Đương độ xuân về
Vị ngọt gợn cuống họng nhắc tôi nhớ đến ly trà nóng vừa nhấp chỉ một ngụm.
Nhìn khắp. Tôi đã đi hết vùng này và nhiều chốn khác, không thấy vườn mai nào
rộng và thân thuộc như của ông. Vườn chia đôi bởi con ngõ dài, dãy cau hai bên.
Cạnh giếng nước có bụi trầu lớn đã chết vào giữa năm.
Tôi để ý khi nó chỉ còn dăm ngọn lá úa vàng. Hỏi, ông bảo tay đàn bà đến kỳ mà
hái thì trầu chết. Ông không nói tên người đàn bà hái trầu, trách mình nhác hái.
Một cây mai được trồng gần đó, ngạc nhiên, nó đã nở hoa, trước giao thừa đúng
một tháng, đúng ngày tôi và ông sẽ trảy lá vườn mai.
Trời lâm râm mưa. Chút se lạnh sót lại của đông tàn. Mùa xuân sắp sửa khởi hành.
Tôi đứng dậy bước về. Nghĩ, sau cú đứng dậy đó tôi sẽ không còn đặt chân vào nhà
ông nữa, để nhìn thấy khuôn mặt buồn một cách lạ lùng của nàng, song tôi vẫn nhớ
vườn mai vàng rực độ xuân về năm trước, tôi qua chúc thọ ông và cùng nhấp ly
rượu sâm đậm chát, đã rất nhiều cánh mai tơi tả rụng...
***
Đối với tôi, ông hiện hữu như nỗi buồn. Mỗi sớm, tỉnh dậy hé cửa nhìn qua tôi
thấy cái bóng ông lởn vởn trong sương. Tôi biết ông không thể ngủ thêm, dậy cũng
chả biết làm gì ngoại trừ nhen lửa thật chậm, bắc ấm nước, rồi ông ra giội nước
quét cứt gà sàn sạt ở hiên, cả trên ghế bàn để chờ trời sáng, chờ tôi ngủ dậy cùng
trà lá.
Tôi đã không còn qua uống trà với ông như thường lệ từ hơn tuần nay. Nhưng tôi
vẫn thấy nhớ cái chỗ ngồi nhìn ra vườn mai ngút mắt. Hôm kia tôi vẫn thức dậy
sớm, vẫn hé cửa nhìn, thấy dáng ông ngồi tội nghiệp trước cái bàn không, lâu lâu
lại ngó qua nhà tôi. Tự dưng tôi dậy khoác áo bước tới vườn mai. Ông đánh tiếng
trách lâu ngày quá. Tôi ậm ừ nhấp trà, nhìn vào chiếc giường của ông thường nằm
hàng chục năm, nay là mẹ con đứa út, còn ông trải chiếu nằm dưới nền.
Hôm kia, hôm qua và hôm nay tôi vẫn hé cửa, rồi đóng, lại nằm xuống... Tôi nghĩ
về ông như một nỗi buồn. Nỗi buồn mơ hồ, man mác, không muốn giữ lại cũng
chẳng muốn đánh tản khỏi khuôn mặt mình. Nhưng nếu phải chọn lựa thì tôi giữ...
Nghĩa là tôi sẽ ghìm lòng không qua ngồi uống trà mỗi sáng với ông nữa - cái thói
quen đã ăn sâu cả vào tiềm thức, kể từ ngày nàng dứt chồng bồng con về ở với ông.
Để rồi từ hôm đó ông cho gà ấp trứng, ông đi bắt một con lợn con về nuôi.
Mỗi lần nghe tiếng lợn kêu réo, chính lúc ông xắt chuối. Bên cạnh luôn có hòn đá
mài mịn, xắt, đoạn ông lại liếc dao cho sắc. Bầy gà xúm quanh ông mổ tới tấp, có
con nhảy cả lên vai ông. Làm tôi nhớ cảnh quê hồi nhỏ, cha mẹ tôi cũng đầu tắt
mặt tối...
Vâng. Tôi sẽ xoẹt qua cuộc đời ông một lát cắt đồng đại. Sẽ không ai biết được
tuổi tác, hoàn cảnh vợ con trước đây của ông, cũng không tương lai mà chỉ là bây
giờ, lúc ông nhường chiếc giường lại cho đứa con gái út và đứa cháu ngộ nghĩnh
tung tăng chạy nhảy, vui sướng và chưa hề biết đến khái niệm người cha.
