Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:72

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội" nhằm phân tích và đánh giá thực trạng, chỉ ra những thành công, hạn chế và các nguyên nhân của hạn chế về quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội; Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ĐINH THỊ NGÂN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BẮC TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Đề án tốt nghiệp thạc sĩ Hà Nội, 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ĐINH THỊ NGÂN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BẮC TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 Đề đề án tốt nghiệp thạc sĩ Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Thu Hiền Hà Nội, 2024
i MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 1 1. Lý do lựa chọn đề án ........................................................................................ 1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án ....................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi của đề án ....................................................................... 2 4. Quy trình và phương pháp xây dựng đề án ....................................................... 3 5. Kết cấu đề án.................................................................................................... 5 PHẦN 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP QUẬN/HUYỆN .............................................................................................. 6 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện ................. 6 1.1.1. Khái quát về chi ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện ................................................................................................. 6 1.1.2. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện .................... 10 1.1.3. Các tiêu chí đánh giá quản lý chi NSNN cấp quận/huyện ...................... 15 1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện ....................................................................................................................... 16 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước ...................................... 18 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước của một số địa phương ... 18 1.2.2. Bài học rút ra cho quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ...................... 21 1.3. Cơ sở pháp lý về quản lý chi ngân sách nhà nước ........................................ 21 1.3.1. Các chủ trương, chính sách chung của Nhà nước về quản lý chi ngân sách nhà nước ......................................................................................................... 21 1.3.2. Các chủ trương, chính sách của thành phố Hà Nội về quản lý chi ngân sách nhà nước ......................................................................................................... 23 PHẦN 2: NỘI DUNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BẮC TỪ LIÊM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI................................................... 25 2.1. Khái quát về bộ máy quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ..................................................................................... 25 2.1.1. Bộ máy tổ chức và chức năng, nhiệm vụ ............................................... 25 2.1.3. Khái quát về chi ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội.................................................................................................................. 26 2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ............................................................. 28 2.2. Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ............................................................................................... 31 2.2.1. Thực trạng quản lý lập dự toán chi ngân sách nhà nước......................... 31 2.2.2. Thực trạng quản lý chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước.............. 34 2.2.3. Thực trạng quản lý quyết toán chi ngân sách nhà nước .......................... 38
ii 2.2.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong chi ngân sách nhà nước................................................................................................................ 39 2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội......................................................................... 41 2.3.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 41 2.3.2. Những hạn chế ...................................................................................... 42 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ...................................................................... 43 2.4. Giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ..................................................................................... 44 2.4.1. Đổi mới công tác lập dự toán chi ngân sách nhà nước ........................... 44 2.4.2. Hoàn thiện chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước .......................... 45 2.4.3. Hoàn thiện quyết toán chi ngân sách nhà nước ...................................... 46 2.4.4. Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong quản lý chi ngân sách nhà nước ......................................................................................................... 47 PHẦN 3: CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................... 49 3.1. Đề xuất tổ chức thực hiện hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội đến năm 2030 ................................... 