Đáp ứng lâm sàng của bỏng mắt do kiềm với thuốc tra mắt có steroid

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC<br /> <br /> ĐÁP ỨNG LÂM SÀNG CỦA BỎNG MẮT DO KIỀM<br /> VỚI THUỐC TRA MẮT CÓ STEROID<br /> Nguyễn Thị Thu Yên*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Mô tả đặc điểm lâm sàng và đánh giá kết quả điều trị của bỏng mắt do kiềm sau khi tra<br /> thuốc có steroid.<br /> Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu trên 35 bệnh nhân (45 mắt) bị bỏng kiềm được điều trị tại<br /> khoa Chấn thương, Bệnh viện Mắt Trung ương từ tháng 1 đến tháng 12/2007, tất cả đều được tra thuốc<br /> steroid và vitamin C.<br /> Kết quả: 19 mắt bỏng nhẹ, 26 mắt bỏng nặng. Thị lực khi vào viện: thị lực xấu (46,5%), thị lực tốt<br /> (2,3%).Thị lực sau điều trị: thị lực tốt (32,5%). Mắt bỏng nhẹ đạt thị lực tốt: 82,4%. Không có mắt nào bỏng<br /> nặng đạt được thị lực tốt. Thời gian biểu mô hoá giác mạc trung bình: độ I: 3 ngày, độ II: 7 ngày, độ III:<br /> 16 ngày, độ IV: 30 ngày. Điều trị ngoại khoa: 62,2%. Di chứng sẹo giác mạc: 42,2%.<br /> Kết luận: Điều trị bỏng mắt do kiềm với thuốc tra có Steroid và Vitamin C có tác dụng chống viêm,<br /> giảm phù và hạn chế tân mạch trên giác mạc, tăng thị lực, không gây thủng giác mạc.<br /> Từ khoá: Bỏng kiềm, Steroid.<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trên mắt bị bỏng kiềm, ngay lập tức sau khi<br /> bị bỏng, có một quá trình viêm cấp và giải phóng ra<br /> men tiêu collagen và protein làm nhu mô của giác<br /> mạc bị mỏng dần đi và dẫn đến thủng giác mạc.<br /> Theo Davis [4], sự tổng hợp collagen ở mắt bỏng<br /> bị ảnh hưởng do nồng độ axit ascorbate ở thủy dịch<br /> của mắt giảm. Thực nghiệm của Pfister [5] đã chỉ<br /> ra, khi tra ascorbate và citrate có tác dụng đề phòng<br /> loét, thủng giác mạc và tra corticosteroid ngay sau<br /> bỏng có tác dụng chống viêm, ngăn chặn quá trình<br /> viêm. Nếu dùng kết hợp với ascorbate có tác dụng<br /> chống viêm, kích thích sự tái tạo của tổ chức bị<br /> tổn thương. Quan niệm trước đây cho rằng, tra<br /> corticosteroid 10 ngày sau bỏng kiềm sẽ tăng nguy<br /> <br /> Bệnh viện Mắt Trung ương<br /> <br /> *<br /> <br /> cơ nhuyễn giác mạc dẫn đến thủng giác mạc nên<br /> các thầy thuốc nhãn khoa thường không chỉ định<br /> dùng cho bệnh nhân (BN). Do vậy, một số thầy<br /> thuốc e ngại khi sử dụng corticosteroid trong điều<br /> trị bỏng mắt.<br /> Bỏng mắt gây ra do kiềm là một tổn thương<br /> nặng của mắt. Theo một nghiên cứu [3], trong 149<br /> mắt bị bỏng tại Viện mắt, tỉ lệ bỏng kiềm chiếm<br /> 51,2%. Chất kiềm gây tổn hại kết mạc, giác mạc,<br /> viêm loét dai dẳng, tiêu nhu mô dẫn đến thủng giác<br /> mạc, làm giảm thị lực. Khi mắt bị bỏng kiềm nặng<br /> sẽ phá hủy các cấu trúc của nhãn cầu, có khi phải<br /> khoét bỏ mắt. Không giống như bỏng a-xít hoặc<br /> bỏng nhiệt, bỏng kiềm thường có tiên lượng xấu<br /> do chất kiềm gây xà phòng hóa các màng tế bào<br /> dẫn đến thấm xuyên sâu vào các lớp của giác mạc,<br /> vào trong tiền phòng và vào nội nhãn. Trên thế giới<br /> đã có nhiều phương pháp điều trị bỏng mắt, gần<br /> <br /> Nhãn khoa Việt Nam (Số 20 - 2010)<br /> <br /> 35<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC<br /> <br /> đây thuốc có Steroid đã được áp dụng trong điều trị<br /> bỏng kiềm cho kết quả khả quan hơn. Tuy nhiên, ở<br /> Việt Nam chưa có một công trình nào nghiên cứu<br /> về điều trị sử dụng Steroid tra mắt điều trị bỏng<br /> kiềm. