Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:67

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An" nhằm phân tích đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước của huyện Tương Dương giai đoạn 2021 - 2023; Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước của huyện Tương Dương đến năm 2025 và những năm tiếp theo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI NGUYỄN THỊ NGỌC ANH QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN TƢƠNG DƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI, 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI NGUYỄN THỊ NGỌC ANH QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN TƢƠNG DƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN Ngành : Quản lý kinh tế Mã số : 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Phạm Thị Minh Uyên HÀ NỘI, 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề án “Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi, chƣa từng đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các số liệu và kết quả sử dụng trong đề án là hoàn toàn trung thực và có trích dẫn nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, ngày tháng năm 2024 TÁC GIẢ ĐỀ ÁN Nguyễn Thị Ngọc Anh
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề án tốt nghiệp này, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của Ủy ban nhân dân huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An. Với tình cảm sâu sắc, chân thành, cho phép tôi đƣợc bày tỏ lòng biết ơn tới Ban lãnh đạo, các đồng nghiệp và các Phòng, Ban đã giúp đỡ nhiệt tình, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình thực tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban lãnh đạo Trƣờng Đại học Thƣơng mại và các Phòng, Ban trong Nhà trƣờng đã trực tiếp và gián tiếp giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới giảng viên hƣớng dẫn – Tiến sĩ Phạm Thị Minh Uyên đã quan tâm giúp đỡ, hƣớng dẫn tôi hoàn thành tốt đề án thực tế này trong thời gian qua. Với sự quan tâm, dạy dỗ, chỉ bảo tận tình chu đáo của cô, đến nay tôi đã có thể hoàn thành đề án “Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An” Với điều kiện thời gian cũng nhƣ kinh nghiệm còn hạn chế của một cao học viên, đề án này không thể tránh đƣợc những thiếu sót. Tôi rất mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thầy cô để tôi có điều kiện bổ sung, nâng cao ý thức của mình, phục vụ tốt cho công tác thực tế sau này. Tôi xin chân thành cảm ơn!
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ......................................................................................v DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ....................................................... vi TÓM TẮT ................................................................................................................ vii PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 1. Lý do lựa chọn đề án ...............................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề án ...............................................................................2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................2 4. Quy trình và phƣơng pháp thực hiện đề án .............................................................3 5. Kết cấu đề án ...........................................................................................................4 PHẦN 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN ............................................................................5 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN .......................................................................................................................5 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm quản lý thu NSNN cấp huyện .........................................5 1.1.2. Nội dung quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện ......................................9 1.1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện .........15 1.1.4. Các cơ sở pháp lý trong quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc cấp Huyện ..................16 1.2. KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN ...............................................................................................19 1.2.1 Kinh nghiệm quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc cấp quận, huyện ở Việt Nam .19 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An ......................20 PHẦN 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VÀ ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN TƢƠNG DƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN .............22 2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN XÃ HỘI VÀ THỰC TRẠNG MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN TƢƠNG DƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN ......................................................................22 2.1.1. Đặc điểm địa lý, điều kiện tự nhiên ................................................................22 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................................23 2.1.3. Các yếu tố khách quan ảnh hƣởng đến quản lý thu ngân sách nhà nƣớc tại huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An .........................................................................26
