Ebook Những mẫu chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh (Tập I - Xuất bản lần thứ năm): Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:235

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thông qua các câu chuyện trong cuốn sách "Những mẫu chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh (Tập I)" sẽ góp phần đẩy lùi sự suy thoái về chính trị, đạo đức, lối sống và các tệ nạn xã hội; xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng; giáo dục và hướng con người tới cái chân, thiện, mỹ. Sách được chia thành 2 phần, mời các bạn cùng tham khảo phần 2 cuốn sách.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Những mẫu chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh (Tập I - Xuất bản lần thứ năm): Phần 2

38. B¸C Hå VíI VIÖC HäC TËP Vµ Sö DôNG TIÕNG N¦íC NGOµI C.M¸c, Ph.¡ngghen, V.I.Lªnin - nh÷ng l·nh tô thiªn tµi cña giai cÊp v« s¶n vµ nh©n d©n lao ®éng toµn thÕ giíi ®Òu lµ nh÷ng ngêi giái nhiÒu ngo¹i ng÷. §iÒu ®ã ®· gióp c¸c «ng rÊt nhiÒu trong ho¹t ®éng khoa häc, ho¹t ®éng lý luËn vµ vËn ®éng c¸ch m¹ng. Sinh thêi, M¸c biÕt thµnh th¹o mêi ngo¹i ng÷, "®· ®äc hÇu hÕt c¸c s¸ch quan träng cña thêi ®¹i m×nh", ®äc ®îc tµi liÖu b»ng tÊt c¶ c¸c thø tiÕng ch©u ¢u, cßn tiÕng §øc, tiÕng Ph¸p, tiÕng Anh ®Òu viÕt rÊt giái. 189
¡ngghen biÕt ®Õn 21 thø tiÕng, trong ®ã cã c¶ nh÷ng tiÕng cæ nh tiÕng Ph¸p cæ, tiÕng T©y Ban Nha cæ. M¸c vµ ¡ngghen khi trªn 50 tuæi, do yªu cÇu ph¶i nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò vÒ níc Nga mµ hai «ng ®· häc thªm tiÕng Nga. ChØ trong thêi gian ng¾n, hai «ng ®· ®äc ®îc nhiÒu tµi liÖu vµ t¸c phÈm v¨n häc tõ nguyªn gèc Nga. Cßn Lªnin th× biÕt thµnh th¹o, ®äc vµ dÞch ®îc tiÕng §øc, tiÕng Anh, tiÕng Ph¸p, ®äc ®îc tiÕng Ba Lan vµ tiÕng ý. C¸c «ng ®Òu lµ nh÷ng tÊm g¬ng lín vÒ trau dåi ngo¹i ng÷, c«ng cô giao tiÕp quan träng nhÊt cña nh©n lo¹i. B¸c Hå cña chóng ta còng lµ mét tÊm g¬ng häc tËp tiÕng níc ngoµi thµnh c«ng trong ®iÒu kiÖn v« cïng gian khæ vµ thiÕu thèn. Hoµn c¶nh cã kh¸c nhau nhng c¸c «ng ®Òu cã chung mét môc ®Ých ®Êu tranh 190
