Định hướng phát triển thị trường chứng khoán phái sinh ở nướcta

TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM – SỐ 4 (37) 2014<br /> <br /> 99<br /> <br /> ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN<br /> PHÁI SINH Ở NƯỚC TA<br /> Thái Đắc Liệt1<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Thị trường chứng khoán phái sinh là một sản phẩm tất yếu của quá trình phát triển của<br /> thị trường chứng khoán. Qua hơn 13 năm phát triển, thị trường chứng khoán Việt Nam đã đạt<br /> được một trình độ cao hơn nhiều so với trước đây, đến nay có thể nói thị trường chứng khoán<br /> Việt Nam đã có đủ điều kiện để hình thành thị trường chứng khoán phái sinh. Thị trường chứng<br /> khoán phái sinh ra đời, chắc chắn sẽ làm cho thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển ngày<br /> càng tốt hơn, giúp cho các chủ đầu tư và công chúng đầu tư khắc phục được nhiều rủi ro khi<br /> tham gia thị trường chứng khoán, nhờ đó ngày càng có nhiều công ty tham gia niêm yết trên thị<br /> trường chứng khoán, số lượng các nhà đầu tư trong và ngoài nước cũng sẽ liên tục tăng lên qua<br /> từng năm, thanh khoản trên thị trường sẽ phát triển ổn định và ngày càng cao hơn.<br /> Mục tiêu của bài viết này nhằm đưa ra những kinh nghiệm thành công và không thành<br /> công của một số nước trên thế giới khi tổ chức thực hiện thị trường chứng khoán phái sinh; Mặt<br /> khác bài viết cũng đưa ra các điều kiện cần thiết và bắt buộc phải có khi thị trường chứng khoán<br /> phái sinh ra đời; Bài viết cũng đã phân kỳ các bước thực hiện và lựa chọn sản phẩm phù hợp<br /> cho từng giai đoạn phát triển của thị trường chứng khoán phái sinh, một số giải pháp cụ thể<br /> nhằm thực hiện có hiệu quả đối với thị trường chứng khoán phái sinh, giúp cho các chủ đầu tư<br /> và công chúng đầu tư hiểu biết sâu hơn về thị trường chứng khoán phái sinh để từng bước chủ<br /> động tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam.<br /> Từ khóa: Chứng khoán phái sinh, Chủ đầu tư, Công chúng đầu tư.<br /> ABSTRACT<br /> <br /> Derivative market is an essential product for development of the stock market. After more<br /> than 13 years of development, Viet Nam stock market has achieved a higher level than before,<br /> and it now has enough conditions to form derivative market. The introduction of derivative<br /> market surely will make Viet Nam’s stock market develop better, helping investors and public<br /> overcome many risks when participating to be listed on the stock market, whereby there will be<br /> more companies participating to be listed on the stock market, the number of domestic and<br /> foreign investors will also continuously increase each year, liquidity on the market will develop<br /> stable and increase higher.<br /> The objective of this article is to provide experiences of success and failure of a number of<br /> countries in the world when implementing derivative market; on the other hand, the article also<br /> gives out necessary and required conditions for the introduction of derivative market; the article<br /> provides steps and guideline for choosing appropriate products for each development stage of<br /> the derivative market, some specific solutions to implement derivative market effectively, helping<br /> investors and public understand derivative market deeper so that they can gradually and actively<br /> involve in Viet Nam’s stock market.