<br /> <br /> mặt nghiêng từ xa không đạt tiêu chuẩn.<br /> <br /> đối tượng nghiên cứu và chụp phim sọ<br /> nghiêng từ xa, đo đạc các chỉ số.<br /> <br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Mô tả cắt ngang trên phim sọ nghiêng.<br /> * Cỡ mẫu nghiên cứu: 521 sinh viên,<br /> tuổi từ 18 - 25 tại Hà Nội (232 nam và<br /> <br /> * Dụng cụ và phương tiện nghiên cứu:<br /> sử dụng máy chụp phim Orthophos XG5.<br /> Tiến hành đo các chỉ số trên phim sọ nghiêng<br /> bằng phần mềm VNCeph.<br /> <br /> 289 nữ), tự nguyện tham gia đề tài cấp<br /> <br /> * Các điểm chuẩn sử dụng trong nghiên<br /> <br /> Nhà nước “Nghiên cứu đặc điểm nhân<br /> <br /> cứu: điểm Porion (Po): điểm ống tai ngoài;<br /> <br /> trắc đầu mặt ở người Việt Nam để ứng<br /> <br /> Oribitale (Or): điểm bờ dưới ổ mắt; Collumela<br /> <br /> dụng trong y học”, đang thực hiện tại Viện<br /> <br /> point (Cm): điểm trụ mũi trước; Subnasale<br /> <br /> Đào tạo Răng Hàm Mặt, Trường Đại học Y<br /> <br /> (Sn): điểm dưới mũi; Lip superius (Ls): điểm<br /> <br /> Hà Nội (2017).<br /> <br /> môi trên.<br /> <br /> Bảng 1: Các chỉ số được khảo sát trong nghiên cứu.<br /> TT<br /> <br /> Ký hiệu<br /> <br /> Đơn vị<br /> <br /> 1<br /> <br /> Cm-Sn-Ls<br /> <br /> 0°<br /> <br /> 2<br /> <br /> N/FH<br /> <br /> 0°<br /> <br /> 3<br /> <br /> L/FH<br /> <br /> 0°<br /> <br /> Tên<br /> Góc mũi môi<br /> Độ nghiêng bờ dưới mũi<br /> (với mặt phẳng Frankfort)<br /> Độ nghiêng của môi trên<br /> (với mặt phẳng Frankfort)<br /> <br /> Định nghĩa<br /> Góc mũi môi: góc tạo bởi ba điểm Cm,<br /> Sn và Ls<br /> Góc tạo bởi đường viền dưới mũi đi<br /> qua điểm Cm với mặt phẳng Frankfort<br /> Góc tạo bởi tiếp tuyến môi trên đi qua<br /> điểm Ls với mặt phẳng Frankfort<br /> <br /> * Xử lý số liệu: xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0.<br /> * Đạo đức nghiên cứu: nghiên cứu tuân thủ hoàn toàn theo các quy định trong<br /> đề tài cấp Nhà nước “Nghiên cứu đặc điểm nhân trắc đầu mặt ở người Việt Nam<br /> để ứng dụng trong y học” đã được Hội đồng Đạo đức trong nghiên cứu y sinh học,<br /> Trường Đại học Y Hà Nội thông qua và cấp chấp thuận nghiên cứu theo quyết định<br /> số 202/HĐĐĐĐHYHN.<br /> 473<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu.<br /> Nam 44,5%, nữ 55,4%. Khớp cắn Angle loại I 48,9%, loại II 33,0%, loại III 18,0%.<br /> Không có sự khác biệt về tỷ lệ sai lệch khớp cắn theo Angle giữa nam và nữ (p > 0,05).<br /> 2. Đặc điểm các góc vùng mũi môi.<br /> Bảng 2: Giá trị trung bình góc mũi môi và độ nghiêng bờ dưới mũi, môi trên.