49 3.1.1. Bối cảnh thực hiện đề án ....................................................................... 49 3.1.2. Phân công trách nhiệm thực hiện hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội đến năm 2030 ...................... 51 3.2. Kiến nghị về điều kiện thực hiện các giải pháp ............................................ 53 3.2.1. Điều kiện về con người ......................................................................... 53 3.2.2. Điều kiện về cơ sở vật chất .................................................................... 53 3.2.3. Một số điều kiện khác ........................................................................... 54 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 55 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 56 PHỤ LỤC.............................................................................................................. 58
iii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, bài đề án tốt nghiệp với đề tài: “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ” là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số liệu, trích dẫn, kết quả trình bày trong bài là trung thực, xuất phát từ tình hình thực tế của đơn vị, được phép sử dụng và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ bài đề án nào trước đây. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về kết quả nghiên cứu trong bài đề án thạc sỹ của mình. Tác giả Đinh Thị Ngân
iv LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài đề án , tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ của các cá nhân, tập thể trong và ngoài trường. Tôi xin chân thành cảm ơn các giảng viên Trường Đại học Thương mại đã nhiệt tình giảng dạy và truyền đạt kiến thức các môn học cho tôi trong thời gian tôi học tập và nghiên cứu để hoàn thành chương trình đào tạo Thạc sĩ Quản lý kinh tế. Đồng thời, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn tới Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Hiền đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn để tôi có thể hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình. Tôi xin được cảm ơn các cô, các chú, các anh, các chị cán bộ đang công tác tại Uỷ ban nhân dân quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội đã hướng dẫn và tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian nghiên cứu, giúp tôi tiếp nhận được thông tin cũng như thu được những số liệu thực tế về các vấn đề liên quan để hoàn thành đề án thạc sỹ . Trong quá trình thực hiện đề tài, còn có những hạn chế chủ quan và khách quan, do đó không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự nhận xét và đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo và độc giả để đề tài được hoàn thiện và có tính khả thi hơn nữa. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả Đinh Thị Ngân
v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Từ viết đầy đủ 1 BQ Bình quân 2 CKC Cam kết chi 3 ĐTXDCB Đầu tư xây dựng cơ bản 4 ĐVSDNS Đơn vị sử dụng ngân sách 5 ĐVT Đơn vị tính 6 KBNN Kho bạc nhà nước 7 KHPT Kế hoạch phát triển 8 KLHT Khối lượng hoàn thành 9 KSC Quản lý chi 10 KTXH Kinh tế xã hội 11 NSĐP Ngân sách địa phương 12 NSNN Ngân sách nhà nước 13 NSTƯ Ngân sách trung ương 12 UBND Ủy ban nhân dân 13 VĐT Vốn đầu tư 14 XDCB Xây dựng cơ bản
vi DANH MỤC BẢNG, HÌNH VẼ Danh mục bảng Bảng 2.1. Kết quả chi ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm giai đoạn 2021- 2023 ...................................................................................................................... 26 Bảng 2.2. Dự toán chi ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm giai đoạn 2021- 2023 ...................................................................................................................... 32 Bảng 2.3. Kết quả khảo sát cán bộ, công chức của quận Bắc Từ Liêm về công tác lập dự toán chi NSNN giai đoạn 2021-2023 ................................................................ 34 Bảng 2.4. So sánh giữa chấp hành chi và dự toán chi NSNN quận Bắc Từ Liêm giai đoạn 2021-2023 ..................................................................................................... 35 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát đơn vị sử dụng NSNN về công tác chi NSNN của quận Bắc Từ Liêm giai đoạn 2021-2023 ........................................................................ 37 Bảng 2.6. Công tác quyết toán chi Ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm giai đoạn 2021-2023 ..................................................................................................... 39 Bảng 2.7. Bảng tổng hợp kết quả đánh giá, kiểm tra và xử lý vi phạm về hoạt động chi Ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm giai đoạn 2021-2023 ................... 40 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát về công tác kiểm tra, đánh giá quản lý chi Ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm giai đoạn 2021-2023 ................................................. 41 Bảng 2.2. Tình hình nguồn nhân lực quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận Bắc Từ Liêm năm 2023 ..................................................................................................... 63 Danh mục hình Hình 2.1. Bộ máy quản lý chi ngân sách nhà nước quận Bắc Từ Liêm................... 25 Biểu đồ 2.1. Cơ cấu chi thường xuyên và chi đầu tư XDCB của quận Bắc Từ Liêm .............................................................................................................................. 37
vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ” được thực hiện là có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cao. Thứ nhất, đề án đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện: Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện; kinh nghiệm thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện tại một số địa phương và bài học rút ra cho quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội; cơ sở pháp lý về chi ngân sách nhà nước cấp huyện. Thứ hai, đề án đã khái quát về bộ máy quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm. Từ đó, đề án phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội giai đoạn 2021-2023. Qua đó, đánh giá những thành tựu đạt được và những hạn chế còn tồn tại trong quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Xuất phát từ những hạn chế, tác giả đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội đến năm 2030. Thứ ba, tác giả đề xuất kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền một số nội dung để giúp cho công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội đạt được kết quả tốt hơn nữa.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề án Xây dựng đề án “ Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ” có tính cấp thiết vì các lý do sau: Một là, xuất phát từ vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước đối với phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Quản lý chi ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Việc quản lý đảm bảo các nguồn lực tài chính được phân bổ hợp lý, tối ưu và đúng mục đích, giúp thúc đẩy các dự án phát triển hạ tầng, y tế, giáo dục và các dịch vụ công khác. Quản lý chi ngân sách hiệu quả giúp giảm thiểu lãng phí và thất thoát, tạo sự minh bạch và tin tưởng từ phía người dân đối với chính quyền. Điều không chỉ cải thiện chất lượng sống của cộng đồng mà còn thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp, góp phần vào sự phát triển bền vững của địa phương. Hơn nữa, khi nguồn ngân sách được sử dụng hiệu quả, địa phương có thể ứng phó tốt hơn với các tình huống khẩn cấp và rủi ro kinh tế. Quản lý ngân sách tốt góp phần tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi, khuyến khích khởi nghiệp và phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, đóng góp vào sự thịnh vượng chung của địa phương. Hai là, xuất phát từ những thay đổi trong chính sách của Nhà nước về quản lý chi ngân sách nhà nước. Các chính sách của Nhà nước về quản lý chi ngân sách nhà nước được tổ chức và triển khai như: Nghị định số 63/2022/NĐ-CP (ngày 30/9/2022) về Quy định chi tiết một số điều của Luật Ngân sách Nhà nước; Thông tư số 36/2022/TT-BTC (ngày 22/6/2022) của Bộ Tài chính hướng dẫn về quy trình lập dự toán ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách; Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi, bổ sung năm 2022;…Các chính sách tập trung vào việc tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình, qua đó giảm thiểu tình trạng tham nhũng và lãng phí tài chính công. Chính phủ cũng đã áp dụng các công nghệ hiện đại để quản lý ngân sách, giúp việc giám sát và kiểm tra trở nên hiệu quả hơn. Những cải cách đã tạo điều kiện cho việc phân bổ nguồn lực một cách hợp lý và công bằng, giúp phát triển hạ tầng và cải thiện dịch vụ công. Ngoài ra, việc tăng cường quyền tự chủ tài chính cho các địa phương đã thúc đẩy sự phát triển đồng đều và bền vững hơn. Các chính sách mới cũng đã khuyến khích sự tham gia của người dân vào quá trình quyết định chi tiêu ngân sách, tạo ra sự đồng thuận và hỗ trợ từ cộng đồng. Nhờ đó, nền kinh tế địa phương được kích thích, tạo ra nhiều cơ hội việc làm và nâng cao chất lượng sống của người dân.
2 Ba là, xuất phát từ thực tiễn quản lý chi ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm. Quận Bắc Từ Liêm có hệ thống giao thông thuận lợi, có lợi thế rất lớn cho giao thương, phát triển kinh tế và thu hút đầu tư. Đây chính là cơ hội để huyện phát triển một nền kinh tế đa dạng, đặc biệt là công nghiệp, đô thị và dịch vụ - thương mại. Năm 2024, tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất đạt 35%; thu ngân sách đạt 2.830 tỷ đồng, bằng 131% so với dự toán thành phố giao. Tổng thu ngân sách nhà nước năm 2024 trên địa bàn quận 4.884 tỷ đồng, đạt 175% dự toán thành phố giao; chi ngân sách 2.997 tỷ đồng. Thực tế trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tuy đã đi vào nề nếp, cơ bản đúng Luật Ngân sách tuy nhiên vẫn còn tồn tại những vấn đề bất cập như sau: chưa cân đối được ngân sách địa phương dẫn đến dự toán chi ngân sách nhà nước hàng năm không sát thực tế, phân bổ các khoản chi ngân sách nhà nước chưa cân đối, định mức chi thực tế không sát với dự toán được duyệt dẫn tới khó khăn trong công tác kế toán, quyết toán,… Từ những lý do trên đây đặt ra yêu cầu đối với quận Bắc Từ Liêm là cần phải hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước để phù hợp với các yêu cầu đặt ra trong bối cảnh hiện nay và đạt hiệu quả cao hơn trong chi ngân sách nhà nước. Vì vậy, tôi chọn đề tài: “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội ” làm đề án tốt nghiệp thạc sỹ chuyên ngành Quản lý kinh tế 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án Mục tiêu của đề án Nghiên cứu đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Nhiệm vụ của đề án - Làm rõ cơ sở xây dựng đề án quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện. - Phân tích và đánh giá thực trạng, chỉ ra những thành công, hạn chế và các nguyên nhân của hạn chế về quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. - Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội. 3. Đối tượng và phạm vi của đề án Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề án là quản lý chi ngân sách nhà nước.
