ĐỀ TÀI " quản lý và sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu Trong công nghiệp hóa chất việt nam "

Chia sẻ: Phạm Huy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Thêm vào BST

Báo xấu

114
lượt xem 21
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Quản lý năng lượng (QLNL) là một hoạt động có tổ chức, được thiết kế theo một cấu trúc hợp lý nhằm hướng tới việc sử dụng năng lượng hiệu quả hơn mà không làm giảm năng suất lao động hoặc ảnh hưởng đến các tiêu chí môi trường và an toàn lao động. Nguyên tắc mấu chốt của công tác quản lý năng lượng là hiệu quả kinh tế (cost effectiveness): sử dụng năng lượng hiệu quả chỉ có thể được thực hiện trong khuôn khổ khi các hoạt động này được đánh giá theo góc độ thương phẩm...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: ĐỀ TÀI " quản lý và sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu Trong công nghiệp hóa chất việt nam "

qu¶n lý vµ sö dông n¨ng l−îng tiÕt kiÖm, hiÖu Trong c«ng nghiÖp hãa chÊt viÖt nam PGS.TS. Ph¹m Hoµng L−¬ng ViÖn tiªn tiÕn Khoa häc vµ C«ng nghÖ Tr−êng §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi TS. Chö V¨n Nguyªn Ban Kü thuËt, Tæng C«ng ty Hãa chÊt ViÖt Nam Hµ Néi, th¸ng 1-2009
CH¦¥NG 1 m« h×nh Qu¶n lý n¨ng l−îng trong c«ng nghiÖp 1.1. Kh¸i niÖm qu¶n lý n¨ng l−îng Qu¶n lý n¨ng l−îng (QLNL) lµ mét ho¹t ®éng cã tæ chøc, ®−îc thiÕt kÕ theo mét cÊu tróc hîp lý nh»m h−íng tíi viÖc sö dông n¨ng l−îng hiÖu qu¶ h¬n mµ kh«ng lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng hoÆc ¶nh h−ëng ®Õn c¸c tiªu chÝ m«i tr−êng vµ an toµn lao ®éng. Nguyªn t¾c mÊu chèt cña c«ng t¸c qu¶n lý n¨ng l−îng lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ (cost effectiveness): sö dông n¨ng l−îng hiÖu qu¶ chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn trong khu«n khæ khi c¸c ho¹t ®éng nµy ®−îc ®¸nh gi¸ theo gãc ®é th−¬ng phÈm vµ tµi chÝnh th«ng th−êng, gièng nh− c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− kh¸c. Do vËy qu¶n lý n¨ng l−îng ®ßi hái ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ kh¶ thi vÒ c¶ kü thuËt lÉn kinh tÕ. ViÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vµ thùc hiÖn thµnh c«ng mét ch−¬ng tr×nh qu¶n lý n¨ng l−îng trong c«ng nghiÖp ®ßi hái ph¶i cã mét khu«n khæ hîp lý ®Ó nhËn d¹ng vµ ®¸nh gi¸ c¸c c¬ héi tiÕt kiÖm n¨ng l−îng. N¨ng l−îng sÏ kh«ng thÓ ®−îc tiÕt kiÖm chõng nµo ta ch−a biÕt n¨ng l−îng ®−îc sö dông ë ®©u vµ ®−îc sö dông nh− thÕ nµo, ë t¹i kh©u nµo vµ vµo thêi ®iÓm nµo hiÖu suÊt n¨ng l−îng cã thÓ ®−îc c¶i thiÖn. Trong hÇu hÕt c¸c tr−êng hîp, viÖc x¸c lËp khu«n khæ nµy ®ßi hái ph¶i tiÕn hµnh c«ng t¸c ®iÒu tra ®Çy ®ñ vµ chi tiÕt c¸c nguån sö dông vµ tæn hao n¨ng l−îng. ViÖc ®iÒu tra th¨m dß nµy th−êng ®−îc hiÓu lµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n n¨ng l−îng. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n n¨ng l−îng mét c¸ch ®¬n ph−¬ng kh«ng thÓ ®−îc xem lµ mét ch−¬ng tr×nh tiÕt kiÖm n¨ng l−îng (TKNL) mµ ph¶i cã mét lo¹t c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c còng ®−îc tháa m·n: §Çu tiªn, cÇn ph¶i cã ý thøc, nhu cÇu vµ mong muèn TKNL. C¸c ®Ò xuÊt / dù ¸n TKNL kh¶ thi cÇn ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ tu©n theo c¸c chØ dÉn tµi chÝnh. Ho¹t ®éng cÊp vèn cho viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n TKNL. Cuèi cïng, cÇn ph¶i cã sù cam kÕt cña c¸c cÊp qu¶n lý nhµ m¸y vµ nh©n viªn vÒ tiÕp tôc thùc hiÖn sö dông n¨ng l−îng hiÖu qu¶ khi c¸c dù ¸n kÕt thóc, bëi v× lîi nhuËn kinh tÕ tõ c¸c dù ¸n nµy cã thÓ sÏ suy gi¶m rÊt nhanh chãng nÕu c«ng t¸c qu¶n lý vµ vËn hµnh thiÕt bÞ hîp lý kh«ng ®−îc duy tr× liªn tôc. §iÒu quan träng lµ cÇn ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh ngay tõ ®Çu ý nghÜa cña c«ng t¸c qu¶n lý n¨ng l−îng trong c«ng nghiÖp. Môc ®Ých cña ho¹t ®éng nµy lµ nh»m gi¶m thiÓu l−îng n¨ng l−îng tiªu thô trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mét sè l−îng s¶n phÈm hoÆc cung cÊp mét dÞch vô ®−îc Ên ®Þnh tõ ®Çu. TiÕt kiÖm n¨ng l−îng kh«ng cã nghÜa lµ gi¶m s¶n l−îng t¹i ®Çu ra cña mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hoÆc c¾t bá nh÷ng dÞch vô cung 1
cÊp tr−íc ®ã mµ cã nghÜa lµ sö dông c¸c nguån n¨ng l−îng s½n cã mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. D−íi ®©y lµ mét vµi nguyªn lý th−êng ®−îc ¸p dông trong c«ng t¸c qu¶n lý n¨ng l−îng trong c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp. - CÇn ph¶i kiÓm tra, xem xÐt c¸c ph−¬ng thøc vµ møc ®é sö dông tÊt c¶ c¸c d¹ng n¨ng l−îng, bao gåm c¶ tÝnh phï hîp / hîp lý cña c¸c qu¸ tr×nh ®−îc sö dông, kÝch cì cña nhµ m¸y vµ c¸c thiÕt bÞ. ViÖc kiÓm tra nµy cÇn ph¶i ®−îc thùc hiÖn thËt chi tiÕt vµ ®−îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së chi phÝ n¨ng l−îng ®−îc sö dông trong c¸c giai ®o¹n cña mét qu¸ tr×nh. §Çu tiªn, cÇn tËp trung vµo nh÷ng khèi tæ m¸y vËn hµnh sö dông nhiÒu n¨ng l−îng nhÊt; - §o ®¹c mét c¸ch hÖ thèng / tæng hîp c¸c dßng n¨ng l−îng vµ vËt chÊt trong ph¹m vi nhµ m¸y; - Sö