DN “sân sau”: Khối rủi ro đe dọa các
ngân hàng
Mối quan hệ bí ẩn
Báo cáo tài chính của các NH cũng ít nhiều thể hiện điều này. Các con số công
khai dù mới chỉ là một phần của "tảng băng chìm" đã cho thấy, có không ít ngân
hàng đã dành một tỷ lệ vốn lớn để cho vay đối với các DN liên quan đến các cổ
đông.
Theo các chuyên gia, không ít DN "sân sau" thời gian qua không chỉ vay hàng
ngàn tỷ đồng từ NH mà còn tham gia với các ông chủ ngân hàng có quyền điều
hành hay chi phối các quyết định của tổ chức tín dụng có lợi cho mình, gây tiềm
ẩn rủi ro cho TCTC.
Các chuyên gia cho biết, một số cách thức phổ biến như: khi TTCK ảm đạm,
nhiều NH gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn tiền để tăng vốn điều lệ. Trong
bối cảnh đó, không ít lãnh đạo các NH đã tận dụng DN "sân sau" để giúp tăng vốn.
Khi đó DN có vốn góp lớn của các ông chủ ngân hàng sẽ đứng ra phát hành trái
phiếu kỳ hạn 3-5 năm. Sau đó, ngân hàng của các ông chủ trên sẽ bỏ tiền ra mua
trái phiếu của DN. Khi đã có tiền, DN này sẽ sử dụng vốn đó góp vào đúng ngân
hàng vừa bỏ tiền ra mua trái phiếu của mình để tăng vốn điều lệ. Như vậy, vốn
điều lệ ngân hàng ghi trên sổ sẽ cao nhưng thực tế đó là vốn ảo.
Những ông chủ NH sẽ nghiễm nhiên nắm tỷ lệ vốn góp lớn trên cơ sở vốn ảo,
trong khi các cổ đông nhỏ bị thiệt hại vì phải đóng vốn thật. Có quyền lực trong
tay các ông chủ ngân hàng tiếp tục lũng đoạn qua việc bơm vốn vào các DN "sân
sau"...
Khi DN "sân sau" phát hành trái phiếu, chủ NH sẽ bỏ tiền ra mua, khi có tiền DN
"sân sau" này lại mua cổ phần, cổ phiếu của ngân hàng khác nhằm mục đích chi
phối ngân hàng đó, rồi lại mang cổ phiếu đó thế chấp vay vốn... chu trình này
được coi là không sinh lời. Đến hạn DN "sân sau" phải thanh toán trái phiếu,
không có tiền trả sẽ phát sinh ra nợ xấu cho ngân hàng.
Trên thực tế, việc tăng vốn ảo đã giúp không ít ông chủ ngân hàng cùng một lúc
sở hữu 2-3 NH và đẩy vốn vào lĩnh vực đầu tư bất động sản, dẫn đến khó khăn về
thanh khoản cho những ngân hàng nhỏ. Điều đáng lo ngại nhất là, tình trạng sở
hữu chéo giữa các ông chủ NH và các công ty sân sau sẽ đe dọa tính an toàn của
cả hệ thống.
trên thế giới không có chuyện cho ngân hàng thành lập DN "sân sau" kinh doanh
mà không có chế tài quản lý, giám sát như Việt Nam. Thực tế, quản lý các DN
"sân sau" không khó. Điều quan trọng là Ngân hàng Nhà nước có quyết liệt thanh
tra, kiểm tra và xử lý hay không.
Tuy nhiên, ở hầu hết các nước đều có tình trạng lách luật nhưng Việt Nam, tình
trạng này còn nan giải hơn do Việt Nam rất ít kinh nghiệm trong quản lý sở hữu
chéo.
Cắt những "chân rết"
nhưng rất ít và bị hạn chế tối đa bởi được kiểm soát chặt từ Chính phủ. Tại
Việt Nam, hiện tượng trên phát triển là do sự giám sát của các cơ quan tài chính
quá yếu. Vấn đề chính là đã không có 1 tổ chức giám sát tài chính hợp nhất để
giám sát các hoạt động tài chính ngân hàng.
Việt Nam có 1 Ủy ban giám sát tài chính Quốc gia, nhưng tổ chức này có trách
nhiệm tư vấn về kinh tế vĩ mô chứ không phải thực hiện giám sát hoạt động tài
chính cụ thể. Công việc giám sát hoạt động ngân hàng là nhiệm vụ của Ngân hàng
Nhà nước nhưng đây lại là cơ quan quản lý chuyên ngành và cấp phép thành lập,
nhưng mới làm được cái này mà không được làm cái kia...
Còn Bộ Tài chính có nhiệm vụ giám sát hoạt động của các công ty tài chính và
Ủy ban Chứng khoán Quốc gia giám sát thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, các tổ
chức này lại thiếu phối hợp chặt chẽ.
Chẳng hạn một DN "sân sau" của ngân hàng thương mại phát hành trái phiếu,
theo quy định phải xin phép và được sự đồng ý của Ủy ban chứng khoán, nhưng
do hoạt động riêng rẽ dẫn đến các thông tin kia không đến được với Ngân hàng
Nhà nước và ngân hàng thương mại mua trái phiếu của DN "sân sau" ngân hàng
Nhà nước không nắm được..
Nếu có một ủy ban giám sát toàn bộ hoạt động tài chính, ngân hàng, chứng khoán
thì DN "sân sau" phát hành trái phiếu ủy ban này sẽ nắm được. Tại các nước châu
Âu đều có 1 ủy ban đồng nhất để giám sát hoạt động tài chính, ngân hàng, chứng
khoán.
Đấy là chưa kể, từ lâu trên thế giới đã tách biệt giữa nhiệm vụ giám sát ngân hàng
và quản lý tiền tệ khỏi Ngân hàng Trung ương. Rất khó cho việc vừa quản lý tiền
tệ lại vừa giám sát ngân hàng. Tại ViệtNam, nhiệm vụ này được giao cả cho Ngân
hàng Nhà nước và như vậy không khác gì "vừa đá bóng, vừa thổi còi".