Đọc tiểu thuyết Sau phút sinh ly của Lê Văn Trương, nghĩ về ranh giới mong manh giữa thủy chung và phản bội

Lê Thị Ngân<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 121(07): 3 - 8<br /> <br /> ĐỌC TIỂU THUYẾT SAU PHÚT SINH LY CỦA LÊ VĂN TRƯƠNG,<br /> NGHĨ VỀ RANH GIỚI MONG MANH GIỮA THỦY CHUNG VÀ PHẢN BỘI<br /> Lê Thị Ngân*<br /> Trường Đại học Khoa học - ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Tiểu thuyết gia Lê Văn Trương (1906- 1964) đã tạo ra được nhân vật người hùng được một thời<br /> chấp nhận và say mê. Tiểu thuyết Sau phút sinh ly được nhà xuất bản Tân Dân in lần đầu vào<br /> năm 1942. Lê Văn Trương đã làm mới những vấn đề tưởng chừng đã cũ bằng cách thổi vào đó<br /> một luồng sinh khí mới và để nhân vật của mình thể hiện một cách sinh động triết lý “Người<br /> hùng” qua từng trang truyện. Trong tác phẩm, cái ranh giới mong manh giữa tình yêu cao thượng<br /> và dục vọng thấp hèn, giữa hi sinh và ích kỉ, giữa thủy chung và phản bội đã được tác giả thể hiện<br /> khá linh diệu. Con người, để giữ được đạo lý, nhiều khi đã phải đấu tranh quyết liệt và hi sinh hết<br /> sức đau đớn.<br /> Từ khóa: Lê Văn Trương, người hùng, tình yêu, đạo lý, thủy chung, phản bội<br /> <br /> Sau thời gian tiếp biến và chuyển mình, đến<br /> những năm 30 của thế kỉ XX, đời sống văn<br /> học Việt Nam thật sự chuyển sang đường ray<br /> của một nền văn học Việt Nam hiện đại. Sự<br /> tiếp xúc với văn học Pháp nói riêng và văn<br /> học phương Tây nói chung đã làm cho sinh<br /> hoạt văn học tiền chiến trở nên sôi nổi. Làn<br /> sóng văn minh Âu hóa lúc đó như sự đáp ứng<br /> đầy thách thức trước cơn chuyển dạ của văn<br /> học Việt Nam trong buổi giao thời. Một<br /> phong trào sáng tác rộng lớn trên tất cả mọi<br /> thể loại, và với sự kết tinh các thành tựu trong<br /> không ít tác giả - tác phẩm tiêu biểu. Các văn<br /> sĩ châu tuần quanh các tòa báo, các nhà xuất<br /> bản, kiếm sống bằng ngòi bút và được xã hội<br /> công nhận. Họ là Nhất Linh, Khái Hưng,<br /> Thạch Lam, Lê Văn Trương, Vũ Bằng,<br /> Nguyễn Tuân, Trần Huyền Trân, Vũ Trọng<br /> Phụng, Thâm Tâm, Nam Cao, Tô Hoài,<br /> Thanh Châu v.v… (Danh sách này còn có thể<br /> kéo dài hơn nữa). Trong đó, Lê Văn Trương<br /> là nhà văn ăn khách hơn cả. Với sức viết đặc<br /> biệt của mình (hơn 200 cuốn tiểu thuyết cho<br /> cuộc đời sáng tác, ông đã tạo ra được một<br /> kiểu nhân vật “người hùng” "được cả một<br /> thời chấp nhận và say mê”.