Giáo án luật so sánh - Bài 5

Chia sẻ: Nguyễn Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

264
lượt xem 102
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

HỆ THỐNG PHÁP LUẬT ANH Là hệ thống pháp luật gốc của án lệ United Kingdom bao gồm England, Wales, Scotland, North Ireland Anh chỉ bao gồm luật áp dụng ở England và xứ Wales

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo án luật so sánh - Bài 5

Neáu 1 vaên baûn ñöôïc ban haønh vôùi tö caùch laø 1 luaät toå chöùc hay 1 qui taéc toá tuïng thì baét buoäc phaûi coù yù kieán cuûa hoäi ñoàng baûo hieán Neáu khoâng thuoäc tröôøng hôïp treân hay neáu laø 1 ñieàu öôùc quoác teá thì coù theå ñöôïc hoäi ñoàng baûo hieán xem xeùt khi coù yeâu caàu cuûa 1 trong caùc chuû theå sau : toång thoáng, thuû töôùng, chuû tòch cuûa 1 trong 2 vieän, khi coù ít nhaát 60 thaønh vieân cuûa 1 trong 2 vieän ñeà nghò • Xöû lyù nhöõng khieáu naïi lieân quan ñeán caùc cuoäc baàu cöû nghò vieän, toång thoáng, thöôïng nghò syõ, haï nghò syõ hay tröng caàu daân yù chöùc naêng naøy ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 58, 59, 50 cuûa hieán phaùp 1958. Hoäi ñoàng baûo hieán thöïc hieän chöùc naêng naøy thoâng qua caùc hoaït ñoäng nhö cung caáp yù kieán tö vaán hay giaûi quyeát caùc khieáu naïi . Vôùi chöùc naêng naøy hoäi ñoàng baûo hieán coù vai troø nhö cô quan tö vaán vaø giaùm saùt cho caùc cuoäc baàu cöû Heä quaû phaùp lyù cuûa vieäc kieåm tra tính hôïp hieán ñoái vôùi caùc vaên baûn phaùp luaät : Trong thôøi gian hoäi ñoàng baûo hieán ñang xem xeùt tính hôïp hieán thì vieäc coâng boá vaên baûn luaät bò taïm ñình chæ cho ñeán khi coù quyeát ñònh cuûa hoäi ñoàng. Khi vaên baûn luaät bò tuyeân boá vi hieán thì khoâng theå coù hieäu löïc phaùp luaät. Neáu 1 vaên baûn luaät bò tuyeân boá vi hieán 1 phaàn thì phaàn vi hieán ñoù khoâng laøm aûnh höôûng ñeán phaàn coøn laïi cuûa vaên baûn Thôøi ñieåm kieåm tra tính hôïp hieán : Thöïc hieän khi vaên baûn luaät ñaõ ñöôïc nghò vieän thoâng qua nhöng chöa ñöôïc coâng boá ( giaùm saùt tröôùc ) Thôøi haïn kieåm tra tính hôïp hieán : Thôøi haïn ñeå hoäi ñoàng baûo hieán ra quyeát ñònh laø 1 thaùng keå töø ngaøy nhaän ñöôïc yeâu caàu. Trong tröôøng hôïp khaån caáp, theo yeâu caàu cuûa chính phuû thì thôøi haïn treân ñöôïc ruùt xuoáng coøn 8 ngaøy Hình thöùc, hieäu löïc cuûa vaên baûn do hoäi ñoàng baûo hieán ban haønh Caùc vaên baûn do hoäi ñoàng baûo hieán ban haønh ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc quyeát ñònh ( khaùc vôùi Myõ ) coù giaù trò chung thaåm, khoâng theå bò khaùng caùo khaùng nghò, coù giaù trò baét buoäc thi haønh ñoái vôùi taát caû caùc caáp caùc ban ngaønh. Quyeát ñònh ñöôïc ñaêng toaøn vaên treân coâng baùo vaø phaûi coù ñaày ñuû