3 Phạm vi của đề án - Về không gian: Đề án nghiên cứu quản lý chi ngân sách nhà nước tại địa bàn quận Bắc Từ Liêm, trong đó tập trung vào quản lý các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc thẩm quyền cấp huyện ra quyết định. - Về thời gian: Phân tích thực trạng về quản lý chi ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm giai đoạn 2021-2023, các giải pháp và kiến nghị cho đoạn từ năm 2024 đến năm 2030. - Về nội dung: Đề án tiếp cận quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện theo chu trình ngân sách, bao gồm: (1) Lập dự toán chi ngân sách nhà nước (2) Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước (3) Quyết toán chi ngân sách nhà nước (4) Kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong quản lý chi ngân sách nhà nước 4. Quy trình và phương pháp xây dựng đề án 4.1. Quy trình xây dựng đề án Quy trình xây dựng đề án gồm 04 bước như sau: - Bước 1: Tổng quan tài liệu nghiên cứu và tìm hiểu thực tế tại địa bàn nghiên cứu để xác định tính cấp thiết, mục tiêu, đối tượng, phạm vi của đề án. - Bước 2: Xây dựng đề cương chi tiết của đề án và thông qua đề cương với GVHD. - Bước 3: Thu thập dữ liệu bổ sung, tổng hợp, phân tích dữ liệu và viết từng phần của đề án theo đề cương đã được duyệt. - Bước 4: Hoàn thiện đề án. 4.2. Phương pháp xây dựng đề án 4.2.1. Thu thập dữ liệu Thu thập dữ liệu thứ cấp - Dữ liệu để xác định cơ sở lý luận: là các công trình nghiên cứu về quản lý chi ngân sách nhà nước như giáo trình, bài báo khoa học, đề tài khoa học, sách chuyên khảo, sách tham khảo, luận án, luận văn thạc sỹ... Các tài liệu được tác giả thu thập từ thư viện Quốc Gia, thư viện của Trường Đại học Thương mại và một số trường Đại học khối ngành Kinh tế; từ các tạp chí khoa học,… - Dữ liệu để xác định cơ sở pháp lý của đề án: là các văn bản pháp lý, quy định của Nhà nước và thành phố Hà Nội về chi ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước. Các dữ liệu được tra cứu trên hệ thống các văn bản pháp quy của Nhà
4 nước và thành phố Hà Nội. - Dữ liệu để xác định cơ sở thực tiễn và phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm: là các kế hoạch, chương trình công tác, các báo cáo thực hiện kế hoạch hàng năm về chi ngân sách nhà nước, số liệu thống kê … của các đơn vị sử dụng NSNN trên địa bàn Quận. Dữ liệu được thu thập từ các đơn vị chức năng trong Quận như kho bạc Nhà nước, phòng Tài chính, UBND,… Thu thập dữ liệu sơ cấp Thu thập thông qua khảo sát: số liê ̣u, thông tin được thu thập thông qua bảng câu hỏi khảo sát trực tiếp. Căn cứ chọn mẫu: Các cơ quan, đơn vị thụ hưởng ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm như các phòng ban hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập (trường học, trung tâm y tế, ban quản lý dự án,...). Cán bộ, công chức, viên chức làm công tác kế toán, tài chính tại các đơn vị sử dụng ngân sách, cán bộ tại phòng Tài chính - Kế hoạch quận, kho bạc nhà nước. Mục tiêu khảo sát: nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi Ngân sách nhà nước tại quận Bắc Từ Liêm. Đối tượng khảo sát của đề tài: gồm 2 nhóm: Nhóm 1: Cán bộ thực hiện công tác chi NSNN - Tác giả tiến hành khảo sát 04 cán bộ làm công tác chi NSNN trong tổng 9 cán bộ, nhân viên đang làm việc tại Phòng Tài chính-Kế hoạch quận Bắc Từ Liêm. - Tác giả tiến hành khảo sát 05 cán bộ làm công tác chi NSNN trong tổng 26 cán bộ, nhân viên đang làm việc tại Chi cục Thuế quận Bắc Từ Liêm. - Tác giả tiến hành khảo sát 05 cán bộ làm công tác chi NSNN trong tổng 32 cán bộ, nhân viên đang làm việc tại Kho bạc nhà nước quận Bắc Từ Liêm. - Tác giả tiến hành khảo sát 21 cán bộ kế toán ngân sách tại các phường của quận Bắc Từ Liêm. Nhóm 2: tác giả tiến hành điều tra 288 người là đối tượng thụ hưởng của chi NSNN tại quận Bắc Từ Liêm. Quy mô mẫu điều tra là 323 mẫu. - Nội dung phiếu điều tra: phiếu điều tra được thiết kế gồm có 2 phần: + Phần 1 thu thập thông tin cá nhân của đối tượng điều tra. + Phần 2 thu thập thông tin về đánh giá thực trạng quản lý chi Ngân sách nhà nước tại quận Bắc Từ Liêm. 4.2.2. Phân tích dữ liệu và viết đề án
