Đồn thú ở Tân Cương thời Thanh và người Việt Nam (Tiếp theo và hết)

DON THU a TAN CUONG THUI THANH VA NGUftl VIET NAM<br /> (Tiep theo vd het)<br /> <br /> <br /> <br /> DirONG LlIlM'<br /> <br /> <br /> <br /> Titft 2 [phdng bifin gidi] e^u vien qufin Thanh.<br /> Qua sU vigc Cfin Long dfii xii vdi Hofing Tudng gid cda thfi'y dung lfi hp bi truy sat,<br /> Cong Toan nhd d trfin day, cfi thtf thfi'y, vj nfin md cda tiep nhfin nhdm Nguyin Huy<br /> hofing dtf nfiy khfing mufi'n tham gia vfio Tu. Nhu vfly, nfii loan tranh doat ngdi vua<br /> vific tranh chfi'p nfii bd vfi thay doi quyen gifla hai hp Lfi, Nguyen da dien bien thfinh<br /> lUc d Vifit Nam luc dd, de vdng bifin gidi chitfn tranh gida Thanh vfi An Nara (94).<br /> ddpc binh yfin vfi sd. Thtf nhdng, vigc tranh Lde bfi'y gid, Nguyen Hug chua t h l chitfm<br /> doat quyen hfnh d An Nam vfio nfim Cfin trpn dupc thifin ha cua hp Le, cae viing<br /> Long thd 50 (1785) lai Ifim cho trifi'u dinh Dien Chfiu vfi Hoan Chfiu d phia tay nam<br /> nhfi Thanh can thifip sfiu vfio tranh chfi'p cua kinh dd nhfi Lfi vfin do efie quan lai<br /> ngi bp cua nude lang gieng. trung thfinh vdi hp Le gid.<br /> Thang 6 nfim 1785, npi ehie'n no ra d An Theo Nguyin Huy Td vupt sfing dtfn kfiu<br /> Nam. Vao Ide dd, qudc vUPng An Nam da cda quan, cdn cd nhom Lfi Vong, Hofing Ich<br /> gifi ytfu (89), con trudng da mfi't, ehfiu ktf Hieu, Pham Dinh Hoan, hp dfi'u lfi cdu thfin<br /> ngdi lfi Le Duy Ki (90) thi cdn nhd tuoi. cua hp Le, mfit long trung vdi chu cu.<br /> Qudc a'n thi bj phy chfnh lfi Trinh Dong Tritfu dinh nhfi Thanh quytft djnh lfi'y<br /> chiem gid (91). Tho td (92) Tay Sdn lfi<br /> Ttfng dtfc Ludng Quang [Quang Dfing vfi<br /> Nguyen Nhac Itfy danh nghia digt Trinh<br /> Quang Tfiy] lfi Tfin Si Nghi Ifim thfi'ng soai,<br /> Dtfng, sai ngudi em cua minh lfi Thai Ddc<br /> xufi't binh de giup Lfi Duy K phye qufic.<br /> VUdng Nguyen Hug titfn danh kinh dfi cua<br /> Sau khi lfi'y lai dddc kinh do cua nhfi Le,<br /> vua Le. Khong lau sau, quoc vUPng An<br /> chitfu phong Lfi Duy Kl lfi An Nam quo'c<br /> Nam qua ddi, Lfi Duy Ki chay vfi' Sdn Nam<br /> vUdng. Do Tdn Si Nghj khinh dieh, nfin da<br /> dfi tranh sd truy kich cua hp Nguyen.<br /> thua Nguyfin Hug vfio ngfiy sde [mong mot]<br /> Ngfiy 12 thfing 5 nfim Cfin Long thd 53 thang Gifing nfim Cfin Long thd 54, quan<br /> (1788), di quan trfi'n Myc Ma (93) cua Vigt Thanh dai bai, Lfi Duy Ki bd nUdc mfi chay<br /> Nam lfi Nguyin Huy Tu dfin 62 ngddi gom vfio da't Trung Quoc. Tdn Si Nghj chen vupt<br /> me, vp, con cua Lfi Duy Ki vfi ngudi tdy sfing Phd Lddng, vfi pha ctfu treo dfi cfit<br /> tdng (mpt thuytft khac thi ndi lfi 64 ngddi) khong eho ngUdi sau di dUpc nfla. Dfi doc<br /> vddt qua bien gidi Vigt Trung, gd cda quan Hda Thtf Hanh vfi quan binh phu dich cdn<br /> <br /> <br /> * Vign Nghifin cdu Vfin hpe - Vign KHXH Trung Qutfc<br />  Rghian edu Ljch sCi. gtf 7.2012<br /> <br /> d l^i bfin nfiy bd sdng hdn mfit v^n ngddi nhd vgy!". Kim Gian eho xkng Lfi Duy Kl<br /> dtfu bj chtft dudi. Tfin Si Nghj rdt vtf dtfn nhu nhdpc khfing cd nfing lde, Itfn hfinh<br /> Trfi'n Nam quan (nay lfi Mye Nam quan), dfing ngu mufii nfiy cd IS lfi do bpn thtfn tfn<br /> dtft bd tofin bg xe lUdng vfi vd khf d ngofii Hofing fch Hilu bfiy cho. Thtf lfi, vfio ngfiy<br /> etta quan dtfn mfl'y chyc vyn. Gifip T;^ thfing 4 nfim Cfin Long thd 56, vua<br /> Cfin Long dfi xutfng mgt d?o dy cH ring:<br /> Nguyin Hufi Idpng thdi thtf d^ titfn<br /> thofii, l^i sp Xifim sfi dfinh d phfa sau, nfin<br /> nhfin khi thfing Ipi thl ctfu hda [vdi nhfi<br /> Thanh), vfi dtfi tfin thfinh Nguyfin Quang i«;iAiDWffi5fto e^^JtMift*[a«»aff<br /> Binh. Vua Cfin Long cdng ddng f bfii binh. nm^ . AffiS^ , K«5^». Thanh, ngUdi H i Nam. Nftm 1884, tinh T i n CUdng<br /> (111). Phgn ong kitfn: nguyen vftn cho n i y dugc khai sinh, 6ng dugc cd l i m tuiia phii. C& cdng<br /> trong trich d i n eiia Dudng L i l m I i phong nghia lao d i n h dgp cic cugc p h i n lo^n b T i n Cudng. Cd de<br /> HX, nhUng chiing tgi d o i n Ii ghi n h i m , vl kh6ng Ifi t i c phim Ltiuttafng cdn cdng t^ cdo.<br /> mang nghia gl. Theo chiing toi, chd ddng l i phong V l nhftn vgt n i y , cd t h l xem thSm d dja chl<br /> nghi HiSl. Phong nghi l i ong v i kitfn, c6 mgt ngbla sau:bttp://www.xiass.com/l8/coQtent/201009/05/con<br /> chl nhflng ngudi d i n thudng thtfp d b^ h