Di sản văn hóa Hán Nôm tại chùa Cần Linh (tỉnh Nghệ An)

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 11 - 2012<br /> <br /> 33<br /> <br /> DI S¶N V¡N HãA H¸N N¤M<br /> T¹I CHïA CÇN LINH (TØNH NGHÖ AN)<br /> (Qua ®ît kh¶o s¸t th¸ng 5, 6/2012)<br /> Ph¹m ThÞ ChuyÒn(*)<br /> <br /> §<br /> <br /> ¹i Nam NhÊt Thèng chÝ cho biÕt<br /> <br /> Theo<br /> <br /> chóng t«i, mét trong nh÷ng<br /> <br /> vµo thêi NguyÔn, NghÖ An cã Ýt<br /> <br /> ®iÓm ®¸ng chó ý khi nghiªn cøu v¨n hãa<br /> <br /> thèng kª cña ngµnh v¨n hãa tØnh, cho tíi<br /> <br /> H¸n N«m ë nh÷ng ng«i chïa xø NghÖ<br /> <br /> nhÊt 14 ng«i chïa (chïa qu¸n)(1). Theo<br /> <br /> tr­íc n¨m 1960, NghÖ An tõng cã kho¶ng<br /> 300 ng«i chïa lín nhá . Ngµy nay, tr¶i<br /> (2)<br /> <br /> qua nh÷ng biÕn ®éng lÞch sö, ®Þa lÝ, v¨n<br /> <br /> hãa, còng nh­ nh÷ng t¸c ®éng kh¸ch quan<br /> <br /> kh¸c, chØ cßn 75 ng«i chïa trªn toµn tØnh<br /> <br /> PhËt gi¸o xø NghÖ lµ Di s¶n v¨n hãa<br /> hiÖn cßn. Gi÷ ®­îc nh÷ng di s¶n nµy cã<br /> vai trß kh«ng kÐm phÇn quan träng<br /> trong “c«ng cuéc” g×n gi÷ vµ ph¸t huy<br /> v¨n hãa PhËt gi¸o xø NghÖ.<br /> <br /> Trong sè nh÷ng chïa ®· kh¶o s¸t,<br /> <br /> NghÖ An. Trong ®ã, thùc tÕ cã 20 ng«i chïa<br /> <br /> chóng t«i ®Æc biÖt quan t©m ®Õn chïa<br /> <br /> chïa ®· ®­îc xÕp h¹ng di tÝch lÞch sö v¨n<br /> <br /> Vinh). Cã thÓ c¸c nhµ nghiªn cøu kh¸c<br /> <br /> ®ang sinh ho¹t tÝn ng­ìng t«n gi¸o, 11<br /> hãa cÊp tØnh vµ cÊp quèc gia(3).<br /> <br /> Qua hai ®ît kh¶o s¸t, ®ît thø nhÊt tõ<br /> <br /> ngµy 6-9/5/2012 vµ ®ît hai tõ ngµy 27-<br /> <br /> 30/6/2012 do ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o tæ<br /> chøc, ®Ó chuÈn bÞ cho Héi th¶o V¨n hãa<br /> <br /> PhËt gi¸o xø NghÖ: Qu¸ khø, HiÖn t¹i vµ<br /> <br /> T­¬ng lai, chóng t«i tham gia kh¶o s¸t<br /> h¬n 20 ng«i chïa ë Thµnh phè Vinh, thÞ<br /> <br /> x· Cöa Lß, c¸c huyÖn Nghi Léc, Yªn Thµnh,<br /> Quúnh L­u, §« L­¬ng, Thanh Ch­¬ng,<br /> Nam §µn, H­ng Nguyªn. Nh×n chung, c¸c<br /> t­ liÖu v¨n hãa H¸n N«m ë nh÷ng chïa<br /> <br /> nµy nh­ trªn bia ®¸, kh¸nh ®¸, chu«ng<br /> ®ång, v¸n gç, c©u ®èi, ®¹i tù, th­ tÞch cßn<br /> l¹i kh«ng nhiÒu. PhÇn lín trong sè ®ã<br /> <br /> còng gièng víi v¨n hãa H¸n N«m ë nh÷ng<br /> n¬i kh¸c. §i s©u kh¶o s¸t nghiªn cøu còng<br /> thÊy ®­îc nh÷ng ®Æc s¾c bÊt ngê cña v¨n<br /> hãa H¸n N«m t¹i c¸c ng«i chïa ë NghÖ An.