iv 2.1.4. Các yếu tố chủ quan ảnh hƣởng đến quản lý thu ngân sách nhà nƣớc tại huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An ....................................................................................27 2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN TƢƠNG DƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN ................................................28 2.2.1. Công tác lập dự toán thu ngân sách Nhà nƣớc tại huyện Tƣơng Dƣơng...............28 2.2.2. Tổ chức thực hiện dự toán thu ngân sách Nhà nƣớc huyện Tƣơng Dƣơng ...............33 2.2.3. Công tác quyết toán thu ngân sách Nhà nƣớc huyện Tƣơng Dƣơng ..................38 2.2.4. Công tác thanh tra, kiểm tra về thu ngân sách huyện Tƣơng Dƣơng ..................39 2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN TƢƠNG DƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN .........................41 2.3.1. Kết quả đạt đƣợc .............................................................................................41 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................................43 2.4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC HUYỆN TƢƠNG DƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN TRONG THỜI GIAN TỚI ............................................................................................................................46 2.4.1. Nâng cao chất lƣợng công tác lập dự toán thu ngân sách huyện ....................46 2.4.2. Nâng cao chất lƣợng công tác chấp hành dự toán ngân sách ..........................46 2.4.3. Tăng cƣờng chất lƣợng tổ chức công tác quyết toán ngân sách huyện ..........48 2.4.4. Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra về thuế, kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm về thuế .........................................................................................................49 2.4.5. Tăng cƣờng sự phối hợp giữa cơ quan thuế với chính quyền, đoàn thể các cấp trên địa bàn về công tác quản lý thu ngân sách nhà nƣớc .........................................50 2.4.6. Nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ trong bộ máy thu ngân sách Nhà nƣớc.51 PHẦN 3: CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................52 3.1. ĐỀ XUẤT TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ ÁN ....................................................52 3.1.1. Bối cảnh thực hiện đề án .................................................................................52 3.1.2. Phân công trách nhiệm thực hiện đề án ..........................................................53 3.2. KIẾN NGHỊ VỀ ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP .......................54 3.2.1. Kiến nghị với tỉnh Nghệ An ............................................................................54 3.2.3. Kiến nghị với UBND huyện Tƣơng Dƣơng....................................................54 KẾT LUẬN ...............................................................................................................56 TÀI LIỆU THAM KHẢO
v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Diễn giải nghĩa NSNN Ngân sách Nhà nƣớc KT-XH Kinh tế - xã hội KTTT Kinh tế thị trƣờng SXKD Sản xuất kinh doanh UBND Ủy ban nhân dân HĐND Hội đồng nhân dân NS Ngân sách ATGT An toàn giao thông KBNN Kho bạc nhà nƣớc DN Doanh nghiệp
vi DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Hình 1.1 : Quy trình thực hiện đề án ...........................................................................3 Hình 2.1: Bản đồ hành chính huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An ..........................22 Bảng 2.2: Số liệu về tình hình kinh tế tại địa bàn huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An giai đoạn 2021 - 2023 ..........................................................................................23 Bảng 2.5: Bảng dự toán đánh giá cân đối thu ngân sách huyện Tƣơng Dƣơng giai đoạn 2021 - 2023 .......................................................................................................30 Bảng 2.6: Bảng dự toán thu ngân sách nhà nƣớc theo lĩnh vực huyện Tƣơng Dƣơng giai đoạn 2021 - 2023 ................................................................................................31 Bảng 2.7: Tình hình thực hiện dự toán thu ngân sách huyện Tƣơng Dƣơng giai đoạn 2021 - 2023 .......................................................................................................33 Bảng 2.8: Tình hình đánh giá thực hiện thu ngân sách nhà nƣớc theo lĩnh vực huyện Tƣơng Dƣơng giai đoạn 2021 – 2023 .......................................................................35 Bảng 2.9: Kết quả thanh tra, kiểm tra thu ngân sách huyện Tƣơng Dƣơng giai đoạn 2021 – 2023 ...............................................................................................................40
