Động lực cai thuốc lá của người bệnh động mạch vành

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 6 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ĐỘNG LỰC CAI THUỐC LÁ CỦA NGƯỜI BỆNH ĐỘNG MẠCH VÀNH<br /> Lê Thị Nhung*, Jane Champion**, Trần Thiện Trung***<br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ dẫn đến tình trạng tắc nghẽn mạch vành. Việc cai thuốc lá ở người<br /> bệnh động mạch vành sau đặt stent là bắt buộc để tránh nguy cơ tắc nghẽn dẫn đến tái hẹp. Nghiên cứu nhằm<br /> tìm hiểu động lực cai thuốc lá của người bệnh động mạch vành và các yếu tố liên quan để có những cơ sở tư vấn<br /> giáo dục sức khỏe phù hợp giúp người bệnh cai thuốc lá thành công.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 384 người bệnh có chẩn đoán bệnh động mạch<br /> vành và có hút thuốc lá đang theo dõi tái khám tại phòng khám Tim mạch can thiệp của bệnh viện Nhân dân Gia<br /> Định từ thời gian tháng 01/2018 đến tháng 05/2018.<br /> Kết quả: Trong số 384 người bệnh động mạch vành được nghiên cứu có 100% là nam giới với độ tuổi trung<br /> bình là 58,9 + 9,5. Tỷ lệ người bệnh có động lực cai thuốc lá là 83,3% (320/384). Những yếu tố liên quan đến<br /> động lực cai thuốc lá của người bệnh có ý nghĩa thống kê là tình trạng hôn nhân, số điếu hút hàng ngày và mức<br /> độ lo lắng về bệnh.<br /> Kết luận: Nghiên cứu đã mô tả được tình hình cai thuốc lá của người bệnh động mạch vành và các yếu tố<br /> liên quan, điều này có ý nghĩa trong công tác tư vấn giáo dục sức khỏe của nhân viên y tế nhằm giúp cho người<br /> bệnh cai thuốc lá được thành công hơn.<br /> Từ khóa: Bệnh động mạch vành, hút thuốc lá, động lực, cai thuốc lá.<br /> ABSTRACT<br /> MOTIVATION FOR SMOKING CESSATION AMONG PATIENTS WITH CORONARY HEART<br /> DISEASE<br /> Le Thi Nhung, Jane Champion, Tran Thien Trung<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 22 - No 5- 2018: 165-172<br /> Objectives: Cigarette smoking is a risk factor for coronary heart disease. Smoking cessation in patients with<br /> coronary artery disease after stent placement is mandatory to avoid the risk of blockage. The study aimed to<br /> investigate the motivation of patients and related factors to have suitable health education counseling to help them<br /> with successful smoking cessation.<br /> Methods: A cross – sectional study was conducted on 384 patients with coronary artery disease who were<br /> undergoing follow – up visits at the intervention cardiology clinic of the Gia Dinh People’s Hopital from January<br /> to May in 2018.<br /> Results: A total of 384 patients with coronary artery disease were studied. 100% were men with an average<br /> age of 58.9 + 9.5. The rate of patients had motivation to quit smoking is 83.3% (320/384). Factors related with the<br /> motivation to quit smoking of coronary artery patients were statistically significant that marital status, number of<br /> cigarettes smoked daily and anxiety levels about disease.<br /> Conclusions: The study described the smoking cessation status of patients with coronary artery disease and<br /> related factors, which is significant in counseling the health education of health care workers to help the patients<br /> quit smoking will be more successful.<br /> <br /> *Phòng Điều Dưỡng – bệnh viện Nhân dân Gia Định TPHCM.