<br /> Keywords: Derivative stock, Investor, Public.<br /> 1<br /> <br /> TS, Trường Đại học Mở Tp.HCM. Email: thaidacliet@gmail.com<br /> <br /> 100<br /> <br /> TRAO ĐỔI HỌC THUẬT<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Thị trường chứng khoán là thị trường<br /> cao cấp của thị trường tài chính, thị trường<br /> chứng khoán phái sinh là sản phẩm của thị<br /> trường tài chính phát triển, bởi vậy chỉ có thị<br /> trường chứng khoán phát triển ở một trình độ<br /> nhất định mới có thể hình thành nên thị trường<br /> chứng khoán phái sinh. Đến nay, thị trường<br /> chứng khoán Việt Nam đã được thành lập khá<br /> lâu, nhưng chỉ hơn 7 năm trở lại đây thị trường<br /> chứng khoán Việt Nam mới có bước phát triển<br /> đáng kể; Hai sở giao dịch chứng khoán đã<br /> được thành lập, đó là Sở Giao dịch Chứng<br /> khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HSX) và Sở<br /> Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), một<br /> Trung tâm lưu ký chứng khoán đã ra đời, gần<br /> 89 công ty chứng khoán đang hoạt động và<br /> hơn 700 công ty đã được niêm yết cổ phiếu và<br /> chứng chỉ quỹ trên hai sàn giao dịch chứng<br /> khoán Việt Nam. Đến năm 2013 chỉ tính riêng<br /> tại Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ<br /> Chí Minh, giá trị vốn hóa thị trường cổ phiếu<br /> đã đạt trên 32 tỷ đô la Mỹ, tương đương 25<br /> phần trăm GDP của năm 2013, số lượng tài<br /> khoản của các nhà đầu tư đạt trên 1,3 triệu tài<br /> khoản giao dịch, trong đó nhà đầu tư nước<br /> ngoài có khoảng 16.000 tài khoản, so với cuối<br /> năm 2007 tổng số tài khoản giao dịch chứng<br /> khoán đã tăng hơn 3,5 lần và số lượng tài<br /> khoản của nhà đầu tư nước ngoài đã tăng gần<br /> hai lần, chứng tỏ nhu cầu của các nhà đầu tư<br /> chứng khoán đã có sự gia tăng đáng kể, giá trị<br /> giao dịch hàng ngày của hai sàn trên thị trường<br /> có lúc đạt trên 5000 tỷ đồng.<br /> Trên thế giới thị trường chứng khoán<br /> phái sinh đã có từ lâu, ở nước ta thị trường<br /> chứng khoán phái sinh tuy chưa chính thức<br /> được nhà nước công nhận về mặt pháp lý,<br /> nhưng trên thực tế nó đã được hình thành và<br /> phát triển ở trình độ ban đầu trên thị trường<br /> chứng khoán phi tập trung. Hiện nay ở nước ta<br /> đang tồn tại ba loại sản phẩm phái sinh, trước<br /> hết là phái sinh về hàng hóa, kế đến là phái<br /> sinh về tiền tệ, sau cùng là chứng khoán phái<br /> sinh. Các phái sinh về hàng hóa và tiền tệ được<br /> hình thành sớm hơn, việc tổ chức triển khai<br /> thực hiện các phái sinh này còn ở trình độ rất<br /> thấp, các sản phẩm cơ sở để thực hiện các giao<br /> dịch phái sinh này không đáng kể, nhà đầu tư<br /> <br /> tham gia giao dịch trên thị trường phái sinh<br /> này không nhiều, cơ chế chính sách cho việc<br /> thực hiện các giao dịch phái sinh hàng hóa và<br /> tiền tệ chưa được rõ ràng và đầy đủ, cơ chế<br /> thanh toán bù trừ giữa người mua và người<br /> bán chưa được triển khai thực hiện nên kết quả<br /> đạt được của loại phái sinh này thường thấp<br /> hơn nhiều so với yêu cầu đặt ra lúc ban đầu.