dông c¸c thiÕt bÞ ®o kiÓm (x¸ch tay hoÆc l¾p cè ®Þnh t¹i nhµ m¸y) ®−îc kiÓm ®Þnh vµ b¶o d−ìng th−êng xuyªn. ViÖc ®o kiÓm chÝnh x¸c lu«n ®−îc ®ßi hái trong c¶ hai tr−êng hîp: kiÓm to¸n n¨ng l−îng vµ ®iÒu khiÓn tèi −u viÖc sö dông n¨ng l−îng trong qu¸ tr×nh vËn hµnh th«ng th−êng cña nhµ m¸y; - Quan t©m ®Õn viÖc tËn dông c¸c nguyªn vËt liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nguyªn vËt liÖu cã hµm l−îng n¨ng l−îng cao nh− kim lo¹i, kÝnh, giÊy, nhùa vµ c¸c vËt liÖu chÞu nhiÖt; - Cè g¾ng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong khi vÉn gi¶m thÊp n¨ng l−îng tiªu thô t¹i ®Çu vµo, hoÆc cè g¾ng gia t¨ng c«ng n¨ng t¹i ®Çu ra víi mét møc n¨ng l−îng tiªu thô cho tr−íc t¹i ®Çu vµo. - ThÈm ®Þnh kü l−ìng dù ¸n TKNL tiÒm n¨ng ®Ó x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña nã tíi tiªu thô n¨ng l−îng vµ kh¶ thi vÒ vËn hµnh trong mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trong tr−êng hîp sö dông ®iÖn, thêi gian tiªu thô ®iÖn n¨ng cã ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn gi¸ s¶n xuÊt. - CÇn kiÓm tra thËt chi tiÕt vµ c¸c c¶i thiÖn cña nhiÒu kh©u/ thiÕt bÞ s¶n xuÊt, kÓ c¶ c¸c kh©u/ thiÕt bÞ nhá. 1.2. M« h×nh QLNL CÊu tróc cña mét qu¸ tr×nh QLNL ®−îc biÓu diÔn trªn H×nh 1. 2
NhËn thøc vÒ TKNL Cam kÕt cña l∙nh ®¹o KiÓm to¸n n¨ng l−îng s¬ bé KiÓm to¸n n¨ng l−îng chi tiÕt: §Æt c¸c møc chuÈn míi (benchmark) Thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p TKNL kh«ng chi phÝ, chi phÝ thÊp Theo dâi, TiÕn hµnh ®¸nh gi¸ nghiªn cøu kh¶ thi c¸c dù Tµi Mua s¾m X©y Ch¹y thö, ¸n ®Çu t− lín chÝnh thiÕt bÞ dùng nghiÖm thu H×nh 1. CÊu tróc cña mét qu¸ tr×nh QLNL Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, nhËn thøc vÒ TKNL cã mét ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý n¨ng l−îng. Trong hÇu hÕt c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp, c¸c nh©n viªn kü thuËt vµ c«ng nh©n vËn hµnh th−êng chØ quan t©m ®Õn c¸c hÖ thèng, thiÕt bÞ n¨ng l−îng do m×nh qu¶n lý, vËn hµnh cã ho¹t ®éng hay kh«ng (ON- OFF status) ®Ó ®¶m b¶o quy tr×nh s¶n xuÊt cña xÝ nghiÖp mµ kh«ng biÕt chÝnh x¸c ®Æc tÝnh vËn hµnh cña hÖ thèng/thiÕt bÞ còng nh− c¸c chi phÝ nguyªn vËt liÖu vµ nhiªn liÖu cho tõng hÖ thèng/thiÕt bÞ ®ã. Thùc tÕ nµy xuÊt ph¸t tõ 2 nguyªn nh©n sau ®©y. 1/ HiÖn tr¹ng ph©n cÊp qu¶n lý trong xÝ nghiÖp: C¸c sè liÖu vÒ chi phÝ n¨ng l−îng (than, dÇu, khÝ, ®iÖn, n−íc, v.v) th−êng do bé ph©n kÕ to¸n - tµi vô cña xÝ nghiÖp l−u tr÷, vµ chØ ®−îc th«ng b¸o ®Õn cÊp l·nh ®¹o cao nhÊt cña xÝ nghiÖp; 2/ HiÖn tr¹ng s¶n xuÊt trong xÝ nghiÖp: hÇu hÕt c¸c thiÕt bÞ/hÖ thèng n¨ng l−îng (®Æc biÖt lµ hÖ thèng/thiÕt bÞ nhiÖt) th−êng kh«ng ®−îc trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c ®ång hå ®o kiÓm t¹i chç hoÆc c¸c thiÕt bÞ ®o kiÓm nµy kh«ng ®−îc kiÓm ®Þnh ®Þnh kú hoÆc kh«ng ho¹t ®éng. 3
Cam kÕt cña l·nh ®¹o vÒ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng TKNL cã thÓ ®−îc cô thÓ hãa b»ng c¸c b−íc cô thÓ sau ®©y: - Lùa chän vµ thµnh lËp mét tiÓu ban tiÕt kiÖm n¨ng l−îng t¹i c¬ së s¶n xuÊt vµ chØ ®Þnh mét ®iÒu phèi viªn hoÆc l·nh ®¹o cña tiÓu ban chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ch−¬ng tr×nh QLNL; - X¸c lËp c¸c tiªu chÝ tiÕt kiÖm n¨ng l−îng cho c«ng ty hoÆc cho tõng ph©n x−ëng s¶n xuÊt (vÝ dô, cÇn ph¶i tiÕt kiÖm hµng n¨m 5% n¨ng l−îng sö dông cho 3-5 n¨m tíi); - Cam kÕt tµi trî (nh©n lùc, tiÒn) cho ch−¬ng tr×nh QLNL; - Th«ng b¸o ch−¬ng tr×nh QLNL trong vµ ngoµi ph¹m vi nhµ m¸y/xÝ nghiÖp, kªu gäi vµ tËp hîp quÇn chóng tham gia vµ thóc ®Èy c¸c kÕt qu¶ thµnh c«ng cña ch−¬ng tr×nh. Thùc tÕ cho thÊy, nÕu kh«ng cã quan t©m tÝch cùc tíi c«ng t¸c QLNL, khã cã thÓ ®¹t ®−îc c¸c lîi nhuËn tõ c¸c ho¹t ®éng TKNL, vµ viÖc hç trî tµi chÝnh cho c¸c ho¹t ®éng trong t−¬ng lai lµ kh«ng kh¶ thi. §µo t¹o vÒ TKNL ®ãng vai trß quan träng ®èi víi hÇu hÕt c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp do t¹i ®ã c¸c nh©n th−êng kh«ng ý thøc ®−îc chi phÝ do tæn hao n¨ng l−îng. Ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cã thÓ bao trïm c¸c lÜnh vùc/néi dung sau ®©y. • §µo t¹o kü s− vÒ kü n¨ng nhËn d¹ng vµ ph©n tÝch c¸c c«ng nghÖ TKNL. • §µo t¹o nh©n viªn b¶o d−ìng vÒ lÞch tr×nh vµ kü n¨ng b¶o d−ìng thiÕt bÞ ®Þnh kú. • §µo t¹o nh©n viªn vËn hµnh ®Ó vËn hµnh tèi −u c¸c thiÕt bÞ vÒ ph−¬ng diÖn hiÖu qu¶ n¨ng l−îng vµ n¨ng suÊt s¶n xuÊt. • §µo t¹o c¸c nh©n viªn cña nhµ m¸y nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ TKNL(vÝ dô t¾t ®Ìn vµ hÖ thèng – thiÕt bÞ ®iÒu hßa kh«ng khÝ khi hÕt giê lµm viÖc vµ khi kh«ng cÇn thiÕt). 1.3. kiÓm to¸n n¨ng l−îng 1.3.1. Môc ®Ých cña kiÓm to¸n n¨ng l−îng Mét qu¸ tr×nh qu¶n lý n¨ng l−îng hiÖu qu¶ ph¶i ®−îc dùa trªn c¸c môc tiªu ®−îc thÓ hiÖn b»ng con sè vµ cÇn ph¶i nhËn d¹ng mét c¸ch chi tiÕt c¸c ho¹t ®éng cÇn thùc hiÖn ®Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. §Ó x©y dùng mét ch−¬ng tr×nh QLNL 4