<br /> *Trường Đại học Bắc Colorado – Hoa Kỳ, ***Trường Đại học Y dược TPHCM.<br /> Tác giả liên lạc: CN Lê Thị Nhung, ĐT: 0908 153551, Email: lenhungq2@gmail.com<br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học 165<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 5 * 2018<br /> <br /> Keywords: Coronary heart disease, smoking, cessation, motivation.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ ICD là I.25.<br /> Bệnh lý tim mạch là nguyên nhân gây tử Đang sử dụng thuốc lá.<br /> vong hàng đầu trên thế giới, theo Tổ chức y tế Tiêu chí loại ra<br /> thế giới mỗi năm có khoảng 17,5 triệu người chết Nguy cơ xảy ra đột quỵ tại thời điểm trước<br /> do bệnh tim mạch và các biến chứng của nó thực hiện cuộc khảo sát (xác định bằng cách lấy<br /> chiếm khoảng 31% các trường hợp tử vong(4). Có dấu sinh hiệu và nhận định tình trạng của người<br /> nhiều yếu tố nguy cơ thúc đẩy tiến triển của bệnh tại phòng khám).<br /> bệnh lý tim mạch, trong đó thuốc lá là một yếu Tri giác không tỉnh táo, không đủ nhận thức<br /> tố nguy cơ có mối liên quan mạnh đến bệnh lý để thực hiện bộ câu hỏi.<br /> tắc nghẽn mạch vành(2). Các nghiên cứu về động Định nghĩa biến số<br /> lực cai thuốc lá trong và ngoài nước cho thấy<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi biến số kết<br /> phần lớn người bệnh ý thức được tác hại của<br /> cục (biến phụ thuộc) là động lực cai thuốc lá<br /> thuốc lá và có dự định cho việc cai thuốc lá, tuy<br /> (biến nhị giá) được xác định dựa vào câu hỏi:<br /> nhiên tỉ lệ cai thuốc thất bại vẫn rất cao.<br /> "Ông/Bà đang nghĩ gì về việc cai thuốc lá?" Với 4<br /> Đối với những người bệnh động mạch mức độ trả lời:<br /> vành sau đặt stent việc cai thuốc lá là chỉ định<br /> 1. Tôi không nghĩ đến việc cai thuốc lá.<br /> bắt buộc nhằm hạn chế nguy cơ tái hẹp(10).<br /> Nghiên cứu nhằm tìm ra các đặc điểm hút 2. Tôi nghĩ nên cai thuốc lá nhưng tôi chưa<br /> thuốc lá của người bệnh và các yếu tố liên hoàn toàn sẵn sàng.<br /> quan đến động lực cai thuốc lá để giúp nhân 3. Tôi bắt đầu suy nghĩ đến việc sẽ thực hiện<br /> viên y tế có thêm cơ sở đưa ra những nội dung cai thuốc lá.<br /> tư vấn cai nghiệnthuốc lá phù hợp. 4. Tôi đang chuẩn bị cho việc cai thuốc lá của mình.<br /> Mục tiêu nghiên cứu Để xác định người bệnh có động lực cai<br /> Mô tả các đặc điểm hút thuốc lá của người thuốc lá đánh giá vào việc người bệnh chọn câu<br /> bệnh động mạch vành. trả lời (3) hoặc (4), nếu chọn câu (1) hoặc (2) xem<br /> như người bệnh không có động lực để cai thuốc<br /> Xác định tỉ lệ người bệnh động mạch vành<br /> lá. Vì động lực là xuất phát từ bên trong và có<br /> có động lực cai thuốc lá.<br /> động cơ thúc đẩy dẫn đến hành động, do đó khi<br /> Xác định các yếu tố liên quan đến động lực<br /> xác định một người đang có động lực là dựa vào<br /> cai thuốc lá của người bệnh.<br /> việc họ đang có dự định hành động để thay đổi<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU hành vi hoặc để đạt được mục tiêu nào đó(11).<br /> Thiết kế nghiên cứu Thu thập dữ liệu<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả. Đối tượng đủ tiêu chuẩn chọn mẫu được<br /> Đối tượng nghiên cứu đưa vào nhóm nghiên cứu và được phỏng vấn<br /> Người bệnh động mạch vành tái khám tại trực tiếp bằng bộ câu hỏi tự điền gồm 50 câu với<br /> phòng khám Tim mạch can thiệp bệnh viện Cronbach’s alpha là 0,78. Số liệu được nhập và<br /> Nhân dân Gia Định từ tháng 01/2018 - 05/2018. xử lý bằng phần mềm SPSS 22. Kết quả nghiên<br /> cứu được trình bày theo tần số, tỷ lệ phần trăm<br /> Cỡ mẫu:<br /> (biến định tính), giá trị trung bình ± độ lệch<br /> N= 384.