<br /> Đối với chứng khoán phái sinh thì nhà<br /> nước gần như chưa có chủ trương cụ thể nào<br /> để cho thị trường chứng khoán phái sinh hoạt<br /> động, nhưng do yêu cầu đòi hỏi khách quan<br /> của thị trường nên trong chừng mực nhất định<br /> thị trường chứng khoán phái sinh đã xuất hiện<br /> trên thị trường chứng khoán phi tập trung dưới<br /> nhiều dạng thức khác nhau như quyền mua cổ<br /> phần, hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng quyền chọn,<br /> hợp đồng hợp tác đầu tư,… Sự xuất hiện của<br /> các loại chứng khoán phái sinh này một mặt<br /> làm cho thị trường chứng khoán thêm sôi động<br /> và đa dạng, một mặt nó giúp cho các thành<br /> viên tham gia thị trường chứng khoán nâng<br /> cao thêm trình độ và kiến thức để phát triển thị<br /> trường chứng khoán phái sinh sau này.<br /> Quá trình nghiên cứu thị trường chứng<br /> khoán phái sinh, tác giả đã tập trung nghiên<br /> cứu kinh nghiệm của một số nước trên thế giới<br /> như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore,…Mặt<br /> khác, tác giả cũng đã tìm hiểu và phân tích<br /> tương đối rõ nét về các loại hình chứng khoán<br /> phái sinh đã tồn tại trên thị trường chứng<br /> khoán Việt nam từ năm 2007 đến năm 2010.<br /> Qua đó, phân tích, đánh giá đúng mức về ưu<br /> nhược điểm của quá trình hình thành và phát<br /> triển thị trường chứng khoán phái sinh, từ đó<br /> khẳng định rằng đã đến lúc thị trường chứng<br /> khoán Việt Nam phải thừa nhận thị trường<br /> chứng khoán phái sinh và xem nó như một<br /> công cụ cần thiết nhằm đa dạng hóa các sản<br /> phẩm cho thị trường, nâng cao thêm về chất<br /> cho thị trường chứng khoán Việt Nam, tạo<br /> điều kiện thuận lợi cho thị trường chứng khoán<br /> Việt Nam phát triển mạnh hơn trong những<br /> năm sắp tới.<br /> 2. Lịch sử hình thành và phát triển<br /> của thị trường chứng khoán phái sinh<br /> Thị trường chứng khoán phái sinh là một<br /> định chế tài chính bậc cao, nó được bắt đầu từ<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM – SỐ 4 (37) 2014<br /> <br /> thị trường nông sản phẩm. Những năm mưa<br /> thuận, gió hòa nông sản phẩm trúng mùa, giá<br /> cả hàng hóa sẽ xuống thấp, những năm thời<br /> tiết khắc nghiệt, nông sản phẩm trở nên khan<br /> hiếm, giá cả hàng hóa trở nên đắt đỏ hơn, mối<br /> liên hệ giữa con người và nông sản phẩm là<br /> một vấn đề vô cùng quan trọng và con người<br /> phải luôn tìm cách giải quyết thật tốt vấn<br /> đề này thông qua thị trường chứng khoán<br /> phái sinh.<br /> Lịch sử hình thành và phát triển thị<br /> trường chứng khoán phái sinh trên thế giới:<br /> Tại châu Âu từ thế kỷ thứ XI trên thị<br /> trường mua bán nông sản phẩm, bên cạnh các<br /> giao dịch thanh toán trực tiếp theo phương<br /> thức tiền – hàng, các nông gia cũng như các<br /> nhà buôn bán ngủ cốc còn tiến hành thực hiện<br /> việc mua bán theo dạng hợp đồng kỳ hạn, mua<br /> bán trước, giao nhận hàng hóa sau. Đến giữa<br /> thế kỷ thứ XIX tại Hoa Kỳ, nhờ sự tiến bộ<br /> nhanh chóng của khoa học, kỹ thuật năng suất<br /> và sản lượng cây trồng tăng lên rất nhanh, việc<br /> tiêu thụ hàng hóa trở nên khó khăn hơn rất<br /> nhiều so với trước đây. Do đó, để giảm thiểu<br /> các