Tôi cũng không muốn nói đến chồng nàng: thanh niên trẻ, con giám đốc một công
ty lớn với ngôi nhà lớn đang giai đoạn hoàn thiện [thì nàng bỏ đi]. Cũng gần. Từ
chỗ nàng tới nhà cha khoảng mười lăm phút tản bộ. Gả con trong làng như có vàng
treo trước ngõ. Dân gian cho vậy, thực tế trong mấy năm qua ông cũng nghĩ thế.
Nàng có thêm hai người chị lấy chồng xa...
Dĩ nhiên không ai vạch thân thể nàng để thấy nhiều vết bầm và sẹo. Chỉ đêm hôm
ấy nàng lên cơn sốt, cha nàng đánh liều vén áo thoa dầu. Lúc ấy thì nàng bật khóc,
con khổ lắm cha ơi, khổ cực mấy con cũng ở với cha thôi. Ông cũng khóc. Ông
khóc khi kể lại với tôi vào chiều hôm sau, bên một ly rượu nhỏ. Tôi nhìn thấy nàng
đang phơi đồ của con, một dãy dài đủ màu sắc khẽ tung trong gió nhẹ, phớt chút
nắng sau mùa lụt. Mặt nàng ửng, môi thắm đỏ tự nhiên trong hơi xuân nồng đượm.
Tôi chợn nghĩ nàng không hẳn con ông - người nông phu cao gầy, má hóp. Ở nàng
có nét quý phái nhà lành, dẫu theo cung cách làm việc hàng ngày mà tôi lén nhìn
thấy, đấy là người phụ nữ đảm đang, vun vén gia đình. Vậy tại sao nàng phải rời
khỏi tổ ấm mà con gái cả làng này nằm mơ chẳng thấy? Chồng nàng có vấn đề? Cứ
mỗi lần thoáng qua hình bóng của đứa thanh niên mặt búng ra sữa ấy...
Tôi thật không thể tưởng tượng nổi cảnh đang trầm lắng ngồi thưởng trà cùng ông
thì hắn chạy xe vào không chào hỏi, xộc vô tìm vợ. Nhưng đấy chưa phải nguyên
nhân chính để tôi không còn qua ngồi với ông mỗi sớm nữa. Lần cuối [tính cho đến
giờ] tôi qua, sáng ấy, lúc nàng còn nằm trên tấm phản, uể oải, tấm chăn hồng trễ
nải, cặp vú nõn trắng... nàng dướn mình, ngước mắt nhìn ra hiên và trở dậy. Có lẽ
đó là lý do tôi thấy mình vô duyên quấn quýt quá thân tình bên ông như cha con.
Cũng chưa hẳn.
Tôi vẫn muốn qua ngồi uống trà mỗi sớm với ông như thường lệ (nhiều hôm chẳng
nói câu nào). Tôi nhớ trước đây, có bận qua thấy ông còn ngủ, bèn nhen lửa bắc
nước, rồi thức ông dậy. Ông nhìn tôi thân thuộc quá đỗi. Để dứt bỏ một thói quen
sao khó quá vậy. Giờ mỗi sớm tôi dậy, đứng lên rồi mới hay mình phải nằm xuống.
Lại ngồi, ủ rũ, tôi hé cửa nhìn qua. Tiếng chổi sàn sạt, tiếng ông gọi đàn gà, gọi
thật to dẫu chúng đã về đông đủ, như muốn đánh thức tôi qua chung tuần trà nóng.
Mùa đông sắp vãn. Tôi quay nhìn vợ, khuôn mặt dịu hiền vẫn ngủ, lại hé cửa nhìn
ông vung gạo cho bầy gà. Thập thò. Mãi mới nhận ra một điều: tôi ngại vợ biết
mình đang muốn qua bên kia với ông - người cha của đứa con gái út bồng con về
ngoại trong dầm dề lệ đắng.
Nhắm nhắt, tôi lại hình dung về chồng nàng: thanh niên mới lớn, mặt nhỏ, hơi cao.
