Đầu tư nhiều hơn cho giáo dục văn hóa truyền thống ở cơ sở đào tạo báo chí

U TƯ NHI U HƠN CHO GIÁO D C VĂN HÓA<br /> TRUY N TH NG CƠ S<br /> ÀO T O BÁO CHÍ<br /> <br /> PGS.TS. inh Văn Hư ng∗<br /> <br /> H i th o “Báo cáo k t qu nghiên c u và óng góp hoàn thi n khung chính sách b o v<br /> nhà báo tác nghi p” t ch c t i Hà N i, tháng 10/2011 do RED Communication (t ch c khoa<br /> h c tr c thu c Liên hi p các H i KH và KT Vi t Nam), th c hi n v i s tài tr c a<br /> <br /> i s quán<br /> <br /> Anh t i Vi t Nam, cho bi t 327/384 (t c 87,9%) ngư i làm báo th a nh n ã t ng b c n tr trong<br /> công vi c. Nh ng ngư i làm báo cũng nh n di n 12 nhóm hành vi c n tr bao g m: Né tránh<br /> cung c p thông tin, gây c n tr , mua chu c, gián ti p ngăn ch n, thu gi phương ti n tác nghi p,<br /> phá h y phương ti n tác nghi p, e d a, gi ngư i, qu y r i tình d c, vu kh ng, t n công gây<br /> thương tích, tr thù (theo báo Q ND, th 5, ngày 21-10-2011). Trong th c t , các hành vi c n tr ,<br /> hành hung nhà báo có th còn nhi u hơn, tinh vi và tr ng tr n hơn.<br /> <br /> ó là nh ng con s gây b c<br /> <br /> xúc và lo ng i cho xã h i và gi i truy n thông. Và n u nhà báo tác nghi p h p pháp, phù h p văn<br /> hóa ng x và chu n m c<br /> <br /> o<br /> <br /> lên án, gi i truy n thông ph n<br /> m t góc<br /> <br /> c ngh nghi p thì nh ng hành vi sai trái nói trên c n b dư lu n<br /> i và pháp lu t ph i tr ng ph t. Tuy nhiên, cũng c n nhìn nh n t<br /> <br /> khác, ó là t phía các nhà báo.<br /> <br /> Có th có nhi u nguyên nhân gây nên tình tr ng trên, trong ó, ch c ch n có m t ph n do<br /> các nhà báo gây ra. Ban ki m tra H i nhà báo Vi t Nam trong báo cáo cu i năm 2011 cũng th a<br /> nh n: “Th c t cho th y, trong m t s v vi c phóng viên b c n tr , hành hung có nguyên nhân<br /> là thái<br /> <br /> , c ch c a phóng viên chưa úng m c”. Không ít nhà báo còn t ra quan liêu, hách<br /> <br /> d ch, “quan tr ng hóa” chính mình. Như v y, khách quan, công b ng mà nói, có nh ng hành vi<br /> c n tr , hành hung sai c a cá nhân, c a t ch c xã h i, nhưng cũng có nh ng hành vi do chính<br /> nhà báo là ch t xúc tác. Nhìn nh n như v y<br /> trong ó. T<br /> <br /> ây, chúng ta ph i chăm lo giáo d c toàn di n, trong ó giáo d c pháp lu t,<br /> <br /> và văn hóa ng x cho<br /> ∗<br /> <br /> th y gi i báo chí cũng có m t ph n trách nhi m<br /> <br /> i h c Qu c gia Hà n i<br /> <br /> i ngũ c a mình là vi c làm c p thi t, b c xúc hi n nay.<br /> <br /> o<br /> <br /> c<br /> <br /> góp ph n gi i<br /> <br /> quy t công tác này, tôi cho r ng c n<br /> <br /> u tư nhi u hơn cho giáo d c văn hóa truy n thông<br /> <br /> cơ s<br /> <br /> ào t o chuyên ngành báo chí.