<br /> <br /> CÇn Linh (ph­êng Cöa Nam, thµnh phè<br /> còng quan t©m ®Õn ng«i chïa nµy bëi<br /> <br /> ®©y lµ ng«i chïa ®­îc xÕp h¹ng Di tÝch<br /> lÞch sö v¨n hãa cÊp quèc gia, n¬i ®Æt trô<br /> së cña TØnh héi PhËt gi¸o tØnh NghÖ An,<br /> mét ®iÓm nhÊn cña v¨n hãa PhËt gi¸o<br /> <br /> NghÖ An, mét ng«i chïa Ni. Bµi viÕt nµy,<br /> trªn c¬ së lµm râ ý nghÜa, néi dung cña<br /> <br /> Di s¶n v¨n hãa H¸n N«m n¬i ®©y, b­íc<br /> ®Çu giíi thiÖu vÒ Di s¶n v¨n hãa H¸n<br /> <br /> *. ThS.,ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o.<br /> 1. Quèc sö qu¸n triÒu NguyÔn. §¹i Nam NhÊt<br /> Thèng chÝ, tËp 2, Ph¹m Träng §iÒm dÞch, §µo Duy<br /> Anh hiÖu ®Ýnh, Nxb. ThuËn Hãa,1992, tr.191-193.<br /> Lóc bÊy giê NghÖ An bao gåm c¶ huyÖn Nghi Léc,<br /> §øc Thä, Can Léc.<br /> 2. Tr­ëng ban Ban Qu¶n lÝ Di tÝch vµ Danh th¾ng<br /> tØnh NghÖ An hiÖn nay, «ng NguyÔn V¨n Thanh, cho<br /> biÕt trong buæi häp tiÕp §oµn kh¶o s¸t ViÖn Nghiªn<br /> cøu T«n gi¸o lóc 8h30 ngµy 28/06/2012 t¹i trô së<br /> cña Ban.<br /> 3. Thèng kª theo Hå s¬ di tÝch tØnh NghÖ An.<br /> <br /> 34<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 11 - 2012<br /> <br /> N«m ë mét ng«i chïa mang tÝnh ®iÓm<br /> <br /> 1.1. Chu«ng ®ång<br /> <br /> nhÊn cña V¨n hãa PhËt gi¸o xø NghÖ,<br /> <br /> Chu«ng lµ mét ph¸p khÝ kh«ng thÓ<br /> <br /> b­íc ®Çu nªu ra mét sè gi¶ thuyÕt mang<br /> <br /> thiÕu<br /> <br /> gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tªn gäi, niªn ®¹i còng<br /> <br /> liÖu ®ång ®Ó tiÕng cña nã ®ñ vang väng<br /> <br /> tÝnh suy t­ c¸ nh©n gãp phÇn vµo viÖc<br /> <br /> nh­ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan kh¸c cña<br /> chïa CÇn Linh.<br /> <br /> Di s¶n v¨n hãa H¸n N«m trong chïa<br /> <br /> CÇn Linh lµ nh÷ng v¨n b¶n ch÷ H¸n ch÷<br /> <br /> N«m ®­îc kh¾c, ®ôc, ch¹m, kh¶m, nhÊn,<br /> <br /> viÕt… trªn c¸c chÊt liÖu ®¸, ®ång, gç,<br /> g¹ch, tre, nøa, xi m¨ng, v÷a… nh÷ng vËt<br /> <br /> thÓ hiÖn cßn nh­ chu«ng ®ång, kh¸nh ®¸,<br /> bia ®¸, hoµnh phi, c©u ®èi th­ tÞch, kinh<br /> s¸ch… cã néi dung liªn quan ®Õn qu¸<br /> <br /> tr×nh x©y dùng, trïng tu chïa CÇn Linh;<br /> ca ngîi c«ng ®øc v« l­îng, v« biªn cña<br /> <br /> ch­ PhËt, ch­ Bå t¸t, sù mÇu nhiÖm cña<br /> <br /> gi¸o ph¸p §¹i thõa… kÝnh ng­ìng s­ tæ,<br /> s­ t¨ng vµ nh÷ng ng­êi tõng tu tËp, trô<br /> tr× t¹i chïa nµy.