c¸ch m¹ng gi¶i phãng loµi ngêi khái ¸p bøc, bãc lét; v× mét x· héi v¨n minh, v× t×nh h÷u nghÞ l©u dµi gi÷a c¸c d©n téc. C¸c «ng ®Òu gièng nhau ë ý chÝ tù häc kh«ng bao giê ngõng. Díi ®©y lµ nh÷ng c©u chuyÖn vÒ tÊm g¬ng B¸c Hå häc tËp vµ sö dông tiÕng níc ngoµi. B¸c Hå víi tiÕng H¸n cæ vµ hiÖn ®¹i Th¸ng 8/1942, B¸c cã viÖc sang Trung Quèc th× bÞ bän Quèc d©n §¶ng b¾t. Sau khi bÞ chóng trãi, gi¶i ®i suèt mêi t¸m ngµy, tõ tr¹i giam nµy ®Õn tr¹i giam kh¸c, chóng ®a B¸c vÒ giam ë LiÔu Ch©u. §Êy kh«ng ph¶i lµ mét tr¹i giam chÝnh, mµ chØ lµ mét "cÊm bÕ thÊt", mét phßng giam nhá hÑp ngay bªn c¹nh ®éi c¶nh vÖ cña tíng Tr¬ng Ph¸t Khuª. ChØ mét m×nh B¸c bÞ nhèt ë ®ã. L©u l©u míi cã mét vµi sÜ quan Quèc d©n §¶ng bÞ 191
ph¹t vµo ®ã n¨m, b¶y ngµy. B¸c lîi dông nh÷ng dÞp ®ã ®Ó häc tiÕng "quan". Trong thêi gian 14 th¸ng bÞ giam cÇm ë Qu¶ng T©y, B¸c ®· viÕt "NhËt ký trong tï". Cuèn sæ nhËt ký ®ã to b»ng bµn tay, dµy 47 trang. Trªn trang ®Çu ghi bèn ch÷ H¸n "Ngôc trung nhËt ký", kÌm theo bèn c©u th¬ vµ h×nh vÏ ngêi tï hai cæ tay bÞ xÝch. NhËt ký gåm h¬n mét tr¨m bµi th¬ ch÷ H¸n bÊt hñ. Víi B¸c, ®ã chØ lµ mét viÖc lµm b»ng "tay tr¸i", lµ mét s¶n phÈm bÊt ®¾c dÜ v× "trong ngôc tèi biÕt lµm chi ®©y", nhng l¹i lµ mét t¸c phÈm næi tiÕng trªn thÕ giíi. N¨m 1960, NhËt ký trong tï chÝnh thøc ra m¾t b¹n ®äc trong vµ ngoµi níc. MÊy chôc n¨m qua, tËp th¬ ®îc in l¹i nhiÒu lÇn ë trong níc, trªn thÕ giíi, nã ®îc dÞch ra nhiÒu thø tiÕng nh tiÕng Anh, Ph¸p, Nga, §øc... ë Mü, ngµy 11/8/1971, mét nhµ xuÊt b¶n chuyªn Ên hµnh lo¹i s¸ch phæ cËp ®· ®Æt in 50 v¹n 192
cuèn NhËt ký trong tï. Mét tËp th¬ ®îc xuÊt b¶n víi sè lîng lín nh vËy lµ ®iÒu cha tõng thÊy ë Mü. NhiÒu chiÕn sÜ ®Êu tranh chèng chiÕn tranh x©m lîc cña Mü ë ViÖt Nam, bÞ giam trong c¸c nhµ tï cña Mü, còng ®· thuéc lßng mét sè bµi th¬ cña B¸c. Ch¼ng ph¶i b©y giê ngêi ta míi thuéc mµ tríc khi chóng ta xuÊt b¶n réng r·i tËp th¬ ®ã, mét sè ®ång chÝ Trung Quèc ®· nhí nhiÒu bµi trong tËp th¬ ®ã. Qu¸ch M¹c Nhîc, nhµ häc gi¶ næi tiÕng cña Trung