[2]*<br /> Đã từng bị coi là huênh hoang tiên sinh, là<br /> hạng triết học nửa mùa, đã từng chịu những<br /> *<br /> <br /> Tel: 0912 022777, Email:lengandhkhtn@gmail.com<br /> <br /> lời khinh khi, đố kị của văn đoàn Tự lực<br /> nhưng Lê Văn Trương vẫn hồn nhiên là mình,<br /> dám là mình, dù có “nhàm chết người” cũng<br /> vẫn là mình một cách nhất quán trong suốt<br /> đời thực và đời văn. Ông đã coi viết văn là<br /> một nghề để sống và để tự ấn định mặt nạ<br /> nhân cách của mình trên sàn diễn cuộc đời.<br /> Không chịu “khép phòng văn hì hục viết”<br /> (thơ Chế Lan Viên) như Tự lực văn đoàn, Lê<br /> Văn Trương chường mặt ra giữa đời, xông<br /> pha và ngao du sang tận Xiêm, Cao Miên,<br /> Tàu mở điền, buôn bán, làm thầu khoán…và<br /> viết văn. Và tuồng như đi đến đâu, ông mang<br /> cả phong trần theo đến đấy. Con người ấy,<br /> với sức lao động của mình đã tạo nên một<br /> thành tựu, một bản sắc riêng trong đời văn.<br /> Xã hội Việt Nam giai đoạn 1930-1945 là xã<br /> hội thuộc địa hỗn mang với quan niệm đạo<br /> đức bị đảo lộn, ranh giới để phân định các giá<br /> trị dường như rất mong manh. Nhưng một<br /> điều dễ nhận thấy nhất của thời buổi “Á – Âu<br /> tranh nhau, Đông - Tây lẫn lộn” là cuộc sống<br /> của người dân một nước nông nghiệp kiểu<br /> châu Á vốn luẩn quẩn, trì trệ, dù có xảy ra<br /> bao nhiêu cuộc “bể dâu” thì luân thường vẫn<br /> cứ được xem là “khuôn vàng thước ngọc”.<br /> Trung thành với quan điểm sáng tác của<br /> mình, Lê Văn Trương đã làm cho “xu hướng<br /> văn tải đạo mới đượm khí sắc thời đại mà đua<br /> nở với các xu hướng khác "[3]. Là luân lý mà<br /> 3<br /> <br /> Lê Thị Ngân<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 121(07): 3 - 8<br /> <br /> không giáo điều, là tải đạo mà không cứng<br /> nhắc chính bởi ông đã "chuyển ngòi bút nghệ<br /> thuật thức thời để phát huy những thứ không<br /> lỗi thời"[3]. Sau phút sinh ly là một trong<br /> những tác phẩm thể hiện được tính thức thời<br /> ấy của Lê Văn Trương. Trong tác phẩm, cái<br /> ranh giới mong manh giữa tình yêu cao<br /> thượng và dục vọng thấp hèn, giữa hi sinh và<br /> ích kỉ, giữa thủy chung và phản bội đã được<br /> tác giả thể hiện khá linh diệu. Con người, để<br /> được coi là sống có đạo lý, nhiều khi đã phải<br /> đấu tranh quyết liệt và hi sinh đau đớn như<br /> thế nào.<br /> <br /> văn hóa Tây và cái tinh thần thể thao của anh<br /> cũng đáng được xem là Tây lắm. Tuấn yêu vợ<br /> và hết lòng vun đắp cho cái gia đình nhỏ ấy<br /> của mình.<br /> <br /> Tiểu thuyết Sau phút sinh ly được nhà xuất<br /> bản Tân Dân in lần đầu vào năm 1942. Tình<br /> yêu nam nữ, đạo lý vợ chồng, tình người…<br /> luôn chạm được đến thẳm sâu trái tim mỗi<br /> người. Lê Văn Trương đã làm mới những vấn<br /> đề tưởng chừng đã cũ bằng cách thổi vào đó<br /> một luồng sinh khí mới và để nhân vật của<br /> mình thể hiện một cách sinh động triết lý<br /> “Người hùng” qua từng trang truyện.