vii TÓM TẮT Thu ngân sách nhà nước là yếu tố góp phần đảm bảo cho bộ máy quản lý nhà nƣớc hoạt động hiệu quả, thúc đẩy nền kinh tế phát triển bền vững, thực hiện các chính sách xã hội. Ngân sách cấp huyện đƣợc xem là ngân sách cấp trung gian, nối giữa ngân sách cấp tỉnh và ngân sách cấp xã trong ngân sách địa phƣơng. Thông qua việc thu thập các nguồn số liệu thứ cấp qua các báo cáo về công tác quản lý thu ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An cho thấy: đây là địa phƣơng đã đạt đƣợc những thành công nhất định trong công tác quản lý thu NSNN, đặc biệt là công tác quản lý thu NSNN. Giai đoạn 2021 – 2023, huyện đã đạt đƣợc những con số tăng trƣởng ấn tƣợng. Có kết quả nhƣ vậy là do Tƣơng Dƣơng dù có điều kiện kinh tế xã hội, vị trí địa lý không quá thuận lợi nhƣng đạt đƣợc sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thu và các tác nhân trên địa bàn. Tuy nhiên, công tác quản lý thu NSNN tại huyện vẫn đối mặt với nhiều điểm hạn chế. Trong đề án này, sau khi nghiên cứu, phân tích thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Tƣơng Dƣơng, tác giả đã đề xuất một số giải pháp nhƣ: hoàn thiện bộ máy tổ chức, xây dựng cơ chế thu phù hợp; ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý thu, làm tốt công tác thanh tra – kiểm tra… từ đó tạo động lực để nâng cao hiệu quả quản lý thu NSNN trong các giai đoạn tiếp theo.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề án Ngân sách nhà nƣớc là một bộ phận chủ yếu của hệ thống tài chính quốc gia, nó có vai trò quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nƣớc. Ngân sách nhà nƣớc phản ánh các mối quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc nhằm thực hiện các chức năng của mình trên cơ sở luật định. Thu ngân sách nhà nƣớc có vai trò quan trọng trong quá trình quản lý chi tiêu của Nhà nƣớc. Nó tập trung tất cả các nguồn tài chính cần thiết để tạo lập quỹ Ngân sách nhà nƣớc đáp ứng các nhu cầu chi tiêu và phát triển kinh tế đã đƣợc Nhà nƣớc hoạch định phát triển trong tƣơng lai, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nƣớc. Trong giai đoạn hiện nay việc thu ngân sách nhà nƣớc đang đứng trƣớc vấn đề thâm hụt trầm trọng, nhiều yếu tố giảm thu ngân sách nhà nƣớc đang xuất hiện làm cho khả năng mất cân đối thu chi, việc thu ngân sách nhà nƣớc trở thành thách thức lớn đối với cả bộ máy nhà nƣớc. Quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý ngân sách. Phải thu ngân sách nhƣ thế nào để đảm bảo “thu đúng, thu đủ, thu kịp thời” là điều không hề dễ kiểm soát. Do đó, quản lý thu ngân sách nhà nƣớc có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ của nhà nƣớc nhằm duy trì, ổn định và phát triển đất nƣớc. Tƣơng Dƣơng là huyện có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế trong tiến trình hội nhập của đất nƣớc nói chung và trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng. Cùng với tiến độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, huyện Tƣơng Dƣơng đang dần có những bƣớc chuyển mình trong cơ cấu kinh tế vùng, nhất là chú trọng phát triển ngành công nghiệp và dịch vụ… Trong những năm qua, quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc trên địa bàn huyện đã đạt đƣợc nhiều thành tựu, cụ thể số thu các năm có sự tăng trƣởng đều với 38.791 triệu đồng năm 2021, tăng 90,8% so với dự toán tỉnh giao, tăng 58,4% dự toán HĐNS huyện giao, tăng 5,6% so với cùng kỳ, con số này tăng lên 43.380,8 triệu đồng vào năm 2022, tăng 69% so với dự toán tỉnh giao, tăng 44% dự toán HĐND huyện giao, tăng 12% so với cùng kỳ, và năm 2023 đạt 45.590,7 triệu đồng, tăng 96,0% so với dự toán tỉnh giao, tăng 50,0% dự toán HĐND huyện giao, tăng 5% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, công tác quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc của huyện vẫn còn bộc lộ một số điểm hạn chế. Các nguồn thu trên địa bàn chƣa đƣợc bao quát và quản khí khai thác hợp lý tối đa, triệt để, công tác thu tiền từ các
2 nguồn thu còn mang tính chất bị động, chƣa sát sao khi lập dự toán hàng nằm. Công tác triển khai thu và các phƣơng thức thu còn nhiều bất cập, chƣa thực sự áp dụng hiệu quả khoa học kỹ thuật và bắt kịp xu hƣớng công nghiệp hóa, hiện tại hóa hiện nay. Những hạn chế này đã ác động không nhỏ đến việc thu ngân sách Nhà nƣớc của huyện trong khi nhu cầu chi cho phát triển và xây dựng kinh tế - xã hội của huyện ngày càng lớn. Xuất phát từ thực tế đó, tôi đã lựa chọn đề tài: “Quản lý thu ngân sách Nhà nước huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An” làm Báo cáo chuyên đề tốt nghiệp với mong muốn đóng góp một số ý kiến nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc trên địa bàn huyện, từ đó góp phần tăng nguồn thu ngân sách cho huyện nhà, đáp ứng đƣợc các yêu cầu của thực tiễn đặt ra. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề án 2.1. Mục tiêu chung Vận dụng lý luận để đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách tại huyện Tƣơng Dƣơng trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc. - Phân tích đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc của huyện Tƣơng Dƣơng giai đoạn 2021 - 2023. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc của huyện Tƣơng Dƣơng đến năm 2025 và những năm tiếp theo. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề án nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc tại huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung: Đề án tập trung nghiên cứu các hoạt động quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện tại phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An. Phạm vi về không gian: Nghiên cứu đƣợc thực hiện tại huyện Tƣơng Dƣơng.