t¹i mét nhµ m¸y, ban ®Çu cÇn thiÕt ph¶i x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c c¸c d¹ng n¨ng l−îng vµ ®Þnh l−îng ®−îc chóng trong mçi mét giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Còng cÇn thiÕt ph¶i x¸c lËp c¸c thñ tôc ghi chÐp c¸c chØ sè tiªu thô n¨ng l−îng mét c¸ch hÖ thèng vµ liªn tôc. Thùc hiÖn thu thËp sè liÖu sau ®ã lµ ph©n tÝch th«ng tin vµ nhËn d¹ng c¸c ho¹t ®éng TKNL mµ nhµ m¸y cÇn thùc hiÖn. Tæ hîp c¸c b−íc thu thËp vµ ph©n tÝch sè liÖu, x¸c ®Þnh c¸c c¬ héi TKNL ®−îc gäi lµ kiÓm to¸n n¨ng l−îng (energy audit). Ho¹t ®éng kiÓm to¸n n¨ng l−îng t¹i mét xÝ nghiÖp s¶n xuÊt lµ mét c¬ héi tèt nh»m n©ng cao ý thøc tiÕt kiÖm n¨ng l−îng cña c¸c nh©n viªn vµ ®−îc coi lµ b−íc khëi ®iÓm cña ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o TKNL ®−îc thiÕt kÕ mét c¸ch chÝnh t¾c. 1.3.2 Ph©n lo¹i kiÓm to¸n n¨ng l−îng Nh− ®· nªu ë phÇn trªn, kiÓm to¸n n¨ng l−îng cã thÓ chØ ®¬n gi¶n lµ thu thËp sè liÖu hoÆc cã thÓ lµ mét ho¹t ®éng kiÓm tra, ®¸nh gi¸ chi tiÕt c¸c sè liÖu hiÖn t¹i cïng víi c¸c kÕt qu¶ thö nghiÖm ®Æc thï ®−îc thiÕt lËp ®Ó cung cÊp c¸c sè liÖu míi. Thêi gian cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn kiÓm to¸n n¨ng l−îng phô thuéc vµo kÝch cì vµ kiÓu lo¹i c¸c hÖ thèng/ thiÕt bÞ ®ang ®−îc sö dông vµ vµo môc tiªu cña c«ng t¸c kiÓm to¸n. 1.3.2.1. KiÓm to¸n n¨ng l−îng s¬ bé (KTSB) B−íc ®iÒu tra ban ®Çu hay cßn gäi lµ kiÓm to¸n n¨ng l−îng s¬ bé (KTSB) cã thÓ ®−îc thùc hiÖn víi kho¶ng thêi gian ng¾n (kho¶ng 1-2 ngµy cho mét nhµ m¸y ®¬n gi¶n). §èi víi c¸c nhµ m¸y phøc t¹p, thêi gian ®Ó thùc hiÖn KTSB cã thÓ dµi h¬n nhiÒu. Nh− ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh 2, KTSB cung cÊp cho c«ng t¸c qu¶n lý n¨ng l−îng tæng quan vÒ c¸c kiÓu mÉu sö dông n¨ng l−îng vµ chi phÝ n¨ng l−îng. Nã cung cÊp chØ dÉn cho viÖc thiÕt lËp mét hÖ thèng tÝnh to¸n n¨ng l−îng, cung cÊp th«ng tin cho c¸c nh©n viªn cña nhµ m¸y nh÷ng triÓn väng TKNL vÒ thiÕt bÞ vµ vËn hµnh cña nhµ m¸y. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn KTSB, mét vµi biÖn ph¸p TKNL cã thÓ ®−îc nhËn d¹ng. KTSB bao gåm 2 phÇn: 1) ®iÒu tra vÒ qu¶n lý n¨ng l−îng trong ®ã kiÓm to¸n viªn cã nhiÖm vô t×m hiÓu c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý n¨ng l−îng hiÖn hµnh vµ c¸c tiªu chuÈn quyÕt ®Þnh ®Çu t− cã ¶nh h−ëng tíi c¸c dù ¸n TKNL vµ, 2) ®iÒu tra vÒ kü thuËt n¨ng l−îng. 5
ChuÈn bÞ vµ tæ chøc kiÓm to¸n n¨ng l−îng Pháng vÊn c¸n bé qu¶n lý, ThiÕt kÕ, ph©n ph¸t b¶ng c©u hái KiÓm tra c¸c thiÕt bÞ hiÖn t¹i c«ng nh©n vËn hµnh vµ thu nhËn th«ng tin Xö lý sè liÖu, nhËn d¹ng c¸c khu vùc cÇn KTCT H×nh 2. M« h×nh kiÓm to¸n n¨ng l−îng s¬ bé (KTSB) PhÇn kü thuËt cña KTSB sÏ tãm t¾t ng¾n gän ®iÒu kiÖn vµ chÕ ®é vËn hµnh cña c¸c thiÕt bÞ sö dông n¨ng l−îng chÝnh (lß h¬i, hÖ thèng cung cÊp h¬i, ®éng c¬ ®iÖn, ..) vµ hÖ thèng ®o kiÓm cã liªn quan ®Õn hiÖu suÊt n¨ng l−îng. KTSB sÏ ®−îc thùc hiÖn víi mét sè l−îng tèi thiÓu c¸c thiÕt bÞ ®o cÇm tay vµ kiÓm to¸n viªn sÏ dùa vµo kinh nghiÖm cña m×nh ®Ó thu thËp c¸c sè liÖu cÇn thiÕt hoÆc quan s¸t ®Ó cã thÓ kiÓm tra mét c¸ch nhanh chãng t×nh tr¹ng sö dông n¨ng l−îng t¹i nhµ m¸y. KTSB do vËy rÊt cÇn thiÕt ®Ó nhËn d¹ng c¸c nguån tiªu phÝ n¨ng l−îng dÔ c¶m nhËn ®−îc ®ång thêi cho phÐp ®Ò xuÊt tøc thêi c¸c biÖn ph¸p ®¬n gi¶n sÏ ®−îc thùc hiÖn nh»m c¶i thiÖn hiÖu suÊt n¨ng l−îng trong giai ®o¹n tr−íc m¾t/ng¾n h¹n. VÝ dô vÒ c¸c biÖn ph¸p dÔ nhËn d¹ng lµ kh«ng cã hoÆc háng b¶o «n, rß rØ h¬i hoÆc khÝ nÐn, hÖ thèng/thiÕt bÞ ®o kiÓm kh«ng lµm viÖc, kh«ng cã hÖ thèng/c¬ cÊu ®iÒu chØnh tû lÖ nhiªn liÖu/kh«ng khÝ ch¸y trong c¸c thiÕt bÞ nung ®èt. KTSB còng chØ ra nh÷ng khiÕm khuyÕt trong c«ng t¸c thu thËp vµ xö lý sè liÖu, vµ nh÷ng khu vùc t¹i ®ã c«ng t¸c qu¶n lý cÇn ph¶i ®−îc t¨ng c−êng. KÕt qu¶ cña KTSB lµ mét tËp hîp c¸c nhËn xÐt/®Ò xuÊt thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p tr−íc m¾t, cã chi phÝ thÊp vµ th−êng lu«n kÌm theo ®Ò xuÊt vÒ mét ho¹t ®éng kiÓm to¸n chi tiÕt vµ cÈn thËn h¬n ®èi víi mét vµi khu vùc ®−îc lùa chän cña nhµ m¸y. 1.3.2.2. KiÓm to¸n n¨ng l−îng chi tiÕt (KTCT) 6
Ph©n tÝch cÆn kÏ mäi khÝa Thùc hiÖn c¸c ®ît ®o c¹nh n¨ng l−îng cô thÓ C©n b»ng n¨ng l−îng chi tiÕt X©y dùng ®−êng c¬ së NhËn d¹ng vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p TKNL X©y dùng ph−¬ng ¸n thay thÕ Ph©n tÝch kinh tÕ Ph©n tÝch tµi chÝnh Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng So¹n th¶o - tr×nh bµy b¸o c¸o tæng kÕt LËp kÕ ho¹ch thùc hiÖn H×nh 3. M« h×nh KTCT KTCT th−êng ®−îc thùc hiÖn tiÕp sau KTSB vµ c¸c ho¹t ®éng cÇn ®−îc tiÕn hµnh chñ yÕu dùa vµo c¸c kÕt qu¶ ban ®Çu thu nhËn ®−îc tõ KTSB. KTCT bao gåm c¸c b−íc ®o kiÓm víi mét sè l−îng lín c¸c th«ng sè vËn hµnh cña nhµ m¸y vµ hiÖu suÊt cña c¸c thiÕt bÞ, vµ bao gåm c¶ viÖc tÝnh to¸n c©n b»ng n¨ng l−îng t¹i nh÷ng khu vùc kh¸c nhau cña nhµ m¸y, nh− ®−îc tr×nh bµy trªn H×nh 3. KÕt qu¶ cña KTCT th−êng lµ nh÷ng ®Ò xuÊt rÊt ®Æc tr−ng vµ chi tiÕt nh»m TKNL, kÌm theo c¸c ph©n tÝch tµi chÝnh biÓu thÞ møc ®é hiÖu qu¶ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp, ®Ò xuÊt thay ®æi quy tr×nh vËn hµnh vµ c¸c thñ tôc b¶o d−ìng cã thÓ ®−îc thùc hiÖn, v× th«ng th−êng nh÷ng ®Ò xuÊt nµy th−êng kh«ng hoÆc Ýt ®ßi hái chi phÝ ®Çu t− ®Ó thùc hiÖn. Phô thuéc vµo b¶n chÊt vµ tÝnh phøc t¹p cña nhµ m¸y, KTCT cã thÓ mÊt vµi tuÇn lÔ. Ngoµi viÖc thu thËp c¸c sè liÖu hiÖn cã cña nhµ m¸y, cã thÓ ph¶i sö dông c¸c thiÕt bÞ ®o cÇm tay ®Ó x¸c ®Þnh mét vµi th«ng sè vËn hµnh quan träng vµ ®Ó trî gióp cho nhãm kiÓm to¸n trong viÖc thùc hiÖn c¸c c©n b»ng n¨ng l−îng vµ vËt chÊt cña hÇu hÕt c¸c thiÕt bÞ chÝnh cã trong nhµ m¸y. C¸c kiÓm tra thùc tÕ ®−îc thùc hiÖn vµ c¸c thiÕt bÞ ®o cÇn thiÕt phô thuéc vµo d¹ng cña thiÕt bÞ, m¸y mãc ®−îc xem xÐt vµ 7