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề tài này nhằm<br /> mục tiêu:<br /> 1. Mô tả đặc điểm lâm sàng của bỏng mắt<br /> do kiềm.<br /> 2. Đánh giá kết quả điều trị lâm sàng của<br /> bỏng kiềm có phối hợp với thuốc tra mắt có Steroid.<br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng<br /> Là những BN bị bỏng mắt do kiềm được điều<br /> trị có phối hợp với thuốc tra mắt có corticosteroid<br /> tại khoa Chấn thương, Bệnh viện Mắt Trung ương<br /> từ tháng 1/2007 đến tháng 12/2007.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu<br /> 2.1. Thiết kế nghiên cứu can thiệp lâm sàng,<br /> không có đối chứng sử dụng bệnh án nghiên cứu<br /> trong theo dõi BN.<br /> 2.2. Phân loại đánh giá bỏng kết giác mạc<br /> theo phân loại bỏng của Roper Hall Hughes.<br /> Độ I: Tổn hại biểu mô giác mạc, không thiếu<br /> máu kết mạc.<br /> Độ II: Giác mạc đục mờ, nhìn rõ mống mắt,<br /> thiếu máu 1/2 vùng rìa.<br /> Để tiện việc đáng giá, chúng tôi phân theo 2<br /> mức độ bỏng: Bỏng nhẹ (độ I và II), bỏng nặng (độ<br /> III và IV).<br /> 2.3. Phương pháp điều trị<br /> - Khi BN đến khám: lấy hết dị vật, vôi nếu<br /> có ở trong mắt, chú ý lật và bộc lộ 2 cùng đồ trên<br /> <br /> 36 Nhãn khoa Việt Nam (Số 20 - 2010)<br /> <br /> và dưới vì tại đây hay có dị vật. Rửa mắt với nước<br /> muối sinh lí kéo dài tới 30 phút cho đến khi pH<br /> trung hoà. Bơm rửa lệ đạo, khi có bỏng nặng độ IV:<br /> rửa tiền phòng cấp cứu, cắt kết mạc hoại tử, rạch<br /> kết mạc quanh rìa.<br /> - Điều trị tiếp theo: rửa mắt hàng ngày bằng<br /> nước muối 9%­­o.<br /> - Tra thuốc Maxitrol, CB2: 6 - 10 lần/ngày<br /> trong tuần đầu, tra giảm dần liều 4 lần/ngày cho<br /> đến khi giác mạc biểu mô hoá và khỏi viêm nhiễm:<br /> dung dịch Oflovid, Cloroxit 0,4%, Sanlein, nước<br /> muối 5% (4 lần/ngày), Atropin 1% (2 lần/ngày), mỡ<br /> Tetraxilin 1% (2 lần/ngày). Trong khi tra thuốc có<br /> Steriod, cần theo dõi chặt chẽ hàng ngày tình trạng<br /> biểu mô hoá của giác mạc. Những trường hợp bỏng<br /> nặng, biểu mô lành sẹo chậm phải chú ý tình trạng<br /> bội nhiễm của giác mạc.<br /> - Uống vitamin C: 1,0 g/ngày, thuốc chống<br /> viêm Prednisolon 5 mg: 1 mg/ngày, thuốc kháng<br /> sinh toàn thân: Zinnat 0,25 g - 10 mg/kg/ngày. Mắt<br /> bỏng nặng: có thể kết hợp tiêm huyết thanh tự thân<br /> dưới kết mạc 1 ml. Tách dính mi cầu với thuốc mỡ<br /> kháng sinh cho những trường hợp bỏng nặng.<br /> - Điều trị hạ nhãn áp (nếu có tăng nhãn áp):<br /> Acetazolamid 0,25 g x 2 viên/ngày. Thuốc giảm<br /> đau: Paracetamol 0,5 g x 1 viên/ngày, thuốc an thần.<br /> 2.4. Đánh giá kết quả: Thời gian theo dõi<br /> 6 tháng.<br /> - Đánh giá thị lực: Thị lực tốt: từ 0,5 trở lên<br /> (>=0,5). Thị lực trung bình: từ 0,5 đến đếm ngón<br /> tay 1m (0,02-