1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đoi nghèo là một vấn đề mang tính toàn cầu, nó thể hiện nhiều
mặt của xã hội như tính công bằng trong phân phối và chuyển tải các
thành quả về phát triển kinh tế cho đến việc cải thiện cuộc sống của
mọi người dân. Chính vì vậy cộng đồng quốc tế cũng như mỗi quốc
gia đều đặt mục tiêu phải xóa bỏ đói nghèo. Đối với Việt Nam, từ
nhiều năm qua Đảng và Nhà nước ta luôn coi công tác xóa đói giảm
nghèo là một chủ trương lớn, nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu,
là nhiệm vụ kinh tế xã hội quan trọng và cấp thiết nhằm thực hiện
mục tiêu tăng trưởng bền vững gắn với đảm bảo công bằng xã hội. ViH
vâIy, xóa đói giảm nghèo là vấn đề đang được thành phố Đà Nẵng đặc
biệt quan tâm, thaHnh phô đaL co rât nghiêHu chinh sach vaH giaMi phap xóa
đói giaMm ngheHo, nhưng sô hôI ngheHo vâLn coHn tôHn taIi vaH thâIm chi co xu
hương tai ngheHo. VâIy nguyên nhân nào dẫn đến nghèo đói và làm
cách nào để xóa đói giảm nghèo là những câu hỏi cần sớm có đáp án
để giúp người dân thoát nghèo môIt cach bêHn vưLng và góp phần đưa
thành phố ĐaH NăLng ngày một phát triển hơn nữa. ĐêM traM lơHi câu hoMi
đo, tôi đaL choIn vaH nghiên cưu đêH taHi: “Giải pháp xóa đói giảm nghèo
trên địa bàn thành phố Đà Nẵng”.
2. Tổng quan các nghiên cứu liên quan đến đề tài
Xóa đói giảm nghèo là vấn đề đang được thành phố Đà Nẵng
nói riêng và cả nước nói chung đặc biệt quan tâm trong quá trình phát
triển kinh tế. Chính vì thế đã có rất nhiều công trình, bài báo nghiên
cứu về vấn đề này. Tiêu biểu có một số công trình sau:
- Tăng trưởng kinh tế và xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam: Cỗ
máy bị chặn lại của Dương Ngọc Thanh, Nguyễn Thị Kim Nguyệt,
2
Võ Văn Ha, Hứa Hồng Hiếu, Từ Văn Bình (2004), CIRAD và Đại
học Cần Thơ.
- Vấn đề người nghèo trong khu vực phi kinh tế ở thành phố
Hồ Chí Minh, Nguyễn Thế Nghĩa, Mạc Dương và Nguyễn Quang
Vinh, Vấn đề giảm nghèo trong quá trình đô thị hóa ở thành phố Hồ
Chí Minh, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, Hà Nội.
- Trần Thị Hằng, Vấn đề giảm nghèo trong nền kinh tế thị
trường ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sỹ kinh tế, Học Viện
chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2000.
- TS. Lê Xuân Bá (cùng nhóm tác giả), Nghèo đói và xóa đói
giảm nghèo ở Việt Nam, Nxb Nông nghiệp, 2001.
- TS.Lê Quốc Hội và cộng sự, Tác động của tăng trưởng
kinh tế đến xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, đề
tài nghiên cứu khoa học cấp bộ.
Ngoài ra còn nhiều bài báo đăng trên các tạp chí viết về vấn
đề nghèo đói ở Việt Nam như:
- Trịnh Quang Chinh, Một số kinh nghiệm từ chương trình
xóa đói giảm nghèo ở Lào Cai, Tạp chí Lao động và Xã hội số 272,
10/2005.
- TS. Đàm Hữu Đắc, Cuộc chiến chống đói nghèo ở Việt
Nam, thực trạng và giải pháp, Tạp chí Lao động xã hội số 272,
10/2005.
3. Mục đích nghiên cứu
Thứ nhất, luận văn hệ thống hóa những lý luận căn bản và thực
tiễn về đói nghèo, xóa đói giảm nghèo.
Thứ hai, luận văn phân tích và đánh giá được thực trạng xóa
đói giảm nghèo trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong đó đi sâu phân
3
tích, chỉ rõ các nguyên nhân dẫn đến đói nghèo và tình hình thực hiện
các chính sách xóa đói giảm nghèo trên địa bàn nghiên cứu.
Thứ ba, luận văn đề xuất, kiến nghijh một số giải pháp chủ yếu
cho công tác xóa đói giảm nghèo trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Hộ nghèo tại thành phố Đà Nẵng và các chính sách xóa đói
giảm nghèo của thành phố.