rủi ro về giá cả cho các nông gia và người<br /> tiêu dùng, chính phủ Hoa Kỳ đã cho thành lập<br /> một hội đồng mậu dịch kỳ hạn (CBOT) vào<br /> năm 1848 tại Thành phố Chicago. Hội đồng<br /> mậu dịch kỳ hạn này bao gồm các nông gia có<br /> đầu óc kinh doanh và các nhà buôn bán ngũ<br /> cốc trong vùng. Một năm sau đó, hội đồng<br /> mậu dịch này cho ra đời trung tâm giao dịch<br /> mua bán nông sản phẩm kỳ hạn và hàng nông<br /> sản phẩm được giao dịch theo phương thức<br /> đấu giá tập trung, các hợp đồng mua bán kỳ<br /> hạn được cam kết thực hiện, người nắm hợp<br /> đồng mua có quyền và nghĩa vụ phải mua,<br /> người nắm hợp đồng bán có quyền và nghĩa vụ<br /> phải bán. Nhưng với cơ chế hợp đồng kỳ hạn,<br /> khi đến thời điểm giao nhận hàng nếu giá cả<br /> sản phẩm tăng cao hơn so với giá đã ghi trong<br /> hợp đồng thì người mua sản phẩm có lời và<br /> người bán sản phẩm bị thiệt; Ngược lại, nếu<br /> đến thời điểm giao nhận hàng hóa, giá cả sản<br /> phẩm thấp hơn so với giá cả đã ghi trong hợp<br /> đồng thì người mua sản phẩm bị thiệt và người<br /> bán sản phẩm có lời.<br /> Để khắc phục nhược điểm này, năm<br /> 1864 Hoa Kỳ đã có một bước phát triển đáng<br /> <br /> 101<br /> <br /> kể trong việc chuyển hợp đồng kỳ hạn thành<br /> hợp đồng tương lai. Hợp đồng tương lai đã<br /> làm thay đổi căn bản hợp đồng kỳ hạn, khắc<br /> phục được những nhược điểm cơ bản của hợp<br /> đồng kỳ hạn, người sở hữu hợp đồng tương lai<br /> có thể kết thúc vị thế của hợp đồng trước thời<br /> hạn và giá trị bắt buộc phải thực hiện của hợp<br /> đồng ở thời điểm đã quy định trong hợp đồng<br /> không còn giá trị. Hợp đồng tương lai được<br /> giao dịch mua đi bán lại trên thị trường thứ cấp<br /> như là chứng khoán phái sinh.<br /> Sự ra đời của hợp đồng tương lai đã làm<br /> thay đổi cơ bản về bản chất của hợp đồng kỳ<br /> hạn, nó vừa là công cụ bảo vệ người mua lại<br /> vừa là công cụ bảo vệ người bán. Cơ chế hoạt<br /> động của hợp đồng tương lai trở thành quy tắc<br /> chuẩn mực chung cho tất cả các thị trường<br /> phái sinh trên thế giới, những thành công của<br /> hợp đồng tương lai lan tỏa rất nhanh và có tác<br /> động nhiều mặt đến đời sống kinh tế xã hội<br /> của các nước.<br /> Sau năm 1898 một loạt các hợp đồng<br /> tương lai và hợp đồng quyền chọn đã ra đời.<br /> Hiện tại ở Hoa Kỳ có 6 thị trường hợp đồng<br /> quyền chọn đã đăng ký hoạt động với Ủy ban<br /> Chứng khoán Hoa Kỳ (SEC), 12 thị trường<br /> hợp đồng tương lai chịu sự giám sát và quản lý<br /> của Ủy ban giao dịch hàng hóa phái sinh<br /> (CFTC). Hàng hóa trên thị trường phái sinh<br /> ngày càng phong phú và đa dạng, chứng khoán<br /> cơ sở của các hợp đồng tương lai và quyền<br /> chọn bao gồm các sản phẩm nông nghiệp như<br /> bơ, trứng, bột mì, gạo, năng lượng, dầu thô,<br /> điện, cao su, sắt thép, vàng bạc và các sản<br /> phẩm tài chính cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất,<br /> tiền tệ,…và gần đây nhất là các chỉ số biến<br /> động giá của quyền chọn được chọn làm<br /> chứng khoán cơ sở.