<br /> <br /> CÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng chïa CÇn<br /> <br /> Linh hiÖn nay lµ mét ng«i chïa mang<br /> tÝnh hîp tù, lµ n¬i quy tËp nhiÒu di s¶n<br /> <br /> cña nhiÒu c¬ së thê tù cña c¸c n¬i trong<br /> <br /> trong<br /> <br /> lÔ<br /> <br /> nghi<br /> <br /> cña<br /> <br /> PhËt<br /> <br /> gi¸o.<br /> <br /> Chu«ng chïa th­êng ®­îc lµm b»ng chÊt<br /> uy nghiªm lµm th­íc ®o thêi gian, tu©n<br /> thñ thèng nhÊt vÒ thêi gian tu luyÖn, duy<br /> <br /> tr× vµ b¶o vÖ truyÒn thèng cña nhµ chïa<br /> <br /> vµ sù t«n nghiªm cña PhËt gi¸o. Trong<br /> chïa CÇn Linh hiÖn cã ba chu«ng ®ång.<br /> Chu«ng thø nhÊt treo ë nhµ thê tæ, v¨n<br /> b¶n ch÷ H¸n kh¾c trªn chu«ng lµ:<br /> <br /> 靈 勤 寺 鍾<br /> 成 泰 甲 辰 年 五 月 吉 日 造 鑄<br /> T¹m dÞch: Chu«ng chïa Linh CÇn, ®óc<br /> <br /> ngµy lµnh th¸ng 5 n¨m Gi¸p Th×n (1904)<br /> niªn hiÖu Thµnh Th¸i.<br /> <br /> Th­êng th× nh÷ng dßng tªn ch÷ H¸n,<br /> <br /> N«m trªn chu«ng ®­îc ®äc thèng nhÊt<br /> theo mét kiÓu tõ tr¸i sang ph¶i, cho nªn<br /> <br /> ë ®©y chØ cã thÓ ®äc lµ Linh CÇn tù chung,<br /> nghÜa lµ Chu«ng chïa CÇn Linh, kh«ng<br /> thÓ ®äc lµ CÇn Linh chung tù, nghÜa lµ<br /> <br /> Chïa chu«ng Linh CÇn.<br /> <br /> Chu«ng thø hai còng lµ chu«ng lín<br /> <br /> vïng nh­ t­îng, chu«ng, hoµnh phi, ®¹i<br /> <br /> nhÊt treo ë g¸c chu«ng míi x©y gÇn ®©y,<br /> <br /> DiÖu NhÉn giíi thiÖu víi chóng t«i lµ tËp<br /> <br /> b»ng ch÷ H¸n:<br /> <br /> tù… Tµi liÖu duy nhÊt mµ Ni s­ ThÝch<br /> <br /> Hå s¬ di tÝch chïa CÇn Linh(4). Tuy nhiªn,<br /> sau khi ®äc kÜ hå s¬ nµy, kÕt hîp víi<br /> <br /> kh¶o s¸t thùc tÕ vµ mét sè tµi liÖu kh¸c,<br /> <br /> chóng t«i (TG) nhËn thÊy viÖc dÞch ch÷<br /> <br /> H¸n, ch÷ N«m trªn c¸c di vËt quý nh­<br /> chu«ng, hoµnh phi, c©u ®èi…ch­a thËt<br /> <br /> chÝnh x¸c. Theo chóng t«i, cÇn cã sù ®Ýnh<br /> chÝnh. VÊn ®Ò nµy chóng t«i xin ®­îc ®Ò<br /> cËp trong mét dÞp kh¸c. Trong bµi viÕt<br /> nµy, chóng t«i chØ xin b¾t ®Çu b»ng viÖc<br /> <br /> tr×nh bÇy c¸c bé phËn cÊu thµnh nªn Di<br /> s¶n v¨n hãa H¸n N«m nµy.<br /> <br /> 1. Di s¶n v¨n hãa H¸n N«m chïa CÇn<br /> <br /> Linh<br /> <br /> trªn th©n chu«ng cã dßng l¹c kho¶n<br /> <br /> 靈雲 寺 鍾<br /> 德 光 府 真 祿 縣安 場 社 南 村 官<br /> 員 鄉 老 各 職<br /> 天 運 丙 辰 年 四 月 吉 日<br /> T¹m dÞch: Chu«ng chïa Linh V©n<br /> <br /> C¸c chøc H­¬ng l·o, Quan viªn th«n<br /> Nam, x· Yªn Tr­êng, huyÖn Ch©n Léc,<br /> phñ §øc Quang.