Quèc nhËn xÐt: "... cã mét sè bµi th¬ rÊt hay, nÕu xÕp chung vµo tËp th¬ §êng, Tèng, e r»ng còng kh«ng dÔ g× nhËn ra". Theo Lç TÊn, th¬ theo kiÓu cæ, ®Õn nay phÇn nhiÒu mÊt hÕt søc sèng, "tÊt c¶ nh÷ng bµi th¬ hay ®Õn ®êi §êng ®· lµm hÕt råi", th× ®ñ thÊy tr×nh ®é H¸n häc còng nh thi tµi cña B¸c uyªn th©m xuÊt s¾c ®Õn møc nµo råi. 193
Ngoµi "NhËt ký trong tï" ra, B¸c cßn lµm nhiÒu th¬ b»ng ch÷ H¸n. B¸c xen vµo nhiÒu b¹ch tho¹i, cã khi söa l¹i c©u th¬ xa cho hîp víi hiÖn thùc ngµy nay. §iÒu ®ã chøng tá B¸c nhí nhiÒu vµ nhí l©u v¨n ch¬ng cæ ®iÓn cña ViÖt Nam, Trung Quèc vµ vËn dông ®éc ®¸o, s¸ng t¹o, linh ho¹t trong t¸c phÈm cña m×nh. Vµ còng nh trong nhËt ký, ngßi bót cña B¸c ch¼ng bao giê ngõng nghØ, dï lµ viÕt ch÷ H¸n ®ßi hái trÝ nhí cao. Cã thÓ nãi lµ B¸c ®· "xuÊt khÈu thµnh th¬". MÈu chuyÖn nhá sau ®©y ®· chøng tá ®iÒu ®ã. Sau khi kÕt thóc cuéc ®i th¨m mêi níc Céng hoµ X«viÕt, 19 thµnh phè vµ thñ ®« trong mét th¸ng trêi, s¸ng ngµy 01/8/1959, B¸c sang th¨m Trung Quèc. Trªn m¸y bay, B¸c thanh th¶n ®äc s¸ch vµ ng¾m c¶nh. Khi bay qua biÓn c¸t, ®Õn nói Thiªn San, thÊy phong c¶nh nªn th¬, B¸c ®· lµm ngay mét bµi tø tuyÖt nh sau: 194
Väng Thiªn San Dao väng Thiªn San phong c¶nh h¶o Tö hµ b¹ch tuyÕt b·o thanh san Triªu d¬ng s¬ xuÊt xÝch nh ho¶ V¹n ®¹o hång quang chiÕu thÕ gian. Tr«ng nói Thiªn San Xa xa tr«ng nói Thiªn San, phong c¶nh ®Ñp R¸ng tÝa, tuyÕt tr¾ng «m lÊy ngän nói xanh MÆt trêi buæi s¸ng lã ra ®á rùc nh löa Mu«n tÝa ¸nh hång soi kh¾p thÕ gian. Bµi th¬ ®· ®îc B¸c t¹m dÞch nh sau: Xa tr«ng c¶nh ®Ñp nói Thiªn San R¸ng ®á v©y quanh, tuyÕt tr¾ng ngµn S¸ng dËy mÆt trêi nh löa tÝa Mu«n hµo quang ®á chiÕu nh©n gian. B¸c ®· dÞch, biªn dÞch hoÆc biªn so¹n ®îc biÕt bao nhiªu t liÖu quý b¸u nh»m 195