5 Các phương pháp phân tích dữ liệu được sử dụng trong xây dựng đề án gồm: - Phân tích thống kê mô tả và so sánh: phương pháp được sử dụng để mô tả thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm bằng các số liệu. Từ đó cho thấy xu hướng thay đổi trong các kết quả của quản lý chi ngân sách nhà nước của quận. Các số liệu được mô tả dưới dạng bảng, biểu đồ thể hiện các giá trị tuyệt đối, các giá trị trung bình, tỷ lệ %... Phân tích đề xuất: phương pháp được sử dụng nhằm tìm ra các ý tưởng, hành động cần thiết (dựa trên các kết quả của thống kê mô tả, suy luận) để đề xuất các giải pháp để hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước của quận Bắc Từ Liêm. Tác giả cũng sử dụng phương pháp chuyên gia để có thêm cơ sở đưa ra các đề xuất giải pháp nhằm đảm bảo độ tin cậy và tính thực thi của các giải pháp mà đề án đưa ra. 5. Kết cấu đề án Ngoài phần mục lục, danh mục các hình, các bảng, phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, đề án gồm 3 phần chính như sau: Phần 1: Cơ sở xây dựng đề án quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện Phần 2: Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội Phần 3: Giải pháp, kiến nghị hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội đến năm 2030
6 PHẦN 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP QUẬN/HUYỆN 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện 1.1.1. Khái quát về chi ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện 1.1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại chi ngân sách nhà nước cấp huyện a. Khái niệm Luật NSNN năm 2015, tại Điều 5 có ghi rõ: “Chi ngân sách nhà nước bao gồm các khoản Chi đầu tư XDCB; Chi dự trữ quốc gia; Chi thường xuyên; Chi trả nợ lãi; Chi viện trợ; Các khoản chi khác theo quy định của pháp luật” (Quốc hội, 2015). Chi NSNN bao gồm hai quá trình: quá trình phân phối và quá trình sử dụng quỹ NSNN. Quá trình phân phối là quá trình cấp phát kinh phí từ NSNN để hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng. Quá trình sử dụng là quá trình trực tiếp chi dùng khoản tiền cấp phát từ NSNN mà không phải trải qua việc hình thành các loại quỹ trước khi đưa vào sử dụng. b. Đặc điểm Chi NSNN gắn liền với vai trò và chức năng của Nhà nước nên có những đặc trưng cơ bản sau: Thứ nhất, chi NSNN đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước, gắn liền với những nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội mà Nhà nước đảm nhiệm trong từng thời kỳ. Nguồn NSNN là có hạn, do đó nó hạn chế phạm vi hoạt động của Nhà nước, buộc Nhà nước phải lựa chọn phạm vi hoạt động của mình. Nhà nước phải xác định rõ những nhiệm vụ trọng tâm, khoanh rõ phạm vi hoạt động để xác định phạm vi chi NSNN, không được chi một cách tràn lan, phải tập trung giải quyết những vấn đề lớn của đất nước. Thứ hai, chi NSNN gắn liền với quyền lực nhà nước và mang tính pháp lý cao. Cơ quan quyền lực nhà nước các cấp (Quốc hội, Chính phủ, HĐND các cấp) là chủ thể quyết định cơ cấu, nội dung, mức độ của các khoản chi NSNN. Thứ ba, hiệu quả của các khoản chi NSNN được xem xét trên tầm vĩ mô. Hiệu quả chi NSNN khác với hiệu quả sử dụng vốn của các doanh nghiệp, nó phải được xem xét một cách toàn diện, là hiệu quả KT-XH, an ninh quốc phòng. Thứ tư, các khoản chi của NSNN chủ yếu mang tính chất không hoàn trả trực tiếp. Các khoản chi của NSNN cho các cấp, các ngành, các hoạt động văn hóa - xã hội, xóa đói giảm nghèo, cung cấp các dịch vụ công cộng… không đòi hỏi phải hoàn
7 trả lại cho Nhà nước. Đặc điểm xuất phát từ chức năng của Nhà nước đối với sự đảm bảo phát triển KT-XH đất nước. Thứ năm, chi NSNN là một bộ phận cấu thành và gắn chặt với sự vận động của các luồng tiền tệ. Những sự điều chỉnh trong chi NSNN sẽ có sự tác động mạnh mẽ đến tổng cung và tổng cầu về vốn tiền tệ và do đó sẽ tác động đến tổng cung, tổng cầu của nền kinh tế. Đặc điểm dẫn đến chi NSNN sẽ có tác động đến sự vận động của các phạm trù giá trị khác như: giá cả, tiền lương, lãi suất, tỷ giá hối đoái. c. Phân loại Có nhiều cách để phân loại các khoản chi NSNN, ví dụ như phân loại theo tính chất phát sinh, theo nội dung