Định lượng C-reactive protein siêu nhạy và lipoprotein-associated phospholipase A2 huyết thanh ở bệnh nhân hội chứng mạch vành cấp

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> <br /> ĐỊNH LƯỢNG C-REACTIVE PROTEIN SIÊU NHẠY<br /> VÀ LIPOPROTEIN-ASSOCIATED PHOSPHOLIPASE A2 HUYẾT THANH<br /> Ở BỆNH NHÂN HỘI CHỨNG MẠCH VÀNH CẤP<br /> Trần Thành Vinh*, Nguyễn Văn Khôi**, Lê Xuân Trường***, Nguyễn Chí Thanh***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định liên quan giữa nồng độ high sensitive C-reactive protein (hs-CRP) và hoạt độ<br /> lipoprotein-associated phospholipase A2 (Lp-PLA2) với các thể lâm sàng và các yếu tố nguy cơ ở bệnh nhân hội<br /> chứng mạch vành cấp.<br /> Phương pháp: Thiết kế mô tả cắt ngang trên 276 bệnh nhân bị hội chứng mạch vành cấp lần đầu, 95 nữ<br /> (34%), trung bình 62,6 12,7 tuổi. Nhóm chứng gồm 72 người tình nguyện khỏe mạnh, được chọn tương đồng<br /> với nhóm bệnh về tuổi và giới.Thu thập mẫu từ tháng 1/2011 đến tháng 2/2012 tại bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Kết quả: Nồng độ hs-CRP có phân phối lệch phải, nhóm bệnh nhân hội chứng mạch vành cấp có trung vị và<br /> khoảng giữa tứ phân vị hs-CRP là 5,91 (2-17,2) mg/L cao hơn có ý nghĩa so với nhóm chứng 1,04 (0,38 –<br /> 2,83)mg/L. Nồng độ hs-CRP có liên quan thể lâm sàng của hội chứng mạch vành cấp nhưng không liên quan các<br /> yếu tố nguy cơ và hoạt độ Lp-PLA2. Hoạt độ Lp-PLA2 có phân phối chuẩn, nhóm bệnh nhân hội chứng mạch vành<br /> cấp có hoạt độ Lp-PLA2212,2 57,7 nmol/min/mL cao hơn ở nhóm chứng 183,6  58,3 nmol/min/mL. Hoạt độ<br /> Lp-PLA2 có liên quan đến thể lâm sàng hội chứng mạch vành cấp, tương quan thuận với nồng độ cholesterol,<br /> LDL-C và nghịch với HDL-C.<br /> Kết luận:Có sự tăng nồng độ hs-CRP và Lp-PLA2ở đối tượng hội chứng mạch vành cấp, và sự tăng này có<br /> liên quan đến thể lâm sàng. Sự phối hợp của hai chỉ dấu này rất có triển vọng trong phân tầng nguy cơ và tiên<br /> lượng sự cố bệnh động mạch vành.<br /> Từ khóa: high sensitivity C-reactive protein, hs-CRP, lipoprotein-associated phospholipase A2, Lp-PLA2, hội<br /> chứng mạch vành cấp.<br /> ABSTRACT<br /> SERUM HIGH SENSITIVITY C-REACTIVE PROTEIN AND LIPOPROTEIN-ASSOCIATED<br /> PHOSPHOLIPASE A2IN VIETNAMESE PATIENTS WITH ACUTE CORONARY SYNDROME<br /> Tran Thanh Vinh, Nguyen Van Khoi, Le Xuan Truong, Nguyen Chi Thanh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 21 - No 2 - 2017: 138 - 146<br /> <br /> Objectives: We aimed to identify levels of serum high sensitivity C-reactive protein (hs-CRP) and<br /> lipoprotein-associated phospholipase A2(Lp-PLA2) in serum of Vietnamese patients with acute coronary<br /> syndrome (ACS) and to evaluate the association of these novel biomarkers with traditional risk factors of<br /> coronary artery disease.