<br /> Ngµy lµnh th¸ng 4 n¨m BÝnh Th×n<br /> Thiªn VËn<br /> <br /> 4. Ban Qu¶n lÝ Di tÝch vµ Danh th¾ng tØnh NghÖ An<br /> còng l­u mét b¶n t­¬ng tù. §©y lµ luËn v¨n tèt<br /> nghiÖp cña mét sinh viªn Khoa B¶o tµng, §¹i häc<br /> V¨n hãa thùc hiÖn n¨m 1990.<br /> <br /> 34<br /> <br /> Ph¹m ThÞ ChuyÒn. Di s¶n v¨n hãa H¸n N«m…<br /> Trong §¹i Nam NhÊt Thèng chÝ(5) cã<br /> <br /> viÕt: “Chïa Linh V©n ë x· Yªn Tr­êng,<br /> huyÖn Ch©n Léc, do Cao BiÒn ®êi §­êng<br /> <br /> 35<br /> <br /> Loan, tù Kim Chung, sinh n¨m §inh Hîi,<br /> mÊt n¨m §inh Hîi.<br /> <br /> Ni s­ ThÝch DiÖu NhÉn nãi cßn mét<br /> <br /> x©y dùng, phÝa tr­íc tr«ng ra bÕn s«ng,<br /> <br /> bia ®¸ n÷a hiÖn ®ang ®­îc nhµ s­ b¶o<br /> <br /> yªu”. VËy, Linh V©n tù chung ®Ých thÞ lµ<br /> <br /> tr×nh “tr¶ l¹i tªn” cho chïa. Cho nªn<br /> <br /> bªn c¹nh cã giÕng ®¸, phong c¶nh ®¸ng<br /> chu«ng cña chïa Linh V©n.<br /> <br /> Chu«ng thø ba ®­îc ®Æt ë nhµ Th­îng<br /> <br /> §iÖn, trªn chu«ng cã kh¾c:<br /> <br /> 古 亦 寺 鍾<br /> 奉 記 曰 此 鍾 亦 寺 之 鍾 也<br /> 紹 治 四 年 奋 勇 將 軍 充 乂 安 副<br /> 領 兵 阮 久 礼 恭 造<br /> 嗣 德 拾 壹 年 北 太 總 督 阮久德 重修<br /> 之<br /> T¹m dÞch: Chu«ng chïa DiÖc Cæ<br /> <br /> KÝnh. ChÐp r»ng:<br /> chu«ng cña chïa DiÖc.<br /> <br /> chu«ng<br /> <br /> nµy<br /> <br /> mËt, sÏ c«ng bè sau, cïng víi ch­¬ng<br /> chóng t«i ch­a ®­îc tiÕp cËn kh¶o s¸t.<br /> <br /> 1.3. Hoµnh phi<br /> ViÖc ®äc vµ dÞch hoµnh phi ch÷ H¸n<br /> <br /> N«m kh«ng cã tÝnh nhÊt qu¸n nh­ khi<br /> ®äc v¨n b¶n H¸n N«m trªn chu«ng ®ång.<br /> <br /> Mét hoµnh phi cã thÓ ®­îc bè trÝ theo<br /> nhiÒu kiÓu kh¸c nhau. Th­êng thÊy cã ba<br /> c¸ch bè trÝ: tõ ph¶i sang tr¸i, tõ tr¸i sang<br /> ph¶i, gi÷a tr­íc hai bªn sau. Trong B¶o<br /> ®iÖn, chóng t«i thÊy cã c¸c bøc:<br /> <br /> lµ<br /> <br /> N¨m ThiÖu TrÞ thø 4 (1845) PhÊn Dòng<br /> <br /> t­íng qu©n nhËn chøc Phã L·nh binh<br /> NghÖ An. NguyÔn Cöu LÔ cung kÝnh ®óc<br /> <br /> t¹o. N¨m Tù §øc thø 11 (1859) Tæng ®èc B¾c<br /> Th¸i NguyÔn Cöu §øc trïng tu l¹i chu«ng.<br /> <br /> VËy ®©y lµ chu«ng cña chïa DiÖc<br /> <br /> (DiÖc Cæ) nay täa l¹c c¹nh quèc lé 1A, ë<br /> <br /> km 462+500, sè 49 ®­êng Quang Trung,<br /> ph­êng Quang Trung, thµnh phè Vinh.