<br /> <br /> Cái nhìn vụng trộm khó giấu ấy đã khiến<br /> Tuấn chóng nhận ra. Trong Tuấn thấy “rộn<br /> ràng những ý nghĩ khác”. Tâm hồn Tuấn<br /> dường như bị lung lay, dao động. Nhất là khi<br /> biết Cẩm trộm ngắm mình trong bộ véc đẹp,<br /> trong anh thấy nhẹ nhõm, phơi phới lạ thường.<br /> Có một chút gì như thể sự tự hào của Tuấn khi<br /> được có một người con gái đẹp như thế để mắt.<br /> Lần đầu tiên trong đời, Tuấn sinh ra ý nghĩ so<br /> sánh vợ mình với người con gái khác.<br /> <br /> Xã hội Việt Nam giai đoạn 1930-1945 đã bị<br /> lối sống tư sản hóa thâm nhập. Trong môi<br /> trường ấy, các tầng lớp và giai cấp xã hội ở<br /> thành thị - tư sản và công nhân, tiểu thương,<br /> tiểu chủ, công chức, dân nghèo thành thị, trí<br /> thức tân tiến và nhà nho “Nôm na phá nghiệp<br /> kiếm ăn xoàng” cho tới các cô sen, cậu bồi<br /> tuy rất khác nhau về mức sống và khả năng<br /> thực hiện ước mơ của mình, rất khác nhau,<br /> thậm chí đối lập nhau về thái độ đối với chế<br /> độ đương thời, vẫn gần nhau về những nét<br /> tâm lý, thị hiếu: thích đua đòi, ăn chơi hưởng<br /> lạc, muốn sống và giải trí trong môi trường<br /> náo nhiệt, khao khát cái lạ, cái luôn luôn đổi<br /> thay. Tức là, lối sống Âu hóa đã trở thành một<br /> thứ mốt thời thượng, một vòng quay tịnh tiến<br /> khiến con người phần nào thoát khỏi khuôn<br /> khổ chật hẹp của lễ giáo phong kiến phương<br /> Đông. Tinh thần này khúc xạ khá rõ nét trong<br /> Sau phút sinh ly của Lê Văn Trương.<br /> Tuấn là một công chức tiểu tư sản 26 tuổi, có<br /> vợ và hai con. Hơn hết Tuấn được coi là một<br /> trí thức Tây học vì anh biết tiếng Tây, hiểu<br /> 4<br /> <br /> Cái nghĩa vụ làm cha, làm chồng của Tuấn sẽ<br /> hoàn hảo biết bao nếu vào một sớm mai kia<br /> trong lúc tập thể dục Tuấn không bắt gặp ánh<br /> mắt nhìn của Cẩm - con gái bà chủ nhà. Cái<br /> thân thể tráng kiện, một mình nhấc bổng cả<br /> giang sơn ấy của Tuấn đã làm xao động tâm<br /> hồn của Cẩm - một thiếu nữ mới 17 tuổi, e lệ,<br /> dịu dàng, gia giáo và nhất là nàng cũng là một<br /> người con gái đẹp!<br /> <br /> Bằng ấy chi tiết mở đầu tác phẩm đã giúp<br /> người đọc hình dung phần nào thiên cơ của<br /> truyện. Câu chuyện sẽ trở nên nhạt nhẽo nếu<br /> thiếu đi sự khập khiễng giữa Cẩm và Châm vợ Tuấn. Cẩm là một người con gái đẹp, “nói<br /> tiếng Tây rất đúng mẹo và có một giọng giống<br /> đầm lắm”[1], nàng lại còn biết thưởng thức<br /> cái đẹp và có gu thẩm mỹ nữa. Trong đó vợ<br /> anh là một người phụ nữ đảm đang, siêng cần<br /> nhưng chỉ là cô gái gốc gác quê mùa, không<br /> có cái Tây học như Cẩm. Tuấn so sánh, và, tự<br /> thấy cái suy nghĩ của mình thật lố bịch. Anh<br /> thấy phục vợ, nếu không nói là biết ơn vợ và<br /> thấy người con gái kia quá xa vời, chẳng thể<br /> so với người vợ tảo tần của mình được.