<br /> Method: Cross sectional analysis was conducted on 276 Vietnamese patients with ACS (95 females,<br /> 34%), mean of age 62.6  12.7ys (patient group) and 72 Vietnamese volunteers (32 females, 43%) were<br /> apparently healthy and matched by age, sex (control group). The samples were taken from Jan-2011 to Feb-<br /> 2012 at Cho Ray Hospital.<br /> <br /> <br /> * Khoa Sinh hóa, Bệnh viện Chợ Rẫy ** Khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> *** Bộ môn Sinh hóa, ĐHYD TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS.BS. Trần Thành Vinh ĐT: 0908487348 Email: thanhvinhtran2002@yahoo.com<br /> 138 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Results: Distribution of hs-CRP levels in serum of both study populations were not normal, highly skewed<br /> to the right. In ACS patients group, the median CRP values were 5.91 mg/L (interquartile range – IQR: 2-17.2)<br /> higher that in control group 1,04 (IQR: 0.38-2.83). Post-Hoc analysis, Bonferroni test, showed both NSTEMI and<br /> STEMI were higher in hs-CRP concentrations compared to those of unstable angina (UA) (p 3ng/mL<br /> Lp-PLA2 - 0,151 0,199 + 0,088 0,147<br /> nhiều hơn nam giới có ý nghĩa, kết quả này<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 143<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> tương tự nghiên cứu cộng đồng của tác giả Amit nghịch với HDL-C với hệ số tương quan (r) lần<br /> Khera và CS(7). lượt + 0,157; + 0,166 và – 0,16; hoạt độ Lp-PLA2<br /> Liên hệ giữa nồng độ hs-CRP với các yếu tố không liên quan đến các YTNClâm sàng nhưcác<br /> nguy cơ, kết quả các nghiên cứu cho kết quả khá mức BMI, hút thuốc, uống rượu, tăng huyết áp,<br /> thống nhất, nhìn chung không có liên hệ hoặc tiền căn gia đình bị NMCT sớm (bảng 3).<br /> chỉ ở mức độ yếu (/r /< 0,2) giữa nồng độ hs-CRP Về mặt sinh bệnh học, hs-CRP là chỉ dấu pha<br /> với BMI, hút thuốc, uống rượu, tăng huyết áp, cấp đáp ứng các kích thích bao gồm xơ vữa, tổn<br /> đái tháo đường, tiền căn gia đình bị NMCT sớm thương, thiếu máu và hoại tử, được sử dụng<br /> và nồng độ các lipid. Tác giả Sharad Gupta và đánh giá nguy cơ của bệnh mạch vành. Nồng độ<br /> các CS(6) nhận thấy nồng độ hs-CRP không liên hs-CRP ở mức bình thường (đo bằng xét nghiệm<br /> quan với tăng huyết áp, đái tháo đường, và tình hs-CRP) có ý nghĩa phân tầng nguy cơ bệnh<br /> trạng rối loạn lipid. Trong khi đó, nồng độ hs- mạch vành ở người khỏe mạnh hay bệnh nhân<br /> CRP có liên quan với hút thuốc và tiền căn gia đau thắt ngực ổn định. Hiệp hội tim (The<br /> đình bị NMCT sớm. Tác giả Amit Khera và CS(7) American Heart Association-AHA) và trung tâm<br /> lại thấy nữ có tương quan nồng độ hs-CRP với kiểm soát và phòng ngừa bệnh của Mỹ (US<br /> các YTNC rõ hơn nam giới và hệ số tương quan Centers for Disease Control and Prevention-<br /> nếu có cũng chỉ ở mức yếu (trừ tương quan CDC) phân nhóm nguy cơ bệnh mạch vành ở<br /> nghịch với nồng độ HDL-C, r = - 0,24 ở đối người bình thường theo nồng độ hs-CRP. Nguy<br /> tượng nam giới người da trắng). Tương tự, cơ thấp: hs-CRP < 1 mg/L, nguy cơ vừa: hs-CRP 1<br /> Magdalena Krintus và các CS(9) nồng độ hs-CRP – 3 mg/L, nguy cơ cao: hs-CRP > 3 mg/L. So với<br /> không liên quan với các YTNC lâm sàng và nồng các YTNCtruyền thống, hs-CRP là yếu tố tiên<br /> độ các lipid ở nhóm chứng, nhóm bệnh nhân lượng mạnh nhất, kết hợp với các yếu tố tiên<br /> HCMVC độ hs-CRP tương quan nghịch với với lượng khác như nồng độ cholesterol, LDL-<br /> HDL-C (r = - 0,14, p =0,04).Nghiên cứu của cholesterol, triglyceride, và glucose,… làm tăng<br /> chúng tôi cho kết quả tương tự,không có liên khả năng tiên lượng bệnh(9,11). Trong khi đó, hs-<br /> quan giữa hs-CRP với các YTNC lâm sàng và CRP tăng ở đối tượng bệnh động mạch vành lại<br /> nồng độ lipid ở nhóm chứng, nồng độ hs-CRP có ý nghĩa trong tiên lượng nguy cơ thứ phát. Ở<br /> tương quan thuận với với LDL-C (r = 0,132, p các phân tích cắt ngang trên đối tượng bệnh<br /> =0,029) ở nhóm HCMVC, không tương quan với động mạch vành, hầu hết các nghiên cứu đều<br /> các YTNCkhác. thấy tăng nồng độ hs-CRP có liên quan đến độ<br /> Lp-PLA2 là enzym liên quan đến quá trình nặng và sự lan rộng của xơ vữa. Tác giả Tenzin<br /> chuyển hóa lipid (phospholipid). Trong tuần Nyandak và các CS(15) nồng độ hs-CRP cao nhất<br /> hoàn 80% Lp-PLA2 gắn với LDL và khoảng gần ở nhóm HCMVC kế đến là nhóm bệnh động<br /> 20% còn lại gắn với HDL, do đó trong hầu hết mạch vành mãn và thấp nhất là nhóm chứng (có<br /> các nghiên cứu đều thấy enzym này có tương đau ngực nhưng không có bệnh mạch vành trên<br /> quan với các lipid như nồng độ LDL-Cvà với hình ảnh chụp mạch vành), kết quả nghiên cứu<br /> HDL-C trong máu(1,2,10,18). Trong nghiên cứu của cững cho thấy nồng độ hs-CRP tăng có liên quan<br /> chúng tôi, kết quả nhóm chứng cho thấy có mối đến độ nặng của bệnh và mức độ lan rộng của<br /> tương quan thuận có ý nghĩa giữa hoạt độ Lp- xơ vữa. Tác giả Magdalena Krintus và CS(9) nhận<br /> PLA2 với nồng độ cholesterol, hệ số tương quan thấy nhóm nhồi máu cơ tim có và không có ST<br /> r = 0,336, và không thấy tương quan với các chênh đều có nồng độ hs-CRP cao hơn nhóm<br /> YTNC khác. Trong khi ở nhóm bệnh nhân đau thắt ngực không ổn định. Kết quả nghiên<br /> HCMVC, hoạt độ Lp-PLA2 cho thấy có tương cứu này cũng nhận thấy có sự tăng cao có ý<br /> quan thuận với nồng độ cholesterol, LDL-C và nghĩa nồng độ hs-CRP ở các nhóm NMCT (nồng<br /> <br /> <br /> 144 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> độ hs-CRP ở nhóm NMCTKSTC 12,24 mg/L và dấu ấn này giúp tăng khả năng tiên lượng, cụ<br /> NMCTCSTC 6,06 mg/L) so với nhóm thể ở đối tượng có cả hai dấu ấn này cao<br /> ĐTNKOĐ(nồng độ hs-CRP 3,79 mg/L), bảng 2. (ngưỡng của Lp-PLA2 là tam phân vị cao nhất và<br /> Lp-PLA2 là dấu ấn sinh học chuyên biệt cho CRP là > 3mg/L) có nguy cơ vượt trội so với đối<br /> viêm thành mạch, nó hiện diện rất nhiều trong tượng chỉ tăng một trong hai marker và HR so<br /> các mảng xơ vữa đặc biệt là các xơ vữa dọa vỡ, với đối tượng có cả hai marker đều bình thường<br /> nhiều tác giả nhận thấy đây là yếu tố tiên lượng là 1,93 (1,09 – 3,4).