Giám hộ đối với người chưa thành niên - quy định của pháp luật và thực tiễn áp dụng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chế định về giám hộ (GH) đối với người chưa thành niên (NCTN) được thiết kế với tính chất là công cụ pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của những đối tượng này từ Nhà nước. Nghiên cứu này nhằm phân tích và làm sáng tỏ cơ sở lý luận, các quy định của pháp luật, thực tiễn và những điểm cần hoàn thiện trong chế định GH đối với NCTN tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giám hộ đối với người chưa thành niên - quy định của pháp luật và thực tiễn áp dụng

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5 GIÁM HỘ ĐỐI VỚI NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN - QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG Mai Thị Xuân Trường Đại học Thủy lợi, email: xuanmai@tlu.edu.vn 1. GIỚI THIỆU CHUNG phù hợp với quy định về độ tuổi của pháp luật quốc tế. Như vậy, NCTN là người dưới 18 Chế định về giám hộ (GH) đối với người tuổi, chưa phát triển hoàn thiện về thể chất, chưa thành niên (NCTN) được thiết kế với tinh thần, tâm sinh lý, chưa đủ năng lực hành tính chất là công cụ pháp lý quan trọng nhằm vi thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lý bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của những như các chủ thể khác là người đã thành niên. đối tượng này từ Nhà nước. Tuy nhiên, việc * Khái niệm giám hộ: Giám hộ là người áp dụng những quy định của chế định này có trách nhiệm trông nom và bảo vệ quyền vào các quan hệ xã hội chưa thực sự hiệu lợi của trẻ vị thành niên [3]. quả, còn gặp nhiều khó khăn và bất cập. Pháp * Giám hộ cho NCTN: GH đối với NCTN luật Việt Nam, đặc biệt là Bộ luật Dân sự được đề cập từ rất sớm trong cổ luật La Mã (BLDS) 2015 có quy định chi tiết về GH cho và ngày càng được hoàn thiện hơn. Các quốc NCTN. Do đó, nghiên cứu này nhằm phân gia như Cộng hòa Pháp, Campuchia, Thái tích và làm sáng tỏ cơ sở lý luận, các quy Lan,... đều chú trọng và ghi nhận chế định định của pháp luật, thực tiễn và những điểm này trong luật pháp. Những quy định về GH cần hoàn thiện trong chế định GH đối với đối với NCTN của luật pháp các quốc gia là NCTN tại Việt Nam. căn cứ để Việt Nam nghiên cứu và tham khảo để áp dụng phù hợp với điều kiện trong nước. 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Ở Việt Nam, chế định GH đối với NCTN Bài viết sử dụng phương pháp thu thập, được quy định trong Bộ Quốc triều hình luật tổng hợp, phân tích và đánh giá. thời kỳ nhà Lê và Bộ luật Gia Long thời nhà Nguyễn. Đến thời kỳ Pháp thuộc, cơ chế GH 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU đối với NCTN được quy định trong 3 bộ Dân 3.1. Cơ sở lý luận về giám hộ đối với NCTN luật. Mục đích của GH là nhằm trông nom, chăm sóc NCTN và quản lý tài sản cho * Khái niệm NCTN: Khái niệm NCTN NCTN được GH. Ngày nay, trong hệ thống được đề cập trong nhiều văn kiện pháp lý pháp luật Việt Nam, GH nói chung, GH đối quốc tế, tại Các quy tắc của Liên hợp quốc về với NCTN nói riêng đã trở thành một chế bảo vệ NCTN bị tước đoạt tự do, 1990 quy định quan trọng, thể hiện trong các bộ BLDS định: “NCTN là người dưới 18 tuổi. Giới hạn 1995, BLDS 2005 và tiếp tục được củng cố độ tuổi thấp hơn mức này theo đó không trong BLDS 2015, Luật Hôn nhân và gia đình được phép tước đoạt tự do của trẻ em cần và Luật Trẻ em. Trong đó, quy định về GH được pháp luật quy định”.[1] đối với cá nhân theo BLDS 2015 là sự cần Theo Khoản 1 Điều 21 BLDS 2015 quy thiết trong việc xác định người chăm sóc định: “NCTN là người chưa đủ mười tám NCTN, đồng thời xác định người đại diện tuổi”[2]. Quy định này cho thấy, độ tuổi của theo pháp luật để tham gia các quan hệ nhằm NCTN theo quy định của pháp luật Việt Nam bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. 377