phôc vô kÞp thêi cho c¸ch m¹ng. Sau h¬n ba m¬i n¨m trêi xa ®Êt níc, B¸c l¹i trë vÒ. Trong chiÕc vali m©y cña B¸c (hiÖn cßn ë ViÖn B¶o tµng LÞch sö Quèc gia) chØ vÎn vÑn cã mÊy thø, trong ®ã cã quyÓn LÞch sö §¶ng Céng s¶n (b) Liªn X« b»ng tiÕng H¸n, B¸c lîc dÞch quyÓn nµy lµm tµi liÖu huÊn luyÖn c¸n bé. Trªn chiÕc bµn ®¸ gÇn suèi Lªnin, díi vßm si xanh, ngµy ngµy B¸c ngåi cÆm côi dÞch quyÓn nµy, vµ tõ ®Êy "Tøc c¶nh P¸c Bã ra ®êi": S¸ng ra bê suèi, tèi vµo hang Ch¸o bÑ, rau m¨ng vÉn s½n sµng Bµn ®¸ ch«ng chªnh dÞch sö §¶ng, Cuéc ®êi c¸ch m¹ng thËt lµ sang. Khi dÞch xong, B¸c ®· tæ chøc "¨n mõng": B÷a ¨n h«m Êy cã thÞt vµ rau t¬i. B¸c cßn lîc dÞch nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n trong t tëng chiÕn lîc, chiÕn thuËt qu©n sù cña T«n Tö, nhµ qu©n sù næi tiÕng 2000 n¨m tríc ®©y cña Trung Quèc, 196
nh»m båi dìng kiÕn thøc qu©n sù cho mäi ngêi. Vµ thÕ lµ, quyÓn "PhÐp dïng binh cña T«n Tö" (Binh th T«n Tö) ra ®êi. QuyÓn nµy do ViÖt Minh xuÊt b¶n vµo th¸ng 02/1945, nhng nã ®· ®îc dÞch tõ tríc ®ã kh¸ l©u. B¸c cßn biªn so¹n quyÓn "C¸ch huÊn luyÖn c¸n bé qu©n sù cña Khæng Minh". QuyÓn nµy cã ®Ò ë ngoµi b×a: "Hå ChÝ Minh biªn dÞch vµ b×nh luËn", nãi vÒ tiªu chuÈn ®øc tµi, t c¸ch ®¹o ®øc vµ phÐp dïng binh c¬ b¶n cña mét ngêi tíng. Khæng Minh lµ nhµ qu©n sù næi tiÕng thêi Tam Quèc. VÒ nghe vµ nãi, B¸c còng thµnh th¹o, cho nªn l¾m khi øng ®èi tµi t×nh víi kÎ ®Þch, khiÕn chóng bèi rèi. TiÕng H¸n (dï lµ xa hay nay) ë trong tay B¸c ®· trë thµnh mét c«ng cô lîi h¹i, víi kÎ thï lµ mét vò khÝ s¾c bÐn "quÊt vµo mÆt chóng nh÷ng lµn roi ch¸y báng", nh cã ngêi 197
níc ngoµi ®· nhËn xÐt, nhng víi b¹n bÌ, anh em th× ®ã l¹i lµ ph¬ng tiÖn mµu nhiÖm, lµ chiÕc cÇu h÷u nghÞ ®Ó hiÓu nhau h¬n, c¶m th«ng víi nhau h¬n, phôc vô nhiÒu h¬n cho sù nghiÖp chung cña c¸ch m¹ng. B¸c Hå víi tiÕng Ph¸p N¨m 1923, nhµ th¬ X«viÕt ¤xÝp Man®enxtan gÆp B¸c. B¸c nãi víi nhµ th¬: "Vµo tr¹c mêi ba tuæi, lÇn ®Çu tiªn t«i ®îc nghe nh÷ng tõ Ph¸p: tù do, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i... ThÕ lµ t«i muèn lµm quen víi v¨n minh Ph¸p, t×m xem nh÷ng g× Èn n¸u ®»ng sau nh÷ng tõ Êy", "nhng trong nh÷ng trêng hîp cho ngêi b¶n xø, bän Ph¸p d¹y ngêi nh d¹y con vÑt. Chóng kh«ng cho ngêi níc ngoµi chóng t«i xem s¸ch b¸o. Kh«ng ph¶i chóng chØ kh«ng cho ®äc c¸c nhµ v¨n míi mµ c¶ Rótx« vµ M«ngtÐtxki¬ n÷a còng bÞ cÊm". 198