<br /> độc lập với các YTNCtruyền thống các sự cố tim Nghiên cứu Atherosclerosis Risk in<br /> mạch. Ở thiết kế cắt ngang, chúng tôi thấy rằng Communities (ARIC), tác giả Christie M.<br /> nồng độ Lp-PLA2 có liên quan đến thể lâm sàng Ballantyne và các CS(1)cho thấy không có tương<br /> trong cả phân tích đơn biến lẫn đa biến: nhóm quan giữa nồng độ Lp-PLA2 và marker viêm<br /> NMCTCSTC 215,9  58,8 (nmol/min/mL) và khác là hs-CRP và cả nồng độ Lp-PLA2 và hs-<br /> nhóm NMCTKSTC 219,8  51,6 cao hơn có ý CRP đều có ý nghĩa trong tiên đoán nguy cơ<br /> nghĩa so với nhóm ĐTNKOĐ 188  50,4 bệnh mạch vành. Các kết quả trên cho thấy ý<br /> nmol/min/mL (hình 2). Tác giả Emmanouil S. B nghĩa của sự phối hợp hai marker viêm này vừa<br /> và các CS nghiên cứu nồng độ Lp-PLA2 ở người độc lập vừa tăng khả năng tiên đoán bệnh mạch<br /> có hẹp động mạch vành nhận thấy nồng độ của vành. Tác giả Lori B. Daniels và các CS(4) thực<br /> chỉ dấunày tăng theo số nhánh mạch vành hẹp, hiện nghiên cứu Rancho Bernardo trên 1077 đối<br /> tuy nhiên sau khi hiệu chỉnh với các YTNCkhác tượng > 40 tuổi, kết quả cho thấy nồng độ hs-<br /> trong hồi quy đa biến thì khác biệt không còn ý CRP không làm tăng diện tích dưới đường cong<br /> nghĩa (p> 0,05)(3), Stefan Blankenberg và các CS(2) của các YTNCbao gồm tuổi, giới, tăng huyết áp,<br /> nhận thấy hoạt tính Lp-PLA2 có liên quan đến độ đái tháo đường, hút thuốc và tập thể dục, trong<br /> nặng ở phân tích đơn biến lẫn đa biến, hoạt tính khi thêm vừa nồng độ hs-CRP và Lp-PLA2 làm<br /> của enzym này cao nhất ở nhóm hội chứng mạch diện tích này tăng từ 0,595 (0,55 – 0,641) lên 0,617<br /> vành cấp, kế đến là nhóm đau thắt ngực ổn định (0,572 – 0,662) với p = 0,037. Nghiên cứu này thiết<br /> và thấp nhất là nhóm chứng, mối liên quan này kế cắt ngang, các kết quả ban đầu cho thấy<br /> ở nữ rõ hơn ở nam và các yếu tố hiệu chỉnh bao không có tương quan giữa nồng độ hs-CRP và<br /> gồm tuổi, BMI, hút thuốc, tăng huyết áp, hoạt độ Lp-PLA2 ở cả hai đồi tượng HCMVC và<br /> triglyceride, HDL-C và LDL-C. nhóm chứng cũng phần nào phản ánh vai trò<br /> Vai trò tiên đoán nguy cơ của Lp-PLA2 trong độc lập của chúng trong tiên lượng nguy cơ<br /> việc phối hợp với các markerkhác cũng đã được bệnh động mạch vành.<br /> nghiên cứu, một marker viêm đáng chú ý gần KẾT LUẬN<br /> đây là hs-CRP. Khác với hs-CRP là marker của<br /> Nồng độ hs-CRP có phân phối không<br /> quá trình viêm cấp, Lp-PLA2 không phản ứng<br /> chuẩn, lệch phải. Tăng nồng độ hs-CRP có liên<br /> cấp tính. Các nghiên cứu cho thấy Lp-PLA2 và<br /> quan đến hội chứng mạch vành cấp và các thể<br /> hs-CRP là độc lập nhau, hỗ trợ nhau trong tiên<br /> lâm sàng của hội chứng này. Hoạt độ Lp-PLA2<br /> lượng nguy cơ bệnh mạch vành cả ở đối tượng<br /> có phân phối chuẩn