Đánh giá tương tác bất lợi gặp trong kê đơn thuốc cho bệnh nhân nội ngoại trú tại tuyến y tế cơ sở ngành Công an

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

94
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm đánh giá các tương tác bất lợi gặp trong kê đơn thuốc cho bệnh nhân (BN) điều trị nội trú và ngoại trú tại tuyến y tế cơ sở trong lực lượng Công an Nhân dân. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu hồi cứu, mô tả cắt ngang kết hợp phân tích 1.040 bệnh án nội trú và đơn thuốc ngoại trú của BN điều trị tại 43 đơn vị y tế trong Ngành Công an từ tháng 09 - 2014 đến 02 - 2015 tại các bệnh viện, bệnh xá tuyến y tế cơ sở.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá tương tác bất lợi gặp trong kê đơn thuốc cho bệnh nhân nội ngoại trú tại tuyến y tế cơ sở ngành Công an

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 ĐÁNH GIÁ TƢƠNG TÁC BẤT LỢI GẶP TRONG KÊ ĐƠN THUỐC CHO BỆNH NHÂN NỘI NGOẠI TRÖ TẠI TUYẾN Y TẾ CƠ SỞ NGÀNH CÔNG AN Nguyễn Tiến Dẫn*; Nguyễn Thanh Vân*; Đoàn Thị Hường* Bùi Thị Diệp*; Trần Ngọc Hòa* TÓM TẮT Mục tiêu: đánh giá các tương tác bất lợi gặp trong kê đơn thuốc cho bệnh nhân (BN) đi u trị nội trú và ngoại trú tại tuyến y tế cơ sở trong lực lượng Công an Nhân dân. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu hồi cứu, mô tả cắt ngang kết hợp phân tích 1.040 bệnh án nội trú và đơn thuốc ngoại trú của BN đi u trị tại 43 đơn vị y tế trong Ngành Công an từ tháng 09 - 2014 đến 02 - 2015 tại các bệnh viện, bệnh xá tuyến y tế cơ sở. Phát hiện và đánh giá các tương tác thuốc (TTT) - thuốc bằng phần m m tra cứu TTT Micromedex 2.0. Kết quả: tỷ lệ TTT được phát hiện trong các bệnh án và đơn thuốc là 9,9%, trong đó tỷ lệ TTT trong bệnh án nội trú là 14,48%, trong đơn thuốc ngoại trú là 5,6%. Tần suất gặp các cặp tương tác ở mức độ nặng chiếm 14,4%, mức độ trung bình 74,6%. Kết luận: nghiên cứu chỉ ra mối tương quan giữa tuổi BN và tần suất gặp TTT. Kê đơn nhi u thuốc, BN cao tuổi là những yếu tố nguy cơ làm tăng tần suất xảy ra TTT trong đi u trị. * Từ khoá: Tương tác thuốc; Kê đơn; Y tế cơ sở; Ngành Công an. Evaluation of Protential Drug-Drug Interactions in Prescriptions Dispensed in Primary Infirmaries Belonging to Ministry of Public Security Summary Objectives: To evaluate and compare the types and prevalence of drug-drug interactions (DDIs) in prescriptions collected from both inpatients and outpatients at hospitals under Ministry of Public Security. Subjects and methods: A retrospective study was conducted on 43 general medicine wards for a period of six months (2014, September to 2015, February). The sociodemographic, clinical characteristics and prescribed medication were documented in a specially designed form. Analysis was carried out to assess the prevalence, severity and significance of identified DDIs using Micromedex. Results: Of 1,040 case records reviewed, 103 DDIs (9.9%) were reported. This percentage was calculated separately from medical inpatient and outpatient prescriptions, 14.48% and 5.60%, respectively. The frequency of major and moderate DDIs per analyzed drug pairs were 14.