"VËy th× ph¶i lµm thÕ nµo b©y giê?" B¸c kÕt luËn: "T«i quyÕt ®Þnh t×m c¸ch ®i ra níc ngoµi". Dï míi tiÕp xóc víi "T©y häc", víi nÒn v¨n ho¸ t s¶n vµ hÖ t tëng t s¶n, nhng qua ®o¹n dÉn trªn ®©y ta thÊy B¸c ®· cã c¸i nh×n s¾c bÐn kh¸c víi nh÷ng ngêi b×nh thêng. Håi nhá, cô S¾c lu«n d¹y c¸c con ph¶i "biÕt m×nh biÕt ngêi". V× thÊm nhuÇn ®iÒu "biÕt m×nh biÕt ngêi, tr¨m trËn ®¸nh tr¨m trËn th¾ng" nªn B¸c muèn ®Õn tËn sµo huyÖt cña chóng (®Õn c¸c "chÝnh quèc" Ph¸p, Anh...) ®Ó t×m hiÓu. "T«i muèn ®i ra ngoµi, xem níc Ph¸p vµ c¸c níc kh¸c. Sau khi xem xÐt hä lµm thÕ nµo, t«i sÏ trë vÒ gióp ®ång bµo chóng ta". ViÖc du häc bÞ nghiªm cÊm. ThÕ nhng B¸c vÉn kiªn quyÕt ra ®i víi hai bµn tay tr¾ng vµ mét vèn tiÕng Ph¸p Ýt ái häc ®îc trong nhµ trêng. 199
Mïa hÌ n¨m 1911, B¸c ®Æt ch©n lªn ®Êt Ph¸p. TiÕng Ph¸p lµ mét "trë ng¹i" trong bíc ®Çu ®i t×m ®êng cøu níc, cøu d©n cña B¸c. B¸c hiÓu ngay r»ng, m×nh ph¶i giao thiÖp b»ng tiÕng Ph¸p ®Ó lµm ¨n sinh sèng, ®Ó häc tËp vµ ho¹t ®éng c¸ch m¹ng. Nhê ®éng c¬ häc tËp ®óng ®¾n vµ m¹nh mÏ ®ã nªn B¸c ®· nhanh chãng t×m ra ®îc nhiÒu c¸ch häc th«ng minh, s¸ng t¹o. Ngay trªn chuyÕn tµu sang Ph¸p, B¸c ®· tranh thñ lóc rçi ®Ó häc ®äc vµ viÕt tiÕng Ph¸p víi hai ngêi lÝnh trÎ ®îc gi¶i ngò trë vÒ Ph¸p. Hä cho B¸c mîn nh÷ng quyÓn s¸ch nho nhá b»ng tiÕng Ph¸p. Khi ®Õn thµnh phè L¬ Hav¬r¬, B¸c häc tiÕng víi c« Sen. Tãm l¹i, nh÷ng ngêi xung quanh d¹y B¸c häc. Muèn biÕt mét vËt nµo ®ã tiÕng Ph¸p gäi lµ g×, B¸c chØ vËt Êy råi hái, xong viÕt vµo m¶nh giÊy, d¸n vµo chç hay ®Ó ý ®Õn nhÊt, ®Ó võa lµm viÖc võa 200
häc ®îc. Cã khi viÕt ch÷ vµo c¸nh tay. Tèi ®i lµm vÒ, B¸c röa tay råi l¹i viÕt c¸c ch÷ kh¸c. Häc ®îc ch÷ nµo, B¸c ghÐp c©u dïng ngay. Gi¨ng L«ngghª, ch¸u ngo¹i C¸c M¸c, lµ chñ nhiÖm b¸o D©n chóng, c¬ quan cña §¶ng X· héi Ph¸p (håi Êy §¶ng Céng s¶n Ph¸p cha thµnh lËp) ®· khuyÕn khÝch B¸c viÕt vÒ ViÖt Nam. Nhng bÊy giê, B¸c cha giái tiÕng Ph¸p. Muèn viÕt g×, B¸c ph¶i nhê luËt s Phan V¨n Trêng. ¤ng lµ mét nhµ trÝ thøc yªu níc, ®Ëu tiÕn sÜ luËt khoa ë Pari, nhng «ng kh«ng