chöõ kyù cuûa caùc thaønh vieân. Nhöôïc ñieåm Thôøi gian ngaén vaø chæ ñöôïc thöïc hieän ñoái vôùi caùc vaên baûn ñaõ ñöôïc coâng boá Khoâng ñöôïc xem xeùt caùc vaên baûn do chính phuû ban haønh IV Ngheà luaät – Ñaøo taïo luaät Phaùp laø 1 trong nhöõng quoác gia coù ngheà luaät ña daïng nhaát treân theá giôùi taïi sao ? Taïi sao ôû Anh khoâng coù ngheà coâng chöùng vieân ? ÔÛ Phaùp coù 1 soá ngheà luaät mang tính ñoäc quyeàn : coâng chöùng vieân, luaät sö … Toøa Phaùp phaân ra 2 nhaùnh toøa tö phaùp vaø toøa haønh chính thaåm phaùn ñöôïc ñaøo taïo khaùc nhau Thaåm phaùn, luaät sö , coâng toá vieân ( ngoaøi ra coøn coù thöøa phaùt laïi, coâng chöùng vieân ) ------------------------------------------------------------------------ BAØI 5 HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT ANH
Laø heä thoáng phaùp luaät goác cuûa aùn leä United Kingdom bao goàm England, Wales, Scotland, North Ireland Heä thoáng phaùp luaät Anh chæ bao goàm luaät aùp duïng ôû England vaø xöù Wales I Caùc boä phaän caáu thaønh phaùp luaät Anh Bao goàm 3 boä phaän Thoâng luaät ( common law ) Luaät coâng baèng ( equity law ) Luaät thaønh vaên Chöông trình chæ taäp trung nghieân cöùu thoâng luaät vaø luaät coâng baèng ( aùn leä ) Tröôùc 1066 giai ñoaïn phaùp luaät taäp quaùn 1066 – 1485 giai ñoaïn ra ñôøi common law khi noù töï khaúng ñònh mình vaø vöôït qua söï phaûn khaùng cuûa caùc taäp quaùn ñòa phöông 1485 – 1832 giai ñoaïn ra ñôøi cuûa luaät coâng baèng, boå sung cho thoâng luaät 1832 - Nay giai ñoaïn thoâng luaät bao goàm common law vaø equity law ñuïng ñoä vôùi söï phaùt trieån chöa töøng coù cuûa heä thoáng phaùp luaät thaønh vaên Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät Anh Khoâng giaùn ñoaïn vaø mang tính noäi taïi ( naâng taäp quaùn ñòa phöông leân thaønh taäp quaùn chung ) 1 Lòch söû hình thaønh cuûa common law Taïi sao common law ( ra ñôøi sau 1066 ) laïi phaûi nghieân cöùu phaùp luaät tröôùc 1066 ?Ttaïi sao phaûi nghieân cöùu taäp quaùn ñòa phöông Ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi ( boái caûnh lòch söû ) Tröôùc 1066 Anh chòu söï thoáng trò suoát 4 theá kyû cuûa La maõ, chæ chaám döùt ôû theá kyû 5 tröôùc coâng nguyeân. Khi ñeá quoác La maõ suïp ñoå, caùc boä toäc khaùc nhau coù nguoàn goác German bao goàm nhöõng ngöôøi nhö laø Xac xoâng, Angleâ, Juùt, Ñan maïch traøn vaøo vaø chieám öu theá. Nöôùc Anh bò chia thaønh nhieàu vöông quoác nhoû. Veà maët kinh teá cheá ñoä noâ leä böôùc vaøo thôøi kyø tan raõ khi ñeá quoác La maõ suïp ñoå. Luùc naøy kinh teá ôû chaâu AÂu ñang dieãn ra söï ñan xen giöõa 2 phöông thöùc saûn xuaát boä toäc vaø phong kieán. Tính phaân quyeàn caùt cöù raát cao, ñöùng ñaàu moãi vuøng laø chuùa ñaát, thaâu toùm trong