Đổi mới hoạt động thư viện và công tác ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông: Phần 2

Phần II<br /> <br /> MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG cụ THỂ<br /> <br /> CHIA SẺ TÀI NGUYÊN THÔNG TIN<br /> PHI TẬP TRUNG HOÁ Ở VIỆN HÀN LẮM<br /> ■<br /> <br /> ■<br /> <br /> KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM<br /> ■<br /> <br /> ■<br /> <br /> ■<br /> <br /> 1. Chia sẻ thông tin trong một hệ thống?<br /> Trong bài viết của Nguyễn Lê Phương Hoài (1), sau khi<br /> trình bày những mặt đạt được và những hạn chế của hoạt động<br /> chia sẻ thông tin giữa các thư viện trực thuộc Viện KHXH Việt<br /> Nam(2), tác giả đã nêu ra một số giải pháp nâng cao chất lượng<br /> hoạt động này.<br /> Bài viết mở đầu bằng việc nói đến “Hệ thống thư viện<br /> thuộc Viện KHXH Việt Nam”, cũng như người đứng đầu cơ<br /> quan ngang Bộ này trước đây đã dùng cách diễn đạt này tại buổi<br /> gặp đội ngũ cán bộ làm công tác thông tin thư viện trong toàn<br /> Viện KHXH Việt Nam ngày 23/7/2003, khi ông chỉ rõ "Hệ thống<br /> thông tin cần được hiện đại hoá ngang tầm khu vực", mà muốn<br /> vậy "phải có cơ chế liên kết nhà nghiên cứu tham gia hoạt động<br /> thông tin thư viện, liên kết thư viện các viện với Viện Thông tin<br /> KHXH, liên kết hệ thống của cơ quan ta với đất nước".<br /> (l> Nguyễn Lê Phương Hoài (2011), Một số vấn đề về chia sẻ thông tin giữa các<br /> thư viện thuộc Viện KHXH Việt Nam. Tạp chí Thông tin KHXH, số 9, tr. 41 - 45.<br /> (2) Viện KHXH, Ưỷ ban KHXH Việt Nam, Trung tâm KHXH và Nhân văn Quốc<br /> gia, Viện KHXH Việt Nam là những tên gọi trước đây của Viện Hàn lâm KHXH<br /> Việt Nam hiện nay. Trong sách này, chúng tôi luôn giữ nguyên tên gọi ờ từng<br /> <br /> thời kỳ để tôn trọng lịch sử và dễ theo dõi.<br /> <br /> 119<br /> <br /> Trong bài phát biểu tại Lễ kỷ niệm 55 năm thành lập Viện<br /> KHXH Việt Nam và đón nhận Huân chương Sao Vàng, ông còn<br /> khẳng định Viện KHXH Việt Nam hiện có một “Hệ thống thông<br /> tin - tư liệu - thư viện tương đối hiện đại”, dù hệ thống này còn<br /> “chậm được hiện đại hoá”, đang cần “nỗ lực phấn đấu với phương<br /> châm đổi mới, đột phá, sáng tạo, chất lượng và hiệu quả” (1).<br /> Trang điện tử của Viện KHXH Việt Nam cũng chính thức<br /> cho biết: “Hệ thống các thư viện của Viện KHXH Việt Nam<br /> hiện nay gồm 30 thư viện thuộc 30 viện nghiên cứu chuyên<br /> ngành và 02 thư viện thuộc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam và<br /> Tạp chí KHXH Việt Namỗ Viện Thông tin KHXH là cơ quan<br /> đứng đầu hệ thống thư việnề<br /> Hệ thống thư viện của Viện KHXH Việt Nam là những<br /> cơ sở phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học của Viện KHXH<br /> Việt Nam và nhiều yêu cầu khác của xã hội về KHXH và NV”(2).<br /> Tuy nhiên, theo Từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên<br /> (1994), hệ thống được định nghĩa là “Tập họp nhiều yếu tố, đơn<br /> vị cùng loại hoặc cùng chức năng, có quan hệ hoặc liên hệ với<br /> nhau chặt chẽ, làm thành một thể thống nhất” (tr. 418), mà tính<br /> từ thống nhất nghĩa là “có sự phù hợp, nhất trí với nhau, không<br /> mâu thuẫn nhau” (tr. 921).<br /> Đối chiếu với định nghĩa này, có thể hiểu ràng tính hệ<br /> thống ở đây còn rất lỏng lẻo, bởi ngược dòng lịch sử, ta biết ràng<br /> Điều 1 Quyết định số 54/KHXH-QĐ ngày 24/3/1976 của Chủ<br /> nhiệm ủ y ban KHXH Việt Nam đã qui định: “Viện Thông tin<br /> <br /> n) Thư viện khoa học x ã hội, H .,N x b KHXH, 2011, tr. 318.<br /> (2> http://www.vass.gov.vn/thongtin_tulieu/<br /> <br /> 120<br /> <br /> KHXH là cơ quan khoa học phụ trách công tác thư viện, tư liệu<br /> và thông tin của ủ y ban KHXH” với nhiệm vụ 6 là: “Cùng với<br /> thủ trưởng các Viện và Ban nghiên cứu khoa học xây dựng hệ<br /> thống thư viện, tư liệu và thông tin KHXH trong toàn ủ y ban,<br /> chỉ đạo về nghiệp vụ đối với hệ thống đó”ế Nhưng tiếc thay, hệ<br /> thống này dường như không tồn tại trong thực chất - dù cũng<br /> hay được nói đến (cả trong văn bản).<br /> Do đó, “việc chưa có một quy chế chung thống nhất, mới<br /> chỉ dựa trên sự thỏa thuận giữa các thư viện với nhau”, và đúng<br /> hơn thì đó chỉ là “sự thỏa thuận hợp tác giữa các cán bộ thư<br /> viện” (tr. 43) mang tính cách cá nhân trong các hoạt động nghiệp<br /> vụ - không chỉ cho việc chia sẻ thông tin mà tác giả bài viết trên<br /> nói đến - là lẽ đương nhiên.<br /> Như thế, trong bài viết của mình, Nguyễn Lê Phương Hoài<br /> chưa chỉ ra được thực chất của tình hình là do tình trạng phi tập<br /> trung hóa đã diễn ra từ lâu ở cơ quan khoa học ngang Bộ này.<br /> Đó chính là điều chúng ta có thể nhận ra như phân tích dưới đây.<br /> 2. Tình trạng phi tập trung hoá hoạt động thông tin - thư<br /> viện ở Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam<br /> Là trung tâm lớn nhất về KHXH của nước ta, nhưng ở<br /> Viện KHXH Việt Nam trước đây (theo Danh bạ điện thoại. Hà<br /> Nội, 4-2006), tên Phòng Thư viện được dùng ở phần lớn các<br /> Viện nghiên cứu chuyên ngành/vùng, mà Trưởng phòng là người<br /> quản lý, tuy về cơ bản, không hẳn do công việc khác nhau.<br /> Riêng ở Viện Kinh tế Việt Nam, người quản lý Phòng Thư viện<br /> được gọi là Giám đốc. Tên Phòng Tư liệu - Thư viện được dùng<br /> ở Viện Văn học và Viện Khảo cổ học, là những đơn vị có<br /> 121<br /> <br />