<br /> <br /> 1.2. Bia ®¸<br /> T¹i chïa CÇn Linh hiÖn nay, chóng t«i<br /> <br /> thÊy cã hai bia ®¸, nh­ng lµ bia ®¸ ®Æt<br /> trong hai l¨ng mé. C¶ hai ®Òu ®­îc kh¾c<br /> víi néi dung ®¬n gi¶n nh­ sau:<br /> <br /> Bia trong l¨ng mé bªn tr¸i ghi: Tú<br /> <br /> kheo Bå T¸t giíi ph¸t linh, hiÖu T©m<br /> T­êng, tù Xu©n L¹c. Sinh ngµy 13 th¸ng<br /> <br /> 10 n¨m Gi¸p TuÊt. MÊt ngµy 23 th¸ng 10<br /> n¨m Quý Mïi, thä 69 tuæi.<br /> <br /> Bia trong l¨ng mé bªn ph¶i ghi: ThËp<br /> <br /> ngµn ®¹i tú kheo Bå T¸t giíi, hiÖu Thanh<br /> <br /> (1)<br /> <br /> 寺雲靈 Linh V©n tù (chïa Linh V©n)<br /> <br /> TÊm hoµnh phi nµy vèn tr­íc ®©y<br /> <br /> ®­îc treo nh­ biÓn tªn cña chïa CÇn<br /> <br /> Linh ngay gi÷a B¶o ®iÖn(6) . Hoµnh phi<br /> <br /> nµy chØ nªn ®äc lµ Linh V©n tù v× cã lÏ<br /> chÝnh lµ biÓn tªn cña ng«i chïa cã qu¶<br /> chu«ng<br /> <br /> víi<br /> <br /> tªn Linh V©n<br /> <br /> tù chung<br /> <br /> (chu«ng chïa Linh V©n) nh­ ®· nãi ë<br /> <br /> trªn. Nh­ng khi ®oµn chóng t«i ®Õn kh¶o<br /> <br /> s¸t th× hoµnh phi nµy ®· ®­îc Ni s­<br /> ThÝch DiÖu NhÉn cho ng­êi h¹ xuèng<br /> <br /> tr­íc ®ã kh¸ l©u ®Ó nh­êng chç cho bøc<br /> ®¹i tù d­íi ®©y:<br /> (2)<br /> <br /> Linh)<br /> <br /> 寺 靈 勤 CÇn Linh tù (chïa CÇn<br /> <br /> Chóng ta còng cã thÓ ®äc hoµnh phi<br /> <br /> nµy lµ Linh CÇn tù, h¼n dông ý cña<br /> <br /> ng­êi tÆng muèn nhÊn m¹nh ch÷ Linh<br /> ch¨ng, nªn ®Æt ch÷ Linh ë gi÷a. Nh­ trªn<br /> <br /> 5. Quèc sö qu¸n triÒu NguyÔn. §¹i Nam NhÊt<br /> Thèng chÝ, tËp 2, Ph¹m Träng §iÒm dÞch, §µo Duy<br /> Anh hiÖu ®Ýnh, Nxb. ThuËn Hãa, tr.191-192.<br /> 6. Theo Ni s­ ThÝch DiÖu NhÉn tr¶ lêi pháng vÊn cña<br /> §oµn kh¶o s¸t ngµy 27/6/2012 t¹i chïa CÇn Linh.<br /> <br /> 35<br /> <br /> 36<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 11 - 2012<br /> <br /> chóng t«i ®· tr×nh bµy vÒ qu¶ chu«ng cã<br /> <br /> (7)<br /> <br /> ®óc ch÷ Linh CÇn tù chung. Ph¶i ch¨ng<br /> <br /> ®©y lµ biÓn tªn cña chïa cã qu¶ chu«ng<br /> <br /> Linh CÇn tù chung. Ngay d­íi bøc hoµnh<br /> phi nµy cã mét bøc:<br /> (3)<br /> <br /> 度 普 航 慈 Tõ hµng phæ ®é<br /> <br /> (ThuyÒn Tõ phæ ®é)<br /> <br /> Bøc nµy ®­îc ng­êi thùc hiÖn b¶n LÝ<br /> <br /> lÞch di tÝch chïa CÇn Linh(7) phiªn ©m lµ<br /> Tõ thuyÒn phæ ®é (dÞch lµ Cöa kh¾p mäi<br /> <br /> n¬i). Trong khi ®ã, hoµnh phi nµy cã néi<br /> <br /> dung ca ngîi gi¸o ph¸p cña ThÝch Ca<br /> M©u Ni: gi¸o ph¸p cña ThÝch Ca M©u Ni<br /> lµ con ThuyÒn Tõ Bi cøu ®é chóng sinh.