<br /> chuẩn (biến định lượng). Đánh giá mối liên quan<br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu giữa động lực cai thuốc lá (biến nhị giá) với các<br /> Bệnh động mạch vành sau đặt stentcó mã yếu tố liên quan sử dụng kiểm định Chi bình<br /> <br /> 166 Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 5 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> phương. Mối liên quan có ý nghĩa thống kê khi p Nhận xét: Trong 384 người bệnh tham gia<br /> < 0,05 tại khoảng tin cậy 95%. nghiên cứu có 4,6% (18/384) người bệnh nghiện<br /> KẾT QUẢ thuốc lá ở mức độ nặng, còn lại chủ yếu nghiện<br /> ở mức độ nhẹ và vừa.<br /> Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu<br /> Kiến thức về tác hại của thuốc lá<br /> Trong thời gian nghiên cứu từ tháng 01/2018<br /> Bảng 3. Kiến thức về tác hại của thuốc lá<br /> đến 05/2018 tại phòng khám Tim mạch can thiệp<br /> Đặc điểm Tần suất Tỷ lệ %<br /> bệnh viện Nhân dân Gia Định có 384 người bệnh Có 374 97,4<br /> tham gia nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu 100% Khói thuốc lá có ảnh<br /> Không 5 1,3<br /> hưởng đến sức khoẻ<br /> là nam giới, trong đó có 96,6% (371/384) người Không biết 5 1,3<br /> bệnh ở thành thị. Tuổi trung bình là 58,9 + 9,5, Có 345 89,8<br /> Hút thuốc lá thụ động<br /> Không 31 8,1<br /> tuổi thấp nhất là 33 tuổi và cao nhất là 88 tuổi. có hại cho sức khoẻ<br /> Không biết 8 2,1<br /> Trình độ học vấn chủ yếu là cấp 3 chiếm 36,5% Có 100 26<br /> Hút thuốc lá có lợi cho<br /> (140/384) và trung cấp nghề chiếm 28,9% sức khoẻ không Không 284 74<br /> (111/384). Đa số đối tượng đã kết hôn và đang Thuốc lá có đầu lọc Có 154 40,1<br /> sống chung với vợ với tỷ lệ 95,6% (367/384). an toàn hơn không Không 230 59,9<br /> <br /> Trong số đối tượng tham gia nghiên cứu có Nhận xét: Trong 384 người bệnh tham gia<br /> 22,4% (86/384) là cán bộ hưu trí và làm nghề tự nghiên cứu có 97,4% (374/384) có biết khói thuốc<br /> do chiếm 55,5% (213/384). Tỷ lệ không có thu lá có hại cho sức khoẻ, tuy nhiên có 8,1% người<br /> nhập hàng tháng chiếm 54,2% (208/384), trong bệnh cho rằng hút thuốc lá thụ động không có<br /> đó 97,4% (374/384) gia đình không phải hộ hại và 2,1% trả lời không biết. 26% (100/384)<br /> nghèo và đa số đều có BHYT chiếm 94,8% người bệnh cho rằng hút thuốc lá cũng có lợi cho<br /> (364/384). sức khoẻ và 40,1% (154/384) cho rằng thuốc lá<br /> đầu lọc an toàn hơn loại không có đầu lọc.<br /> Đặc điểm về hút thuốc lá<br /> Công tác tư vấn giáo dục sức khoẻ của nhân<br /> Bảng 1. Đặc điểm hút thuốc lá<br /> viên y tế<br /> Trung Độ lệch Cao Thấp<br /> Đặc điểm<br /> bình chuẩn nhất nhất Bảng 4. Công tác tư vấn giáo dục sức khoẻ cho người bệnh<br /> Chỉ số gói-năm 21 15,7 94 1,4 Đặc điểm Tần suất Tỷ lệ %<br /> Tuổi hút thuốc lá 18,3 3,4 35 13 Được NVYT cung cấp thông tin đầy đủ về bệnh<br /> Số năm hút thuốc lá 49,5 10,3 72 8 Có 381 99,2<br /> Nhận xét: Trong 384 người bệnh tham gia Không 3 0,8<br /> Được NVYT khuyên CTL<br /> nghiên cứu, số gói thuốc lá hút trung bình là 21 +<br /> Có 380 99<br /> 15,7 gói/năm, người hút ít nhất