5. Phương pháp nghiên cứu
Tổng hợp, phân tích, so sánh, đánh giá, ... từ các số liệu, tài
liệu thu thập được.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Từ đặc thù về kinh tế, chính trị, xã hội ở thành phố, tổng hợp,
phân tích, đánh giá trực trạng nghèo đói trên địa bàn thành phố Đà
Nẵng và đưa ra các kiến nghị, khuyến nghị chủ yếu nhằm góp phần
giải quyết đói nghèo của thành phố trong giai đoạn hiện nay.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, danh mục các tài liệu tham khảo, danh
mục các chữ viết tắt, danh mục bảng biểu và sơ đồ, mục lục và kết
luận, Luận văn được trình bày thành 3 chương.
Chương I – Những vấn đề lý luận cơ bản về xóa đói giảm nghèo
Chương II – Thực trạng xóa đói giảm nghèo trên địa bàn
thành phố Đà Nẵng.
Chương III – Một số giải pháp hoàn thiện công tác xóa đói
giảm nghèo trên địa bàn thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2012 - 2020.
Kết luận
Kiến nghị
Danh mục tài liệu tham khảo
Phụ lục
4
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ XÓA ĐÓI
GIẢM NGHÈO
1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM
1.1.1. Khái niệm về nghèo đói
1.1.1.1. Khái niệm nghèo
Theo báo cáo phát triển Việt Nam 2004 của các tổ chức quốc
tế tài trợ chính trong thực hiện đánh giá nghèo có sự tham gia của
người dân năm 2003: “nghèo là tình trạng thiếu thốn ở nhiều phương
diện. Thu nhập hạn chế hoặc thiếu cơ hội tạo thu nhập, thiếu tài sản
để bảo đảm tiêu dùng trong những lúc khó khăn và dễ bị tổn thương
trước những đột biến bất lợi, ít có khả năng truyền đạt nhu cầu và
những khó khăn tới người có khả năng giải quyết, ít được tham gia
vào quá trình ra quyết định, cảm giác bị sỉ nhục, không được người
khác tôn trọng…”
Việt Nam thừa nhận định nghĩa chung về đói nghèo do Hội
nghị chống đói nghèo khu vực châu Á - Thái Bình Dương do ESCAP
tổ chức tại Băng Cốc, Thái Lan 9/1993: “nghèo là tình trạng một bộ
phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn các nhu cầu cơ bản của
con người, mà những nhu cầu này đã được xã hội thừa nhận tùy theo
trình độ phát triển kinh tế xã hội và phong tục tập quán của địa
phương”.
Trong báo cáo về phát triển con người năm 1997, theo đó
“nghèo khổ của con người là khái niệm biểu thị sự nghèo khổ đa
chiều của con người - là sự thiệt thòi theo 3 khía cạnh cơ bản nhất
của cuộc sống con người”.
5
Dù có sự khác biệt trong cách nhìn nhận về vấn đề nghèo đói,
nhưng tựu chung lại các khái niệm này đều phản ánh 3 khía cạnh chủ
yếu của người nghèo, đó là:
+ Thứ nhất: có mức sống thấp hơn mức sống trung bình của
cộng đồng dân cư.
+ Thứ hai: không được thụ hưởng những nhu cầu cơ bản ở
mức tối thiểu dành cho con người.
+ Thứ ba: thiếu cơ hội lựa chọn tham gia vào quá trình phát
triển của cộng đồng.
1.1.1.2 Khái niệm đói
Đói là một khái niệm biểu đạt tình trạng con người ăn không đủ
no, không đủ năng lượng tối thiểu cần thiết để duy trì sự sống hàng
ngày, do đó không đủ sức để lao động và tái sản xuất sức lao động.
1.1.2. Xóa đói giảm nghèo
1.1.2.1 Khái niệm về xóa đói
Xóa đói là làm cho bộ phận dân cư nghèo sống dưới mức tối
thiểu và thu nhập không đủ đảm bảo nhu cầu về vật chất để duy trì
mức sống, từng bước nâng cao mức sống đến mức tối thiểu và có thu
nhập đủ để đảm bảo nhu cầu về vật chất để duy trì cuộc sống.
1.1.2.2 Khái niệm về giảm nghèo
Giảm nghèo là làm cho bộ phận dân cư nghèo nâng cao mức
sống, từng bước thoát khỏi tình trạng nghèo. Điều này được thể hiện
ở tỷ lệ phần trăm và số lượng người nghèo giảm xuống. Nói một cách
khác, giảm nghèo là quá trình chuyển bộ phận dân cư nghèo lên một
mức sống cao hơn.
1.1.2.3 Sự cần thiết phải xóa đói giảm nghèo
Xóa đói giảm nghèo là sự cần thiết và là sự kết hợp thống nhất
giữa các chính sách kinh tế và xã hội, giữ vững về chính trị. Nghèo