<br /> Nhưng đó chỉ là suy nghĩ ban đầu. Cũng có<br /> thể đó là suy nghĩ tự răn mình của Tuấn.<br /> Cuộc đời là những chuỗi bất ngờ không ai<br /> lường hết được. Một ngày, mẹ con Cẩm đang<br /> tranh cãi với mấy người thợ mộc về việc họ<br /> đóng đồ không đúng yêu cầu. Đám thợ thấy<br /> mẹ con Cẩm toàn đàn bà con gái, cậy thế<br /> <br /> Lê Thị Ngân<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> mạnh lấn tới. Sự việc đang đến hồi nguy nan<br /> thì Tuấn xuất hiện và dàn xếp êm đẹp trong<br /> tích tắc bằng chính cơ bắp và tài ăn nói của<br /> mình. Tuấn xuất hiện như một chàng hiệp sĩ.<br /> Cẩm quan sát không thiếu một hành động nào<br /> của Tuấn và Tuấn cũng vì muốn gây ấn tượng<br /> với Cẩm mà làm như thế. Chi tiết này là một<br /> cái cớ thật hợp lý để Tuấn có cơ hội gần Cẩm.<br /> Một sự vô tình đầy ngọt ngào.<br /> Luôn luôn dành một niềm ngưỡng mộ và biết<br /> ơn với vợ, đã từng cảm thấy “một hối hận<br /> chớm mọc trong linh hồn”[1] nhưng ngay sau<br /> cái lần ấy, Tuấn đã nghĩ nhiều hơn về Cẩm.<br /> Bởi vì Cẩm hơn Châm, mà cái sự hơn ấy lại<br /> hợp với Tuấn lắm. Được mẹ con bà Cả cảm<br /> ơn và dành cho niềm tri ân, Tuấn lại càng cảm<br /> thấy mình đang dần trở nên vĩ đại trong mắt<br /> Cẩm. Tuấn có cơ hội dạy Cẩm học võ, học<br /> đàn. Cái sự dạy dỗ ấy như một thứ “lửa gần<br /> rơm lâu ngày cũng bén”, mầm mống tình cảm<br /> yêu đương đang được nhen lên. Tình cảm ấy<br /> lại làm bà Cả nghĩ theo chiều hướng khác. Bà<br /> cảm động khi thấy Tuấn chăm lo cho Cẩm<br /> như anh lo cho em, săn sóc việc nhà như việc<br /> của mình thì đã nhận Tuấn làm con nuôi. Núp<br /> sau cái bóng ấy, quan hệ giữa Tuấn và Cẩm<br /> càng khiến người ta không thể nghi ngờ. Nó<br /> được bảo vệ kiên cố bằng lòng tin của cả<br /> Châm và bà Cả.<br /> Tuấn như được sống thêm một cuộc đời khác<br /> từ khi có được tình cảm của Cẩm dành cho,<br /> không lúc nào Tuấn thôi nghĩ về Cẩm và vô<br /> hình chung, anh đã đẩy Châm sang một bên.<br /> Người đọc dễ dàng nhận thấy, Tuấn chỉ thuộc<br /> về Châm phần xác còn phần hồn anh ký thác<br /> nơi Cẩm. Anh trở nên khao khát cái thân thể<br /> nõn nường của Cẩm, càng khát khao anh càng<br /> cảm thấy cái thân hình sồ sề của một người<br /> đàn bà đang bụng mang dạ chửa như Châm<br /> hoàn toàn không phù hợp với thân thể cường<br /> tráng và khổ người đẹp như anh. Người bố<br /> của hai đứa con ấy, trong lúc vợ về quê thu<br /> thóc nợ đã thả sức vui chơi đàn