và liên quan đến thể lâm<br /> nguyên phát và thứ phát. Nghiên cứu MONICA<br /> sàng của hội chứng mạch vành cấp. Nồngđộ<br /> tác giả Wolfgang Koenig và các CS(8) thấy rằng<br /> hs-CRP không liên quan Lp-PLA2 và hai chỉ<br /> nồng độ Lp-PLA2 không tương quan với hs-CRP<br /> dấu này có thể phối hợp nhau trong phân tầng<br /> và cả hai đều có vai trò trong tiên lượng nguy cơ<br /> nguy cơ và tiên lượng sự cố bệnh động mạch<br /> tử vong do tim và nhồi máu với HR hiệu chỉnh<br /> vành.<br /> đầy đủ là 1,23 (1,02 – 1,47) đối với Lp-PLA2 và<br /> 1,28 (1,03 – 1,6) đối với CRP. Việc phối hợp cả hai<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 145<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> Apolipoprotein Concent rations and Lipid Profile”. Mediators of<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Inflammation, vol 2012, 1-10.<br /> 1. Ballantyne CM, Hoogeveen RC, Bang H, Coresh J, Folsom AR, 10. Oei HH, Van der Meer IM, Hofman A, Koudstaal PJ, Stijnen T,<br /> et al. (2005). ‟Lipoprotein-associated phospholipase A2, high- Breteler MM, Witteman JC (2005), “Lipoprotein-associated<br /> sensitivity c-reactive protein, and risk for incident ischemic phospholipase A2 is associated with risk of coranary heart<br /> stroke in middle-aged men and women in the atherosclerosis disease and ischemic stroke:the Rotterdam study”. Cirrculation,<br /> risk in communities (ARIC) study”. The journal of American 111(5):570-5.<br /> Heart Association, 109:837-842. 11. Pearson TA, Mensah GA, Alexander RW, et al. (2003).<br /> 2. Blankenberg S, Stengel D, Rupprecht HJ, Bickel C, Meyer J, “Markers of inflammation and cardiovascular disease:<br /> Cambien F, Tiret L, Ninio E (2003). “Plasma PAF- application to clinical and public health practice: a statement<br /> acetylhydrolase in patients with coronary artery disease: results for healthcare professionals from the centers for disease control<br /> of a cross-sectional analysis”.J. Lipid Res, 44(7):1381-6. and prevention and the American Heart Association”.<br /> 3. Brilakis ES, McConnell JP, Lennon RJ, et al. (2005). ‟Association Circulation, 107(3):499-511.<br /> of lipoprotein-associated phospholipase A2 levels with 12. Polfus LM, Gibbs RA, Boerwinkle E (2015). “Coronary heart<br /> coronary artery disease risk factors, angiographic coronary disease and genetic variants with low phospholipase A2<br /> artery disease, and major adverse events at follow-up”. activity”. The New England journal of medicine, 372:295-296.<br /> European heart journal, 26(2):137-44. 13. Riba-Llena I, Penalba A, Pelegri D, Vilar A, Jarca CI, Filomena<br /> 4. Daniel LB, Laughlin GA, Sarno MJ, Bettencourt R, Robert L, J, Montaner J, Delgado P (2014), “Role of lipoprotein-associated<br /> Wolfert and Elizabeth Barrett-Connor (2008). “Lipoprotein- phospholipase A2 activity for the prediction of silent brain<br /> associated phospholipase A2 is an independent predictor of infarcts in women”. Atherosclerosis; 237(2):811-5.