% and 74.6% of the interactions. Conclution: Positive association between the number of DDIs and age was observed. Patients with more co -morbidities and elders were observed with more DDIs. * Key words: Drug - drug interaction; Prescription; Ministry of Public Security. * Cục Y tế, Bộ Công an Người phản hồi (Corresponding): Đoàn Thị Hường (doanhuong263@gmail.com) Ngày nhận bài: 20/02/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 09/03/2016 Ngày bài báo được đăng: 21/03/2016 70 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 ĐẶT VẤN ĐỀ Công an và đánh giá một số yếu tố làm t ng nguy cơ gặp TTT trong điều trị. Tương tác thuốc là hiện tượng một thuốc bị thay đổi tác d ng hoặc độc tính trên người bệnh khi được sử d ng đồng thời với thuốc khác hoặc với thức ăn, đồ uống. TTT làm tăng độc tính, giảm hoặc mất tác d ng đi u trị, gia tăng chi phí và kéo dài thời gian đi u trị. Việc phát hiện, xử lý kịp thời các TTT có ý nghĩa quan trọng với m i khoa lâm sàng. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣ ng nghiên cứu. 1.040 bệnh án và đơn thuốc tại 43 bệnh viện, bệnh xá tuyến y tế cơ sở của Ngành Công an, giai đoạn từ 09 - 2014 đến 02 - 2015. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. Theo thống kê tại Mỹ, hàng năm có 74.000 trường hợp cấp cứu và 195.000 trường hợp nh p viện do TTT. Ở khu vực Đông Nam Á, một nghiên cứu trên 258.951 đơn thuốc ngoại trú sử d ng ≥ 2 thuốc cho thấy 27,9% gặp TTT. Mặc dù TTT là vấn đ được quan tâm hàng đầu ở nhi u quốc gia phát triển, nhưng tại Việt Nam, nh n thức v vấn đ này chưa thực sự được quan tâm trong đi u trị, số lượng các nghiên cứu và thống kê v TTT còn hạn chế. Nghiên cứu hồi cứu dựa trên bệnh án và đơn thuốc ngoại trú tại các cơ sở y tế Ngành Công an. Thông tin bệnh án và đơn thuốc được ghi vào phiếu thu th p số liệu hồi cứu bệnh án, phiếu sao chép hồi cứu đơn thuốc. Phát hiện và đánh giá TTT bằng phần m m DRUG-REAX Micomedex 2.0 (Hãng Thomson Reuters). Tương tác có ý nghĩa lâm sàng được đánh giá dựa trên mức độ nghiêm trọng, ý nghĩa lâm sàng và h u quả của TTT. Chúng tôi tiến hành đ tài này nhằm: Xác định tần suất TTT và các cặp tương tác hay gặp ở bệnh án nội trú và đơn thuốc ngoại trú tại các cơ sở y tế Ngành * X lý số liệu: bằng phần m m thống kê y học SPSS 15.0. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Bảng 1: Các bệnh lý chính thường gặp trong mẫu nghiên cứu. Nhóm bệnh hay gặp Đơn thuốc Bệnh án Tổng h p Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % Hệ hô hấp 124 23,13 108 21,43 232 22,31 Hệ tiêu hoá 96 17,91 71 14,09 167 16,06 Hệ cơ xương, mô liên kết 69 12,87 65 12,90 134 12,88 Bệnh hệ tuần hoàn 62 11,57 51 10,12 113 10,87 Nhiễm trùng, ký sinh trùng 15 2,80 70 13,89 85 8,17 Nội tiết, dinh dưỡng, chuyển hoá 55 10,26 22 4,37 77 7,40 71 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 Vết thương, ngộ độc 24 4,48 40 7,94 64 6,15 Bệnh mắt và phần ph 23 4,29 16 3,17 39 3,75 Bệnh hệ sinh d c - tiết niệu 13 2,43 24 4,76 37 3,56 Các bệnh khác 55 10,26 37 7,34 92 8,85 536 100 504 100 1.040 100 Tổng Bệnh lý chính trong các đơn thuốc và bệnh án rất đa dạng: bệnh hệ hô hấp (J) chiếm tỷ lệ cao nhất (22,31%), tiếp theo là bệnh tiêu hóa (K) (16,06%), bệnh của hệ cơ xương khớp và mô liên kết (M) (12,88%), bệnh tuần hoàn (I) (10,87%). Bảng 2: Tỷ lệ các bệnh mắc kèm ở BN. Đơn thuốc Bệnh mắc kèm Bệnh án Tổng h p Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % Số