địch với<br /> người con gái khác cho thoả mãn với những<br /> khát khao trong tinh thần. Họ dạy nhau học,<br /> họ chăm sóc cho nhau từng li từng tí - “Mới<br /> <br /> 121(07): 3 - 8<br /> <br /> hửng sáng, Cẩm đã xuống dựng Tuấn dậy lên<br /> gác sân tập võ. Rồi Cẩm pha sữa cho Tuấn<br /> uống”[1]. Họ thả mình trong những đêm<br /> trăng bát ngát cùng đàn và rượu Tây trong khi<br /> người vợ ở quê đang tất bật thu lúa.<br /> Tuấn đang lạm dụng lòng tin của Châm! Anh<br /> đã từng cho rằng cái ý nghĩ sánh vai cùng<br /> Cẩm là gian tà, đã từng hối hận, bứt rứt…<br /> nhưng rồi anh không vượt qua được. Từ khi<br /> Cẩm xuất hiện, Tuấn sống ngợp trong cái gọi<br /> là cảm xúc của tình yêu. Tình cảm mà Tuấn<br /> dành cho Châm lúc này đơn thuần chỉ vì trách<br /> nhiệm, tình nghĩa, lòng trung thành và những<br /> đứa con chung. Trong lòng Tuấn có trăn trở,<br /> chỉ là trăn trở bởi lòng chịu ơn với Châm. Lí<br /> trí luôn nhắc nhở Tuấn rằng mình đã có vợ,<br /> rằng vợ mình là một người hi sinh cho chồng<br /> con, cho gia đình, nhưng lí trí ấy không thắng<br /> sức hút mạnh mẽ và ghê gớm từ phía Cẩm.<br /> Dù tòa án lương tâm dằn vặt, sự tra tấn mình,<br /> anh vẫn cứ ao ước có được Cẩm.<br /> Những phút giây bên nhau ngọt như mộng<br /> ước, những cử chỉ trìu mến đong đầy yêu<br /> thương tưởng chừng như không có điểm dừng<br /> thì cái tin Châm thu thóc xong sắp ra đã làm<br /> “cả hai đều thấy quặn ruột” – “thôi thế là từ<br /> nay hết những giây phút thân mật mà người<br /> ta hòa cảm giác vào nhau”[1]. Cẩm cáo ốm.<br /> Mà nàng ốm thật. Còn Tuấn như người đã<br /> chết. Chàng sụt đi trông thấy. Trước ánh mắt<br /> xót xa của Châm, Tuấn đã dối vì nhớ Châm<br /> mà Tuấn sa sút! Giá mà Châm biết cái tin<br /> mình lên đã làm cho Tuấn thành ra như thế!<br /> Giá như Châm gắt gỏng, Châm lạnh nhạt với<br /> anh thì anh còn thấy dễ chịu hơn, đằng này<br /> người vợ quê mùa ấy, người vợ không biết<br /> tiếng Tây ấy lại lại rơm rớm nước mắt vì<br /> thương chồng ở nhà một mình, tuyệt nhiên<br /> không có một ý nghĩ lỉnh kỉnh nào hơn. Đọc<br /> tác phẩm ta thấy Châm là một người phụ nữ<br /> hiền đảm, rất mực cổ xưa. Một người vợ luôn<br /> dành một niềm tin tuyệt đối nơi đức ông<br /> chồng, lúc nào cũng chỉ thấy ở chồng mình<br /> “siêu thường như thể - trên đời này tốt nhất là<br /> anh”. Người mẹ ấy đã không chịu mặc tân<br /> thời, không chịu phấn sáp nước hoa chỉ muốn<br /> 5<br /> <br /> Lê Thị Ngân<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> để dành tiền cho con sau này ăn học. “Nàng<br /> đã được bảo vệ bằng một triết lý yêu đời do<br /> giáo dục của gia đình và hoàn cảnh của nàng<br /> trước kia gây nên, nàng