kinh tế, theo mục đích sử dụng cuối cùng, theo phương thức quản lý chi…. Trong phạm vi của đề án, tác giả tiếp cận cách phân loại theo nội dung kinh tế. Theo cách phân loại , các khoản chi NSNN được chia thành: chi thường xuyên, chi đầu tư XDCB. Chi đầu tư XDCB của NSNN: là quá trình phân phối và sử dụng một phần vốn tiền tệ từ quỹ NSNN để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng KT-XH, phát triển sản xuất và dự trữ vật tư hàng hóa của Nhà nước, nhằm thực hiện mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Nội dung các khoản chi đầu tư XDCB của NSNN bao gồm: chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng KT- XH không có khả năng thu hồi vốn; chi mua hàng hóa, vật tư dự trữ của Nhà nước; đầu tư hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp nhà nước; góp vốn cổ phần liên doanh vào các doanh nghiệp cần thiết phải có sự tham gia của Nhà nước; chi cho các chương trình, mục tiêu quốc gia, dự án của Nhà nước. Chi thường xuyên của NSNN: là quá trình phân phối, sử dụng vốn NSNN để đáp ứng cho các nhu cầu chi gắn liền với việc thực hiện các nhiệm vụ của Nhà nước về lập pháp, hành pháp, tư pháp và một số dịch vụ công cộng khác mà nhà nước vẫn phải cung ứng. Các khoản chi thường xuyên bao gồm: chi thanh toán cho các cá nhân; chi về hàng hóa, dịch vụ; chi trả lãi tiền vay và các lệ phí liên quan đến các khoản vay; các khoản chi khác. 1.1.1.2. Khái niệm, mục tiêu và nguyên tắc của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện a. Khái niệm “Quản lý chi Ngân sách nhà nước có thể hiểu đây là quá trình thực hiện có hệ thống các biện pháp phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và thực hiện các chức năng của Nhà nước” (Quốc hội, 2015).
8 Thực chất quản lý chi Ngân sách nhà nước là quá trình sử dụng các nguồn vốn chi tiêu của Nhà nước từ khâu lập kế hoạch đến khâu sử dụng ngân sách đó nhằm đảm bảo quá trình chi tiết kiệm và hiệu quả, có thể phù hợp với yêu cầu của thực tế đang đặt ra theo đúng chính sách chế độ của nhà nước phục vụ các mục tiêu kinh tế và xã hội. “Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện là quá trình tổ chức và kiểm soát việc sử dụng ngân sách nhà nước tại cấp quận hoặc huyện. Đây là một phần quan trọng của quản lý tài chính công, đảm bảo rằng các khoản chi tiêu ngân sách được thực hiện đúng mục đích, hiệu quả và tuân thủ quy định pháp luật” (Đặng Văn Du, Bùi Tiến Hanh, 2010). b. Mục tiêu Thứ nhất, đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả Mục tiêu hàng đầu trong quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện là đảm bảo rằng các nguồn lực tài chính được sử dụng một cách hiệu quả nhất. Để đạt được điều , các kế hoạch ngân sách cần phải được lập dựa trên phân tích nhu cầu thực tế và khả năng tài chính của quận/huyện. Các khoản chi tiêu phải được phân bổ hợp lý và quản lý chặt chẽ để tối ưu hóa kết quả và lợi ích. Điều không chỉ giúp đáp ứng kịp thời các nhu cầu cơ bản của cộng đồng mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của địa phương. Thứ hai, tuân thủ quy định pháp luật và chính sách Mục tiêu thứ hai là đảm bảo rằng việc chi tiêu ngân sách nhà nước cấp quận/huyện tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật và chính sách hiện hành. Điều bao gồm việc lập dự toán ngân sách, thực hiện chi tiêu và kiểm soát các khoản chi theo đúng quy trình pháp lý. Sự tuân thủ là cần thiết để duy trì tính chính xác và minh bạch trong quản lý tài chính, đồng thời ngăn ngừa các hành vi gian lận và tham nhũng. Tuân thủ quy định pháp luật giúp xây dựng một hệ thống tài chính công vững mạnh và đáng tin cậy. Thứ ba, nâng cao chất lượng dịch vụ công Ngân sách nhà nước cấp quận/huyện được chi cho các lĩnh vực như giáo dục, y tế, an ninh trật tự và phát triển cơ sở hạ tầng. Để cải thiện chất lượng dịch vụ công, các khoản chi phải được sử dụng đúng mục đích và hiệu quả, giúp nâng cao điều kiện sống và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của cộng đồng. Sự cải thiện không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân mà còn góp phần vào sự phát triển toàn diện của địa phương.