nghiªn cøu vµ môc ®Ých, ph¹m vi, cÊp ®é tµi trî cho ch−¬ng tr×nh qu¶n lý n¨ng l−îng. C¸c d¹ng ch¹y thö (test) ®−îc thùc hiÖn trong KTCT bao gåm kiÓm tra hiÖu suÊt ch¹y m¸y, ®o kiÓm nhiÖt ®é vµ l−u l−îng kh«ng khÝ cña c¸c thiÕt bÞ chÝnh sö dông nhiªn liÖu, x¸c ®Þnh sù suy gi¶m cña hÖ sè c«ng suÊt g©y ra bëi c¸c thiÕt bÞ ®iÖn ®−îc l¾p ®Æt riªng rÏ còng nh− kiÓm tra c¸c hÖ thèng s¶n xuÊt vËn hµnh trong thùc tÕ. Sau khi nhËn ®−îc c¸c kÕt qu¶ kiÓm tra, ®Çu tiªn kiÓm to¸n viªn sÏ x©y dùng c¸c c©n b»ng n¨ng l−îng, vËt chÊt cho mçi mét thiÕt bÞ cÇn kiÓm tra, sau ®ã lµ cho toµn bé nhµ m¸y. Víi nh÷ng c©n b»ng nµy, kiÓm to¸n viªn cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc møc ®é vËn hµnh hiÖu qu¶ cña tõng thiÕt bÞ vµ c¸c khu vùc t¹i ®ã tån t¹i c¬ héi gi¶m tiªu thô n¨ng l−îng. TiÕp theo, kiÓm to¸n viªn sÏ kiÓm tra tõng c¬ héi mét c¸ch chi tiÕt, x¸c ®Þnh c¸c chi phÝ vµ lîi nhuËn ®èi víi c¸c gi¶i ph¸p lùa chän. Trong mét vµi tr−êng hîp, kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ ®Ò xuÊt mét ®Çu t− cô thÓ v× møc ®é ®Çu t− cã thÓ qu¸ lín vµ kh«ng thÓ xÐt hÕt nh÷ng rñi ro cã liªn quan. Trong tr−êng hîp nµy, kiÓm to¸n viªn sÏ ®Ò xuÊt c¸c nghiªn cøu kh¶ thi cô thÓ (vÝ dô thay thÕ lß h¬i, c¶i t¹o buång ®èt, thay thÕ hÖ thèng cung cÊp-ph©n phèi h¬i, thay ®æi qu¸ tr×nh c«ng nghÖ, v.v...). KTCT sÏ dõng l¹i ë ®iÓm nµy. KÕt qu¶ cuèi cïng cña KTCT lµ mét b¸o c¸o chi tiÕt tr×nh bµy c¸c ®Ò xuÊt cïng víi c¸c chi phÝ lîi nhuËn liªn quan vµ hiÓn nhiªn, ®ång thêi ®−a ra ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng. Khã cã thÓ tæng qu¸t ho¸ kÝch cì tiÒm n¨ng tiÕt kiÖm nÕu chØ th«ng qua c«ng t¸c kiÓm to¸n n¨ng l−îng. Dï sao, viÖc tiÕt kiÖm bao giê còng cã tiÒm n¨ng ®¸ng kÓ, dï chØ tõ c«ng t¸c kiÓm to¸n ®¬n gi¶n nhÊt. Th«ng th−êng, KTSB cã thÓ nhËn d¹ng ®−îc c¸c biÖn ph¸p tiÕt kiÖm ®−îc 10% tæng n¨ng l−îng tiªu thô chñ yÕu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý néi vi trong mét nhµ m¸y ®iÓn h×nh, hoÆc tõ c¸c gi¶i ph¸p ®ßi hái vèn ®Çu t− thÊp. KTCT th−êng dÉn ®Õn c¸c gi¶i ph¸p TKNL cho phÐp tiÕt kiÖm chi phÝ n¨ng l−îng kho¶ng 20% hoÆc h¬n n÷a trong khu«n khæ trung vµ dµi h¹n. 1.3.3 Quy tr×nh kiÓm to¸n n¨ng l−îng Quy tr×nh kiÓm to¸n n¨ng l−îng ®−îc ¸p dông th−êng thay ®æi phô thuéc vµo ph¹m vi cña c«ng t¸c kiÓm to¸n ®−îc ®Ò xuÊt, kÝch cì vµ kiÓu lo¹i cña c¸c thiÕt bÞ cÇn kiÓm to¸n. Th«ng th−êng, c«ng t¸c kiÓm to¸n ®−îc thùc hiÖn theo c¸c b−íc sau ®©y: B−íc 1: LËp kÕ ho¹ch cho toµn bé dù ¸n, bao gåm viÖc x¸c lËp c¸c môc ®Ých kiÓm to¸n; ph©n chia nhµ m¸y thµnh c¸c phßng ban / bé phËn ho¹t ®éng hoÆc c¸c 8
trung t©m h¹ch to¸n riªng (nÕu thÊy phï hîp); lùa chän c¸c thµnh viªn cho ®éi kiÓm to¸n vµ giao nhiÖm vô, liÖt kª vµ liªn kÕt / kÕt nèi c¸c thiÕt bÞ ®o kiÓm cÇn thiÕt. B−íc 2: Thu thËp c¸c sè liÖu c¬ b¶n vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô n¨ng l−îng tõ c¸c phßng ban / trung t©m h¹ch to¸n, sö dông c¸c b¶ng ghi chÐp (form, worksheet) chuÈn. B−íc 3: Thùc hiÖn c¸c vËn hµnh thö nghiÖm ®Ó thu thËp thªm c¸c th«ng tin / sè liÖu vÒ ®Æc tÝnh vËn hµnh cña c¸c thiÕt bÞ chuyªn dông, c¸c ph©n x−ëng riªng. T¹i mét vµi c¬ së, cÇn thiÕt cã thÓ ph¶i bè trÝ thªm c¸c ®iÓm lÊy mÉu hoÆc c¸c vÞ trÝ ®o. B−íc 4: TÝnh to¸n c©n b»ng n¨ng l−îng vµ hiÖu suÊt. B−íc 5: NhËn d¹ng c¸c thñ tôc qu¶n lý n¨ng l−îng cÇn ®−îc c¶i thiÖn, x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng tiÕt kiÖm nÕu thÊy phï hîp. B−íc 6: NhËn d¹ng c¸c thñ tôc vËn hµnh vµ b¶o d−ìng cÇn ®−îc c¶i thiÖn, x¸c ®Þnh tiÕt kiÖm n¨ng l−îng cã thÓ nhËn ®−îc, ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm cho tõng c¸ nh©n cô thÓ ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cã gi¸ trÞ. B−íc 7: NhËn d¹ng c¸c c¶i thiÖn cã chi phÝ nhá, x¸c ®Þnh chi phÝ thùc hiÖn, tÝnh to¸n tiÒm n¨ng TKNL, chuÈn bÞ c¸c b−íc thùc hiÖn c¸c ®Çu t− tµi chÝnh hÊp dÉn (cÇn ph¶i nhËn d¹ng râ ai sÏ lµm c¸i g× vµ khi nµo lµm). B−íc 8: NhËn d¹ng c¸c c¶i thiÖn cã chi phÝ lín, x¸c ®Þnh chi phÝ, tÝnh to¸n tiÒm n¨ng TKNL, chuÈn bÞ c¸c b−íc thùc hÞªn chi tiÕt ®èi víi c¸c gi¶i ph¸p cã thêi gian hoµn vèn hÊp dÉn (nh− ®èi víi b−íc 7). B−íc 9: ChuÈn bÞ b¸o c¸o cho ban qu¶n lý nhµ m¸y, tãm t¾t l¹i nh÷ng thùc tÕ vµ nh÷ng ®Ò xuÊt cña c«ng t¸c kiÓm to¸n, bao gåm tÊt c¶ c¸c sè liÖu thu thËp ®−îc vµ nh÷ng th«ng tin vÒ thñ tôc ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông trong c¸c môc lôc kü thuËt. B¸o c¸o cßn cã