<br /> Giới tính<br /> <br /> Nam (n = 232)<br /> <br /> Nữ (n = 289)<br /> <br /> Chung (n = 521)<br /> <br /> p<br /> <br /> Góc<br /> <br /> X( )<br /> <br /> SD ( )<br /> <br /> X( )<br /> <br /> SD ( )<br /> <br /> X( )<br /> <br /> SD ( )<br /> <br /> Góc mũi môi (Cm-Sn-Ls)<br /> <br /> 95,18<br /> <br /> 10,72<br /> <br /> 94,40<br /> <br /> 11,63<br /> <br /> 94,75<br /> <br /> 11,23<br /> <br /> 0,4346<br /> <br /> Độ nghiêng của môi trên<br /> (L/FH)<br /> <br /> 69,57<br /> <br /> 7,91<br /> <br /> 69,37<br /> <br /> 7,36<br /> <br /> 69,46<br /> <br /> 7,60<br /> <br /> 0,7682<br /> <br /> Độ nghiêng của bờ dưới<br /> mũi (N/FH)<br /> <br /> 25,61<br /> <br /> 7,63<br /> <br /> 25,03<br /> <br /> 8,47<br /> <br /> 25,29<br /> <br /> 8,10<br /> <br /> 0,4198<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> (*Kiểm định t-test)<br /> Không có sự khác biệt về giá trị trung bình góc mũi môi và độ nghiêng của bờ dưới<br /> mũi, môi trên theo giới (p > 0,05).<br /> Bảng 3: Giá trị trung bình góc mũi môi và độ nghiêng bờ dưới mũi, môi trên theo<br /> phân loại khớp cắn Angle.<br /> Angle I<br /> <br /> Khớp cắn<br /> <br /> Angle II<br /> <br /> Angle III<br /> <br /> p<br /> <br /> Góc<br /> <br /> X( )<br /> <br /> SD ( )<br /> <br /> X( )<br /> <br /> SD ( )<br /> <br /> X( )<br /> <br /> SD ( )<br /> <br /> Góc mũi môi (Cm-Sn-Ls)<br /> <br /> 96,22<br /> <br /> 11,27<br /> <br /> 94,39<br /> <br /> 10,94<br /> <br /> 91,39<br /> <br /> 10,96<br /> <br /> 0,0022**<br /> <br /> Độ nghiêng của môi trên<br /> (L/FH)<br /> <br /> 70,91<br /> <br /> 7,50<br /> <br /> 68,85<br /> <br /> 7,53<br /> <br /> 66,63<br /> <br /> 7,09<br /> <br /> 0,0001**<br /> <br /> Độ nghiêng của bờ dưới<br /> mũi (N/FH)<br /> <br /> 25,31<br /> <br /> 8,07<br /> <br /> 25,54<br /> <br /> 8,17<br /> <br /> 24,76<br /> <br /> 8,13<br /> <br /> 0,985*<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> (*Kiểm định ANOVA test, **Kiểm định Kruskal-Wallis test).<br /> Giá trị trung bình góc mũi môi, độ nghiêng môi trên có sự khác biệt giữa phân loại<br /> khớp cắn Angle (p < 0,01). Riêng độ nghiêng bờ dưới mũi không có sự khác biệt<br /> (p > 0,05).<br /> 474<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ CHUYÊN ĐỀ HÌNH THÁI HỌC-2017<br /> Bảng 4: Mối tương quan giữa góc mũi<br /> môi với độ nghiêng của bờ dưới mũi, môi<br /> trên trên phim sọ nghiêng từ xa.<br /> Góc mũi môi (Cm-Sn-Ls)<br /> Góc<br /> r<br /> <br /> p<br /> <br /> Độ nghiêng của môi<br /> trên (L/FH)<br /> <br /> 0,6923<br /> <br /> 0,0000<br /> <br /> Độ nghiêng của bờ<br /> dưới mũi (N/FH)<br /> <br /> 0,7364<br /> <br /> 0,0000<br /> <br /> (* Pearson test)<br /> Độ nghiêng của bờ dưới mũi và môi<br /> trên đều có mối tương quan đồng biến với<br /> góc mũi môi (r > 0). Trong đó, độ nghiêng<br /> bờ dưới mũi có mức độ tương quan rất chặt,<br /> độ nghiêng môi trên có mức độ tương<br /> quan chặt, với mức tương quan mang<br /> ý nghĩa thống kê (p < 0,01).