chỉ thấy ở đời những<br /> góc đẹp”[1]. Ta tự hỏi tại sao trong tác phẩm<br /> này Lê Văn Trương lại để nhân vật Châm<br /> không biết một chút gì về mối quan hệ của<br /> Tuấn và Cẩm? Dù chỉ là mảy may nghi ngờ<br /> cũng không? Đàn bà thường giỏi linh cảm. Có<br /> thể chứng cớ chưa có, nhưng linh giác mách<br /> nước cho họ. Mà sự lúng túng của Tuấn, sự<br /> gượng gạo của Cẩm khi hàng ngày giáp mặt<br /> nhau, chả nhẽ Châm không hay? Đọc Lê Văn<br /> Trương, độc giả thấy nhân vật nữ chính của<br /> tiểu thuyết gia thường trong sáng đến tận<br /> cùng như thế. Tác giả không nỡ để “linh hồn<br /> trong sáng” của nàng vương phải những vẩn<br /> đục. Giá như Châm đời thường hơn một chút,<br /> nàng đã biết được mối quan hệ này. Và nếu<br /> chi tiết ấy có thật trong tác phẩm thì cũng rất<br /> có thể tinh thần của tác phẩm lại đi theo một<br /> hướng khác, tức là Tuấn đã thành người phản<br /> bội rồi.<br /> Từ ngày Châm lấy thóc ở quê ra, Tuấn và<br /> Cẩm không có những đêm trăng đẹp nữa. Cả<br /> hai đều có cảm giác như bị tù đày. Cẩm như<br /> chết mòn trong tinh thần vì từ nay sẽ không<br /> được làm nũng Tuấn nữa, sẽ không còn<br /> những cảm giác hồi hộp yêu đương. Tuấn đau<br /> khổ đến tận cùng bởi sự giằng xé giữa một<br /> bên là cảm xúc yêu đương với người tình,<br /> một bên là tình thương đối với người vợ.<br /> Tuấn biết bên kia vách, Cẩm cũng đang vật vã<br /> vì đau đớn, vì hờn ghen, vì cảm giác tội lỗi.<br /> Để thoát khỏi trạng thái này, Tuấn đã tự cho<br /> mình buông thả không cần biết ngày đêm –<br /> “Tuấn đi chơi vì chàng không chịu được cách<br /> mình một bức tường, có một người con gái<br /> đau đớn vì mình mà mình không có quyền<br /> được an ủi”[1]. Tuấn phát điên, Tuấn thấy<br /> nhục vì phải lừa dối. Và như một thông lệ của<br /> những kẻ đang bế tắc, con người bất đắc chí<br /> ấy tìm đến sự giải sầu giải uất trong men<br /> rượu. Nhưng cả rượu cũng chẳng làm cho anh<br /> vơi đi mà chỉ làm cho anh thêm thấm thía nỗi<br /> khổ sở đắng cay của mình. Mỗi một lần uống<br /> 6<br /> <br /> 121(07): 3 - 8<br /> <br /> là anh lại cảm thấy đau xót, hối hận, hổ<br /> thẹn… Anh vùi mình vào thế giới nửa người<br /> nửa ma chỉ để “ru ngủ một cơn buồn”. Đó<br /> không phải là thứ hối hận ồn ào hời hợt của<br /> kẻ lấy việc xỉ vả mình để khoe khoang cũng<br /> không phải là thứ hối hận có tính chu kỳ của<br /> những kẻ dùng để xoa dịu cái lương tâm rách<br /> nát của mình trong khi mình vẫn buông thả<br /> theo cái xấu. Với Tuấn đó là sự giằng xé chảy<br /> máu giữa hai thái cực: giữa một bên là sự ân<br /> hận của mình khi đã phụ lòng tin của Châm,<br /> đã gần như là phản bội Châm với một bên là<br /> cái khát khao trong tình yêu với Cẩm. Tuấn là<br /> loại nhân vật có tư tưởng, cũng là một kiểu<br /> “người hùng” mà Lê Văn Trương cất công<br /> xây dựng.