Tôi nhớ lần ủy ban xã đón đoàn văn nghệ về vui hội trên sân bãi kho hợp tác cũ,
đêm ấy tôi thấy nàng dắt con trong bộ đồ đúng mốt lễ hội. Từ ngày về nhà chồng,
từ ngày cha chồng trở thành giám đốc, nàng cũng sáng đẹp ra. Ông ta là một nhân
vật quan trọng trong giới doanh nghiệp thành phố, quen nhiều cốp, xuất ngoại
thường xuyên, có bận còn đưa nàng đi cùng một vài cán bộ trong công ty. Nhân
viên chính, lại là con dâu sếp, đương nhiên nàng được cha chồng nhờ người chăm
sóc. Chồng nàng làm cùng công ty song chẳng mấy hôm đến văn phòng. Nàng
bồng con ra đi... Dứt khoát vĩnh viễn.
Ông nhìn theo thằng chồng nàng. (Từ bữa đó đến nay tôi bỏ ông). Ông bảo hồi còn
đi học nhà hắn nghèo, học ít mà bắt chim bẫy rắn thì tài, rồi gà trọi rượu chè thắng
thua, gỡ mấy không ra. Có lần tui vác gậy đuổi hai đứa từ bụi tre giáo đầu kia kìa.
Trời định duyên phận nó thế... Mấy đêm liền không ngủ được... thằng cu dậy khóc
suốt... Ông bật khóc như đứa cháu trai. Giá tôi giúp được ông khỏi muộn phiền
quãng cuối đời này.
Tôi thử gạt vợ khỏi mình và trộm nghĩ về nàng, thật dễ mà khó. Có lẽ vợ tôi là
người đầu tiên và duy nhất cho tới bây giờ, khi chúng tôi vẫn không thể có một mặt
con, đã đánh thức lòng trắc ẩn trong tôi. Lòng thương người và loài vật thật sự
được vợ tôi gạn lớp váng sánh đặc phủ cõi hồn. Vợ tôi, dường như cũng là người
đã gọi trúng linh hồn của tôi náu tạm trong thân thể vỡ vàm nhục dục này.
Lần tôi hé cửa ngó qua nhà ông, chập tối, vợ tôi đã đến ngồi bên như tàng hình và
đặt cằm lên vai tôi, linh hồn tôi chực vọt lên bầu trời. Tôi gặp nụ cười thật diệu kỳ
của vợ. Nụ cười đã níu linh hồn tôi lại. Thấy chồng nàng chạy xe tay ga vào. Và
hắn túm tóc nàng lôi ra từ gian bếp. Nàng giậm chân, tay ôm đầu kêu anh thả tui ra.
Thả ra. Hắn vẫn lôi. Nàng cúi gằm như vừa mới gội đầu, mái tóc xù bung.
“Thả ra!” - tiếng nàng rung màng não tôi. Đó cũng là mệnh lệnh của dây thần kinh
trung ương, tôi vọt dậy. Vợ túm áo. Vẫn với giọng nói và thái độ rất ngây thơ: “Có
ông bên kìa...”. Đúng, có ông. Ông lao từ trong nhà trên ra góc sân cầm con dao.
Thằng mất dạy mi thả con tau ra! Hắn kịp giật tóc - nàng ngã dúi - và phốc lên xe.
Nàng ôm lấy ông. Ba đụng đến hắn thì ba ở tù đến chết! Tôi thấm thía câu nói của
nàng. Phải, ở tuổi tạng thể rộc rạc, án có ngắn hạn chăng nữa ông cũng khó tồn tại
trong bóng tối...
***
Sáng ngày 1 tháng chót của năm, ông qua nhà gọi tôi, bảo trà đã pha, cứ như cả
tuần nay sớm nào tôi cũng ngồi với ông. Tôi đi liền, cũng chẳng khác cái cách tôi
thường niên qua nhà ông khi nàng chưa đứt mối duyên hồng. Ông tráng ly, rót
nước đặt trước mặt tôi trang trọng.