<br /> (4)<br /> <br /> 圓 覺 三 Tam gi¸c viªn<br /> <br /> (5)<br /> <br /> 具 德 三 Tam ®øc cô<br /> <br /> Hai hoµnh phi nµy t¸n th¸n trÝ tuÖ vµ<br /> <br /> ®øc ®é cña ThÝch Ca M©u Ni. Danh tõ<br /> <br /> 會 海 嚴 華 Hoa Nghiªm h¶i héi<br /> <br /> (H¶i héi Hoa Nghiªm)<br /> <br /> Th«ng th­êng, h¶i héi ®­îc hiÓu lµ<br /> <br /> chç héi häp cña th¸nh chóng, ®øc ®é s©u<br /> s¾c réng lín nh­ biÓn c¶. H¶i héi Hoa<br /> Nghiªm lµ n¬i héi häp cña th¸nh chóng<br /> <br /> tuyªn tông vµ bµn vÒ Kinh Hoa Nghiªm,<br /> <br /> mang néi dung ca ngîi c¸i vi diÖu mÇu<br /> nhiÖm cña Kinh Hoa Nghiªm. Trong §¹i<br /> <br /> ph­¬ng qu¶ng PhËt Hoa Nghiªm kinh(8) ,<br /> <br /> sau phÈm thø nhÊt ThÕ Chñ DiÖu Nghiªm,<br /> cã kÖ r»ng:<br /> <br /> “Hoa Nghiªm h¶i héi,<br /> B¶o t¹ng linh v¨n.<br /> <br /> §¹i thiªn kinh quyÓn nhÊt vi trÇn,<br /> PhÈu xuÊt t¹i ®­¬ng nh©n.<br /> Hoa vò t©n ph©n,<br /> <br /> Ph¸p giíi phæ hu©n v¨n”<br /> <br /> “PhËt” cã ba nghÜa lµ: bËc tù m×nh gi¸c<br /> <br /> T¹m dÞch:<br /> <br /> nªn gi¸c ngé (gi¸c tha), vµ bËc ®· lµm<br /> <br /> cïng v« tËn,<br /> <br /> ngé (tù gi¸c), bËc lµm cho kÎ kh¸c trë<br /> trßn h¹nh nguyÖn gi¸c ngé (gi¸c h¹nh<br /> viªn m·n). ThÝch Ca M©u Ni ®· lµm xong<br /> <br /> ba lo¹i gi¸c nµy. Ngµi ®· tù gi¸c ngé, vµ<br /> ®· gióp cho chóng sinh ®­îc trë nªn gi¸c<br /> <br /> H¶i héi cña Kinh Hoa Nghiªm v«<br /> Bé kinh nµy lµ B¶o T¹ng, cßn lµ Linh<br /> <br /> v¨n.<br /> <br /> Bé kinh quyÓn nµy lín nh­ ®¹i thiªn<br /> <br /> ngé. Khi hoµn tÊt mÜ m·n h¹nh nguyÖn<br /> <br /> thÕ giíi, chøa ®ùng ë trong mét h¹t bôi,<br /> <br /> ®­îc “gi¸c h¹nh viªn m·n”; do ®ã Ngµi<br /> <br /> kinh quyÓn hiÖn ra.<br /> <br /> tù gi¸c vµ gi¸c tha tøc lµ Ngµi ®· cã<br /> trë thµnh PhËt. §øc PhËt lµ ®Êng “tam<br /> <br /> gi¸c viªn m·n, v¹n ®øc ®Çy ®ñ”. Theo<br /> chóng t«i, ch÷ “tam” ë ®©y kh«ng chØ lµ<br /> <br /> “ba”, mµ lµ “mu«n” (sè nhiÒu) gièng nh­<br /> “v¹n”. Tøc lµ mäi gi¸c cña PhËt ®Òu viªn<br /> m·n, tÊt th¶y ®øc cña PhËt ®Òu ®Çy ®ñ.<br /> (6)<br /> <br /> 尊 世 覺 大 §¹i Gi¸c ThÕ T«n (ThÕ<br /> <br /> T«n lµ bËc §¹i Gi¸c)<br /> <br /> Bøc nµy cã néi dung nh»m t¸n th¸n<br /> <br /> trÝ tuÖ cña ThÝch Ca M©u Ni, t«n Ngµi lµ<br /> <br /> bËc t«n kÝnh cña nhiÒu ®êi (ThÕ T«n), cã<br /> sù gi¸c ngé tuyÖt vêi (§¹i Gi¸c).