tay caû vöông quyeàn vaø thaàn quyeàn, caùc vuøng toàn taïi nhö nhöõng quoác gia ñoäc laäp vôùi nhau. ( Phong kieán Anh mang tính taäp quyeàn raát cao, raát khoù ñeå yeâu caàu daân chuû ) Taäp quaùn laø nguoàn xeùt xöû chieám vò trí ñoäc toân taïi giai ñoaïn naøy. ( Vieäc du nhaäp cuûa Thieân chuùa giaùo vaø chöõ vieát laøm xuaát hieän 1 soá luaät thaønh vaên Anglo Xacxong, nhöng chæ ñieàu chænh caùc lónh vöïc raát heïp vaø khoâng coù giaù trò ôû moïi nôi ) khoâng tieáp thu luaät La maõ. Nöôùc Anh chòu söï ñoâ hoä cuûa La maõ trong 4 theá kyû, nhöng phaùp luaät La maõ laïi khoâng aûnh höôûng nhieàu ñeán phaùp luaät Anh do vò trí ñòa lyù xa xoâi, vieäc choáng ñoái cuûa caùc chuùa ñaát, chöõ vieát, neàn kinh teá boä toäc töï cung töï caáp khoâng phuø hôïp vôùi luaät La maõ ( ñöôïc thieát keá ñeå ñieàu chænh quan heä buoân baùn tö ), luaät La maõ chæ aùp duïng trong quan heä giöõa coâng daân La maõ vôùi coâng daân khaùc ( lónh vöïc ñieàu chænh heïp ), La maõ khoâng coù yù ñònh ñoàng hoùa Anh maø chæ taäp trung khai thaùc khoaùng saûn Taäp quaùn cuûa Anh ôû giai ñoaïn naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm sau
AÙp duïng theo nguyeân taéc vuøng neân vôùi cuøng 1 quan heä coù theå coù nhieàu caùch ñieàu chænh khaùc nhau. Nguyeân taéc naøy chæ phuø hôïp vôùi hình thaùi kinh teá boä toäc, khi moái giao löu quan heä giöõa caùc vuøng gaàn nhö khoâng coù. Nhöng seõ laø vaät caûn cho vaán ñeà trao ñoåi giao löu kinh teá giöõa caùc vuøng Caùc taäp quaùn thôøi kyø Anglo Xacxong chæ toàn taïi döôùi hình thöùc noùi neân deã daãn tôùi tình traïng dò baûn. Ñeå chöùng minh cho söï toàn taïi cuûa taäp quaùn naøo ñoù thì nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi vaø uy tín nhaát trong vuøng seõ ñöôïc môøi ñeán phieân xeùt xöû. Taäp quaùn chæ ñöôïc aùp duïng khi taát caû caùc ngöôøi naøy noùi gioáng nhau veà taäp quaùn ñoù. Ñeán cuoái theá kyû 9, phaùp luaät Anh coù theå chia ra 3 vuøng töông ñoái khaùc nhau : Wessex, Mercian, Nordic chöa coù heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát Vieäc xeùt xöû cuûa Anh trong thôøi kyø naøy seõ do 2 toøa ñaûm nhieäm : toøa ñòa haït ( county court ôû noâng thoân vaø toøa shire court ôû thaønh thò ) vaø toøa 100 ( toøa hundred court toå chöùc töông töï La maõ ). Toøa 100 thöïc chaát laø ñaïi hoäi cuûa ngöôøi daân töï do, ñöôïc toå chöùc 1 thaùng 1 laàn vaø do ngöôøi ñöùng ñaàu baùch hoä khu chuû toïa. Caùc toøa 100 xeùt xöû vuï daân söï vaø hình söï, caùc phaùn quyeát cuûa toøa naøy phaûi ñöôïc caùc hoä daân trong baùch hoä khu chaáp nhaän. Toøa ñòa haït ñöôïc trieäu taäp toái thieåu 2 laàn 1 naêm do quaän tröôûng chuû toïa. Thaåm quyeàn cuûa toøa naøy raát roäng, bao goàm taát caû caùc tranh chaáp coøn