<br /> BÀN LUẬN<br /> - Giá trị trung bình góc mũi môi và góc<br /> môi trên với mặt phẳng Frankfort có sự<br /> khác biệt giữa phân loại khớp cắn Angle<br /> (p < 0,01), cho thấy ảnh hưởng của khớp<br /> cắn đến độ nghiêng môi trên và số đo góc<br /> mũi môi. Khớp cắn Angle loại I có giá trị<br /> góc mũi môi và góc môi trên với mặt phẳng<br /> Frankfort lớn nhất và loại III nhỏ nhất.<br /> - Giá trị trung bình góc mũi môi trong<br /> nghiên cứu là 94,75 ± 11,23 0 ở nam<br /> 95,18 ± 10,720 và 94,40 ± 11,630 ở nữ.<br /> Không có khác biệt về giá trị trung bình<br /> góc mũi môi theo giới, nhưng nhìn chung<br /> góc mũi môi ở nữ nhỏ hơn không đáng<br /> kể so với nam. Giá trị trung bình góc mũi<br /> môi trong nghiên cứu của tôi tương tự<br /> <br /> với nghiên cứu của Hồ Thị Thùy Trang [2]<br /> và lớn hơn so với nghiên cứu Nguyễn<br /> Thu Phương [1].<br /> - Giá trị góc mũi môi trong nghiên cứu<br /> này nhỏ hơn giá trị chuẩn của người da<br /> trắng theo Fitzgerald (114 ± 100) và người<br /> Ấn theo Nandini S (98,10 ± 10,750) [6] và<br /> lớn hơn người Nhật (90,70 ± 10,400 ở nam<br /> và 92,20 ± 9,90ở nữ) [9]. Sự khác biệt này<br /> có thể giải thích, do đặc điểm môi trên ở<br /> người Việt nhô hơn, vẩu hơn (độ nghiêng<br /> môi trên nhỏ) so với người châu Âu và<br /> người Ấn. Mũi người Việt hếch hơn (độ<br /> nghiêng bờ dưới mũi lớn) so với người<br /> Âu và Ấn và so với các nhóm cùng chủng<br /> tộc châu Á khác [9] như Trung Quốc [8].<br /> Nhận định trên phù hợp với kết quả<br /> nghiên cứu của chúng tôi. Độ nghiêng môi<br /> trên ở người Việt nhỏ hơn và độ nghiêng<br /> bờ dưới mũi lớn hơn so với người da<br /> trắng và người Ấn Độ. Theo Fitzgerald<br /> [1], L/FH: 98 ± 5 0; N/FH: 18 ± 7 0. Theo<br /> S Nandini [2], L/FH: 80,68 ± 6,450; N/FH:<br /> 17,42 ± 8,400. Sự khác biệt này có ý nghĩa<br /> thống kê.<br /> Do vậy, mặc dù giá trị góc mũi môi<br /> không có nhiều khác biệt so với các tác<br /> giả nước ngoài cùng phương pháp nghiên<br /> cứu [3, 4, 6, 9] nhưng giá trị góc bờ dưới<br /> mũi, môi trên với mặt phẳng Frankfort khác<br /> biệt có ý nghĩa, phù hợp với đặc điểm của<br /> người Việt mũi hếch hơn và môi nhô hơn.<br /> Với cùng một độ nhô của môi trên, góc bờ<br /> dưới mũi lớn góp phần làm mũi hếch,<br /> mũi ngắn và độ nhô của mũi giảm, làm mũi<br /> tẹt hơn.<br /> 475<br /> <br />