9 Thứ tư, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm Điều bao gồm việc công khai thông tin về tình hình chi tiêu ngân sách nhà nước cấp quận/huyện, báo cáo định kỳ và tạo điều kiện cho các cơ quan chức năng và cộng đồng giám sát và đánh giá việc chi tiêu. Tăng cường tính minh bạch giúp duy trì sự tin tưởng của công chúng và các bên liên quan, đồng thời hỗ trợ việc phát hiện và khắc phục sớm các vấn đề liên quan đến chi tiêu ngân sách nhà nước cấp quận/huyện. c. Nguyên tắc Thứ nhất, nguyên tắc công khai và minh bạch: Tất cả các thông tin liên quan đến ngân sách, bao gồm dự toán ngân sách nhà nước cấp quận/huyện, kế hoạch chi tiêu, và báo cáo tài chính, cần được công bố rộng rãi và dễ tiếp cận cho công chúng và các cơ quan chức năng. Nguyên tắc giúp tạo ra một môi trường tài chính minh bạch, nơi mọi hành vi chi tiêu đều có thể được giám sát và đánh giá, từ đó ngăn ngừa các hành vi gian lận và tham nhũng. Thứ hai, nguyên tắc hiệu quả và tiết kiệm: Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện cần phải tập trung vào việc sử dụng ngân sách một cách hiệu quả và tiết kiệm. Nguyên tắc yêu cầu các khoản chi tiêu phải được thực hiện dựa trên các phân tích chi tiết về nhu cầu thực tế và khả năng tài chính. Các nguồn lực phải được phân bổ và sử dụng sao cho đạt được kết quả tốt nhất với chi phí thấp nhất. Để thực hiện nguyên tắc , các kế hoạch và dự án cần phải được đánh giá cẩn thận và theo dõi chặt chẽ để đảm bảo sự tối ưu hóa trong việc sử dụng ngân sách nhà nước cấp quận/huyện. Thứ ba, nguyên tắc đúng mục đích và hợp pháp: Ngân sách nhà nước cấp quận/huyện phải được chi tiêu đúng mục đích và theo các quy định pháp luật hiện hành. Nguyên tắc đảm bảo rằng các khoản chi chỉ được thực hiện cho các hoạt động, dự án và chương trình đã được phê duyệt và phù hợp với các chính sách và quy định của Nhà nước. Việc tuân thủ nguyên tắc giúp duy trì sự chính xác và tính hợp pháp trong quản lý tài chính, đồng thời tránh các rủi ro pháp lý và tài chính có thể xảy ra. Thứ tư, nguyên tắc trách nhiệm và giám sát: Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện cũng cần phải tuân theo nguyên tắc trách nhiệm và giám sát. Các cơ quan và cá nhân chịu trách nhiệm quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện phải đảm bảo thực hiện nhiệm vụ của mình một cách nghiêm túc và trách nhiệm. Đồng thời, việc thiết lập các cơ chế giám sát nội bộ và kiểm tra độc lập là cần thiết để theo dõi và đánh giá việc thực hiện ngân sách. Nguyên tắc không chỉ giúp phát hiện và khắc phục sớm các vấn đề phát sinh mà còn tăng cường tính trách nhiệm trong việc sử dụng ngân sách.