3 Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu tiến hành đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách tại huyện giai đoạn 2021 – 2023 và các giải pháp đề xuất có ý nghĩa đến năm 2025 và những năm tiếp theo 4. Quy trình và phƣơng pháp thực hiện đề án 4.1. Xây dựng kế hoạch thực hiện Hình 1.1: Quy trình thực hiện đề án 4.2. Phương thức tổ chức triển khai thực hiện Đề tài sử dụng phối hợp nhiều phƣơng pháp nghiên cứu khác nhau để có đƣợc các số liệu phản ánh một cách tổng hợp, khách quan và đa chiều về vấn đề nghiên cứu “Quản lý thu ngân sách Nhà nước tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An”, cụ thể: - Phương pháp tổng hợp nhằm thừa kế những lý luận liên quan đến quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc, từ đó hình thành cơ sở lý thuyết cho đề án - Phương pháp so sánh: Thông qua các số liệu tổng hợp đƣợc bằng phƣơng pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và phân tổ thống kê tác giả so sánh các dữ liệu, xác định xu hƣớng, mức độ biến động, trƣớc khi so sánh cần xác định rõ mục đích so sánh, điều kiện so sánh và gốc so sánh. - Phương pháp quan sát: Phƣơng pháp này dựa trên sự quan sát tình hình thực tế về quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc tại Ủy ban nhân dân huyện Tƣơng Dƣơng. - Phương pháp thu thập thông tin: thu thập thông tin, số liệu từ website của huyện, báo cáo giao ban, báo cáo tổng kết, báo cáo thu chi thƣờng niên,... - Phương pháp thống kê và thống kê phân tích: Phân tích số liệu, đánh giá các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác thu ngân sách Nhà nƣớc tại huyện Tƣơng Dƣơng và tìm hiểu các nguyên nhân chủ quan, khách quan của đối tƣợng nghiên cứu.
4 - Phương pháp xử lý số liệu: Các phƣơng pháp thống kê, phân tích tổng hợp, so sánh… để tiến hành xử lý, đánh giá các dữ liệu, các thông tin thu thập đƣợc. Qua đó đƣa ra các nhận định, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc tại huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An. - Phương pháp thu thập dữ liệu:Để đánh giá thực trạng công tác quản lý thu NSNN tại UBND huyện Tƣơng Dƣơng, tác giả tiến hành thu thập dữ liệu thứ cấp, bao gồm: (1) Các văn bản luật, nghị định, văn bản chỉ đạo, văn bản có liên quan từ các cấp tỉnh, bộ, ban ngành quản lý cấp trên, (2) Báo cáo kết quả thực hiện phát triển kinh tế - xã hội huyện Tƣơng Dƣơng năm 2021; 2022; 2023. (3) Báo cáo thu chi ngân sách Nhà nƣớc huyện Tƣơng Dƣơng năm 2021; 2022; 2023. (4) Các tài liệu, số liệu từ các ấn phẩm, website của huyện. (5) Các công trình nghiên cứu đã đƣợc công bố: báo cáo khoa học, tạp chí, luận văn thạc sĩ, luận văn tiến sĩ có liên quan... 5. Kết cấu đề án Ngoài phần mở đầu, giới thiệu chung và kết luận, đề án “Quản lý thu ngân sách Nhà nước tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An” gồm có 03 phần nhƣ sau: PHẦN 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN PHẦN 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VÀ ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN TƢƠNG DƢƠNG, TỈNH NGHỆ AN PHẦN 3: CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ
5 PHẦN 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm quản lý thu NSNN cấp huyện 1.1.1.1. Khái niệm quản lý thu ngân sách Nhà nước Luật Ngân sách nhà nƣớc năm 2015 đã đƣa ra định nghĩa về Ngân sách nhà nƣớc nhƣ sau: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Trong đó, thu ngân sách Nhà nƣớc (NSNN) là hoạt động của một tổ chức có quyền lực công, luôn gắn liền với yếu tố chính trị của Nhà nƣớc. Thu NSNN là huy động một bộ phận giá trị sản phẩm xã hội theo quy định của pháp luật tạo thành quỹ NSNN. Quản lý thu NSNN là hoạt động của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền trong lĩnh vực thu ngân sách hƣớng đến việc tăng