Đánh giá sự thông thoáng mũi bằng phương pháp đo mũi bằng sóng âm ở bệnh nhân phẫu thuật nội soi mũi xoang

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ SỰ THÔNG THOÁNG MŨI BẰNG PHƯƠNG PHÁP ĐO MŨI<br /> BẰNG SÓNG ÂM Ở BỆNH NHÂN PHẪU THUẬT NỘI SOI MŨI XOANG<br /> Đỗ Kỳ Nhật*, Võ Hiếu Bình**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Dùng phương pháp đo mũi bằng sóng âm để đánh giá độ thông thoáng mũi bệnh<br /> nhân sau phẫu thuật nội soi mũi xoang.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 30 bệnh nhân nghẹt mũi vì viêm mũi xoang mạn được đo mũi<br /> bằng sóng âm trước và sau phẫu thuật FESS. Nghiên cứu giá trị của đo mũi bằng sóng âm và mối tương quan<br /> giữa những thay đổi này với sự cải thiện cảm giác chủ quan của nghẹt mũi.<br /> Kết quả: Phương pháp đo mũi bằng sóng âm đánh giá CSA, sự gia tăng V, sự giảm R có ý nghĩa sau phẫu<br /> thuật và có tương quan với sự cải thiện triệu chứng nghẹt mũi.<br /> Kết luận: Phẫu thuật nội soi mũi xoang có hiệu quả ở những bệnh nhân nghẹt mũi vì viêm mũi xoang mạn.<br /> Phương pháp đo mũi bằng sóng âm là 1 công cụ hữu ích đánh giá 1 cách khách quan độ thông thoáng mũi sau<br /> phẫu thuật.<br /> Từ khóa: Đo mũi bằng sóng âm AR is a useful tool in objective evaluation the nasal patency postoperatively.<br /> <br /> ASBTRACT<br /> NASAL PATENCY EVALUATED BY ACOUSTIC RHINOMETRY IN PATIENTS UNDERGOING<br /> ENDOSCOPIC SINUS SURGERY<br /> Do Ky Nhat, Vo Hieu Binh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 224 – 228<br /> Objective: Apply AR to evaluate objectively the nasal patency in patient undergoing FESS.<br /> Patients and method: 30 patients with nasal obstruction caused by chronic sinusitis were examined with<br /> AR before and after FESS. Study the AR values and colleration between these changes with improvements in the<br /> subjective sensation of nasal obstruction.<br /> Result: The AR values CSA, V increased, R is decreased significantly after surgery and collerate with the<br /> improvement of nasal obstruction.<br /> Conclusion: FESS is effective in relieving nasal obstruction of patient with chronic sinusitis. AR is a useful<br /> tool in objective evaluation the nasal patency postoperatively.<br /> Key word: Acoustic Rhinometry.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Nghẹt mũi là một trong những vấn đề lớn<br /> trong lâm sàng Tai mũi họng, trong đó nghẹt<br /> mũi do bệnh lý viêm mũi xoang thường gặp<br /> nhất. Nhiều công trình nghiên cứu trên thế giới<br /> đã chứng tỏ đo mũi bằng sóng âm- AR như một<br /> * BV Tai Mũi Họng Sàigòn.<br /> Tác giả liên lạc: BS Đỗ Kỳ Nhật<br /> <br /> 224<br /> <br /> phương pháp hữu dụng và khách quan để đánh<br /> giá độ thông thoáng mũi sau phẫu thuật mũi<br /> xoang cho thấy triệu chứng nghẹt mũi giảm<br /> hoặc hết sau phẫu thuật do phẫu thuật nội soi<br /> mũi xoang ở bệnh nhân viêm xoang mạn làm<br /> thay đổi cấu trúc phức hợp khe giữa- lỗ thông<br /> mũi xoang, mở rộng ostium, giảm xung huyết<br /> <br /> ** Bộ môn tai Mũi Họng ĐHYD TPHCM.