10 1.1.2. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện 1.1.2.1. Quản lý lập dự toán chi ngân sách nhà nước Cơ sở lập dự toán Căn cứ lập dự toán chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện bao gồm các quy định pháp luật và chính sách tài chính hiện hành, nhu cầu chi tiêu thực tế của các hoạt động và chương trình phát triển địa phương, cùng với dự báo nguồn thu ngân sách và khả năng tài chính của quận/huyện. Việc lập dự toán còn dựa trên kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của quận/huyện và các yêu cầu từ cấp trên nhằm đảm bảo tính hợp lý và khả thi của dự toán ngân sách. Phòng Tài chính - Kế hoạch quận/huyện chủ trì trong việc lập dự toán chi ngân sách. Các bước lập dự toán - Sở Tài chính tỉnh/thành phố cung cấp hướng dẫn và chỉ đạo về quy trình lập dự toán chi ngân sách. - Phòng Tài chính - Kế hoạch quận/huyện phân tích nhu cầu chi tiêu của các hoạt động và chương trình, thu thập dữ liệu từ các phòng ban và đơn vị liên quan để xây dựng dự toán ngân sách dự kiến, phối hợp với các phòng ban, đơn vị sự nghiệp để thu thập thông tin chi tiết về nhu cầu tài chính và đảm bảo rằng các khoản chi tiêu được dự toán phù hợp với các mục tiêu phát triển của quận/huyện. - Hội đồng nhân dân quận/huyện xem xét và thông qua dự toán ngân sách do Ủy ban nhân dân quận/huyện trình, tổ chức các cuộc họp để thảo luận, điều chỉnh và phê duyệt dự toán ngân sách. - Sau khi Phòng Tài chính - Kế hoạch hoàn tất dự toán, Ủy ban nhân dân quận/huyện xem xét và phê duyệt dự toán ngân sách. Kết quả lập dự toán Kết quả lập dự toán chi ngân sách nhà nước cấp quận/huyện thể hiện sự phân bổ và sử dụng ngân sách công một cách hợp lý, dựa trên nhu cầu thực tế và mục tiêu phát triển của địa phương. Dự toán được phê duyệt giúp đảm bảo nguồn tài chính được phân bổ hiệu quả cho các hoạt động và dự án quan trọng, đồng thời đáp ứng yêu cầu của cấp trên và tuân thủ các quy định pháp luật. Quá trình cũng tạo cơ sở để theo dõi, giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách trong thực tế. 1.1.2.2. Quản lý chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước * Chấp hành dự toán chi đầu tư XDCB Cấp phát vốn đầu tư XDCB Cấp phát vốn đầu tư XDCB thuộc khâu thứ hai: chấp hành dự toán chi trong
11 hoạt động chi NSNN. Việc cấp phát vốn đầu tư XDCB được quy định rõ tại Luật NSNN 2015, trong đó: Căn cứ vào dự toán ngân sách năm được giao, giá trị khối lượng công việc đã thực hiện và điều kiện chi ngân sách, đơn vị thụ hưởng lập hồ sơ đề nghị thanh toán kèm theo các tài liệu cần thiết theo quy định của pháp luật gửi cơ quan cấp phát vốn. “Cơ quan được giao nhiệm vụ cấp phát vốn kiểm tra hồ sơ đề nghị thanh toán của đơn vị thụ hưởng và thực hiện thanh toán khi có đủ các điều kiện theo quy định”. - Điều kiện cấp phát, thanh toán vốn đầu tư XDCB: Thứ nhất, dự án đầu tư phải được ghi vào kế hoạch đầu tư hàng năm của Nhà nước. Đối với các dự án đầu tư được UBND thành phố phân cấp theo thẩm quyền của quận: Chủ tịch UBND quận căn cứ vào kết quả thẩm định dự án được quyết định đầu tư các dự án trong phạm vi của ngân sách địa phương sau khi đã thông qua HĐND quận. Các dự án đầu tư chỉ được ghi vào kế hoạch đầu tư hàng năm của Nhà nước khi có đủ các điều kiện sau: dự án quy hoạch có đề cương hoặc nhiệm vụ dự án và dự toán chi phí công tác quy hoạch được duyệt; dự án chuẩn bị đầu tư phải phù hợp với quy hoạch phát triển vùng và lãnh thổ được duyệt, có dự toán chi phí công tác chuẩn bị đầu tư được duyệt; dự án thực hiện đầu tư phải có quyết định đầu tư trước 31/10 năm trước năm kế hoạch, có thiết kế, có dự toán và tổng dự toán được duyệt. Thứ hai, dự án đầu tư phải được thông báo kế hoạch vốn đầu tư năm bằng nguồn vốn NSNN. Khi các dự án đầu tư được thông báo kế hoạch vốn đầu tư thì điều đó chứng minh dự án đã có nguồn vốn đảm bảo điều kiện vật chất cần thiết để tiến hành cấp phát thanh toán cho dự án. Các dự án đầu tư bằng nguồn vốn cấp phát của NSNN chỉ được cấp phát thanh toán vốn khi KBNN nhận được kế hoạch thanh toán vốn đầu tư năm của cơ quan tài chính. Thứ ba, dự án đầu tư phải có đủ tài liệu cần thiết để làm căn cứ cấp phát thanh toán vốn gửi tới KBNN. Đơn vị thụ hưởng phải chuẩn bị và gửi đủ các tài liệu cần thiết làm căn cứ cấp phát thanh toán vốn phù hợp với từng dự án đầu tư, từng giai đoạn của trình tự đầu tư tới KBNN. Các tài liệu phải đảm bảo tính hợp pháp và hợp lệ theo đúng quy định của pháp luật.