<br /> Ở châu Á các nước có thị trường chứng<br /> khoán phái sinh phát triển như Nhật Bản, Hàn<br /> Quốc, Ấn Độ, Singapore,…<br /> Ở Nhật Bản, thị trường chứng khoán<br /> phái sinh phát triển đạt ở trình độ rất cao, sở<br /> giao dịch chứng khoán Tokyo (TSE) có hai<br /> sản phẩm chứng khoán phái sinh, đó là chỉ số<br /> chứng khoán TOPIX và quyền chọn hợp đồng<br /> tương lai trái phiếu chính phủ, hai sản phẩm<br /> chứng khoán phái sinh này đạt mức tăng<br /> <br /> 102<br /> <br /> TRAO ĐỔI HỌC THUẬT<br /> <br /> trưởng rất cao, chiếm tỷ trọng trên 90 phần<br /> trăm khối lượng giao dịch trên toàn thị trường.<br /> Hàn Quốc là một trong những nước có<br /> thị trường chứng khoán phái sinh phát triển<br /> nhất trên thế giới, ba sản phẩm giao dịch thành<br /> công nhất của thị trường chứng khoán phái<br /> sinh Hàn Quốc là chỉ số KOSPI 200 (1996),<br /> hợp đồng quyền chọn chỉ số KOSPI 200<br /> (1997) và hợp đồng giao sau trái phiếu KTB 3<br /> năm (1999). Tính đến năm 2011 hợp đồng<br /> giao dịch quyền chọn KOSPI 200 đạt trên 3,6<br /> tỉ hợp đồng, giá trị giao dịch đạt trên 436 tỉ đô<br /> la Mỹ. Nếu tính về số lượng hợp đồng chứng<br /> khoán phái sinh, Hàn Quốc đứng thứ<br /> nhất trong 10 sở giao dịch chứng khoán trên<br /> thế giới.<br /> Ở Ấn Độ, thị trường chứng khoán phái<br /> sinh đã được nghiên cứu từ năm 1996, nhưng<br /> đến năm 1998 Hội đồng nghiên cứu thị trường<br /> chứng khoán phái sinh mới đưa ra được một<br /> bản báo cáo bao gồm những đề xuất và khuyến<br /> nghị về việc thành lập thị trường chứng khoán<br /> phái sinh ở Ấn Độ. Báo cáo và khuyến nghị<br /> này đã được Ủy ban Chứng khoán và giao dịch<br /> Ấn Độ (SEBI) chấp thuận và cho thành lập Sở<br /> Giao dịch Chứng khoán phái sinh và thị trường<br /> chứng khoán phái sinh sau này. Theo yêu cầu<br /> của SEBI một hội đồng cấp quốc gia khác<br /> cũng được thành lập để nghiên cứu và đảm<br /> bảo an toàn cho giao dịch hợp đồng tương lai<br /> chỉ số cũng như việc phòng ngừa rủi ro trong<br /> việc thanh toán bù trừ. Sau vài năm thị trường<br /> chứng khoán phái sinh Ấn Độ đã có bước phát<br /> triển vượt bậc, năm 2000 – 2001 khối lượng<br /> chứng khoán phái sinh giao dịch đạt trên 207<br /> triệu đô la Mỹ, đến năm 2007 – 2008 khối<br /> lượng giao dịch chứng khoán phái sinh đạt trên<br /> 3275 tỉ đô la Mỹ. Chính nhờ sự phát triển của<br /> sàn chứng khoán phái sinh mà Ấn Độ được<br /> xem là một trong những nước có thị trường<br /> chứng khoán phái sinh phát triển nhanh, sôi<br /> động và thành công nhất.<br /> Đối với Singapore, thị trường chứng<br /> khoán phái sinh được xây dựng từ năm 1984,<br /> phương thức giao dịch tại thời kỳ này là khớp<br /> lệnh tại sàn. Từ năm 2004, Sở Giao dịch<br /> Chứng khoán Singapore đã đưa hệ thống giao<br /> dịch trực tuyến vào giao dịch trên thị trường<br /> chứng khoán phái sinh, phương thức giao dịch<br /> <br /> này tạo ra bước ngoặt thật sự cho thị trường<br /> chứng khoán phái sinh. Ở Singapore có 4 thị<br /> trường chứng khoán phái sinh chủ yếu, đó là<br /> hợp đồng phái sinh cổ phiếu, hợp đồng phái<br /> sinh hàng hóa, hợp đồng phái sinh lãi suất và<br /> hợp đồng phái sinh ngoại hối. Các sản phẩm<br /> phái sinh tài chính tại thị trường chứng khoán<br /> Singapore là hợp đồng tương lai chỉ số<br /> NIKKE, hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu<br /> MSCI Đài Loan, hợp đồng tương lai chỉ số cổ<br /> phiếu MSCI Singapore và quyền chọn cổ<br /> phiếu (structured Warrant). Singapore hiện<br /> đứng trong nhóm 10 thị trường giao dịch hợp<br /> đồng tương lai chỉ số cổ phiếu lớn nhất trên<br /> thế giới.