muèn ký tªn ë díi vµ kh«ng viÕt hÕt ®iÒu mµ B¸c muèn nãi, B¸c rÊt khã chÞu v× m×nh kÐm tiÕng Ph¸p. B¸c nghÜ: "muèn tuyªn truyÒn cho níc ta, nhng kh«ng viÕt ®îc ch÷ Ph¸p. Lµm thÕ nµo b©y giê? NhÊt ®Þnh ph¶i häc viÕt cho kú ®îc". B¸c lµm quen víi chñ bót tê b¸o §êi sèng thî thuyÒn, B¸c ngá ý muèn viÕt bµi, nhng ng¹i v× 201
tiÕng Ph¸p cßn kÐm. Chñ bót b¶o: "§iÒu ®ã kh«ng ng¹i, cã thÕ nµo anh viÕt thÕ Êy. T«i sÏ ch÷a bµi cho anh tríc khi ®a in. Anh kh«ng cÇn viÕt dµi; n¨m s¸u dßng còng ®îc". ViÕt xong bµi, B¸c chÐp thµnh hai b¶n, mét b¶n gi÷ l¹i. LÇn sung síng nhÊt trong ®êi viÕt v¨n, lµm b¸o cña B¸c lµ bµi ®Çu tiªn ®îc ®¨ng trªn tê b¸o §êi sèng thî thuyÒn. N¨m Êy lµ n¨m 1917. B¸c ®· so l¹i xem ®óng sai chç nµo, toµ b¸o söa cho nh thÕ nµo. Sau nµy, khi thÊy ®· bít sai, «ng chñ bót l¹i b¶o: "B©y giê anh viÕt dµi mét tÝ, viÕt ®é b¶y t¸m dßng". Råi cø thÕ, B¸c viÕt ®îc c¶ mét cét b¸o, cã khi dµi h¬n. Lóc Êy, ngêi chñ bót (lµ b¹n th©n cña B¸c) l¹i b¶o viÕt ng¾n l¹i. Rót ng¾n còng khã nh kÐo dµi. Nhê kiªn tr× rÌn luyÖn nªn B¸c ®· thµnh c«ng. LÇn sung síng thø hai lµ khi mÈu chuyÖn vÒ Pari cña B¸c ®îc ®¨ng. Thêng th× trong ngµy lµm viÖc, B¸c ®äc 202
vµi trang tiÓu thuyÕt ®Ó trau dåi tiÕng Ph¸p vµ gi¶i trÝ mét chót. ThÊy T«nxt«i viÕt gi¶n dÞ, râ rµng, B¸c rÊt thÝch vµ còng viÕt mét bµi phãng sù vÒ khu phè c«ng nh©n nghÌo khæ n¬i B¸c ë. S¸ng nµo còng viÕt tõ n¨m giê ®Õn s¸u giê rìi. B¶y giê ph¶i ®i lµm. Khi viÕt trêi rÐt buèt, ngãn tay tª cãng. Sau mét tuÇn cÆm côi, B¸c hoµn thµnh t¸c phÈm ®Çu tiªn cña m×nh. B¸c nãi víi c¸c ®ång chÝ trong Ban v¨n häc toµ so¹n b¸o Nh©n ®¹o r»ng: "T«i rÊt sung síng nÕu bµi viÕt cña t«i ®îc ®¨ng, tuú c¸c ®ång chÝ ®¨ng hay kh«ng ®¨ng, nhng dï thÕ nµo th× còng xin c¸c ®ång chÝ söa lçi tiÕng Ph¸p cho t«i...". ... N¨m 1922, tê Ngêi cïng khæ (Le Paria) ra ®êi. B¸c lµm chñ bót, chñ nhiÖm, gi÷ quü, ph¸t hµnh vµ b¸n b¸o, viÖc nµo còng ®ßi hái dïng nhiÒu tiÕng Ph¸p. B¸c kÓ l¹i: 203