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5 * Ý nghĩa của chế định GH đối với theo thứ tự; trong trường hợp không có NGH NCTN: Chế định GH giúp đảm bảo NCTN đương nhiên thì sẽ được xác định theo được hưởng đầy đủ các quyền lợi, sự chăm phương thức cử. Nếu có tranh chấp về GH, sóc, giáo dục một cách đầy đủ nhất trong Toà án ra quyết định chỉ định NGH theo quy trường hợp không có cha mẹ; giúp nâng cao định tại Điều 52 và 54 BLDS 2015. trách nhiệm của những người thân thích trong 3.2.2. GH trong Luật Hôn nhân và gia gia đình đối với NCTN cần được GH; thể đình 2014 hiện và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc là tương thân tương ái; đồng thời khẳng Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định định sự quan tâm của Đảng và Nhà nước tới rõ quyền và nghĩa vụ của cha mẹ trong việc những người yếu thế trong xã hội. chăm sóc, nuôi dưỡng con cái, bao gồm việc 3.2. Quy định của pháp luật về GH đối làm GH cho con chưa thành niên (Điều 69), với NCTN đặc biệt trong trường hợp cha mẹ ly hôn, một bên cha hoặc mẹ không còn khả năng chăm 3.2.1. GH trong BLDS 2015 sóc con thì Toà án sẽ giao con cho NGH Một là, BLDS 2015 đã có những đổi mới (Điều 84). quan trọng như bổ sung căn cứ xác định người 3.2.3. GH trong Luật Trẻ em 2016 giám hộ (NGH) thông qua lựa chọn hoặc chỉ định của Tòa án, quy định chi tiết về điều kiện Luật Trẻ em 2016 quy định về GH nhằm làm NGH, đảm bảo NGH có trách nhiệm và bảo vệ quyền và lợi ích của trẻ em, đảm bảo không bị hạn chế quyền. Những cải tiến này các em được chăm sóc, nuôi dưỡng trong môi giúp tăng cường bảo vệ quyền lợi của người trường an toàn (Điều 98) và bảo đảm quyền được GH, đảm bảo họ được chăm sóc và bảo dân sự (Điều 101). Trẻ em mồ côi, bị bỏ rơi vệ tốt nhất trong các quan hệ pháp luật. hoặc không được cha mẹ chăm sóc cần có Hai là, Theo quy định của BLDS 2015, NGH hợp pháp để nuôi dưỡng và bảo vệ không phải tất cả NCTN đều là người được (Điều 62, Khoản 1 Điều 66). GH, chỉ khi không có người đại diện theo Những quy định của pháp luật dân sự về pháp luật, thì NCTN mới cần tới người GH GH đối với NCTN cơ bản có sự logic, hài (các trường hợp theo quy định tại khoản 1, hòa và tạo nên sự thống nhất với các luật Điều 47 BLDS 2015). khác trong hệ thống pháp luật của nước ta, Ba là, NGH đối với NCTN có thể là cá như Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, nhân hoặc pháp nhân có đủ điều kiện theo quy Luật Trẻ em 2016 nhằm bảo vệ quyền, lợi ích định tại Điều 48, 49, 50 của BLDS 2015. Bên hợp pháp cho NCTN. cạnh đó, Luật cũng quy định về quyền và 3.3. Thực tiễn áp dụng pháp luật về giám nghĩa vụ của NGH đối với NCTN để từ đó có hộ đối với NCTN thể chăm sóc, giáo dục, quản lý tài sản và tham gia các quan hệ pháp luật để bảo vệ quyền và Quy định về GH đối với NCTN giúp bảo vệ lợi ích hợp pháp của người được GH. tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Tuy Bốn là, việc GH được thực hiện dưới sự nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn vướng mắc: giám sát của người giám sát. Cơ chế giám sát Một là, trong trường hợp cha, mẹ mất tích đặt ra nhằm hạn chế và loại bỏ các hành vi vi thì có được xem là không còn cha, mẹ để áp phạm cũng như sự lạm quyền của NGH, quy dụng Điều 52 BLDS 2015 cử NGH cho định này cho phép có thêm một vòng kiểm NCTN hay không? soát từ phía người thân thích nhằm bảo vệ tốt Hai là, pháp luật chưa có quy định rõ ràng hơn cho NCTN [4]. đối với những trường hợp NCTN lang thang Năm là, khi xác định NGH đối với NCTN cơ nhỡ, không nơi nương tựa, không có NGH thì phải xác định GH đương nhiên trước và mà gây thiệt hại cho người khác. 378