<br /> ĐT: 0913701057 Email: dokynhat@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> niêm mạc mũi nên làm tăng thể tích hốc mũi, cải<br /> thiện độ thông thoáng mũi và giảm trở kháng<br /> mũi. Việc mô tả, đánh giá khách quan về thay<br /> đổi cấu trúc hốc mũi và sự thông thoáng mũi<br /> sau phẫu thuật nội soi mũi xoang là rất cần<br /> thiết, nhằm mục đích ghi nhận hiệu quả điều trị<br /> và đặc biệt là làm cơ sở cho y học chứng cứ.<br /> Xuất phát từ những thực tế đó chúng tôi thực<br /> hiện nghiên cứu đề tài: “Đánh giá sự thông<br /> thoáng mũi bằng phương pháp đo mũi bằng<br /> sóng âm –Acoustic Rhinometry-AR ở bệnh<br /> nhân phẫu thuật nội soi mũi xoang”.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Địa điểm thực hiện nghiên cứu: Bệnh viện<br /> Tai mũi họng Sài gòn.<br /> <br /> Phương tiện nghiên cứu<br /> Máy đo AR Eccovision 4.3, đây là máy đo đã<br /> được vi tính hóa. Máy bao gồm một bộ phận vi<br /> xử lý được cài đặt chương trình hiện đại hướng<br /> dẫn thực hiện phép đo, màn hình hiển thị kết<br /> quả và bộ đầu thu sóng âm gắn vào máy.<br /> Các phương tiện dụng cụ nội soi TMH để<br /> khám và phẫu thuật.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Tiến cứu mô tả cắt ngang.<br /> <br /> Mục tiêu tổng quát<br /> Khảo sát các thông số, đồ thị về kích thước<br /> hốc mũi, thể tích toàn bộ hốc mũi, trở kháng<br /> mũi và độ thông thoáng mũi bằng phương pháp<br /> đo mũi bằng sóng âm ở bệnh nhân viêm xoang<br /> trước và sau phẫu thuật nội soi mũi xoang đơn<br /> thuần.<br /> <br /> Đo mũi bằng sóng âm AR<br /> Mỗi thử nghiệm đều được thực hiện trước<br /> và sau khi đặt thuốc co mạch có tác dụng tại chỗ<br /> ngắn Xylometazoline hydrochloride 0.1%, nhằm<br /> loại trừ ảnh hưởng của thời tiết, tư thế và chu kỳ<br /> mũi sinh lý.<br /> <br /> Mục tiêu chuyên biệt<br /> Đo AR trước mổ cho bệnh nhân viêm xoang<br /> mạn đơn thuần và xem xét liên quan giữa viêm<br /> xoang- nghẹt mũi và AR.<br /> <br /> Thể tích trong hốc mũi: Đơn vị cm3 - viết tắt<br /> là V.<br /> <br /> Đo AR sau mổ để đánh giá các thay đổi và<br /> tương quan giữa các thông số và mức độ cải<br /> thiện sự thông thoáng mũi.<br /> <br /> Khoảng cách đến CSA: Đơn vị đo cm–viết<br /> tắt là D.<br /> <br /> Xác định các thông số AR như giá trị khách<br /> quan để đánh giá mức độ nghẹt mũi ở bệnh<br /> nhân viêm xoang mạn và kết quả phẫu thuật,<br /> đồng thời qua đó bước đầu khảo sát sự thay đổi<br /> cấu trúc hốc mũi và niêm mạc mũi sau phẫu<br /> thuật nội soi mũi xoang.<br /> <br /> Các thông số ghi nhận:<br /> <br /> Diện tích thiết diện ngang: Đơn vị đo cm2 –<br /> viết tắt là CSA.<br /> <br /> Trở kháng tương đương: Calc R đơn vị đo<br /> cmH2O/l/min-viết tắt R.<br /> Tất cả bệnh nhân được đo AR 4 lần trong hai<br /> giai đoạn:<br /> Trước mổ<br /> Đo trước mổ một ngày.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊNCỨU<br /> <br /> Đo hai lần trước và sau xịt thuốc co mạch 15<br /> phút.