laïi, nhöng chuû yeáu laø caùc vuï vieäc ñaõ ñöôïc xeùt xöû bôûi toøa 100 khi nguyeân ñôn cho raèng toøa 100 ñaõ khoâng trao cho hoï coâng lyù. Phaùn quyeát cuûa toøa caáp quaän coù theå ñöôïc khaùng caùo leân hoaøng ñeá trong tröôøng hôïp toøa aùn caáp quaän töø choái trao coâng lyù cho nguyeân ñôn ( hoaït ñoäng xeùt xöû khoâng thöôøng xuyeân, khoâng theå xöû lyù toaøn boä caùc tranh chaáp; chæ nguyeân ñôn ñöôïc quyeàn khaùng caùo ) Phöông thöùc xeùt xöû cuûa toøa aùn heát söùc tuøy nghi, coøn mang naëng tính thaàn thaùnh sieâu töï nhieân nhaèm baûo veä quyeàn lôïi cuûa chuùa ñaát luùc baáy giôø ( Ví duï : nhuùng tay vaøo daàu soâi ñeå chöùng toû voâ toäi, oâm ñaù nung ñoû ) Chính nhöõng nhöôïc ñieåm trong vieäc xeùt xöû cuûa toøa ñòa haït vaø toøa 100 ñaõ laøm cho noù maát öu theá so vôùi nhöõng toøa aùn hoaøng gia sau naøy Tính ñeán thôøi ñieåm tröôùc söï xaâm löôïc cuûa ngöôøi Norman, nöôùc Anh chöa coù heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát, phaùp luaät Anh chuû yeáu bao goàm caùc taäp quaùn ñòa phöông. Thaåm phaùn laø ngöôøi laøm luaät neân phaûi nghieân cöùu tröôùc Giai ñoaïn 1066 – 1485 William laø ngöôøi Phaùp, laïi laø keû ñi xaâm löôïc neân caàn phaûi cai trò thaät kheùo leùo. Vôùi chieán thaéng cuûa ngöôøi Norman vaøo naêm 1066 thì William leân ngoâi vua nöôùc Anh. Ñoàng thôøi vôùi söï chinh phuïc cuûa ngöôøi Norman, thì neàn kinh teá chaám döùt hình thaùi boä toäc vaø phaùt trieån maïnh meõ trong theá kyû 11 - 13. Vaøo theá kyû 13 Anh ñaõ trôû thaønh 1 trong nhöõng quoác gia huøng maïnh nhaát chaâu AÂu Tuy vaäy söï chinh phuïc cuûa ngöôiø Norman coù yù nghóa lòch söû to lôùn, khoâng chæ veà maët thoáng nhaát laõnh thoå maø coøn ñoùng vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi söï ra ñôøi cuûa thoâng luaät Anh Caùc cuoäc caûi caùch cuûa vua William Lyù do caàn caûi caùch : • Cheá ñoä phong kieán ôû nöôùc Anh ñang dieãn ra tình traïng phaân quyeàn caùt cöù cao ñoä, quyeàn löïc chuû yeáu naèm raûi raùc ôû caùc laõnh chuùa phong kieán
• Vôùi ngöôøi daân Anh thì William vaø ngöôøi Norman laø ngöôøi ñi xaâm löôïc neân seõ xaûy ra söï choáng ñoái cuûa daân Anh. • William phaûi coù tieàn ñeå nuoâi quaân ñoäi, thöôûng cho binh só neân phaûi taêng ngaân khoá nhaø nöôùc Ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc ñích treân, William ñaõ tieán haønh caûi caùch toaøn dieän treân caùc lónh vöïc quaân söï haønh chính tö phaùp • Veà quaân söï : chæ vua coù quyeàn sôû höõu quaân ñoäi, cho pheùp 1 boä phaän binh lính trôû veà vôùi gia ñình, thöïc hieän vieäc caáp ñaát cho hoï coù thu thueá giaûm nguoàn chi cho quaân ñoäi, taêng nguoàn thu cho ngaân saùch, giaûm taäp trung ñaát ñai vaøo 1 soá ít laõnh chuùa phong kieán, ñöôïc loøng ngöôøi