Dạy trẻ học toán bằng các
tình huống thực tế
Không chỉ có trường học mới cung cấp môi trường học toán cho trẻ. Có rất
nhiều cách học toán tự nhiên có thể thực hiện bên trong và bên ngoài gia
đình, và cha mẹ là những người thầy đầu tiên tốt nhất của trẻ.
Cha mẹ có thể giúp trẻ lĩnh hội những khái niệm toán học cơ bản một cách
nhẹ nhàng, nhưng có hiệu quả, thông qua các hoạt động trong ngày ở gia
đình. Chúng tôi xin giới thiệu một số ý tưởng mà cha mẹ có thể thực hiện ở
nhà để giúp đỡ con mình như sau:
Thu hút trẻ vào các tình huống toán học thực tế
Khi làm công chuyện nhà, bạn có thể giúp trẻ cảm nhận toán học đang hiện
diện quanh trẻ.
• Hướng dẫn trẻ bảo quản đồ chơi
Nhiệm vụ đầu tiên rất phù hợp với trẻ là cất dọn đồ chơi sau khi chơi xong.
Thường thì trẻ không tự nguyện làm điều này nếu không có sự khuyến khích,
nhắc nhở và kỉ luật từ phía người lớn. Cần tập cho trẻ thói quen dọn dẹp sau
khi chơi.
Cha mẹ có thể mua những cái hộp bằng nhựa trong suốt và dán nhãn trên
nắp hộp (được diễn đạt bằng các hình ảnh tượng trưng). Chú ý hướng dẫn cho
trẻ cất đồ chơi theo từng loại riêng biệt vào trong các hộp nhựa đó. Qua đó,
trẻ học cách đối chiếu đồ chơi thật với hình ảnh trên nắp hộp cũng như học
phân loại đồ chơi.
• Nấu ăn
Nấu ăn là thời điểm tạo ra rất nhiều cơ hội để trẻ học toán và là một hoạt
động khá thích thú đối với trẻ. Có thể dạy trẻ đo lường (đo lượng nước, lượng
gạo, lượng đường, lượng muối,… cần thiết cho mỗi món ăn…). Làm một
món rau trộn đơn giản trẻ sẽ hiểu được khái niệm về một phần và toàn thể.
Trẻ nhận thức được kích hước và hình dạng khi chúng xé rau diếp và thái
mỏng dưa chuột. Chúng luyện tập đo lường dầu ăn theo giới hạn của muỗng.
Trẻ học xếp thứ tự khi chúng thực hiện lần lượt công thức làm món ăn. Ví dụ,
thành phần nào cần xếp vào trước nhất, thứ hai, thứ ba… Các bậc cha mẹ khi
sửa soạn bữa ăn cùng trẻ, nên củng cố nhận thức của trẻ bằng cách dùng ngôn
ngữ toán học như: ½, ¼; miếng, một muỗng; thêm vào hay bớt ra…
• Xếp dọn bàn ăn
Khi trẻ lên 5 tuổi, chúng ta có thể đề nghị trẻ phụ dọn bàn ăn, yêu cầu trẻ
đếm số người trong nhà để lấy đúng số lượng chén, đũa, muỗng dùng cho cả
nhà. Thay vì phải nói với trẻ số lượng đồ dùng cần lấy ra, chúng ta nên đề
nghị: “Con hãy xếp bát, đũa, muỗng, ly… dùng cho cả nhà”. Trẻ cần biết giải
quyết một số tình huống phát sinh khi nhà có thêm một người ăn. Trẻ sẽ phải
sử dụng những hiểu biết ban đầu để giải quyết vấn đề xem chừng rất khó
khăn đối với trẻ.
• Gấp quần áo
Gấp và xếp đặt quần áo là cơ hội để đề nghị trẻ đếm số quần áo của mỗi
thành viên trong gia đình, đếm số khăn trong buồng tắm, số bàn chải đánh
răng trên kệ,… Việc gấp khăn tắm làm phân nửa hoặc một phần tư dạy trẻ vể
phân số; việc xếp quần áo thành đồ của ba, của mẹ, của anh giúp trẻ học cách
phân loại. Khi trẻ nhìn thấy sự khác nhau về kích thước quần áo của ba và
anh, trẻ học được sự so sánh. Ngoài ra, trẻ còn sử dụng cảm giác để cảm nhận
sự khác nhau trong cách dệt quần áo và ngửi thấy mùi thơm của quần áo mới
giặt.
• Sắp xếp, trang hoàng lại nhà cửa
Chúng ta có thể hướng dẫn cho trẻ cách đo đạc (đo chiều dài, chiều rộng…
của đồ đạc để sắp xếp), làm quen với hình dạng của các đồ vật, hoặc củng cố
biểu tượng về số lượng (đếm số đồ vật cần xếp đặt, chọn đúng số lượng đồ
vật cần thiết để sắp xếp, trang hoàng nhà cửa…)
2/ Học toán khi đi mua sắm
Ngày nay, có rất nhiều tre thường phải theo cha mẹ đến các cửa hàng để mua
sắm. Trong hời gian đi mua sắm cùng cha mẹ ở các nơi đó, trẻ sẽ có them
kinh nghiệm nếu có cơ hội đếm số hàng hóa mua được, so sánh giá của hai
loại hàng hóa, trả tiền mua hàng, hay đơn giản là trả tiền mua một vé uống
nước và nhìn thấy số tiền trả lại là bao nhiêu. Trẻ học về tiền tệ trong những
tình huống thực tế.