thÓ cã c¶ nh÷ng ®Ò xuÊt cho c¸c ®Ých / tiªu chÝ c¶i thiÖn hiÖu suÊt n¨ng l−îng trªn c¬ së c¸c sè liÖu thu thËp ®−îc trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, ph©n tÝch vµ cÇn ph¶i nhËn d¹ng mét ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng râ rµng ®Ó thùc hiÖn. Trong viÖc thùc hiÖn c¸c b−íc nªu trªn, cÇn l−u ý c¸c ®iÓm d−íi ®©y: - ViÖc lËp kÕ ho¹ch cho dù ¸n vÒ b¶n chÊt lµ x¸c lËp khu«n khæ thùc hiÖn cho c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n n¨ng l−îng vµ kh«ng thÓ xem nhÑ tÇm quan träng cña b−íc nµy. Mét ®iÒu kiÖn b¾t buéc lµ c¸c kÕ ho¹ch cô thÓ ph¶i ®−îc chuÈn bÞ ®Ó giao nhiÖm vô vµ quy ®Þnh c¸c yªu cÇu vµ thêi gian thùc hiÖn c«ng viÖc ®èi víi tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n vµ c¸c bªn liªn quan. C«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch bao gåm: + X¸c ®Þnh môc ®Ých vµ giíi h¹n ph¹m vi cña c«ng viÖc (kiÓm to¸n n¨ng l−îng cã thÓ lµ KTSB, KTCT hoÆc lµ c«ng viÖc kiÓm to¸n ®Þnh kú hµng n¨m. ViÖc 9
kiÓm to¸n nµy cã thÓ ®−îc thùc hiÖn nh»m nhËn d¹ng c¸c nguån phÕ th¶i dÔ nhËn biÕt hoÆc ®Ó ph©n tÝch c¸c hÖ thèng cô thÓ, hoÆc cßn cã thÓ ®−îc thùc hiÖn ®Ó x©y dùng c¸c tiªu chuÈn hoÆc ®Ò ra c¸c tiªu chÝ tiÕt kiÖm); + Ph©n chia nhµ m¸y thµnh c¸c ph©n x−ëng / bé phËn nhá (th«ng th−êng ng−êi ta lu«n mong muèn thiÕt lËp mét hÖ thèng tÝnh to¸n chi phÝ n¨ng l−îng vµ c¸c tiªu chuÈn n¨ng l−îng trªn c¬ së c¸c trung t©m tù tr¶ tiÒn tiªu thô n¨ng l−îng (th−êng lµ nh÷ng bé phËn nhá bÐ nhÊt cña nhµ m¸y nh− mét ph©n x−ëng, mét qu¸ tr×nh chÕ biÕn, mét tßa nhµ, v.v...), mµ cã thÓ ®o ®Õm ®−îc c¸c nguån n¨ng l−îng ®Çu vµo h÷u Ých hoÆc tiªu phÝ t¹i tõng bé phËn ®ã; + Giao nhiÖm vô ®iÒu tra vµ ph©n tÝch c¸c thµnh viªn cña ®éi kiÓm to¸n nh»m thu thËp vµ ph©n tÝch c¸c sè liÖu th«ng tin hiÖn cã t¹i nhµ m¸y, tham quan nhµ m¸y ®Ó thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm víi c¸c thiÕt bÞ cÇm tay, ®Ó tÝnh to¸n c©n b»ng n¨ng l−îng vµ hiÖu suÊt, ®Ó nhËn d¹ng vµ ph©n tÝch c¸c c¬ héi tiÕt kiÖm n¨ng l−îng, vµ ®Ó chuÈn bÞ b¸o c¸o cuèi cïng. + KiÓm to¸n n¨ng l−îng th−êng ®ßi hái thu thËp c¸c sè liÖu n¨ng l−îng kh¸c nhau vµ c¸c sè liÖu s¶n xuÊt liªn quan. Môc ®Ých c¬ b¶n cña viÖc thu thËp sè liÖu lµ ®Ó x¸c ®Þnh l−îng n¨ng l−îng cung cÊp cho nhµ m¸y vµ sau ®ã n¨ng l−îng h÷u Ých sÏ ®−îc cÊp ®Õn ®©u. C¸c sè liÖu c¬ së th−êng ®−îc thu thËp lµ: + S¬ ®å khèi quy tr×nh s¶n xuÊt + Tiªu thô n¨ng l−îng theo lo¹i n¨ng l−îng, theo ph©n x−ëng, theo c¸c thiÕt bÞ chÝnh cña m¸y s¶n xuÊt, vµ theo hé tiªu thô cuèi cïng (vÝ dô chiÕu s¸ng, nhiÖt qu¸ tr×nh, v.v...) + Sè liÖu vÒ c©n b»ng vËt chÊt (vËt liÖu th«, s¶n phÈm trung gian vµ cuèi cïng, tËn dông c¸c s¶n phÈm phÕ th¶i, s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm phô ®Ó sö dông l¹i). + Chi phÝ n¨ng l−îng vµ c¸c th«ng sè vÒ gi¸ n¨ng l−îng. + Sè liÖu vÒ viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô phô / ngo¹i vi nh− n−íc lµm m¸t, khÝ nÐn, h¬i,v.v + C¸c nguån cung cÊp n¨ng l−îng (®iÖn tõ l−íi ®iÖn, hoÆc tù s¶n xuÊt th«ng qua hÖ thèng ®ång ph¸t – cogeneration). + C¸c b−íc qu¶n lý n¨ng l−îng vµ ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o vÒ nhËn thøc n¨ng l−îng trong ph¹m vi nhµ m¸y. - C¸c th«ng tin nªu trªn th«ng th−êng cã thÓ thu nhËn ®−îc th«ng qua c¸c cuéc pháng vÊn c¸c giíi chøc qu¶n lý, c¸n bé qu¶n lý n¨ng l−îng cña nhµ m¸y, c¸c 10
kü s− t¹i nhµ m¸y, c¸n bé tµi vô, vµ nh÷ng ng−êi qu¶n lý vËn hµnh vµ b¶o d−ìng thiÕt bÞ s¶n xuÊt. - ViÖc thu thËp c¸c sè liÖu ®−îc thùc hiÖn nhê c¸c biÓu mÉu (form) vµ b¶ng c©u hái chuÈn. C¸c form ®−îc sö dông ®Ó thu thËp sè liÖu sÏ phô thuéc vµo b¶n chÊt cña c«ng t¸c kiÓm to¸n n¨ng l−îng, b¶n chÊt cña c¬ së c«ng nghiÖp, møc ®é ®o kiÓm trong tõng ph©n x−ëng, v.v... - CÇn ®Æc biÖt l−u ý khi nhµ m¸y tù s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng. Khi ®ã l−îng ®iÖn n¨ng s¶n xuÊt ®−îc tõ nhµ m¸y cÇn ®−îc ph©n biÖt râ rÖt tõ l−îng ®iÖn n¨ng mua tõ l−íi ®iÖn (®Ó tr¸nh kh¶ n¨ng tÝnh hai lÇn n¨ng l−îng tiªu thô). - C¸c gi¸ trÞ vËn hµnh cña nhµ m¸y th−êng ®−îc ghi chÐp hµng th¸ng. MÆc dï hÇu hÕt c¸c ph©n tÝch ban ®Çu cã thÓ dùa trªn sè liÖu hµng n¨m. CÇn ph¶i l−u ý ®Õn sù thay ®æi vÒ sö dông n¨ng l−îng theo mïa trªn 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm ®Çu ra, hoÆc sù thay ®æi vÒ n¨ng l−îng sö dông theo l−îng s¶n phÈm ®Çu ra cña nhµ m¸y. C¶ hai lo¹i ph©n tÝch nµy ®Òu yªu cÇu ph¶i thu thËp sè liÖu trªn c¬ së hµng th¸ng, thËm chÝ hµng tuÇn, hµng ngµy. 1.3.4. BiÖn ph¸p tiÕt kiÖm n¨ng l−îng Theo quan ®iÓm TKNL cã thÓ ph©n chia thµnh 3 lo¹i h×nh chÝnh: 1.3.4.1. C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý néi vi §©y lµ nh÷ng biÖn ph¸p ®−îc xem lµ kh«ng chi phÝ hoÆc chi phÝ thÊp, cho phÐp c¶i thiÖn hiÖu suÊt vËn hµnh cña c¸c qu¸ tr×nh vµ thiÕt bÞ hiÖn ®ang sö dông mµ kh«ng cÇn ph¶i ®Çu t− hoÆc ®Çu t− nhá. C¸c biÖn ph¸p nµy th−êng hiÖu qu¶ trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n, nh−ng nÕu thiÕu sù quan t©m tíi nh÷ng biÖn ph¸p nµy (thËm chÝ lµ rÊt ®¬n