<br /> Th c t hi n nay, trong chương trình c a các cơ s<br /> <br /> ào t o ã có nhi u c g ng, n l c<br /> <br /> v a trang b ki n th c cơ b n, ki n th c chuyên ngành, ki n th c nghi p v , v a cung c p ki n<br /> th c pháp lu t,<br /> <br /> o<br /> <br /> c và văn hóa cho ngư i h c. Tuy nhiên, do nhi u lý do khách quan và ch<br /> <br /> quan mà công tác giáo d c văn hóa truy n thông chưa ư c coi tr ng, quan tâm và<br /> <br /> u tư úng<br /> <br /> m c. Các môn h c v văn hóa truy n thông còn chung chung, dàn tr i (chưa có nh ng môn h c<br /> c th , tr c ti p v văn hóa truy n thông); trên l p gi ng viên có th l ng ghép, an xen,<br /> nhi u qua kinh nghi m s ng c a mình ho c l y ví d t th c t<br /> li u lư ng không nhi u, m c<br /> <br /> c p ít<br /> <br /> phân tích, minh ch ng, nhưng<br /> <br /> nông - sâu khác nhau, cách truy n<br /> <br /> t cũng khác nhau nên ngư i<br /> <br /> h c chưa “nh lâu, th m sâu” ư c. Hơn n a, các gi ng viên thư ng n ng v lý thuy t, lý lu n<br /> hàn lâm, ít tr i nghi m th c ti n ph c t p, sôi<br /> d n và thuy t ph c ngư i h c,<br /> <br /> c bi t<br /> <br /> ng và phong phú c a cu c s ng nên ít s c h p<br /> <br /> i v i h c viên cao h c, nghiên c u sinh, nh ng ngư i ã<br /> <br /> và ang làm báo i h c. N u hi u văn hóa truy n thông là nh ng hành vi, c ch , ng x c th<br /> trong cu c s ng, trong h c t p, trong lao<br /> <br /> ng, trong tác nghi p thì<br /> <br /> môi trư ng giáo d c – ào<br /> <br /> t o hi n nay cũng ang t n t i mâu thu n và b t c p v i chính ngh báo c a chúng ta. Ví d :<br /> - V gi gi c: Nhà trư ng quy<br /> <br /> nh trong l ch h c 3 ca là sáng t 7h00, chi u t 13h00, t i<br /> <br /> t 18h00, nhưng th c t sinh viên, h c viên cao h c và nghiên c u sinh<br /> <br /> n l p có úng gi<br /> <br /> ó<br /> <br /> n s m hơn ho c<br /> <br /> n<br /> <br /> ón lõng s ki n, nhân v t. K lu t thông tin, k lu t n p tin, bài, h i h p<br /> <br /> i<br /> <br /> không? Trong lúc ngh báo ch ra r ng<br /> úng gi<br /> <br /> ch ,<br /> <br /> v i nhà báo là r t nghiêm kh c theo<br /> <br /> l y tin t c thì phóng viên ph i<br /> <br /> nh kỳ c a báo chí.<br /> <br /> - V d h c trên l p: Sĩ s l p chính quy hi n nay t 80 – 100 sinh viên, cao h c t 25 – 30,<br /> nghiên c u sinh t 1 – 5, nhưng có khi nào có<br /> <br /> 100% ngư i d h c trên l p các môn h c<br /> <br /> không? Trong lúc ngh báo b t bu c phóng viên ph i có m t t i<br /> <br /> a i m, hi n trư ng, tr c ti p<br /> <br /> “m t th y, tai nghe, mi ng h i, tay ghi chép, ghi âm, quay phim, ch p nh” ngư i th t, vi c<br /> th t cho tác ph m c a mình?<br /> - Th o lu n trên l p: Gi ng viên cho v n<br /> <br /> trư c<br /> <br /> câu h i ôn l i bài cũ trên l p, ho c khi gi ng bài m i,<br /> <br /> ngư i h c chu n b<br /> <br /> nhà, ho c<br /> <br /> t<br /> <br /> t các câu h i i kèm, t ch c xê-mi-na<br /> <br /> (seminar) nhưng thư ng thì r t ít cánh tay ch<br /> ph n bi n, h c thu t tr m l ng; Tính ch<br /> ch<br /> <br /> ng ư c giơ lên, không khí tranh lu n, ch t v n,<br /> <br /> ng, t tin, m nh d n r t y u. R t cu c, gi ng viên ph i<br /> <br /> nh ho c “h i - t tr l i”. Trong lúc ngh báo bu c phóng viên ph i tích c c, ch<br /> ng, dũng c m, t tin<br /> <br /> ng, năng<br /> <br /> tác nghi p trong m i lúc, m i nơi, m i hoàn c nh.