"C¸c ®ång chÝ ngêi thuéc ®Þa ¸ Phi viÕt bµi quyªn tiÒn, cßn bao nhiªu c«ng viÖc m×nh ®Òu bao hÕt". Trô së ®Çu tiªn cña B¸c ë sè nhµ 16 phè Gi¸ccanl«, sau chuyÓn sang sè nhµ 3 phè M¸csª®ª Patri¸cs¬ ë quËn 6, lµ mét nhµ cæ xa ë Pari. N¬i ®©y, B¸c lµm viÖc ®Ó ra b¸o vµ còng chÝnh n¬i ®©y lµ trô së cña "Héi Liªn hiÖp c¸c d©n téc thuéc ®Þa". B¸c lµ mét trong nh÷ng ngêi cã s¸ng kiÕn ra tê b¸o cña héi nµy. B¸o ra c¶ th¶y ®îc 38 sè. Khæ lín, tªn b¸o b»ng ch÷ Ph¸p ®Æt ë gi÷a, ch÷ ¶ RËp bªn tr¸i vµ ch÷ H¸n bªn ph¶i, do B¸c viÕt. B¸o nµy kh«ng cã ban biªn tËp lµm viÖc thêng xuyªn, v× ai nÊy ph¶i lµm viÖc, sinh sèng hoÆc bËn c¸c c«ng viÖc kh¸c. V× vËy, B¸c nhiÒu lÇn ®îc tËp thÓ giao c«ng viÖc söa ch÷a bµi vë vµ b¸n b¸o. LuËt s M¸c Clanhvin Bl«ngcua, ngêi ®¶o Guya®¬lóp, trong Ban biªn tËp nhËn xÐt r»ng: "Anh NguyÔn ¸i Quèc ®· 204
®ãng gãp rÊt nhiÒu cho tê b¸o, anh viÕt kháe, cã sè viÕt tíi hai, ba bµi", "lêi v¨n anh s¾c bÐn, t tëng anh râ rµng vµ m¹nh mÏ", "xem vµ ®äc nh÷ng bµi vµ tranh ®ã ngêi ta thÊy râ t¸c gi¶ cã mét tinh thÇn tiÕn c«ng rÊt chñ ®éng vµ rÊt th«ng minh". Ngêi ta thêng nh¾c ®Õn nh÷ng bµi cña B¸c trªn tê Ngêi cïng khæ víi mét lßng xóc ®éng, mÕn phôc: Nµo lµ bµi "§éng vËt häc" víi giäng v¨n rÊt Ph¸p, ®¶ kÝch s©u s¾c bän thùc d©n; "VÜnh biÖt vÞ vua chóa" mØa Kh¶i §Þnh lóc h¾n sang dù ®Êu x¶o ë Ph¸p, nµo lµ "Con rïa" nãi lªn sù tham nhòng tµn b¹o cña mét tªn quan cai trÞ Ph¸p ë ViÖt Nam; "Nh÷ng trß lè hay lµ Varen vµ Phan Béi Ch©u" mang tÝnh chÊt mét bµi bót ký "viÔn tëng"; nµo lµ "Hands off China"... Cã kú nh sè ra ngµy 01/8/1922 cã ®Õn ba bµi viÕt vµ mét bøc vÏ cña B¸c. 205
Ngoµi tê Ngêi cïng khæ ra, B¸c cßn viÕt cho nhiÒu tê b¸o b»ng tiÕng Ph¸p n÷a. VÝ dô, trªn b¸o Nh©n ®¹o, chóng ta thÊy "VÊn ®Ò b¶n xø"; "Lêi than v·n cña bµ Trng Tr¾c"; "Con ngêi biÕt mïi hun khãi"; "Vi hµnh". Riªng bµi "Vi hµnh" (Incognito) ®¨ng ngµy 19/02/1923, t¸c gi¶ nãi ®©y lµ trÝch nh÷ng bøc th gëi c« em hä do t¸c gi¶ tù dÞch b»ng tiÕng Nam (tiÕng ViÖt), nhng chóng ta cã c¬ së ®Ó ®o¸n lµ truyÖn nµy ngay tõ ®Çu ®· ®îc viÕt b»ng tiÕng Ph¸p. VÒ s¸ch cña B¸c, chóng ta chó ý ®Õn quyÓn: B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p. §©y