lượng Tỷ lệ % Không có bệnh mắc kèm 440 82,09 396 78,57 836 80,38 Có 1 - 2 bệnh mắc kèm 93 17,35 101 20,04 194 18,65 Có ≥ 3 bệnh mắc kèm 3 0,56 7 1,39 10 0,96 536 100 504 100 1.040 100 Tổng Đa số BN (80,38%) không có bệnh mắc kèm, 19,62% số BN còn lại có ≥ 1 bệnh mắc kèm. 1. Đánh giá TTT trên đơn thuốc bệnh án. Bảng 3: Tần suất gặp tương tác và tương tác có ý nghĩa lâm sàng. Số lƣ ng Tỷ lệ % so với mẫu tƣơng ứng Tỷ lệ % so với tổng số đơn và bệnh án Có tương tác (n = 1.040) 103 - 9,90 Đơn thuốc (n = 536) Bệnh án (n = 504) 30 73 5,60 14,48 2,88 7,02 81 - 7,79 24 57 4,48 11,31 2,31 5,48 N i dung Tương tác có ý nghĩa lâm sàng (n = 1.040) Đơn thuốc (n = 536) Bệnh án (n = 504) Tỷ lệ có TTT là 9,9%, liên quan đến 79 cặp TTT thuốc khác nhau. Tỷ lệ gặp tương tác ở bệnh án và đơn thuốc ngoại trú tương ứng 14,48% và 5,60%. Số lượng tương tác có ý nghĩa lâm sàng chiếm 7,79% trên tổng số bệnh án và đơn thuốc, liên quan đến 65 cặp TTT khác nhau, trong đó tỷ lệ gặp tương tác có ý nghĩa lâm sàng ở bệnh án nội trú và đơn ngoại trú tương ứng 11,31% và 4,48%. Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Akram Ahmad và CS trên 404 BN nội trú người lớn tại bệnh viện nghiên cứu có 78 BN (19,3%) có TTT. Bảng 4: Số tương tác và tương tác có ý nghĩa lâm sàng trung bình trong đơn. 72 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 Th ng số Tương tác chung Tương tác có ý nghĩa lâm sàng TTT/đơn hoặc bệnh án n Min 25 50 75 Max X ± SD Tính theo tổng số đơn và bệnh án 1.040 0 0 0 0 8 0,18 ± 0,72 Tính theo đơn thuốc và bệnh án có tương tác 103 1 1 1 2 8 1,81 ± 1,53 Tính theo tổng số đơn và bệnh án 1.040 0 0 0 0 8 0,15 ± 0,66 Tính theo đơn thuốc và bệnh án có tương tác 103 0 1 1 2 8 1,5 ± 1,57 Tính theo tổng số đơn thuốc và bệnh án (gọi chung là đơn) có trung bình 0,18 tương tác/đơn, trong đó 0,15 tương tác có ý nghĩa lâm sàng/đơn, số này tăng lên 1,81 tương tác/đơn và 1,5 tương tác có ý nghĩa lâm sàng/đơn. Đa số đơn thuốc và bệnh án không có tương tác (90,1%). Số đơn thuốc và bệnh án có 1 tương tác chiếm 6,73%, có 3 tương tác chiếm 2,12%. Tính theo tương tác có ý nghĩa lâm sàng: 4,81% số đơn thuốc và bệnh án có 1 tương tác có ý nghĩa lâm sàng, số đơn có ≥ 3 tương tác có ý nghĩa lâm sàng chỉ chiếm 1,92%. Tỷ lệ số đơn có tương tác hoặc tương tác có ý nghĩa lâm sàng trong nghiên cứu của chúng tôi thấp hơn một số nghiên cứu khoảng 0,49 - 0,75 tương tác/BN. Sự khác biệt này có thể do mẫu nghiên cứu của chúng tôi đa dạng v loại hình bệnh t t của BN được đi u trị tại tuyến y tế cơ sở Ngành Công an. Bảng 5: Các tương tác có ý nghĩa lâm sàng ở mức độ nghiêm trọng (major). Cặp tƣơng tác Hậu quả của tƣơng tác Ý nghĩa lâm sàng n (%) Colchicin fenofibrat Có thể dẫn đến bệnh cơ, bao gồm cả tiêu cơ vân đặc biệt người già và BN rối loạn chức năng th n Cần theo dõi creatinin phosphokinase, các triệu chứng của bệnh cơ, đặc biệt lúc bắt đầu đi u trị. Ngừng ngay l p tức khi phát hiện bệnh cơ hoặc nghi ngờ 6 (0,58) Amlodipine simvastatin Có thể dẫn đến tăng nồng độ của simvastatin và tăng nguy Nếu dùng đồng thời là cần thiết, nên dùng cơ bị bệnh cơ, gồm cả tiêu cơ simvastatin không nên vượt quá 20 mg/ngày vân 4 (0,38) Amlodipine clopidogrel Có thể dẫn đến giảm tác d ng Th n trọng khi dùng đồng thời và theo dõi chống kết t p tiểu cầu và tăng