thu ngân sách quốc gia một cách hợp lý, đáp ứng nhu cầu chi tiêu công của nhà nƣớc. Quản lý thu NSNN là quá trình nhà nƣớc sử dụng hệ thống các công cụ chính sách, pháp luật để tiến hành quản lý thu thuế và các khoản thu ngoài thuế vào NSNN nhằm đảm bảo tính công bằng khuyến khích sản xuất kinh doanh phát triển. Hiện nay trong quản lý ngân sách Nhà nƣớc, nội dung kinh tế là căn cứ phổ biến để phân loại các khoản thu ngân sách Nhà nƣớc. Căn cứ vào nội dung này thì các khoản thu ngân sách Nhà nƣớc đƣợc chia thành 02 loại: Nhóm I: Thu từ thuế, phí, lệ phí có tính chất thuế. Trong việc quản lý các nguồn thu ngân sách, thuế là nguồn thu quan trọng nhất. Thuế không chỉ chiếm một tỷ trọng lớn trong tống số thu NSNN hàng năm mà còn là công cụ của nhà nƣớc đế quản lý vĩ mô nền kinh tế quốc dân. Đế phát huy tốt tác dụng điều tiết vĩ mô của các chính sách thuế, ở nƣớc ta cũng nhƣ các nƣớc khác trên thế giới, nội dung của chính sách thuế thƣờng xuyên thay đổi cho phù hợp với diễn biến thực tế của đời sống KT-XH và phù hợp với yêu cầu của quản lý kinh tế, tài chính. Các sắc thuế chủ yếu hiện đang đƣợc áp dụng ở nƣớc ta hiện nay gồm có: Thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế xuất
6 nhập khẩu, thuế thu nhập đối với ngƣời có thu nhập cao, thuế tài nguyên, thuế sử dụng đất nông nghiệp, thuế chuyến quyền sử dụng đất, thuế nhà, đất... Nhóm II: Thu không mang tính chất thuế, bao gồm một số nhóm tiêu biểu như sau: - Lợi tức của Nhà nƣớc thu đƣợc từ hoạt động góp vốn tại các tổ chức kinh tế. - Tiền bán và cho thuê tài sản của Nhà nƣớc; tiền thu hồi vốn của nhà nƣớc từ các cơ sở kinh tế. - Viện trợ không hoàn lại và vay của các tổ chức Chính phủ, phi chính phủ ở nƣớc ngoài. - Thu khác (thu từ hoạt động sự nghiệp có thu, các khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức cá nhân để xây dựng các công trình kết cấu cơ sở hạ tầng, các khoản di sản nhà nƣớc đƣợc hƣởng…) Nguyên tắc quản lý thu NSNN đƣợc quy định tại Điều 3 Thông tƣ 328/2016/TT-BTC về hƣớng dẫn thu và quản lý các khoản thu ngân sách nhà nƣớc qua kho bạc nhà nƣớc. 1.1.1.2. Khái niệm quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện Quản lý thu NSNN cấp huyện là quá trình Nhà nước sử dụng hệ thống các công cụ chính sách, pháp luật để tiến hành quản lý thu thuế và các khoản thu ngoài thuế vào Ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo tính công bằng, khuyến khích sản xuất kinh doanh phát triển Quản lý thu NSNN cấp huyện nhằm vào việc phát hiện, khai thác, bồi dƣỡng, tạo mới và tính toán chính xác các nguồn tài chính và đồng thời với đó là hoàn thiện các chính sách chế độ về thu cho phù hợp. Đây là một trong những nhiệm vụ lớn của Nhà nƣớc trong tổ chức quản lý kinh tế. Trong công tác quản lý thu ngân sách, chính quyền địa phƣơng sẽ kiểm soát, điều tiết các hoạt động sản xuất kinh doanh của mọi thành phần kinh tế, kiểm soát thu nhập của mọi tầng lớp dân cƣ trong xã hội nhằm động viên vào ngân sách một cách công bằng, hợp lý, đúng luật pháp và đúng định hƣớng đề ra. Trong việc quản lý thu NSNN cấp huyện, thuế là nguồn thu quan trọng nhất. Thuế không chỉ chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng số thu Ngân sách nhà nƣớc hàng năm mà còn là công cụ của nhà nƣớc để quản lý vĩ mô nền kinh tế quốc dân. Để phát huy tốt tác dụng điều tiết vĩ mô của các chính sách thuế, ở nƣớc ta cũng nhƣ các nƣớc khác trên thế giới, nội dung của chính sách thuế thƣờng xuyên thay đổi cho phù hợp với diễn biến thực tế của đời sống kinh tế xã hội và phù hợp với yêu