<br /> Tuấn đã đóng dấu được suy nghĩ của mình<br /> rằng vĩnh viễn từ nay không thể có Cẩm từ<br /> sau buổi nói chuyện trên gác ấy. Họ đã nói<br /> hết cùng nhau, bộc bạch hết suy nghĩ trăn trở<br /> mà chỉ hai người mới hiểu. Cẩm yêu cầu<br /> Tuấn chấm dứt ngay lối sống hiện tại và<br /> “thương em với tấm lòng ân ưu của một<br /> người”[1] mặc dù Cẩm biết và mãi mãi biết<br /> một khi đã không thuộc về Tuấn thì cô sẽ<br /> không thuộc về ai. Cả hai đều thấy việc thuộc<br /> về nhau là hoàn toàn không thể. Mối quan hệ<br /> này sẽ không đến một cái đích nào cả bởi về<br /> bản chất đó là một cuộc tình mù quáng, nói gì<br /> thì nói cũng đã giẫm đạp phần nào lên gia<br /> pháp hôn nhân! Cẩm đã chọn cách chôn vùi<br /> những kỷ niệm đẹp đã có và sống như trước<br /> kia. Tuấn khác, để giải quyết dứt điểm cơn<br /> “bão tình” này anh quyết định sẽ kén chồng<br /> cho Cẩm tuy việc ấy không khác việc anh tự<br /> đem muối xát lòng mình.<br /> Cẩm đã không nghe theo sự sắp đặt ấy của<br /> Tuấn. Sau lần sát cánh cuối cùng cùng Tuấn<br /> trong chuyến thi đấu tại Hà Nội để tranh giải<br /> quán quân bóng bàn Bắc kì, Cẩm đã thú nhận<br /> đã nói dối Kế và Bằng trong bữa cơm hôm ấy.<br /> Nàng nói với hai người rằng nàng đã có người<br /> hỏi để họ dập tắt hi vọng có đựơc Cẩm. Nói<br /> ra điều này, Cẩm cũng đồng thời khẳng định,<br /> nàng chỉ muốn giữ nguyên một tấm lòng yêu<br /> <br /> Lê Thị Ngân<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> với Tuấn mà thôi. Nhưng Tuấn đã quyết tâm.<br /> Ngày nào chưa cưới được chồng cho “cô<br /> Cẩm” ngày ấy “anh Cả” còn thấy bứt rứt<br /> trong lòng. Phải yên vị với cái ý nghĩ rằng<br /> Cẩm đã có chồng Tuấn mới không bị giày vò<br /> nữa. Giải pháp này cho thấy Tuấn đã thực sự<br /> “nhận chân lấy cái thiên chức của mình”, đã<br /> dừng lại một cách đúng lúc, đã nhận ra rằng<br /> chỉ có Châm mới là bến đỗ bình an nhất của<br /> cuộc đời mình. Anh phải giữ trọn một mối<br /> chung thủy với Châm, tin vào một hạnh phúc<br /> gia đình có thật mà trước kia mình luôn có,<br /> vào niềm tin son sắt của Châm.<br /> Đám cưới của Cẩm và Kế, Tuấn cố tình tránh<br /> mặt không đến dự. Dù rất cảm động tấm lòng<br /> của bà Cả nhưng Tuấn biết mình không thể làm<br /> khác, ở lại dự đám cưới - rất có thể chỉ chuốc<br /> lấy một chứng tích trong tâm hồn mà thôi.