là 1,4 gói/năm và<br /> Không 4 1<br /> cao nhất là 94 gói/năm. Tuổi hút thuốc lá trung Nhận lời khuyên CTL từ NVYT<br /> bình là 18,36 + 3,4 trong đó số tuổi hút sớm nhất Bác sĩ 377 98,4<br /> là 13 tuổi lớn nhất là 35 tuổi. Số năm hút thuốc lá ĐD 323 84,3<br /> trung bình là 49,5 + 10,3 trong đó thấp nhất là 8 Kỹ thuật viên 21 5,5<br /> năm và cao nhất là 72 năm. Hộ lý 27 7,0<br /> Các nguồn thông tin về tác hại của thuốc lá<br /> Bảng 2. Phân loại mức độ nghiện theo thang điểm Phương tiện truyền thông 361 94<br /> Fagerstrom thu gọn Tạp chí, áp phích trong bệnh viện 205 53,4<br /> Mức độ nghiện Tần suất Tỷ lệ Nhân viên y tế 242 63<br /> Mức độ nhẹ 179 46,6 Gia đình 120 31,3<br /> Mức độ trung bình 187 48,6 Bạn bè, đồng nghiệp 73 19<br /> Mức độ nặng 18 4,6 Có biết đường dây nóng tư vấn cai nghiện miễn phí<br /> Tổng cộng 384 100 Có 163 42,4<br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học 167<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 5 * 2018<br /> <br /> Đặc điểm Tần suất Tỷ lệ % Nhận xét: Bệnh lý liên quan đến hút thuốc lá<br /> Không 221 57,6 mà người bệnh chọn làm động lực để cai thuốc<br /> Có biết BV Nhân Dân Gia Định có phòng khám tư vấn cai<br /> nghiện thuốc lá<br /> lá đó là bệnh động mạch vành chiếm 53,9%<br /> Có 262 68,2 (207/384) và ung thư phổi là 36,2% (139/384). Có<br /> Không 122 31,8 74,5% (286/384) cho rằng phương pháp hiệu quả<br /> Nhận xét: 99,2% (381/384) người bệnh được nhất để cai thuốc lá là nhờ vào sự quyết tâm của<br /> cung cấp đầy đủ thông tin về bệnh và 99% bản thân, 10,7% (41/384) chọn điều trị theo bác sĩ<br /> (380/384) được nhân viên y tế khuyên cai thuốc và 9,6% (37/384) người bệnh cho rằng không có<br /> lá trong đó chủ yếu là từ bác sĩ chiếm 98,4% biện pháp nào hiệu quả. Bên cạnh đó có 68,2%<br /> (377/384) và điều dưỡng là 84,3% (232/384). Có (262/384) người bệnh chọn sự hỗ trợ từ nhân<br /> 94% (361/384) người bệnh biết đến tác hại của viên y tế để cai thuốc lá và 74,5% (286/384) chọn<br /> thuốc lá chủ yếu từ các nguồn phương tiện sự hỗ trợ từ người thân, 44,3% (170/384) chọn<br /> truyền thông, 63% (242/384) biết từ nhân viên y biện pháp tự cai. Các yếu tố cản trở cho việc cai<br /> tế. 57,6% (221/394) người bệnh chưa biết có thuốc lá của người bệnh đó là cảm giác mệt mỏi,<br /> đường dây nóng tư vấn cai nghiện miễn phí và bức rứt chiếm 85,1% (326/384), mất tập trung là<br /> 31,8% (122/384) người bệnh chưa biết tại bệnh 65,8% (252/384) và mất ngủ 35,8% (137/384).<br /> viện Nhân dân Gia Định có phòng khám tư vấn Các yếu tố liên quan đến động lực cai thuốc lá<br /> cai nghiện thuốc lá. của người bệnh<br /> Các vấn đề liên quan đến việc cai thuốc lá của người bệnh Bảng 6. Các yếu tố liên quan đến động lực cai thuốc lá<br /> Bảng 5. Các vấn đề liên quan đến việc cai thuốc lá Có động Không có<br /> Tổng<br /> Đặc điểm lực động lực P<br /> Đặc điểm Tần suất Tỷ lệ %<br /> n % n % n %<br /> Bệnh lựa chọn cho động lực để cai thuốc lá<br /> Tổng 320 83,3 64 16,7 384 100<br /> Cơn đau tim (bệnh động mạch vành) 207 53,9<br /> Tình trạng hôn nhân<br /> Đột quỵ (tai biến mạch máu não) 34 8,9<br /> Độc thân 3 0,8 0 0 3 0,8<br /> Ung thư phổi 139 36,2<br /> Đã kết<br /> Các bệnh về phổi khác 3 0,8 hôn/sống với 310 80,7 57 14,8 367 95,5<br /> Các ung thư khác 1 0,3 vợ<br /> Chọn phương pháp hiệu quả nhất để cai thuốc lá Sống<br />