7 cầu của quản lý kinh tế, tài chính trên địa bàn. Các sắc thuế chủ yếu hiện đang đƣợc áp dụng trên địa bàn huyện gồm có: Thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế xuất nhập khẩu, thuế thu nhập đối với ngƣời có thu nhập cao, thuế tài nguyên, thuế sử dụng đất nông nghiệp, thuế chuyển quyền sử dụng đất, thuế nhà, đất. Bên cạnh đó, việc quản lý các nguồn thu khác nhƣ phí, lệ phí và đặc biệt là các khoản thu đƣợc để lại đầu tƣ của ngân sách huyện có ý nghĩa đảm bảo nguồn lực cho NSNN huyện, mà còn giúp đảm bảo đƣợc kỷ cƣơng hành chính trong việc thực hiện các nguồn thu NSNN. 1.1.1.3. Vai trò quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện Quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện có vai trò rất quan trọng, cụ thể: Thứ nhất, quản lý thu ngân sách nhà nƣớc là công cụ quản lý của Nhà nƣớc để kiểm soát, điều tiết các hoạt động sản xuất kinh doanh của mọi thành phần kinh tế, kiểm soát thu nhập của mọi tầng lớp dân cƣ trong xã hội nhằm động viên sự đóng góp đảm bảo công bằng, hợp lý. Các nhà nƣớc trong lịch sử đều sử dụng công cụ thuế để ổn định và phát triển nền kinh tế, chống lại các hành vi kinh doanh phạm pháp. Thứ hai, quản lý thu ngân sách nhà nƣớc là công cụ động viên, huy động các nguồn lực tài chính cần thiết nhằm tạo lập quỹ tiền tệ tập trung của ngân sách nhà nƣớc cấp huyện. Huy động các nguồn tài chính cần thiết vào nhà nƣớc là nhiệm vụ chủ yếu của hệ thống thu dƣới bất kỳ chế độ nào, đó là đòi hỏi tất yếu của mọi nhà nƣớc, của cấp chính quyền địa phƣơng. Nhà nƣớc muốn thực hiện các chức năng, nhiệm vụ lịch sử của mình tất yếu phải có nguồn tài chính. Nguồn tài chính mà Nhà nƣớc có đƣợc đại bộ phận do quản lý tốt nguồn thu ngân sách mang lại. Thứ ba, quản lý thu ngân sách nhà nƣớc là nhằm khai thác, phát hiện, tính toán chính xác các nguồn tài chính của đất nƣớc để có thể động viên đƣợc và cũng đồng thời không ngừng hoàn thiện các chính sách, các chế độ thu để có cơ chế tổ chức quản lý hợp lý. Đây là một nhiệm vụ quan trọng của Nhà nƣớc trong quá trình tổ chức quản lý kinh tế trên địa bàn Thứ tư, quản lý thu ngân sách góp phần tạo môi trƣờng bình đẳng, công bằng giữa các thành phần kinh tế, giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nƣớc trong quá trình sản xuất kinh doanh. Thứ năm, quản lý thu ngân sách có vai trò tác động đến sản lƣợng và sản lƣợng tiềm năng, cân bằng của nền kinh tế.
8 1.1.1.4. Nguyên tắc, phương thức và công cụ quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện Nguyên tắc quản lý thu ngân sách Nhà nước cấp huyện Các khoản thu NSNN cấp huyện phải đƣợc chính quyền cấp huyện lập dự toán, quyết toán đúng trình tự thủ tục quy định theo từng năm tài chính. Cơ quan Thuế và các cơ quan khác đƣợc giao nhiệm vụ thu NSNN có trách nhiệm phối hợp với Kho bạc Nhà nƣớc tổ chức thu và quản lý các khoản thu đầy đủ, kịp thời. Về nguyên tắc, các khoản thu NSNN đƣợc nộp qua ngân hàng hoặc nộp tại KBNN, trƣờng hợp tại các địa bàn khó khăn trong việc nộp qua ngân hàng hoặc nộp tại KBNN thì cơ quan thu đƣợc trực tiếp thu, hoặc ủy nhiệm cho tổ chức, cá nhân thu tiền mặt từ ngƣời nộp, sau đó phải nộp đầy đủ, kịp thời vào KBNN theo quy định. Phương thức quản lý thu ngân sách Nhà nước cấp huyện Để thực hiện hiệu quả các yêu cầu về quản lý thu NSNN cấp huyện, điều quan trọng là cần xác lập đƣợc phƣơng thức quản lý thích hợp, phƣơng thức quản lý thu NSNN cấp huyện hiện nay là: Xác lập một hệ thống chính sách thu đồng bộ phù hợp với thực trạng của nền kinh tế. Hệ thống chính sách thu đó không chỉ quan tâm đến lợi ích tạo ra nguồn thu trƣớc mắt cho nhà nƣớc mà phải có tác động đến quá trình phát triển kinh tế theo hƣớng có lợi nhất, thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế, tạo ra công ăn việc làm nhiều hơn, kiềm chế và hạn chế lạm phát, thực hiện chủ trƣơng mở cửa, từng bƣớc cân đối cán cân thanh toán quốc tế. Trên cơ sở chính sách, chế độ thu, gắn với diễn biến của quá trình hoạt động kinh tế, hoạch định kế hoạch thu sát, đúng, phù hợp với diễn