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Sau mổ<br /> <br /> Bệnh nhân đến khám có triệu chứng nghẹt<br /> mũi được chẩn đoán viêm xoang và có chỉ định<br /> phẫu thuật nội soi mũi xoang. Cỡ mẫu: 30 bệnh<br /> nhân.<br /> <br /> Đo AR hai lần (trước và sau xịt thuốc co<br /> mạch 15 phút) sau mổ nội soi mũi xoang trong<br /> khoảng thời gian trung bình 60 ngày, đây là giai<br /> đoạn niêm mạc đã lành, mũi đã sạch vảy và<br /> bệnh nhân đã ngưng điều trị nội khoa để không<br /> ảnh hưởng đến sinh lý niêm mạc mũi do thuốc.<br /> <br /> Thời gian thực hiện nghiên cứu: từ 9/2009<br /> đến 6/2011.<br /> <br /> Tai Mũi Họng<br /> <br /> 225<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Tiến hành nghiên cứu<br /> Xác định mức độ nghẹt mũi của bệnh nhân<br /> bằng bảng câu hỏi dựa trên bảng phân độ nghẹt<br /> mũi theo lâm sàng (chủ quan).<br /> Tiến hành đo AR trước mổ và xử lý qua<br /> chương trình của máy để ghi nhận đồ thị và các<br /> thông<br /> số<br /> liên<br /> quan:<br /> R,V,<br /> CSA1,<br /> CSA2, CSA3.<br /> Phẫu thuật nội soi mũi xoang đơn thuần<br /> không can thiệp vách ngăn và cuốn mũi. Sau 2<br /> tháng, đo lại AR và xác định mức độ nghẹt mũi<br /> sau phẫu thuật bằng bảng phỏng vấn đánh giá<br /> chủ quan của bệnh nhân về kết quả phẫu thuật<br /> (mức độ cải thiện nghẹt mũi).<br /> Thống kê và xử lý số liệu và đánh giá kết<br /> quả bằng phần mềm Microsoft Excel và<br /> SPSS 11.5.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Các dữ liệu thống kê của mẫu nghiên cứu<br /> Có 30 bệnh nhân trong đó có 18 nam (60%)<br /> và 12 nữ (40%). Tuổi nhỏ nhất là 14, tuổi lớn<br /> nhất là 59, độ tuổi trung bình là 33,5.<br /> Kết quả đo AR: X±SD (trung bình ± độ lệch<br /> chuẩn).<br /> <br /> So sánh các thông số trước mổ và sau mổ bằng<br /> phép kiểm định Paired samples T test<br /> Bảng 1: So sánh các thông số TXCM trước và sau<br /> mổ.<br /> Thông<br /> Chênh lệch<br /> số AR Trước mổ<br /> Sau mổ<br /> p<br /> trung bình<br /> TXCM<br /> CSA1 0,5678±0,2810 0,5990±0,1179 0,0312±0,3157 0,593<br /> CSA2 1,2993±0,5871 1,7038±0,5310 0,4045±0,5949 0,001<br /> CSA3 1,7050±0,7683 2,7468±0,9511 1,0418±0,8919 0,000<br /> V 6,6117±2,0256 8,0732±2,1271 1,9615±2,1650 0,000<br /> R 3,7137±2,4868 2,6268±1,3589 1,0868±2,4853 0,023<br /> <br /> Bảng 2: So sánh các thông số SXCM trước và sau<br /> mổ.<br /> Thông<br /> Chênh lệch<br /> số AR Trước mổ<br /> Sau mổ<br /> p<br /> trung bình<br /> SXCM<br /> CSA1 0,5752±0,1534 0,6488±0,1289 0,737±0,1320 0,005<br /> CSA2 1,4435±0,5975 1,8600±0,5670 0,4165±0,6420 0,001<br /> CSA3 2,0227±0,8530 3,1413±0,9799 1,1186±1,0320 0,000<br /> <br /> 226<br /> <br /> Thông<br /> Chênh lệch<br /> số AR Trước mổ<br /> Sau mổ<br /> p<br /> trung bình<br /> SXCM<br /> V 6,7197±2,0409 8,7922±2,1833 2,0725±2,1563 0,000<br /> R 3,0172±1,8316 2,2425±1,2561 0,7747±1,8898 0,033<br /> <br /> Các thông số CSA, V, R, TXCM đều có sự<br /> khác biệt trước mổ và sau mổ có ý nghĩa thống<br /> kê (p