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5 Ba là, nếu cha mẹ không có điều kiện chăm Bốn là, cần bổ sung quy định về thay đổi sóc con nhưng không yêu cầu cử NGH, thì người giám sát NGH không còn đủ các điều cần xử lý như thế nào để cử NGH cho NCTN? kiện theo Điều 51 BLDS 2015 hoặc vi phạm Bốn là, BLDS 2015 chưa có quy định điều nghiêm trọng nghĩa vụ giám sát NGH. chỉnh thay đổi người giám sát việc GH khi Năm là, bổ sung quy định trong trường cần thiết. Đây là lỗ hổng của luật về cơ chế hợp tại Khoản 3 Điều 52 BLDS 2015, có giám sát GH. Dẫn đến người giám sát vi nhiều bác ruột, chú ruột, cô ruột, cậu ruột phạm nghiêm trọng nghĩa vụ giám sát, thông hoặc dì ruột thì có thể xác định NGH theo đồng với NGH nhằm trục lợi tài sản hoặc phương thức là những người này thoả thuận không có trách nhiệm trong việc giám sát, từ cử người làm GH, theo nguyện vọng của đó gây thiệt hại cho NCTN được GH. người được GH. Nếu có tranh chấp, Toà án Năm là, khi NCTN có nhiều bác, chú, cậu, sẽ chỉ định. cô, dì ruột đều được quyền giám hộ (Khoản 3 Sáu là, cần quy định cụ thể hơn trong Luật Điều 52 BLDS 2015) thì việc xác định NGH về thủ tục và trình tự mà Toà án chỉ định sẽ thực hiện như thế nào? NGH trong trường hợp có tranh chấp về GH. Ngoài ra, những biến đổi về kinh tế, văn hóa, xã hội có ảnh hưởng sâu rộng đến vấn 4. KẾT LUẬN đề GH đối với NCTN như: gia đình hạt nhân Quá trình nghiên cứu cho thấy chế định càng trở nên phổ biến, việc di cư lao động, ly GH đối với NCTN đã được quy định cụ thể, hôn tăng cao... dẫn đến nhiều trường hợp hài hòa với công ước quốc tế và các văn bản NCTN không có cha mẹ hoặc người chăm pháp lý liên quan, tạo hành lang pháp lý quan sóc trực tiếp. Điều này đòi hỏi cần có các quy trọng bảo vệ quyền và lợi ích của NCTN. định pháp lý chặt chẽ hơn để bảo vệ quyền, Tuy nhiên, vẫn còn những bất cập và trường lợi ích của NCTN trong hoàn cảnh xã hội hợp pháp luật chưa dự liệu được, nên cần hiện nay. hoàn thiện thêm các quy định về GH để đảm 3.4. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bảo tốt hơn nữa quyền và lợi ích hợp pháp GH đối với NCTN của NCTN được GH. Một là, nên bổ sung trường hợp cha, mẹ bị 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO tuyên bố mất tích để từ đó áp dụng Điều 52 BLDS 2015 để cử NGH cho NCTN. [1] NQ 45/113 ngày 14/12/1990 của Đại hội Hai là, trẻ lang thang không nơi nương tựa đồng Liên Hợp Quốc “Các quy tắc của Liên gây thiệt hại cho người khác mà không thể Hợp Quốc về bảo vệ NCTN bị tước đoạt tự bồi thường cần được đưa về trung tâm bảo do, 1990”. [2] Bộ Luật Dân sự 2015. trợ và có quy định yêu cầu lao động phù hợp [3] Từ điển Tiếng Việt - Viện Hàn lâm KHXH với lứa tuổi để tạo nguồn tài sản bồi thường Việt Nam - Viện KHXH vùng ĐNB, NXB thiệt hại. Từ điển Bách khoa - 2013. Ba là, bổ sung điểm b, Khoản 1 Điều 47 [4] Kiều Thị Thùy Linh (2021) “Hoàn thiện BLDS về việc cha mẹ không có điều kiện quy định GH cho NCTN góc nhìn từ thực chăm sóc con và người thân thích của con tiễn thi hành pháp luật”, Tạp chí Luật học, CTN có quyền yêu cầu cử NGH. số 8/2021. 379