biến thực tế khách quan của tình hình kinh tế hàng năm. Kế hoạch thu sát đúng là biện pháp quan trọng để tổ chức quá trình quản lý thu cụ thể. Đồng thời kết quả thực hiện kế hoạch thu sẽ cho phép nhìn nhận lại các chủ trƣơng chính sách phát triển kinh tế, cũng nhƣ các biện pháp tổ chức thu thích hợp. Xác lập các biện pháp tổ chức thu phù hợp với từng khoản thu cụ thể của NSNN. Trƣớc hết để tổ chức thu đƣợc tốt cần phải xây dựng quy trình thu rõ ràng với nội dung thu cụ thể, tiếp đó là tổ chức bộ máy thu gọn nhẹ, hiệu quả, đặc biệt là xây dựng đội ngũ cán bộ có đầy đủ năng lực, trình độ và phẩm chất. Công cụ quản lý thu ngân sách Nhà nước cấp huyện
9 Quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện là một trong những nhiệm vụ quan trọng của cơ quan quyền lực nhà nƣớc cấp huyện, đây cũng là hệ quả tất yếu của quá trình phân cấp, phân quyền giữa các cơ quan công quyền kể từ khi xuất hiện ngân sách nhà nƣớc. Để thực hiện trách nhiệm giám sát thu ngân sách nhà nƣớc, các cơ quan quyền lực nhà nƣớc sử dụng một số công cụ chủ yếu để thực thi nhiệm vụ của mình cụ thể bao gồm các công cụ cơ bản: Một là, hệ thống pháp luật. Đây là công cụ chung nhất để phục vụ cho quản lý nhà nƣớc ở mọi quốc gia, gắn liền với sự hình thành và phát triển của nhà nƣớc. Xu hƣớng chung, cùng với quá trình phát triển của nền kinh tế, năng lực quản lý của nhà nƣớc cũng ngày càng đƣợc nâng cao đã làm cho hệ thống pháp luật cũng ngày càng đƣợc đầy đủ hơn, hoàn thiện hơn. Pháp luật luôn giữ vị trí hàng đầu trong số các công cụ mà nhà nƣớc phải sử dụng để quản lý nền kinh tế. Hai là, mục lục NSNN. Đó chính là bảng phân loại thu, chi NSNN theo những tiêu thức khoa học giúp cho quá trình hạch toán, kiểm toán và thống kê NSNN nhanh chóng, chính xác. Ba là, công tác kế hoạch hóa. Kế hoạch hóa cũng là công cụ quan trọng mà Nhà nƣớc phải sử dụng trong quản lý điều hành nền kinh tế. Trong quản lý ngân sách nhà nƣớc nói chung và đặc biệt là trong quản lý thu Ngân sách nhà nƣớc thì kế hoạch hóa là công cụ quan trọng, có thể nói rằng không thể quản lý tốt ngân sách nhà ƣớc nếu không có một kế hoạch tốt. Để đảm bảo kế hoạch thu ngân sách nhà nƣớc không quá xa vời so với thực tế thì khi đƣa ra kế hoạch phải căn cứ: Căn cứ vào các chỉ tiêu kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội mà thẩm tra, đánh giá tính phù hợp của các chỉ tiêu thu trong dự toán ngân sách nhà nƣớc. Đồng thời cũng phải căn cứ vào mức độ của các chỉ tiêu thu đã đƣợc xác lập trong dự toán ngân sách nhà nƣớc mà điều chỉnh lại mức độ các chỉ tiêu của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội cho phù hợp và khả thi. Bốn là, hoạt động kiểm tra, giám sát. Trong quá trình thực hiện thu ngân sách cấp huyện của các cơ quan hữu quan liên quan không thể tránh đƣợc những sai sót, nhầm lẫn do nhiều nguyên nhân khác nhau. Vì vậy, kiểm tra, giám sát quản lý thu ngân sách là một nội dung quan trọng nhằm tránh thất thoát trong quá trình thu ngân sách nhà nƣớc 1.1.2. Nội dung quản lý thu ngân sách Nhà nƣớc cấp huyện 1.1.2.1. Lập dự toán thu ngân sách Nhà nước cấp huyện Dự toán thu NSNN hàng năm đƣợc lập căn cứ vào nhiệm vụ phát triển
10 KTXH và bảo đảm quốc phòng, an ninh. Các khoản thu trong dự toán ngân sách phải đƣợc xác định trên cơ sở tăng trƣởng kinh tế, các chỉ tiêu có liên quan và các quy định của pháp luật về thu ngân sách. Lập dự toán ngân sách là quá trình phân tích, đánh giá giữa khả năng và nhu cầu các nguồn tài chính để xây dựng các chỉ tiêu thu chi ngân sách hàng năm một cách đúng đắn, có căn cứ khoa học và thực tiễn. Dự toán thu NSNN hàng năm đƣợc lập làm căn cứ cho việc ra kế hoạch của các đơn vị đƣợc giao thực hiện nhiệm vụ thu. Yêu cầu và căn cứ của lập dự toán thu ngân sách nhà nước + Yêu cầu của lập dự toán: Các nội dung