lµ t¸c phÈm kÕt hîp chñ nghÜa yªu níc víi chñ nghÜa x· héi, nã nªu ra nh÷ng viÖc thËt, ngêi thËt, dïng thuËt "GËy «ng ®Ëp lng «ng" (trÝch lêi ngêi Ph¸p viÕt ®Ó lµm tang chøng). S¸ch ®îc viÕt b»ng h×nh thøc tiÓu phÈm, lµm thiªn phãng sù ®iÒu tra më ®Çu cho mét nÒn v¨n häc míi ë 206
ViÖt Nam. Lµ v¨n kiÖn lÞch sö, nã còng lµ t¸c phÈm v¨n häc lín b»ng tiÕng níc ngoµi trong v¨n häc sö ViÖt Nam. B¸c dïng tiÕng Ph¸p rÊt linh ho¹t. Trong qu·ng ®êi mêi n¨m ë Ph¸p, B¸c ®· diÔn thuyÕt, nãi chuyÖn, ph¸t biÓu ë nhiÒu n¬i. Nhng ®¸ng chó ý nhÊt lµ lêi ph¸t biÓu cña B¸c ë §¹i héi Tua (n¨m 1920) vµ b¶n "Tham luËn vÒ d©n téc thuéc ®Þa" ë §¹i héi Quèc tÕ Céng s¶n lÇn thø 5 (n¨m 1924). Hai lÇn ph¸t biÓu b»ng tiÕng Ph¸p ®ã chøng tá nh·n quan s¸ng suèt vµ s©u s¾c vÒ chÝnh trÞ cïng tµi n¨ng tiÕng níc ngoµi cña B¸c, dêng nh B¸c muèn nãi g×, diÔn t¶ nh thÕ nµo th× tiÕng Ph¸p lóc ®ã ®ñ ®Ó phôc vô cho nhu cÇu ®ã (ë Liªn X« cßn gi÷ ®îc b¶n ghi lêi ph¸t biÓu b»ng tiÕng Ph¸p cña B¸c ë §¹i héi Quèc tÕ Céng s¶n lÇn thø 5 vµ ViÖn B¶o tµng C¸ch m¹ng ViÖt Nam ®· chôp l¹i ®îc b¶n Êy). Sau nµy, khi ®· trë 207
thµnh Chñ tÞch níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, B¸c vÉn cßn dïng tiÕng Ph¸p ë nhiÒu n¬i, nhiÒu lóc, rÊt cã hiÖu qu¶. Th¸ng 5 n¨m 1946, B¸c chñ ®éng ®Õn nãi chuyÖn víi mét sè lÝnh Ph¸p ®ãng trong thµnh Hµ Néi. Lóc Êy, quan hÖ gi÷a ta vµ thùc d©n Ph¸p kh¸ c¨ng th¼ng. NhiÒu ®ång chÝ ®· ®i theo vµ b¶o vÖ B¸c. Tíng Xal¨ng gië ®ñ ngãn nµy ngãn nä ra víi ý ®å "t¸c ®éng tinh thÇn". ThËt ®óng lµ B¸c ®ang ®i vµo n¬i hang hïm miÖng r¾n. ThÕ nhng, B¸c vÉn th¶n nhiªn, ung dung, dïng thø tiÕng Ph¸p ®iªu luyÖn "rÊt Ph¸p" cña m×nh ®Ó nãi vÒ t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc, vÒ sù gi¶i phãng níc Ph¸p khái bän ph¸txÝt §øc, vÒ nguyÖn väng vµ ý chÝ cña d©n téc ViÖt Nam lµ giµnh cho ®îc ®éc lËp, tù do... LÝnh Ph¸p vç tay hoan nghªnh nhiÖt liÖt. Xal¨ng bÞ mét có bÊt ngê, h¾n sî nguy c¬ ph¶n chiÕn, nªn hèt ho¶ng véi mêi B¸c nghØ víi lý do lµ "Sî Chñ tÞch mÖt" (!?). 208