<br /> Cả nhà Tuấn rời Hải Phòng trong yên lặng và<br /> đêm tối. Với Tuấn nó không khác một cuộc<br /> chạy trốn. Khoảnh khắc ấy có hai con người<br /> lặng lẽ bước trong nhau, lòng rạo rực – “Hình<br /> như họ quên hết cả loài người. Họ bước mà<br /> cũng không biết rằng mình bước, lúc ấy chân<br /> họ chỉ có bản năng sai khiến”[1], họ không<br /> còn bận lòng về những lối đi ẩm ướt và cũ kỹ<br /> trong lòng nhau bởi thời gian khi ấy là một<br /> cái gì quá đỗi xa xỉ, và người bước cạnh nhau<br /> để tiếc thôi, chỉ tiếc thôi cũng vội vã lắm<br /> rồi… Người đọc có cảm tưởng như nhà văn<br /> muốn dẫn người đọc đi mãi hơn là muốn<br /> người đọc tưởng tượng sau chuyến tàu ấy,<br /> Tuấn sẽ thế nào khi mà trước “phút sinh ly”<br /> đó anh chỉ bước một bước nữa thôi là sang bờ<br /> bên kia của sự phản bội?<br /> Lê Văn Trương vẫn nổi tiếng với thế giới<br /> nhân vật người hùng của ông. Mỗi tác phẩm,<br /> tác giả lại đem đến cho người đọc sự trân quí<br /> một người hùng nào đó ở một khía cạnh nào<br /> <br /> 121(07): 3 - 8<br /> <br /> đó trong cuộc đời cuộc đời của họ. Đó là<br /> Giáng Vân trong Cánh sen trong bùn, là<br /> Trọng Khang trong Trường đời, là Chí trong<br /> Trận đời, là Vượng trong Người anh cả, …<br /> Nhưng trong tiểu thuyết Sau phút sinh ly,<br /> người đọc thấy tác giả đã coi cả Tuấn, Châm<br /> và Cẩm đều có thể được trân trọng gọi là<br /> người hùng. Tuấn đã hi sinh cái cảm xúc<br /> thăng hoa của tình yêu, hi sinh cả cái cơ ngơi<br /> nếu lấy Cẩm có thể anh sẽ được thừa hưởng<br /> để thủy chung với người vợ tào khang của<br /> mình. Châm cả đời hi sinh cho chồng con,<br /> chưa có một chút gì dám tự mình thưởng<br /> hưởng. Cẩm đã dằn lòng quên đi mối tình đầu<br /> ngang trái nhưng cũng đầy ngọt ngào và nồng<br /> say của mình vì đạo lý và vì người mình yêu<br /> thương, vì nếu như nàng cố tình tranh giành,<br /> Châm có thể mất Tuấn lắm.<br /> Cả ba người cùng hi sinh vì nhau như thế,<br /> khiến cho phần kết của câu chuyện thật bâng<br /> khuâng, đầy lắng đọng. Ranh giới của thủy<br /> chung và phản bội mỏng manh biết bao nhiêu.<br /> Giữ được nó ở bên bờ này hay bị đổ sang bờ<br /> bên kia nhờ cả vào một sợi dây vô hình nhưng<br /> bền chắc vô cùng: đó là đạo lý.<br /> Hơn 70 năm đã qua, thiết nghĩ, câu chuyện về<br /> nghĩa tình vẫn không bao giờ xưa cũ. Trong<br /> giai đoạn xã hội sống đầy thực tế và có phần<br /> bản năng như bây giờ, nhắc lại chuyện đạo lý<br /> liệu có ai cho là giáo điều?<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Lê Văn Trương (1942), Sau phút sinh li, Hà<br /> Nội, Nhà in Tân Dân.<br /> 2. Lan Khai (1940), Mớ tài liệu cho văn sử Việt<br /> Nam, Nhà xuất bản Minh Phương<br /> 3. Thanh Lãng (1967), Bảng lược đồ văn học Việt<br /> Nam, Quyển hạ, Ba thế hệ của văn học mới (18621945), Trình bày xuất bản Sài Gòn.<br /> <br /> 7<br /> <br />