<br /> incident coronary heart disease in an apparently healthy older 14. Ridker PM, Danielson E, Fonseca A, Genest J, et al. (2002).<br /> population”. Journal of the American College of Cardiology, “Reduction in C-reactive protein and LDL cholesterol and<br /> 51(9):913-919. cardiovascular event rates after initiation of rosuvastatin: a<br /> 5. Ge PC, Chen ZH, Pan RY, Ding XQ, Liu JY, et al. (2016), prospective study of the JUPITER trial”. The Lancet,<br /> “Synergistic Effect of LipoproteinAssociated Phospholipase A2 373(9670):1175-82.<br /> with Classical Risk Factors on Coronary Heart Disease: A 15. Tenzin N, Arun G, Sandeep B, Manorama D (2007). “High<br /> Multi-Ethnic Study in China”. Cell Physiol Biochem;40(5):953- sensitive C-reactive protein (hs-CRP) and its correlation with<br /> 968. angiographic severity of coronary artery disease (CAD)”.<br /> 6. Gupta S, Gupta VK, Gupta R, Arora S, Gupta V (2013). JIACM; 8(3):217-21.<br /> “Relationship of high-sensitive C-reactive protein with 16. Trương Quang Bình (2009). Bệnh động mạch vành, Bệnh học<br /> cardiovascular risk factors, clinical presentation and nội khoa, Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh, bài 7,<br /> angiographic profile in patients with acute coronary syndrome: trang 62-75. NXB Y Học.<br /> An Indian perspective”. Indian Heart J, 65(3):359–365. 17. Wallentin L, Held C, Armstrong PW, Cannon CP, et al. (2016).<br /> 7. Khera A, McGuire DK, Murphy SA, Stanek HG, Das SR, “Lipoprotein-Associated Phospholipase A2 Activity Is a<br /> Vongpatanasin W,Wians FH Jr,Grundy SM,de Lemos JA Marker of Risk But Not a Useful Target for Treatment in<br /> (2005). “Race and Gender Differences in C-Reactive Protein Patients With Stable Coronary Heart Disease”. J Am Heart<br /> Levels”. Journal of the American College of Cardiology, 46(3):464– Assoc, 5(6):e003407.<br /> 469. 18. Zalewski A, Macphee C (2005). “Role of lipoprotein-associated<br /> 8. Koenig W, Twardella D, Brenner H, Rothenbacher D (2006). phospholipase A2 in atherosclerosis: biology, epidemiology,<br /> “Lipoprotein-associated phospho-lipase A2 predicts future and possible therapeutic target”. Journal of the American Heart<br /> cardiovascular events in patients with coronary heart disease Association,25(5):923-31.<br /> independently of traditional risk factors, markers of inf<br /> lammation, renal function and hemodynamic stress”.<br /> Arterioscler Thromb Vasc Biol; 26(7):1586–93. Ngày nhận bài báo: 20/02/2017<br /> 9. Krintus M, Kozinski M, Stefanska A, Sawicki M, Obonska K, et<br /> al (2012). “Value of C-Reactive Protein as a Risk Factor for Ngày phản biện nhận xét bài báo: 06/03/2017<br /> Acute Coronary Syndrome: A Comparison with Ngày bài báo được đăng: 05/04/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 146 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br />