<br /> <br /> Dïng ®ao bæ h¹t bôi ra, th× ®¹i thiªn<br /> B¹n lµm ®­îc nh­ thÕ, th× trêi m­a<br /> <br /> hoa b¸u xuèng rùc rì,<br /> <br /> 7. Ban Qu¶n lÝ Di tÝch vµ Danh th¾ng NghÖ An, LÝ<br /> lÞch di tÝch chïa CÇn Linh, 1991, tr. 7.<br /> 8. Tam T¹ng Sa M«n Thùc Xoa Nan §µ dÞch ra tiÕng<br /> Ph¹n ra H¸n v¨n. Sa M«n Trõng Qu¸n viÕt tùa n¨m<br /> Sïng Trinh 7 (1634). §Ö tö ThuËn §øc L­u Khëi<br /> T­íng viÕt dÉn. Minh Chiªu LiÖt §Õ viÕt tùa n¨m<br /> Sïng Trinh 10 (1637). 1 b¶n in (bé: 5T, 80Q, 99<br /> phÈm), 2 tùa, 1 dÉn, 1 phÈm môc. KÝ hiÖu:<br /> AC.468/1-5. (Th­ viÖn ViÖn Nghiªn cøu H¸n N«m).<br /> Néi dung: Nh÷ng lêi gi¶ng gi¶i cña PhËt vÒ t«ng chØ<br /> ®¹o PhËt vµ ph­¬ng ph¸p tu hµnh, cøu gióp chóng<br /> sinh tho¸t khái vïng lu©n håi...<br /> <br /> 36<br /> <br /> Ph¹m ThÞ ChuyÒn. Di s¶n v¨n hãa H¸n N«m…<br /> TÊt c¶ chóng sinh trong ph¸p giíi,<br /> <br /> ®Òu ®­îc ph¸p vÞ c«ng ®øc huÊn tËp, tÊt<br /> c¶ chóng sinh ®Òu ®­îc nghe.<br /> <br /> (8) 燈 傳 茿 西 T©y Tróc truyÒn ®¨ng<br /> <br /> (N¬i) T©y Tróc truyÒn ®¨ng)<br /> (9)<br /> <br /> 喜 歡 成 園 Viªn Thµnh hoan hØ<br /> <br /> (Chèn) Viªn Thµnh hoan hû)<br /> <br /> 37<br /> <br /> (15)<br /> <br /> 作 莫 惡 諸 Ch­ ¸c m¹c t¸c (Chí<br /> <br /> (16)<br /> <br /> 行 奉 善 眾 Chóng thiÖn phông<br /> <br /> lµm ®iÒu ¸c)<br /> <br /> hµnh (G¾ng lµm viÖc lµnh)<br /> <br /> Ch­ ¸c m¹c t¸c, chóng thiÖn phông<br /> <br /> hµnh lµ hai c©u kÖ trong bµi kÖ trong<br /> <br /> C¶ hai bøc trªn ®Òu cã l¹c kho¶n néi<br /> <br /> PhÈm PhËt §µ (BUDDHAVAGGO) cña<br /> Kinh Ph¸p Có(10) (Dhammapada). NghÜa<br /> <br /> hiÖu B¶o §¹i. Hai hoµnh phi ý nãi T©y<br /> <br /> c¸c ph¸p thiÖn. Hai c©u nµy chØ ph¸p<br /> <br /> dung lµ Mïa xu©n n¨m Nh©m Th×n niªn<br /> Tróc lµ n¬i ®¹o ph¸p ®­îc truyÒn ®i, cßn<br /> <br /> n¬i ®©y lµ n¬i Viªn Thµnh chóng sinh<br /> ®ãn nhËn ®­îc ®¹o ph¸p cña PhËt th× v«<br /> cïng hoan hØ.<br /> (10)<br /> <br /> 交 道 應 感<br /> <br /> C¶m øng ®¹o giao<br /> <br /> (§ãn nhËn linh øng ®¹o giao)<br /> <br /> Ca ngîi chïa lµ n¬i linh thiªng, ®ãn<br /> <br /> nhËn ®­îc sù linh øng cña PhËt vµ<br /> chóng sinh.<br /> (11)<br /> <br /> 佛 陀 彌 阿 A Di §µ PhËt (§øc<br /> <br /> PhËt A Di §µ)<br /> <br /> Hoµnh phi nµy x­ng t¸n hång danh<br /> <br /> cña vÞ PhËt trong qu¸ khø.