1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Thế kỷ XXI là thế kỷ đánh dấu những bước tiến vĩ đại của
loài người về ứng dụng khoa học, công nghệ, hiện đại…vào đời sống
và sản xuất làm gia tăng của cải vật chất trong xã hội. Tuy nhiên
nghịch lý của sự phát triển này là nạn đói nghèo vẫn đang có xu
hướng ngày càng gia tăng ở tất cả các khu vực trên thế giới. Một bộ
phận dân cư đang có xu hướng ngày càng giàu lên những cũng có
hàng trăm ngàn người đang phải ra nhập đội ngũ nghèo nhất trong xã
hội. Sự biến đổi khôn lường của khí hậu, sự khắc nghiệt, tàn phá của
thiên nhiên cùng với các khủng hoảng, suy thoái kinh tế thế giới, các
cuộc xung đột vũ trang... đã và đang diễn ra ở rất nhiều quốc gia đã
làm cho hàng trăm ngàn người rơi vào cảnh màn trời chiếu đất. Theo
đó công cuộc xóa đói giảm nghèo càng trở nên khó khăn hơn bao giờ
hết. Vì vậy vấn đề xoá đói giảm nghèo không phải là vấn đề của
riêng quốc gia nào mà nó là vấn đề mang tính toàn cầu.
Chính phủ Việt Nam coi vấn đề xoá đói giảm nghèo là mục
tiêu quan trọng xuyên suốt quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất
nước. Mặc dù đạt được nhiều thành tựu quan trọng nhưng tình trạng
đói nghèo vẫn còn tồn tại ở diện rộng, đặc biệt là khu vực miền núi,
vùng sâu, vùng xa.
Tư Nghĩa là huyện đồng bằng thuộc tỉnh Quảng Ngãi, trong
những năm qua huyện đã tích cực thực hiện chương trình XĐGN, từ
đó đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ. Tính đến cuối năm 2010
cơ bản đã xóa hết hộ đói, hộ nghèo theo chuẩn mới chiếm tỷ lệ
13,72%. Mặc dù tỉ lệ hộ nghèo ở đây thấp hơn so với tỉ lệ hộ nghèo
của toàn tỉnh Quảng Ngãi (tỷ lệ hộ nghèo trong toàn tỉnh là 23,92%),
2
nhưng số hộ nằm sát ngưỡng nghèo, có nguy cơ tái đói nghèo rất
cao. Vì vậy, XĐGN là vấn đề mà Đảng và chính quyền địa phương
hết sức quan tâm, và là mục tiêu quan trọng trong quá trình phát triển
kinh tế - xã hội của địa phương.
Việc nghiên cứu và đánh giá đúng thực trạng và nguyên nhân
dẫn đến nghèo đói, từ đó đưa ra giải pháp có tính khả thi khi áp dụng
vào thực tiễn tại địa phương là vấn đề cấp thiết cần được nghiên cứu.
Chính vì thế em chọn đề tài:” Giải pháp xóa đói giảm nghèo trên địa
bàn huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi”làm luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Thứ nhất, luận văn hệ thống hoá những lý luận căn bản và
thực tiễn về xoá đói giảm nghèo.
Thứ hai, phân tích và đánh giá thực trạng xóa đói giảm nghèo
trên địa bàn huyện Tư Nghĩa trong đó đi sâu phân tích, chỉ rõ các
nguyên nhân dẫn đến nghèo đói của các hộ ở huyện Tư Nghĩa và tình
hình thực hiện các chính sách xóa đói giảm nghèo trên địa bàn nghiên
cứu.
Thứ ba, luận văn đề xuất, kiến nghị một số giải pháp chủ yếu
cho công tác xoá đói giảm nghèo trên địa bàn huyện Tư Nghĩa.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là thực trạng nghèo đói của
các hộ thuộc huyện Tư Nghĩa và hiệu quả thực hiện các chương trình
xóa đói giảm nghèo trên địa bàn huyện.
- Phạm vi nghiên cứu:
Không gian nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu tại huyện Tư
Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi.