<br /> Lịch sử hình thành và phát triển thị<br /> trường chứng khoán phái sinh ở Việt Nam:<br /> Tại Việt Nam, các công cụ phái sinh có<br /> nguồn gốc từ hàng hóa, tiền tệ và chứng khoán<br /> đã được sử dụng từ nhiều năm nay.<br /> Phái sinh hàng hóa được quản lý và điều<br /> hành bởi Bộ công thương, đối với các sản<br /> phẩm cơ bản như gạo, cà phê, cao su, thép đã<br /> được các doanh nghiệp trong nước sử dụng<br /> nhiều trên các sở giao dịch phái sinh nước<br /> ngoài dưới dạng giao dịch theo hợp đồng kỳ<br /> hạn và hợp đồng tương lai. Ở trong nước thì có<br /> ba sàn giao dịch hàng hóa là trung tâm giao<br /> dịch cà phê Buôn Mê Thuộc, sở giao dịch<br /> hàng hóa Việt Nam và Sàn Giao dịch Sài Gòn<br /> Thương Tín. Đến năm 2006 thì trung tâm giao<br /> dịch cà phê Buôn Mê Thuộc được thành lập,<br /> nhưng đến cuối năm 2010 thì trung tâm này<br /> mới đi vào hoạt động nhưng chỉ dừng lại ở<br /> bước đầu thử nghiệm. Đến năm 2011 sở giao<br /> dịch hàng hóa Triệu Phong chính thức được<br /> thành lập với nhiệm vụ giao dịch phái sinh đối<br /> với ba mặt hàng là cà phê, cao su và thép,<br /> nhưng các giao dịch phái sinh này cũng chỉ<br /> dừng lại ở mức độ thăm dò, sự tham gia của<br /> các doanh nghiệp xuất nhập khẩu và nhà đầu<br /> tư không đáng kể do khung pháp lý phục vụ<br /> cho các giao dịch này chưa được rõ ràng và<br /> chặt chẽ, hệ thống thanh toán bù trừ của trung<br /> tâm chưa được hình thành nên các rủi ro mang<br /> đến cho khách hàng thường rất cao.<br /> Phái sinh tiền tệ do Ngân hàng Nhà nước<br /> quản lý và điều hành, đây là loại công cụ phái<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM – SỐ 4 (37) 2014<br /> <br /> sinh xuất hiện sớm nhất ở nước ta, nhưng nó<br /> chỉ diễn ra chủ yếu ở các ngân hàng, trong đó<br /> Ngân hàng Thương mại là một bên trong hợp<br /> đồng, bên còn lại có thể là doanh nghiệp, các<br /> định chế tài chính hoặc cá nhân tham gia.<br /> Trong thời gian đầu phái sinh tiền tệ chủ yếu<br /> tập trung ở các ngân hàng lớn như<br /> Vietcombank, Eximbank, Techcombank, ACB<br /> và một số ngân hàng nước ngoài như Ngân<br /> hàng HSBC, Ngân hàng Citibank. Nhưng<br /> trong vài năm gần đây ngày càng có nhiều<br /> Ngân hàng Thương Mại trong nước giới thiệu<br /> và cung cấp các sản phẩm phái sinh về tiền tệ<br /> cho giới đầu tư. Năm 1999 Ngân hàng Nhà<br /> nước có quyết định số 65/1999/QĐ-NHNN 7<br /> quy định giao dịch kỳ hạn với tư cách là công<br /> cụ tài chính phái sinh đầu tiên của Việt Nam,<br /> tuy nhiên mức độ giao dịch của công cụ này<br /> chỉ chiếm từ 5 – 7 phần trăm khối lượng giao<br /> dịch của thị trường ngoại tệ liên ngân hàng.<br /> Sau này các công cụ phái sinh về lãi suất và tỷ<br /> giá tiếp tục xuất hiện và được các Ngân hàng<br /> Thương Mại sử dụng nhiều hơn nhằm đáp ứng<br /> yêu cầu biến động của tỷ giá và lãi suất trên thị<br /> trường tiền tệ.