3/ Học toán khi đi tham quan
Trong thời gian xe chạy trên đường đi tham quan, rất nhiều trẻ cảm thấy buồn
chán. Để tạo cho trẻ sự hứng thú, có thể cho trẻ chơi trò đoán hướng và số
của những chiếc xe màu đỏ chạy ngang qua. Trẻ cũng có thể đếm số phương
tiện giao thông chạy trên đường phố hay đoán khi nào thì tới chặng đèn đỏ,
đèn vàng, đèn xanh tiếp theo. Khi xe dừng đèn đỏ, trẻ có thể xác định thời
gian cho tới khi nào có đèn xanh. Có thể đề nghị cho trẻ lớn đọc các con số
trên những tấm bảng số, từ đó suy ra có bao nhiêu xe có số xe lớn hơn số xe
trên xe nó đang đi. Cũng có thể đếm số xe buýt đang đậu tại bến xe trước khi
bắt đầu cuộc hành trình, nếu cho trẻ đi chơi bằng phương tiện giao thông
công cộng. Ước lượng, đếm, so sánh có thể xem như là một nhiệm vụ học
trong buổi du lịch bên ngoài lớp học này.
4/ Học toán trong trò chơi
Hãy tạo cho tre nhiều cơ hội để “chơi” với các biểu tượng toán. Trò chơi giúp
trẻ học tốt hơn là làm bài tập toán. Các trò chơi thú vị thường dễ dàng tạo ra
cho trẻ động cơ để rèn luyện các kỹ năng toán học cơ bản. Những trò chơi mà
trẻ rất thích chơi là: chơi lò cò, cáo và gà mái, trốn tìm… (nhằm củng cố các
kỹ năng đếm và định hướng trong không gian); hoặc những trò chơi như cớ
ca rô, lô tô… (nhằm dạy trẻ biết lập kế hoạch và chọn biện pháp học đếm phù
hợp); những trò chơi sử dụng con xúc xắc như: con rắn và thang… (nhằm
củng cố các kỹ năng đếm, đọc bằng mắt các con số và phép tính cộng). Các
bậc cha mẹ nên dành nhiều thời gian để cùng chơi với trẻ những trò chơi như
“đôminô”, “chơi đổ xúc xắc”, “chơi ô ăn quan”, “xếp các thẻ bài” (theo thứ
tự về số lượng, hình dạng, kích thước…), chơi xếp hình với bộ đồ chơi lê-gô,
đếm số chữ cái trong tên của mình…
Việc kết hợp vận động và âm nhạc với việc lĩnh hội các biểu tượng toán sẽ
làm trẻ thích thú và nhớ lâu hơn các khái niệm cần thiết.
Ngoài ra, trò chơi vẽ bằng các ngón tay cũng cho trẻ cơ hội học về số lượng
một cách dễ dàng.
Hãy giữ lại những tấm thiệp chúc mừng (còn có cả phong bì). Sau đó lấy
thiệp ra khỏi phong bì và đố trẻ chọn thiệp bỏ vào phong bì sao cho thật đúng
kích cỡ và hình dạng.
Cho trẻ phân loại hình dạng bằng cách: Cho trẻ tự cắt những hình dạng khác
nhau, sau đó cho tất cả hình dạng được cắt vào một cái áo gối. Đề nghị trẻ
cho tay vào túi, đoán xem nó cầm được hình gì, làm bằng chất liệu gì… Xếp
một số vật dụng lên khay và cho trẻ nhìn kỹ khay đựng đồ. Sau đó, đề nghị
trẻ quay mặt đi và cô sắp xếp lại các đồ dùng trên khay. Hỏi trẻ về số lượng
đồ vật trên khay…
5/ Hình thành cho trẻ khả năng ước lượng
Khả năng ước lượng đặc biệt quan trọng trong thời đại hôm nay. Bất cứ lúc
nào, chúng ta cũng có thể có cơ hội khuyến khích trẻ thể hiện khả năng ước
lượng. Khi nấu ăn, trẻ có thể ước lượng thời gian nấu chin món ăn, vào bếp
trẻ ước lượng số chén trong rổ. Khi xếp quần áo, trẻ ước lượng số quần áo
được xếp thành một chồng, đọc sách trẻ có thể ước lượng số trang của quyển
sách, đi trên đường, cho trẻ ước lượng số người ngồi trên một chiếc xe…
Như vậy – Để tạo điều kiện thuận lợi cho việc học toán, các bậc cha mẹ cần
làm những việc sau:
• Nhận thức được những điều gì làm cho trẻ muốn học. Từ đó tạo nên
khung cảnh có ý nghĩa cho trẻ giải quyết vấn đề.
• Đặt các câu hỏi kích thích chẳng hạn như: “Con có thể suy ra câu trả lời
thế nào?” hay “Có cách nào khác nữa để giải quyết vấn đề không?”
• Hãy đợi cho trẻ tìm ra câu trẻ lời. Đây là một nhiệm vụ khó khăn vì chúng
ta rất dễ đưa ra câu trả lời nhằm dạy tiếp. Nên nhớ là khi đứa trẻ phải vất vả
mới đạt được thành công trong câu trả lời, thì lúc này tri thức đó là của nó và
trẻ sẽ nhớ điều đó. Chỉ nên giúp trẻ giải thích biện pháp mà nó sử dụng để
giải quyết vấn đề. Đây chính là cách tốt nhất để phát triển kỹ năng tư duy phê
phán ở trẻ.
• Khen ngợi thành công nhưng chấp nhận sai lầm của trẻ như là một phần
của quá trình học.
Kết luận:
Toán học có giá trị trong gia đình cũng như trong môi trường khác, và thời
gian trẻ ở cùng cha mẹ là thời điểm tốt nhất (mà chi phí lại thấp) để truyền
đạt các kiến thức và kỹ năng toán học.
Hãy cùng con trẻ khám phá thế giới toán học đầy thú vị hơn là suốt ngày cau
có, quạu quọ, tức giận, la mắng chúng.