Thời gian nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu những số
3
liệu sơ cấp năm 2010 và số liệu thứ cấp thời kỳ 2008-2010.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp nghiên cứu chung
Đây là phương pháp tổng quát bao gồm quan điểm duy vật
biện chứng duy vật lịch sử để thấy rõ các hiện tượng kinh tế - xã hội
trong trạng thái vận động và có các mối liên hệ chặt chẽ với nhau.
4.2 Phương pháp phân tích, thống kê
4.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu, chọn mẫu điều tra
4.2.2. Phương pháp thu thập số liệu
4.2.3. Phương pháp phân tích kinh tế
5. Tổng quan các nghiên cứu về xoá đói giảm nghèo
Vấn đề đói nghèo là một trong những vấn đề xã hội nóng
bỏng gây bức xúc nhất trong xã hội. Vì vậy trước đây đã có rất nhiều
các công trình nghiên cứu về đói nghèo như: “Đói nghèo và bất bình
đẳng ở Việt Nam: Các yếu tố về địa lý và không gian” của các tác giả
Nicholas Minot, Bob Baulch và Michael Epprecht.
“Báo cáo đánh giá đói nghèo tại vùng ven biển Miền Trung,
Tây Nguyên” do Ngân hàng phát triển Châu Á soạn thảo cùng với
Công ty giải pháp Việt Nam và Action Aid Việt Nam hợp tác.
6. Những kết quả và điểm mới của luận văn
Luận văn hệ thống hoá các lý luận căn bản về xoá đói giảm
nghèo. Từ đó nghiên cứu thực trạng nghèo đói và tình hình thực hiện
các chính sách, chương trình xóa đói giảm nghèo của huyện Tư
Nghĩa. Đây là công trình nghiên cứu đói nghèo đầu tiên tại địa
phương huyện Tư Nghĩa.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, các bảng biểu, nội
dung của luận văn gồm 03 chương:
4
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về xoá đói giảm nghèo
Chương 2: Thực trạng xoá đói giảm nghèo trên địa bàn
huyện Tư Nghĩa
Chương 3: Gỉai pháp xoá đói giảm nghèo ở huyện Tư Nghĩa
trong thời gian tới.
5
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XOÁ ĐÓI GIẢM NGHÈO
1.1. KHÁI NIỆM VÀ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ ĐÓI
NGHÈO
1.1.1. Một số khái niệm về đói nghèo
1.1.1.1. Khái niệm nghèo
Theo hội nghị chống đói nghèo khu vực Châu á – Thái Bình
Dương do ESCAP tổ chức tại Băng Cốc, Thái Lan tháng 09/1993
định nghĩa: “nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được
hưởng và thoả mãn các nhu cầu cơ bản của con người mà những nhu
cầu này đã được xã hội thừa nhận tuỳ theo trình độ phát triển kinh
tế- xã hội và phong tục tập quán của địa phương”.
Tại hội nghị thượng đỉnh thế giới về phát triển xã hội tổ chức
tại Copenhagen - Đan Mạch năm 1995 đã đưa ra một định nghĩa cụ
thể hơn về nghèo đói như sau: “ Người nghèo là tất cả những ai mà
thu nhập thấp hơn 1 đôla (USD) mỗi ngày cho mỗi người, số tiền
được coi như đủ để mua những sản phẩm thiết yếu để tồn tại”.
1.1.1.2 Khái niệm đói
Đói là một khái niệm biểu đạt tình trạng con người ăn không
đủ no, không đủ năng lượng tối thiểu cần thiết để duy trì sự sống
hàng ngày do đó không đủ sức để lao động và tái sản xuất sức lao
động.
1.1.2. Khái niệm về xóa đói giảm nghèo
1.1.2.1. Khái niệm về xóa đói
Xóa đói là làm cho bộ phận dân cư nghèo sống dưới mức tối
thiểu và thu nhập không đủ đảm bảo nhu cầu về vật chất để duy trì
mức sống, từng bước nâng cao mức sống đến mức tối thiểu và có thu
nhập đủ để đảm bảo nhu cầu về vật chất để duy trì cuộc sống.