gi¶n nh− theo dâi tiªu thô n¨ng l−îng, ®iÒu chØnh khèng chÕ hîp lý nhiÖt ®é vËn hµnh, b¶o d−ìng th−êng xuyªn vµ c¶i thiÖn lÞch tr×nh vËn hµnh, lo¹i bá c¸c rß rØ, thÊt tho¸t n¨ng l−îng, vËt liÖu, v.v...) cã thÓ dÉn tíi tæn hao n¨ng l−îng rÊt lín. 1.3.4.2. C¸c biÖn ph¸p ®ßi hái cã ®Çu t− nhá §ãa lµ c¸c biÖn ph¸p gåm nh÷ng thay ®æi kh¸ ®¬n gi¶n ®èi víi nhµ m¸y hoÆc thiÕt bÞ, th«ng qua ®ã cã thÓ TKNL trong ®iÒu kiÖn ng¾n h¹n vµ trung h¹n. VÝ dô vÒ c¸c biÖn ph¸p thuéc lo¹i nµy lµ b¶o «n thÝch hîp c¸c ®−êng èng, c¶i thiÖn c¸c hÖ thèng ®o kiÓm vµ ®iÒu khiÓn, thu håi n−íc ng−ng, l½p ®Æt thªm c¸c thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt, gia nhiÖt kh«ng khÝ ch¸y, c¶i thiÖn hÖ sè phô t¶i, sö dông hÖ thèng chiÕu s¸ng hiÖu suÊt cao. 11
1.3.4.3. C¸c biÖn ph¸p cÇn ®Çu t− lín C¸c biÖn ph¸p nµy bao gåm c¸c ho¹t ®éng t¹o sù biÕn ®æi ®¸ng kÓ t¹i nhµ m¸y (nh− sö dông c¸c c«ng nghÖ hiÖu suÊt cao, tiªn tiÕn hoÆc thay thÕ lß h¬i, thay thÕ c¸c thiÕt bÞ s¶n xuÊt, thay ®æi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong nhµ m¸y, v.v...). C¸c biÖn ph¸p nµy cho phÐp ®¹t hiÖu qu¶ ë trung vµ dµi h¹n. Dùa trªn c¸c kÕt qu¶ thu nhËn ®−îc tõ KTSB vµ KTCT, c«ng t¸c qu¶n lý n¨ng l−îng t¹i nhµ m¸y cÇn thiÕt ph¶i ®Æt ra c¸c tiªu chÝ ®Þnh l−îng râ rÖt cho viÖc c¶i thiÖn hiÖu suÊt n¨ng l−îng. §©y cã thÓ lµ nh÷ng th¸ch thøc nh−ng cã thÓ ®¹t ®−îc hiÖu qu¶. Th«ng th−êng, c¸c nh©n viªn cña nhµ m¸y cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh thiÕt lËp c¸c tiªu chÝ. C¸c tiªu chÝ nµy cã thÓ thay ®æi theo thêi gian. Qu¸ tr×nh quan tr¾c, theo dâi h−íng tíi tiªu chÝ míi cÇn ph¶i ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c thñ tôc tÝnh to¸n vµ b¸o c¸o th−êng xuyªn, ®Þnh kú. Ngay sau khi thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kh«ng chi phÝ hoÆc cã chi phÝ thÊp, cÇn ph¶i l−u ý ®Õn c¸c biÖn ph¸p ®ßi hái vèn ®Çu t−. Khi cÇn ®Çu t− lín hoÆc cÇn ph¶i kiÓm tra mét c¸ch chi tiÕt c¸c ®iÒu kiÖn vËn hµnh trong mét kho¶ng thêi gian dµi, th«ng th−êng ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu kh¶ thi. Theo quan ®iÓm QLNL, chóng ta còng cÇn ph¶i nhËn d¹ng vµ tÝnh ®Õn c¸c lîi nhuËn cã thÓ ®¹t ®−îc tõ viÖc ®Çu t− sau khi thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kh«ng chi phÝ hoÆc chi phÝ thÊp. VÝ dô, lîi nhuËn do ®iÒu chØnh tù ®éng hµm l−îng «-xy trong lß ph¶i cao h¬n so víi chÕ ®é vËn hµnh b»ng tay. B−íc cuèi cïng lµ theo dâi vµ ®¸nh gi¸. ¶nh h−ëng cña ch−¬ng tr×nh TKNL cÇn ph¶i ®−îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng tÝnh to¸n n¨ng l−îng t¹i nhµ m¸y. NÕu cÇn thiÕt, c¸c thñ tôc theo dâi, ®¸nh gi¸ cã thÓ ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh ®Ó cã thÓ ph©n tÝch tèt h¬n ¶nh h−ëng cña mét vµi biÖn ph¸p tiÕt kiÖm nµo ®ã. KÕt qu¶ nhËn ®−îc tõ ch−¬ng tr×nh qu¶n lý néi vi vµ tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− vèn cÇn ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸. §èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t− lín, thêi gian thùc hiÖn hoµn vèn còng cÇn ph¶i ®−îc so s¸nh víi thêi gian hoµn vèn theo tÝnh to¸n ban ®Çu. Do vËy c«ng t¸c theo dâi, ®¸nh gi¸ cho phÐp ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n ch−¬ng tr×nh QLNL vµ chØ ra nh÷ng khu vùc cÇn ph¶i ®−îc tiÕp tôc quan t©m. Cuèi cïng, viÖc gi¸m s¸t sÏ chØ ra cho c¸c nhµ qu¶n lý khi nµo th× tiÕn hµnh KTSB hoÆc KTCT t¹i mét khu vùc / bé phËn s¶n xuÊt nµo ®ã, vµ nhËn d¹ng nh÷ng c¬ héi TKNL hoÆc cËp nhËt c¸c c¬ héi ®· ®−îc nhËn d¹ng tõ tr−íc vµ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn víi hiÖu qu¶ kinh tÕ hiÖn t¹i tèt h¬n. Mét c¸ch v¾n t¾t, ho¹t ®éng theo dâi, ®¸nh gi¸ bao gåm: 12
• Theo dâi / ghi chÐp chi phÝ n¨ng l−îng vµ c¸c sè liÖu tiªu thô n¨ng l−îng tõ mét hÖ thèng tÝnh to¸n n¨ng l−îng; • Gi¸m s¸t chi phÝ vµ lîi nhuËn cña c¸c gi¶i ph¸p ®· ®−îc thùc hiÖn; • Gi¸m s¸t xu h−íng ng¾n vµ trung h¹n; • §¸nh gi¸ tiÕn ®é cña ch−¬ng tr×nh QLNL so víi c¸c tiªu chÝ ®· ®−îc ®Æt ra; • §¸nh gi¸ nhu cÇu, ®Æt l¹i hoÆc x¸c ®Þnh c¸c tiªu chÝ míi; • KiÓm tra xem ch−¬ng tr×nh cã ®−îc tiÕp tôc thùc hiÖn hoÆc ®· b¾t ®Çu cã dÊu hiÖu ngõng trÖ. §Þnh kú, c¸c ho¹t ®éng kiÓm to¸n l¹i ®−îc lÆp l¹i, vµ qu¸ tr×nh nhËn d¹ng c¸c gi¶i ph¸p tiÕt kiÖm n¨ng l−îng vµ thùc hiÖn gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ ®−îc lÆp ®i lÆp l¹i. §iÒu nµy cã thÓ x¶y ra ®Þnh kú hµng n¨m vµ c¸c tiªu chÝ TKNL cho mét nhµ m¸y cã thÓ ®−îc ®Ò xuÊt / ®Æt l¹i cho tõng n¨m. Ch−¬ng 2 HiÖn tr¹ng sö dông n¨ng l−îng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p TKNL trong c«ng nghiÖp hãa chÊt ë n−íc ta 2.1. HiÖn tr¹ng sö dông n¨ng l−îng C«ng nghiÖp Hãa chÊt ë n−íc ta chñ yÕu tËp trung trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña Tæng C«ng ty Hãa chÊt ViÖt Nam (VINACHEM). Mét trong nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi gi¸ thµnh vµ søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm hãa chÊt lµ chi phÝ ®Çu vµo dµnh cho n¨ng l−îng vµ nhiªn liÖu. ViÖc sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm c¸c nguån n¨ng l−îng sÏ gãp phÇn lµm gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng søc c¹nh tranh, c¶i thiÖn chÊt l−îng cña s¶n phÈm vµ t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. C¸c B¶ng 1, 2 và 3 giíi thiÖu sè liÖu vÒ hiÖn tr¹ng sö dông n¨ng l−îng, nhiªn liÖu ë mét sè doanh nghiÖp thuéc VINACHEM trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. B¶ng 1 Møc sö dông than ( tÊn) ë mét sè doanh nghiÖp thuéc VINACHEM trong 5 n¨m gÇn ®©y TT Doanh nghiÖp N¨m 2003 2004 2005 2006 2007 13