<br /> <br /> - H c t p, nghiên c u<br /> tư li u vi t bài, nhưng<br /> <br /> nhà: Gi ng viên giao bài t p cho t h c<br /> <br /> nhà ho c t<br /> <br /> i th c t l y<br /> <br /> n l p, khi ki m tra thì a s không th c hi n theo yêu c u.<br /> <br /> trong ào t o tín ch hi n nay, t h c, t nghiên c u<br /> <br /> nhà là chính, nhưng li u s<br /> <br /> c bi t,<br /> <br /> ư c bao nhiêu<br /> <br /> sinh viên th c hi n úng, ch t lư ng ào t o s ra sao? Trong lúc ngh báo òi h i phóng viên<br /> tính t giác, tích c c và ch<br /> <br /> ng r t cao, làm vi c<br /> <br /> c l p r t l n.<br /> <br /> - Thi trên l p: Ngo i tr thi v n áp và thi t lu n thì a s sinh viên h chính quy ã ch p<br /> hành t t, nhưng các h v a làm v a h c, cao h c, nghiên c u sinh có còn s d ng tài li u trái<br /> phép, thi h , làm bài trư c<br /> <br /> nhà không? Trong lúc ngh báo òi h i phóng viên tính trung th c,<br /> <br /> chân th c và khách quan khi thông tin.<br /> - Tr t t trên l p: Trong gi h c, không ít sinh viên nói chuy n, làm vi c riêng, g i i n<br /> tho i, nh n tin, nghe nh c, ăn quà v t, ng , ra vào tùy ti n, trong lúc ngh báo yêu c u r t cao<br /> phóng viên ph i có văn hóa ng x t t<br /> th y t i sao<br /> <br /> cơ quan, gia ình và nơi công c ng. Tình tr ng này cho<br /> <br /> các cu c h p báo ho c sinh ho t t p th , phóng viên chúng ta hay nói chuy n riêng,<br /> <br /> n ào, i ra, i vào tùy ti n như v y.<br /> Ngoài ra, chúng ta cũng chưa có môn h c, chuyên<br /> <br /> , ngo i khóa, xê-mi-na (seminar) c th<br /> <br /> v : Cách ăn búp-phê (buffet), xưng hô, trang ph c, di chuy n khi tác nghi p trong h i trư ng, v t<br /> d ng mang theo i công tác dài ngày, tìm ch ngh , dân v n v i qu n chúng, ng phó v i cháy n ,<br /> tai n n, thiên tai, lũ l t… Nh ng cái ó có v như t m thư ng, b nh nhưng th c ra r t quan<br /> tr ng và c n thi t, nh t là<br /> <br /> i v i phóng viên tr m i vào ngh .<br /> <br /> Nh ng i m nêu trên ây<br /> <br /> c p ch y u trách nhi m c a ngư i h c. Còn ngư i d y (gi ng<br /> <br /> viên, nhà báo) cũng ph i th y trách nhi m c a mình. Có r t nhi u nhà báo, nhà giáo gi i, gương<br /> m u, nhi t huy t, t n tâm truy n d y cho ngư i h c, nhưng cũng có không ít nhà giáo, nhà báo<br /> thi u gương m u v<br /> h c… d n<br /> <br /> ng x , phát ngôn, gi gi c, ngh d y không lý do, gây khó d cho ngư i<br /> <br /> n m t uy tín c a chính mình và nh hư ng<br /> <br /> n<br /> <br /> ng nghi p khác. N u b c tranh trên<br /> <br /> ây là m t s th c, trong s th c ó không ch có m t b t c p, mâu thu n mà còn có nhi u i m<br /> sáng, tích c c, ti n b . Tuy nhiên, nhìn t ng th thì th c t giáo d c ào t o ngh báo<br /> trư ng và th c ti n tác nghi p,<br /> nào, cơ s<br /> <br /> c tính và b n ch t c a ngh báo còn nhi u i m cách xa. Ch ng<br /> <br /> ào t o chưa gi i quy t ư c nh ng t n t i, mâu thu n, b t c p c th<br /> <br /> yên tâm cung c p cho n n báo chí truy n thông<br /> nghi p, khoa h c và hi n<br /> <br /> i; Ch ng nào<br /> <br /> y u kém c a mình thì chưa th<br /> <br /> nhà<br /> <br /> t nư c<br /> <br /> ó thì chưa th<br /> <br /> i ngũ nhà báo chính quy, chuyên<br /> <br /> i ngũ gi ng viên, nhà báo chưa kh c ph c ư c nh ng<br /> <br /> nh hư ng t t<br /> <br /> n ngư i h c báo chí hi n t i và nhà báo mai sau;<br /> <br /> Ch ng nào xã h i còn chưa nghiêm minh v lu t pháp, chưa có ng x t t v i nhà báo thì n n báo<br /> chí truy n thông Vi t Nam cũng chưa phát huy úng m c, úng t m như v th , quy n năng c a<br /> mình. T t nhiên, ây ph i là công vi c chung c a c h th ng chính tr<br /> i m “d y con t th a còn thơ” và “<br /> <br /> m hôi trên thao trư ng<br /> <br /> ít<br /> <br /> t nư c, nhưng theo quan<br /> máu trên chi n trư ng” thì<br /> <br /> cơ s giáo d c ào t o ngành báo chí v n ph i i trư c, là xu t phát i m, là g c c a m i v n<br /> sau này. Vì v y, theo tôi, trong chương trình ào t o b c c nhân nên b sung:<br /> -<br /> <br /> Môn h c Văn hóa truy n thông trong tác nghi p báo chí ho c m t tên g i nào ó cho phù<br /> h p; Cung c p ki n th c n n t ng chung.<br /> <br /> -<br /> <br /> Môn h c K năng và ng x văn hóa trong báo chí truy n thông<br /> <br /> c th hóa b ng các k<br /> <br /> năng ng x văn hóa th c ti n.<br /> -<br /> <br /> Tăng cư ng m i các nhà báo có tài – có<br /> <br /> c vào gi ng d y, trao<br /> <br /> i, chia s kinh nghi m, k<br /> <br /> năng làm báo cho sinh viên.<br /> -<br /> <br /> T o i u ki n và môi trư ng t t cho sinh viên i th c t , th c ti n giao lưu, h i nh p v i<br /> <br /> i<br /> <br /> s ng xã h i và gi i báo chí nhi u hơn.<br /> -<br /> <br /> Thành l p câu l c b ho c nhóm sinh viên<br /> hành<br /> <br /> sinh ho t chuyên<br /> <br /> nh m nâng cao nh n th c,<br /> <br /> ng ng x có văn hóa trong h c t p, th c t p và tác nghi p sau này.<br /> <br /> c bi t, trong<br /> <br /> b i c nh c nh tranh gi a các phóng viên c a các lo i hình báo chí, s phát tri n nhanh chóng<br /> c a khoa h c, công ngh , h i nh p qu c t và giao lưu văn hóa.<br /> <br /> -<br /> <br /> Bi u dương, nhân r ng nh ng gương nhà báo, ngư i h c có hành vi, ng x văn hóa<br /> ng th i cũng phê phán, ph n<br /> <br /> p,<br /> <br /> i nh ng nhà báo, ngư i h c vi ph m nh ng chu n m c văn<br /> <br /> hóa ngh nghi p và trong cu c s ng nói chung.<br /> Tóm l i, trong chương trình ào t o, ngoài ki n th c chung c n quan tâm u tư giáo d c văn hóa<br /> truy n thông, bao g m c lý lu n, nh n th c, hành vi ng x c th , thi t th c, tr c ti p cho ngư i<br /> h c. T ng bư c như v y s giúp ngư i h c<br /> b ng , lúng túng, sai l m trong ng x văn hóa<br /> khi tác nghi p. T o i u ki n cho phóng viên tr ch<br /> ng, b n lĩnh và t tin h i nh p v i c ng<br /> ng báo chí. Làm ư c như v y cũng s b t i 12 hành vi c n tr , hành hung nhà báo nói trên và<br /> nhà báo chúng ta cũng ư c xã h i tôn tr ng, tôn vinh úng nghĩa c a ngh này.<br /> <br />