BN v việc giảm hiệu quả của clopidogrel nguy cơ huyết khối 2 (0,19) Aspirin ginko biloba Theo dõi thời gian chảy máu, và các dấu Có thể dẫn đến tăng nguy cơ hiệu, triệu chứng của chảy máu quá nhi u chảy máu hoặc bầm tím 2 (0,19) Enalapril spironolactone Có thể dẫn đến tăng kali máu Theo dõi nồng độ kali máu, đặc biệt ở BN có rối loạn chức năng th n hoặc tiểu đường và người già 2 (0,19) Amiodarone - Có thể dẫn đến hạ huyết áp, Theo dõi chức năng tim cẩn th n, quan nhịp tim ch m hoặc ngừng tim sát dấu hiệu nhịp tim ch m hoặc block tim 1 (0,10) 73 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4-2016 bisoprolol Amlodipine clarithromycin Có thể dẫn đến tăng tác d ng Theo dõi, có thể đi u chỉnh li u lượng ph amlodipine bao gồm hạ amlodipine huyết áp 1 (0,10) Aspirin clopidogrel Có thể tăng nguy cơ chảy máu Nếu dùng đồng thời là cần thiết, giám sát công thức máu 1 (0,10) Atorvastatin colchicine Giám sát các triệu chứng của bệnh cơ Có thể tăng nguy cơ bệnh cơ hoặc tiêu cơ vân. Nếu nghi ngờ bệnh cơ hoặc tiêu cơ vân hoặc tiêu cơ vân phải dừng ngay atorvastatin 1 (0,10) Ciprofloxacin metronidazol Dùng đồng thời có thể dẫn đến Theo dõi ECG lúc bắt đầu và trong khi tăng nguy cơ kéo dài khoảng đi u trị, đồng thời theo dõi khoảng QT QT và rối loạn nhịp 1 (0,10) Clopidogrel omeprazol Có thể dẫn đến giảm hiệu quả Nên tránh phối hợp, có thể thay thế lâm sàng của clopidogrel và omeprazol bằng pantoprazole tăng nguy cơ huyết khối 1 (0,10) Colchicin simvastatin Nếu dùng đồng thời là cần thiết, theo dõi BN v các dấu hiệu và triệu chứng của Có thể dẫn đến tăng nguy cơ bệnh cơ hoặc tiêu cơ vân (nước tiểu sẫm bệnh cơ hoặc tiêu cơ vân màu và/hoặc đau cơ, đau hoặc yếu), đặc biệt là trong quá trình đi u trị ban đầu 1 (0,10) Enalapril telmisartan Có thể dẫn đến tăng nguy cơ tác d ng ph (hạ huyết áp, Theo dõi huyết áp, chức năng th n, và tăng kali máu, thay đổi chức chất điện giải năng th n) 1 (0,10) Levofloxacin metronidazol Có thể dẫn đến tăng nguy cơ Theo dõi ECG lúc bắt đầu và trong khi kéo dài khoảng QT và rối loạn đi u trị, đồng thời theo dõi khoảng QT nhịp 1 (0,10) Metronidazole octreotide Có thể dẫn đến nguy cơ kéo dài khoảng QT, bao gồm xoắn Theo dõi chặt chẽ ECG, khoảng QT lúc đỉnh có thể xảy ra và loạn nhịp ban đầu và trong khi đi u trị đồng thời tim 1 (0,10) Metronidazole ofloxacin Có thể dẫn đến tăng nguy cơ kéo Theo dõi ECG lúc bắt đầu và trong khi dài khoảng QT và rối loạn nhịp đi u trị, đồng thời theo dõi khoảng QT 1 (0,10) Các tương tác thường gặp (≥ 0,38%) trong nghiên cứu này bao gồm: tương tác khi kết hợp aspirin với các thuốc đi u trị hạ huyết áp, tương tác giữa thuốc chẹn β và gliclazide, tương tác liên quan đến dùng đồng thời hai loại kháng sinh amoxicillin gentamicin. Các tương tác có ý nghĩa lâm sàng ở mức độ nghiêm trọng thường gặp là: phối hợp giữa các thuốc thuốc ức chế HMG-CoA reductase (fenofibrat, atorvastatin, simvastatin) với colchicin hoặc amlodipine; metronidazol dùng kết hợp với một kháng sinh nhóm fluoroquinolones hoặc octreotide; phối hợp clopidogrel với omeprazol hoặc amlodipine, tương tác giữa aspirin với ginko biloba hoặc clopidogrel. Đây là các tương tác có ý nghĩa lâm sàng quan trọng đã được mô tả trong nhi u nghiên cứu. 2. Các yếu tố liên quan đến việc xuất hiện TTT trong đơn. 74