Trà mới. Xanh, đậm, ngòn ngọt. Ông nhìn vườn mai. Thời gian quay vòng kể thì
chậm mà nhanh. Tui đã sắp thọ thêm một tuổi. Chợt biết công việc sáng nay ông
nhờ tôi. Năm ngoái tôi chủ động, đợi ngày ông trảy lá vườn mai, xin nghỉ việc cơ
quan, cùng làm. Năm nay tôi quên lửng. Đứng dậy bước ra vườn mai, tôi cúi lòn
qua những cành vươn xoãi. Những gốc mai màu xanh lam loang lổ đều trên chục
mùa vàng, năm đầu tiên tôi tới nhập cư nơi đây đã đứng ngẩn trước cổng. Chính
vườn mai dụ tôi làm quen ông, trở thành vong niên tri luận.
Ông là một người dân quá bình thường, nông cạn sự học, chỉ sự đời là thấu. Ngồi
với ông, tôi luôn có cảm giác được thoát khỏi cái lồng công sở ồn ào lợi danh, nhầy
nhụa trong mớ kiến thức hổ lốn cùn mòn sáo rỗng. Ngồi với ông, tôi không phải
nghe lý thuyết suông, văn chương nghệ thuật, không phải nghe rao giảng đạo đức.
Thứ đạo đức bao bọc lấy tôi như một tấm áo mới, hàng ngày vợ tôi phải giặt sạch
bằng xà phòng tẩy trắng cùng nước xả hương hoa...
Vợ gọi tôi về ăn sáng. Chay. Tôi mới hay sáng nay mồng một, ngày âm trùng
dương. Vợ chồng tôi ăn chay tháng hai ngày, và kiêng cữ triệt để tình dục trong
những ngày đó. Tôi nói sáng nay anh giúp ông trảy lá mai. Vợ tôi cười dịu nhẹ.
Đợi tôi ăn hết, đón tô đi rửa. Giặt đồ. Khi tình cảm đã gần như được bão hòa, vẻ
quyến rũ ở phụ nữ như vợ tôi trở thành nỗi khát khao của kẻ ngoài.
Tôi thường xuyên chở vợ về ngoại thăm thú, ở đó cũng làng quê khốn khó. Tôi trở
thành niềm tự hào của gia đình họ hàng bên vợ. Tôi yêu vợ bằng cả tình thương,
không đòi hỏi những khiếm khuyết có ở những người con gái trẻ đẹp khác.
Ông mặc bộ pijama sọc xanh lơ trên nền trắng xám, đeo kính, thấp thoáng giữa
vườn mai xanh mướt. Tôi nhìn ông trảy lá hồi lâu. Ông có đôi bàn tay to, ngón dài,
tay trái chỗ giữa ngón cái và ngón trỏ bị rút hõm sâu. Tôi thích nhìn bàn tay gân
guốc sồ sề như sinh vật lạ màu nâu đen vươn lên những nhánh mai vặt từng chiếc
lá xanh. Hai người cùng làm một việc trong im lặng, không biết ông đang nghĩ gì?
Đứa bé chợt khóc. Nó đá con mèo mạ nằm co và đã bị con mèo nhe răng gừ lại.
Mẹ đây... Nàng rảy tay, lau tạm vào quần chạy tới bên con dỗ dành. Ai bảo con
trêu mèo. Để nó nằm yên nghe không. Đứa bé mếu máo gật đầu. Tôi đang trên
thang, vặt lá ở cây mai cao nhất, ngoái nhìn. Gặp ánh mắt nàng... Nàng tiếp tục trở
lại công việc dở. Sáng nay nàng cho con ăn dưới bếp, trong lúc tôi uống trà.
Tôi về nhà nghe điện thoại. Nàng ra vườn sau cắt chè. Bây giờ đang rửa. Nàng rửa
ba nước, vo gọn vào ấm đất. Giội ít nước sôi, lắc, đổ ra đất như kiểu ông và tôi
thường tráng trà, sau đó cho nước ngập chè. Con giội nước rồi ba hi. Sáng nay,
sáng duy nhất tôi thấy nàng thay ông giội nước ngon. Lúc tôi trèo lên trảy lá được
nửa cây mai lớn, thấy vợ xách làn ra chợ, ngang qua gọi, cười tươi. Vợ tôi sao có
thể đo được chiều sâu cõi lòng tôi.
Đêm hôm trước, vợ tôi kể nàng có qua ngồi chơi, cùng nhặt rau, bảo thằng chồng
em hắn nghiện... ngày mô em cũng bị hắn réo điện thoại về. Mấy đứa cùng phòng