1. Cty CP Hãa chÊt ViÖt Tr× 7.721 9.345 9.826 10.472 11.050 2. Cty CP ¡c quy Tia S¸ng 546 435 373 284 219 Cty Ph©n ®¹m - Hãa chÊt Hµ B¾c - Than c¸m 258.669 268.985 261.886 283.742 306.432 - Than côc 129.181 136.495 125.903 139.147 142.379 3 Cty Supeph«tphat- HC L©m 16.222 22.423 19.726 13.446 11.152 Thao 4 Cty CP que hµn ®iÖn ViÖt 285 301 315 348 368 §øc 5 Cty Ph©n l©n nung ch¶y V¨n 39.316 50.041 60.024 60.262 64.718 §iÓn 6. Cty CP Ph©n l©n Ninh B×nh 26.505 31.250 37.500 45.297 52.500 7. Cty CP Cao su MiÒn Nam - - - - 488 8. Cty CP Cao su Sao Vµng - - - - 10.791 9 Cty Ph©n bãn MiÒn Nam 1.071 1.240 1.283 1.226 1.280 Tæng 479.516 520.515 516.836 554.224 590.586 Nguån: Chö V¨n Nguyªn, 2008 B¶ng 2. Møc sö dông ®iÖn ( 103. kWh) cho s¶n phÈm chÝnh ë mét sè doanh nghiÖp thuéc VINACHEM trong 5 n¨m gÇn ®©y TT Doanh nghiÖp N¨m 2003 2004 2005 2006 2007 1. Cty Apatit ViÖt Nam 58.630 43.702 50.340 52.102 66.675 2. Cty CP Pin – ¡cquy MiÒn 5.768 5.214 5.285 7.099 6.758 Nam 14
3 Cty CP ¡c quy Tia S¸ng 1.599 1.700 1.630 2.072 2.820 4 Cty Ph©n ®¹m-Hãa chÊt 227.674 237.141 227.296 244.423 253.879 Hµ B¾c 5 Cty Supeph«tphat- HC 51.390 55.383 50.750 49.809 50.113 L©m Thao 6. Cty Ph©n l©n nung ch¶y 8.265 9.784 10.723 11.461 11.748 V¨n §iÓn 7. Cty CP Ph©n l©n Ninh 5.313 6.430 7.712 9.300 10.760 B×nh 8. Cty Ph©n bãn MiÒn Nam 8.390 8.744 10.120 11.176 11.499 9. Cty Ph©n bãn B×nh §iÒn 1.159 1.320 1.182 1.156 1.713 10. Cty CP Ph©n bãn vµ HC 328 406 340 402 485 CÇn Th¬ 11. Cty CP Cao su §µ N½ng 18.695 17.746 18.075 19.132 20.653 12. Cty CP Cao su Sao Vµng 10.324 11.693 10.603 10.861 16.305 13. Cty CP Cao su MiÒn Nam 24.389 27.559 28.529 28.452 35.305 14. C«ng ty CP S¬n -ChÊt dÎo 5.710 5.210 4.469 3.288 3.178 15 Cty CP Thuèc s¸t trïng 1.104 1.072 1.094 1.067 1.016 ViÖt Nam 16 Cty CP que hµn ®iÖn ViÖt 2.251 2.318 2.461 3.160 3.828 §øc 17 Cty CP C«ng nghiÖp HC– 9,6 5,76 4,4 10,16 8,0 Vi sinh 18 Cty vËt t− XNK Hãa chÊt 57,5 106,4 78,5 125,4 161 19 Cty H¬i kü nghÖ que hµn 24.140 28.027 29.704 36.824 41.057 20 Cty Hãa chÊt c¬ b¶n MiÒn 42.982 44.207 47.462 51.204 57.617 Nam 21 Cty CP Hãa chÊt ViÖt Tr× 18.948 22.596 24.024 24.540 25.794 Nguån: Chö V¨n Nguyªn, 2008 15
B¶ng 3. Møc sö dông x¨ng dÇu ë mét sè doanh nghiÖp thuéc VINACHEM trong 5 n¨m gÇn ®©y TT Doanh nghiÖp N¨m 2003 2004 2005 2006 2007 1. Cty Apatit ViÖt 4.427.362 4.859.125 5.915.836 6.576.406 6.940.955 Nam. (lÝt ) 2. Cty CP Pin – 107,3 91,8 33,8 31 28,7 ¡cquy MiÒn Nam (tÊn) 3 Cty CP ¡c quy 40.097 60.133 64.913 73.802 70.370 Tia S¸ng (lit) 4 Cty Ph©n ®¹m- 620 389 483 443 688 HC Hµ B¾c (tÊn) 5 Cty Supephètphat 3657 4650 4960 4959 6053 vµ HC L©m Thao (tÊn) 6. Cty Ph©n l©n 130,15 156,76 164,04 218,56 316,31 nung ch¶y V¨n §iÓn (tÊn) 7. Cty CP Cao su §µ 8.800 7.850 7.150 7.050 8.350 N½ng (tÊn) 8. Cty CP Cao su 6.443 Sao Vµng 9. Cty CP Cao su 7.996 9.012 9.324 9.304 9.953 MiÒn Nam (tÊn) 10 Cty CP Hãa chÊt 70,8 202,8 223,6 139,3 265,2 ViÖt Tr× (tÊn) Nguån: Chö V¨n Nguyªn, 2008 16
2.2. HiÖn tr¹ng hO¹T §éNG TKNL T¹I VINACHEM Cã thÓ nãi ®Õn nay t¹i VINACHEM tõ l·nh ®¹o ®Õn tõng c¸n bé c«ng nh©n viªn ®Òu nhËn thøc ®−îc tÇm quan träng vµ bøc xóc cña vÊn ®Ò TKNL. Mét sè ho¹t ®éng TKNL ®· ®−îc thùc hiÖn t¹i c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cña Tæng C«ng ty ( TCT) vµ ®· thu ®−îc kÕt qu¶ thùc tÕ, bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp còng cã mét sè kinh nghiÖm b−íc ®Çu. Tuy nhiªn thùc tÕ cho thÊy ở một số đơn vị c¸c ho¹t ®éng TKNL vÉn ch−a thùc sù ®−îc chó ý đúng mức. MÆt kh¸c t¹i mét sè doanh nghiÖp ®· tõng tham gia ch−¬ng tr×nh TKNL trong c¸c dù ¸n, viÖc tiÕp tôc duy tr× TKNL vµ ®−a c«ng t¸c nµy lªn møc cao h¬n vÉn rÊt khã kh¨n. Do vËy TKNL hiÖn míi ®−îc nhiÒu ®¬n vÞ xem nh− lµ mét dù ¸n chø chưa ph¶i lµ mét chiÕn l−îc cÇn ®−îc thùc hiÖn liªn tôc cũng như cần được triển khai rộng khắp trong toàn Tổng Công ty. Thời gian qua c¸c ho¹t ®éng vÒ tiết kiệm năng lượng (TKNL) t¹i VINACHEM chñ yÕu míi chØ tËp trung vµo c¸c néi dung sau. 2.2.1. Phæ biÕn th«ng tin vµ n©ng cao nhËn thøc TCT ®· cö c¸n bé Ban kü thuËt tham gia c¸c khãa tËp huÊn vÒ QLNL vµ sö dông n¨ng l−îng tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ do §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi tæ chøc trong khu«n khæ Ch−¬ng tr×nh Môc tiªu quèc gia vÒ sö dông n¨ng l−îng tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶. Sau ®ã, TCT ®· phèi hîp víi Ch−¬ng tr×nh TKNL tæ chøc héi nghÞ tËp huÊn vµ sö dông n¨ng l−îng tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ t¹i §å S¬n. Tham dù Héi nghÞ lµ c¸c l·nh ®¹o (Gi¸m ®èc hoÆc phã gi¸m ®èc), c¸c tr−ëng , phã phßng kü thuËt, (hoÆc phßng c¬ ®iÖn, phßng kü thuËt an toµn m«i tr−êng) cña c¸c doanh nghiÖp trong TCT. Tham gia phæ biÕn là mét sè chuyªn gia thuéc Ch−¬ng tr×nh và c¸c gi¶ng viªn cña Tr−êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi. T¹i Héi nghÞ, c¸c häc viªn ®· ®−îc cËp nhËt vµ h−íng dÉn v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng sö dông n¨ng l−îng; ®−îc nghe giíi thiÖu ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ TKNL giai ®o¹n 2006 - 2015. C¸c doanh nghiÖp trong ngµnh còng cã dÞp t×m hiÓu quan hÖ n¨ng l−îng, m«i tr−êng vµ c¸c ho¹t ®éng s¶n 17
xuÊt kinh doanh c«ng nghiÖp; nghe giíi thiÖu vµ ph©n tÝch m« h×nh qu¶n lý n¨ng l−îng; nh÷ng kiÕn thøc chung vÒ kiÓm to¸n n¨ng l−îng. §i vµo nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ, c¸c häc viªn ®· nghe giíi thiÖu vÒ c¸c gi¶i ph¸p TKNL ®èi víi c¸c c«ng nghÖ sö dông vµ chuyÓn hãa n¨ng l−îng th−êng cã trong c«ng nghiÖp ho¸ chÊt (b¬m, qu¹t, m¸y nÐn, hhÖ thèng thiÕt bÞ ®iÖn... ). T¹i Héi nghÞ ®· cã mét sè tham luËn vÒ sö dông n¨ng l−îng tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ cña mét sè doanh nghiÖp trong TCT vµ ph©n tÝch ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña mét sè c«ng nghÖ s¶n xuÊt ho¸ chÊt còng nh− c¸c c¬ h«i ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p TKNL ®−îc tr×nh bµy. 2.2.2. T×nh h×nh tham gia Ch−¬ng tr×nh TKNL cña mét sè doanh nghiÖp trong TCT Víi sù trî gióp cña Ch−¬ng tr×nh TKNL, mét sè c«ng ty ®· cã c¸c ho¹t ®éng trong khu«n khæ Ch−¬ng tr×nh nh−: C«ng ty CP cao su Sao Vµng, C«ng ty CP ¡c quy Tia S¸ng; C«ng ty TNHHMTV Ph©n ®¹m vµ HC Hµ B¾c...NhiÒu nhµ m¸y c«ng ty kh¸c còng ®· ®¨ng ký ®Ò tµi ¸p dông TKNL trong ®¬n vÞ m×nh. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng trªn ®Òu ®· chØ ra nhiÒu c¬ héi tiÕt kiÖm nguyªn liÖu, n¨ng l−îng, vËt t− vµ tµi nguyªn n−Ýc cßng nh− gi¶m chÊt th¶i trong s¶n xuÊt §Ó triÓn khai ch−¬ng tr×nh sö d«ng n¨ng l−îng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶, c¸c doanh nghiÖp ®· ¸p d«ng ba lo¹i h×nh gi¶i ph¸p: 1- C¸c gi¶i ph¸p ng¾n h¹n: C¶i tiÕn chÕ ®é QLNL, tæ chøc s¶n xuÊt hîp lý, c¶i tiÕn quy tr×nh vËn hµnh, th−êng xuyªn söa ch÷a nhá vµ b¶o d−ìng thiÕt bÞ, chuyÓn thiÕt bÞ phô trî sang chÕ ®é vËn hµnh kinh tÕ, chuyÓn m¸y biÕn ¸p non t¶i sang chÕ ®é dù phßng nguéi, hoµn thiÖn b¶o «n ®−êng èng cung cÊp nhiÖt, vÖ sinh lµm s¹ch thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt; 2- C¸c gi¶i ph¸p trung h¹n: C¶i t¹o, n©ng cÊp hoÆc ®æi míi tõng phÇn c¸c thiÕt bÞ ®ang lµm viÖc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông n¨ng l−îng nh− thay ®æi b¶o «n, thu håi nhiÖt, thay thÕ c¸c bé phËn ®· cò, thay thÕ c¸c ®éng c¬ ®iÖn non t¶i, ¸p dông bé truyÒn ®éng ®iÒu chØnh kiÓu tÇn sè ë c¸c c«ng tr×nh cã phô t¶i biÕn ®éng, v.v...; 3-C¸c gi¶i ph¸p dµi h¹n: Thay ®æi s¶n phÈm, thay ®æi nguyªn liÖu, thay ®æi c«ng nghÖ, thay ®æi thiÕt bÞ theo h−íng sö dông c«ng nghÖ cao, sö dông n¨ng l−îng tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. 18
D−íi ®©y lµ c¸c vÝ dô cô thÓ cña c¸c ho¹t ®éng / dù ¸n TKNL ®· ®−îc tæ chøc thùc hiÖn trong thêi gian qua t¹i mét sè doanh nghiÖp thuéc VINACHEM. a) C«ng ty Ph©n ®¹m vµ Hãa chÊt Hµ B¾c - §Çu t− c«ng nghÖ, c¶i t¹o n©ng hiÖu suÊt c¸c lß khÝ ho¸ than cò, gi¶m tiªu hao than côc; - §Çu t− toµn bé hÖ thèng tinh chÕ khÝ than, thay thÕ lß chuyÓn ho¸ vµ xóc t¸c chuyÓn ho¸ khÝ than b»ng lo¹i xóc t¸c chuyÓn ho¸ nhiÖt ®é thÊp vµ chÞu l−u huúnh, dïng tuabin hç trî b¬m dung dÞch K2CO3 nh»m gi¶m tiªu hao ®iÖn n¨ng; - §Çu t− c¸c hÖ thèng thu håi khÝ nguyªn liÖu vµ nhiÖt trong khÝ th¶i gãp phÇn tiÕt kiÖm than vµ ®iÖn. b) C«ng ty Supe phèt phat vµ hãa chÊt L©m Thao: - §Çu t− c¶i t¹o c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt axit sunfuric (H2SO4) sang tiÕp xóc kÐp hÊp thô 2 lÇn nh»m b¶o vÖ m«i tr−êng, tiÕt kiÖm tiªu hao l−u huúnh; - Nghiªn cøu ¸p dông quy tr×nh c«ng nghÖ sö dông quÆng apatit tuyÓn Èm, kh«ng qua sÊy ®Ó s¶n xuÊt supe ph«tphat th−¬ng phÈm, gi¶m tiªu hao ®iÖn n¨ng vµ than (gi¶m 6,89 kg than vµ 1,35 kWh/tÊn supe; - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ vµ c¶i t¹o thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao ®é Èm phô gia sau sÊy cho s¶n xuÊt NPK t¹i bé phËn sÊy phô gia thuéc XN supe 2 gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt, gi¶m « nhiÔm vÒ bôi, tiÕt kiÖm than cho sÊy (gi¶m 24,3 kg/tÊn s¶n phÈm); - L¾p ®Æt nåi h¬i nhiÖt thõa trong c«ng nghÖ s¶n xuÊt H2SO4 ®Ó ph¸t ®iÖn, s¶n xuÊt ®−îc kho¶ng 1,4 triÖu kWh/th¸ng. c) C«ng ty CP Ho¸ chÊt ViÖt Tr× - L¾p ®Æt c¸c bé phËn h©m n−íc cho lß h¬i, gi¶m tiªu hao than (gi¶m 10,8 kg/tÊn h¬i); - L¾p thªm tÊm ®ång dÉn ®iÖn tõ c¸c m¸y chØnh l−u ®Õn thïng ®iÖn ph©n vµ c¸c thïng víi nhau, gi¶m tiªu hao ®iÖn n¨ng (gi¶m 52,3 kWh/tÊn NaOH). d) C«ng ty CP ¡c quy Tia S¸ng 19