<br /> (12)<br /> <br /> 空 覺 所 覺 Gi¸c së gi¸c kh«ng<br /> <br /> (13)<br /> <br /> 盡 聞 所 聞 V¨n së v¨n tËn (Nghe<br /> <br /> (Gi¸c ngé ®­îc c¸i m×nh gi¸c ngé lµ gi¸c<br /> ngé c¸i kh«ng)<br /> c¸i m×nh nghe ®­îc lµ nghe c¸i hÕt)<br /> <br /> Hai hoµnh phi nµy ®­îc trÝch tõ DiÖu<br /> <br /> Ph¸p Liªn Hoa kinh Quan ThÕ ¢m Bå T¸t<br /> Phæ M«n phÈm(9), ca ngîi c«ng h¹nh cña<br /> Bå T¸t Quan ThÕ ¢m.<br /> (14)<br /> <br /> 照 普 光 慈 Tõ quang phæ chiÕu<br /> <br /> (¸nh s¸ng tõ bi phæ chiÕu)<br /> <br /> Hoµnh phi nµy cã néi dung ca ngîi<br /> <br /> lßng tõ bi cña PhËt táa ¸ng s¸ng chiÕu<br /> kh¾p thÕ gian<br /> <br /> lµ: C¸c ph¸p ¸c kh«ng nªn lµm, nªn lµm<br /> hµnh, tøc lµ gieo nh©n thiÖn, diÖt nh©n<br /> <br /> ¸c. Gieo nh©n thiÖn diÖt nh©n ¸c tøc lµ<br /> <br /> h»ng ngµy ph¶i sèng b»ng nh÷ng hµnh<br /> <br /> ®éng thiÖn. Sèng b»ng nh÷ng hµnh<br /> ®éng thiÖn nh­ thÕ nµo? Lu«n suy nghÜ<br /> <br /> nh÷ng ®iÒu thiÖn vµ ng¨n chÆn ý niÖm<br /> nh÷ng ®iÒu ¸c; lu«n nãi nh÷ng lêi lµnh<br /> vµ ng¨n chÆn nh÷ng lêi nãi ¸c; lu«n<br /> <br /> lµm nh÷ng viÖc lµnh vµ ng¨n chÆn lµm<br /> nh÷ng viÖc ¸c.<br /> (17)<br /> <br /> 開 花 苑 覺 Gi¸c uyÓn hoa khai<br /> <br /> (Hoa në v­ên Gi¸c)<br /> <br /> 9. 妙 法 蓮 花 經 觀 世 音 菩 薩 普 門 品 , 2 b¶n in,<br /> 24 tr., 29 x 18 cm, kÝ hiÖu AC.111 (®ãng chung<br /> víi AC.115), Paris.SA.PD.2398 (Th­ viÖn ViÖn<br /> Nghiªn cøu H¸n N«m). Néi dung: PhÈm Phæ m«n<br /> trong bé kinh DiÖu ph¸p Liªn hoa (Q7) nãi vÒ<br /> phÐp mÇu nhiÖm cña Quan ThÕ ¢m Bå T¸t vµ sù<br /> linh øng khi cÇu PhËt, tông kinh nµy. Trong ®ã, cã<br /> ®o¹n viÕt vÒ h¹nh tu cña ngµy Quan ThÕ ¢m nh­<br /> sau: “Së ­ v¨n trung, nhËp l­u vong së, së nhËp k×<br /> tÞch, ®éng tÞnh nhi t­íng, liÔu nhiªn bÊt sanh, nh­<br /> thÞ tiÖm t¨ng, v¨n së v¨n tËn, tËn v¨n bÊt trô, gi¸c<br /> së gi¸c kh«ng, kh«ng gi¸c cùc viªn, kh«ng së<br /> kh«ng diÖt, sanh diÖt dÞ diÖt, tÞch diÖt hiÖn tiÒn,<br /> hèt nhiªn siªu diÖt, thÕ xuÊt thÕ gian thËp ph­¬ng<br /> viªn minh, ho¹ch nhi thï th¾ng, nhÊt gi¶ th­¬ng<br /> hîp thËp ph­¬ng ch­ PhËt, bæn diÖu gi¸c t©m, d­<br /> PhËt Nh­ Lai, ®ång nhÊt tõ lùc, nhÞ gi¶, h¹ hîp<br /> thËp ph­¬ng nhÊt thiÕt lôc ®¹o chóng sanh, d÷ ch­<br /> th¸nh chóng ®ång nhÊt bi ng­ìng”.<br /> 10. “Ch­ ¸c m¹c t¸c, Chóng thiÖn phông hµnh, Tù<br /> tÞnh k× ý, ThÞ chi PhËt gi¸o.” NghÜa lµ “Chí lµm ®iÒu<br /> ¸c, g¾ng lµm viÖc lµnh, gi÷ t©m ý trong s¹ch. Êy, lêi<br /> ch­ PhËt d¹y).<br /> <br /> 37<br /> <br />