thu NSNN phải đƣợc tổng hợp theo từng lĩnh vực thu, chi tiết các nội dung thu, chi tiết theo các sắc thuế. Dự toán phải đƣợc lập đúng theo quy định về biểu mẫu, nội dung và thời hạn đã quy định. Dự toán phải có kèm theo báo cáo thuyết minh cụ thể về cơ sở, căn cứ tính toán các nội dung trong dự toán. + Căn cứ lập dự toán: Nhiệm vụ phát triển KT-XH và bảo đảm quốc phòng, an ninh. Chính sách, các quy định cụ thể về chế độ thu ngân sách trong đó cụ thể là có các luật thuế của hệ thống thuế, các văn bản hƣớng dẫn thi hành, các quy định về thu phí lệ phí, các quy định về thu phạt... đây là các căn cứ pháp lý quan trọng nhất cho việc xác định các chỉ tiêu về thu NSNN. Phân cấp nguồn thu NSNN mà cụ thể phân chia tỷ lệ hƣởng các khoản thu NSNN của các cấp ngân sách. Áp dụng thông tƣ hƣớng dẫn của Bộ Tài chính và Sở Tài chính về việc lập dự toán ngân sách, hƣớng dẫn của UBND các cấp về lập dự toán ở địa phƣơng. Số kiểm tra về dự toán thu, kết quả phân tích, đánh giá tình hình thực hiện thu ngân sách các năm trƣớc. Quy trình lập dự toán NSNN bao gồm các giai đoạn cụ thể nhƣ sau: + Giai đoạn 1: Hướng dẫn lập dự toán NSNN và thông báo số kiểm tra. Trƣớc ngày 31/5, Thủ tƣớng Chính phủ ban hành chỉ thị về việc xây dựng kế hoạch phát triển KT-XH và dự toán NSNN năm sau. Trƣớc ngày 10/6, Bộ Tài chính ban hành Thông tƣ hƣớng dẫn lập dự toán NSNN và thông báo số kiểm tra về dự toán NSNN cho các bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở trung ƣơng và UBND các tỉnh, thành phố thuộc trung ƣơng.
11 Sau khi số kiểm tra đã đƣợc xác lập, các Bộ và cơ quan Trung ƣơng thông báo số kiểm tra về dự toán ngân sách cho các đơn vị trực thuộc. UBND cấp tỉnh tiếp tục hƣớng dẫn và thông báo số kiểm tra về dự toán ngân sách cho các đơn vị trực thuộc và UBND cấp huyện. UBND cấp huyện tiếp tục hƣớng dẫn và thông báo số kiểm tra về dự toán ngân sách cho các đơn vị trực thuộc và UBND cấp xã. + Giai đoạn 2: Lập và thảo luận dự toán ngân sách. Các đơn vị trên cơ sở các văn bản hƣớng dẫn và số kiểm tra tiến hành lập dự toán thu ngân sách trong phạm vi nhiệm vụ đƣợc giao, báo cáo cơ quan quản lý cấp trên trực tiếp. Đơn vị dự toán cấp I xem xét, tổng hợp, lập dự toán tổng thể báo cáo cơ quan tài chính, cơ quan kế hoạch và đầu tƣ cùng cấp trƣớc ngày 20/7, kèm theo bản thuyết minh chi tiết. Cơ quan tài chính các cấp tổ chức làm việc để thảo luận về dự toán ngân sách với cơ quan, đơn vị cùng cấp và UBND, cơ quan tài chính cấp dƣới cơ quan, đơn vị cấp trên phải tổ chức làm việc để thảo luận về dự toán với các đơn vị dự toán ngân sách trực thuộc trong quá trình lập dự toán + Giai đoạn 3: Quyết định, phân bổ, giao dự toán ngân sách nhà nước Sau khi có quyết định từ Quốc hội, trƣớc ngày 10/12, HĐND cấp tỉnh quyết định dự toán NSĐP, phƣơng án phân bổ dự toán ngân sách cấp tỉnh và mức bổ sung từ ngân sách cấp dƣới Căn cứ vào nghị quyết của HĐND cấp tỉnh, Sở Tài chính trình UBND cấp tỉnh quyết định giao nhiệm vụ thu ngân sách cho từng cơ quan, đơn vị trực thuộc tỉnh nhiệm vụ thu, tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa NSTW và NSĐP và giữa ngân sách các cấp chính quyền địa phƣơng mức bổ sung từ ngân sách cấp tỉnh cho từng huyện Sau khi nhận đƣợc quyết định giao nhiệm vụ thu ngân sách của UBND cấp trên, UBND huyện trình HĐND cùng cấp quyết định dự toán NSĐP và phƣơng án phân bổ dự toán ngân sách cấp mình. 1.1.2.2. Chấp hành dự toán thu ngân sách Nhà nước cấp huyện Chấp hành dự toán là quá trình sử dụng tổng hợp các biện pháp kinh tế tài chính, hành chính nhằm biến các chỉ tiêu thu chi ghi trong dự toán ngân sách của đơn vị thành hiện thực. Nội dung cụ thể nhƣ sau:  Chỉ có cơ quan tài chính, cơ quan thuế và cơ quan khác đƣợc giao nhiệm vụ thu ngân sách (gọi chung là cơ quan thu) đƣợc tổ chức thu NSNN.