<br /> Thị trường chứng khoán chịu sự quản lý<br /> của Bộ tài chính mà trực tiếp là Ủy ban Chứng<br /> Khoán Nhà Nước. Mặc dù thị trường chứng<br /> khoán đã ra đời cách đây hơn 13 năm, nhưng<br /> các chủ trương của nhà nước về quản lý thị<br /> trường chứng khoán phái sinh chỉ dừng lại ở<br /> mức độ chung nhất. Ngày 01/03/2012, Thủ<br /> tướng chính phủ có quyết định số 252/QĐTTg phê duyệt đề án phát triển thị trường<br /> chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020,<br /> trong đó có đoạn viết như sau: “Xây dựng và<br /> phát triển thị trường chứng khoán phái sinh<br /> được chuẩn hóa theo hướng phát triển các<br /> công cụ từ giản đơn đến phức tạp; Về dài hạn<br /> cần thống nhất hoạt động thị trường chứng<br /> khoán phái sinh có công cụ gốc là chứng<br /> khoán, hàng hóa và tiền tệ,”. Từ đó đến nay<br /> Chính phủ, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng<br /> khoán Nhà nước cũng chưa có văn bản nào<br /> hướng dẫn thực hiện thị trường chứng khoán<br /> phái sinh. Nhưng trong thực tiễn thị trường<br /> chứng khoán phái sinh vẫn được manh nha<br /> hình thành dưới nhiều dạng khác nhau.<br /> <br /> 103<br /> <br /> Trong năm 2007 nhiều công ty niêm yết<br /> phát hành tăng vốn hai, ba lần dưới dạng<br /> quyền mua cổ phần như Ngân hàng Sài Gòn<br /> Thương Tín, công ty gạch men Thăng Long,<br /> công ty SAM, công ty REE,…Ngày<br /> 26/10/2007 lần đầu tiên Sở Giao dịch Chứng<br /> khoán Thành phố Hồ Chí Minh và tổng công<br /> ty Điện lực Việt Nam thực hiện bán đấu giá 75<br /> triệu quyền mua cổ phần của công ty thủy điện<br /> Vĩnh Sơn Sông Hinh (VSH), sau đấu giá<br /> quyền mua cổ phần của công ty VSH, ngày<br /> 17/3/2008 Sở Giao dịch Chứng khoán Thành<br /> phố Hồ Chí Minh và tổng công ty Thép Việt<br /> Nam thực hiện tiếp phiên đấu giá quyền mua<br /> cổ phần của công ty cổ phần Kim khí Thành<br /> Phố Hồ Chí Minh với 10 triệu quyền mua cổ<br /> phần, kết quả đấu giá quyền mua cổ phiếu của<br /> hai phiên đấu giá nói trên đều được các nhà<br /> đầu tư mua hết.<br /> Trong các năm 2008 và 2009 thị trường<br /> chứng khoán có xu hướng sụt giảm, đến năm<br /> 2010 thị trường chứng khoán có vẻ khởi sắc<br /> trở lại, khoảng giữa năm 2010 công ty chứng<br /> khoán VN – DIRECT cho ra đời sản phẩm hợp<br /> đồng hợp tác đầu tư trên 20 triệu cổ phiếu có<br /> tính thanh khoản cao trên Sở Giao dịch Chứng<br /> khoán Thành phố Hồ Chí Minh và Sở Giao<br /> dịch Chứng khoán Hà Nội. Tham gia hợp đồng<br /> hợp tác đầu tư này nhà đầu tư có thể giao dịch<br /> quyền chọn mua hoặc quyền chọn bán cổ<br /> phiếu tùy theo sự biến động của giá cổ phiếu<br /> trên thị trường.<br /> Đầu năm 2010 công ty vàng Thế Giới đã<br /> giới thiệu cho các nhà đầu tư kinh doanh sản<br /> phẩm chỉ số VTG – VN INDEX dưới dạng<br /> hợp đồng tương lai chỉ số. Ví dụ: chỉ số VN<br /> INDEX ngày 01/04/2010 là 510 (hệ số<br /> 10.000), đến ngày 01/05/2010 chỉ số VN<br /> INDEX là 540. Như vậy, nếu một nhà đầu tư<br /> sở hữu một đơn vị VTG – INDEX vào ngày<br /> 01/04/2010 sẽ có 5,1 triệu đồng, đến ngày<br /> 01/05/2010 giá trị của nhà đầu tư đó có được<br /> là 5,4 triệu đồng, nhà đầu tư lãi được 300.000<br /> đồng.<br /> Tuy nhiên, sau khi triển khai mô hình<br /> này được một thời gian, các giao dịch chứng<br /> khoán phái sinh này gặp phải một số vướng<br /> mắc như các văn bản pháp lý, trung tâm thanh<br /> toán bù trừ chưa được triển khai thực<br /> <br />