thaân gia ñình cuûa caùc binh lính, cuûng coá loøng trung thaønh tuyeät ñoái cuûa quaân ñoäi vaøo hoaøng gia. • Veà haønh chính : laø troïng taâm cuûa cuoäc caûi caùch vôùi muïc tieâu xaây döïng nöôùc Anh thaønh nöôùc phong kieán taäp quyeàn cao ñoä, taäp trung William tieán haønh tòch thu ñaát ñai, tuyeân boá quyeàn sôû höõu ñaát ñai cuûa mình treân toaøn quoác, xem toaøn boä nhöõng ngöôøi söû duïng ñaát nhö nhöõng ngöôøi ñi thueâ ñaát; tieán haønh phaân chia laïi ñaát ñai cuûa caùc laõnh chuùa phong kieán cho caùc hoaøng thaân cuûa mình nhöng ñaûm baûo cho khoâng ai coù theå taäp trung ñaát ñai nhieàu hôn nhaø vua. Vaøo 1086, nhaø vua tieán haønh laäp soå ñieàn thoå, thoáng keâ taát caû ñaát ñai cuûa mình nhaèm quaûn lyù vieäc thu thueá töø nhöõng ngöôøi söû duïng ñaát nhaèm taêng ngaân saùch cuûa hoaøng gia. Veà quaûn lyù haønh chính : nhaø vua laø ngöôøi ñöùng ñaàu nhaø nöôùc, ñaõ thaønh laäp ra hoäi ñoàng coá vaán bao goàm nhöõng ngöôøi thaân tín vaø coù tri thöùc. Nhaø vua seõ thöïc hieän vieäc quaûn lyù ñaát nöôùc thoâng qua söï tö vaán cuûa hoäi ñoàng coá vaán, vöøa coù chöùc naêng kieåm soaùt vieäc noäp thueá, vöøa coù chöùc naêng xeùt xöû caùc vi phaïm lieân quan ñeán vieäc noäp thueá • Veà lónh vöïc tö phaùp : William giöõ vai troø chaùnh aùn toái cao nhöng chæ giaûi quyeát caùc vaán ñeà laøm cho hoaøng gia lo ngaïi nhö thueá, an ninh quoác gia, caùc tranh chaáp giöõa caùc laõnh chuùa. Vua coøn cho thaønh laäp heä thoáng toøa aùn phong kieán thay theá cho caùc toøa aùn ñòa phöông. Nhöng nhöõng vaán ñeà cuûa ñòa phöông vaãn tieáp tuïc do caùc toøa ñòa haït vaø toøa 100 giaûi quyeát. Ñoái vôùi nhöõng vuï vieäc naøy, vua khoâng theå can thieäp ñöôïc. • Veà lónh vöïc phaùp luaät : vua khoâng chuû tröông aùp ñaët phaùp luaät cuûa mình ôû ñaát nöôùc vöøa bò khuaát phuïc, khoâng laäp töùc baõi boû cuõng nhö söûa ñoåi phaùp luaät hieän haønh maø tuyeân boá duy trì phaùp luaät thôøi kyø Anglo Xacxong khoâng gaây hieàm khích vôùi caùc laõnh chuùa phong kieán vaøngöôøi daân + chöõ vieát chöa phoå bieán, trình ñoä daân trí coøn thaáp. Tính taäp trung : caùc cô quan quan troïng ñeàu taäp trung ôû Westminter Baèng trí tueä cuûa mình William ñaõ xaây döïng ñöôïc cheá ñoä phong kieán taäp quyeàn taäp trung cao ñoä. Nhöõng caûi caùch cuûa oâng cuõng taïo tieàn ñeà cho söï ra ñôøi 1 heä thoáng phaùp luaät chung cho toaøn boä nöôùc Anh, thay theá cho taäp quaùn ñòa phöông Söï ra ñôøi cuûa common law Caùc ñieàu kieän ñeå common law ra ñôøi : • Phaûi coù heä thoáng toøa aùn taäp trung • Phaûi coù ñoäi nguõ thaåm phaùn vaø luaät sö coù kinh nghieäm • Phaûi coù tuyeån taäp caùc baûn aùn Laáy lyù do taøi chính laøm lyù do cô baûn ñeå taêng söï can thieäp cuûa hoaøng gia vaøo caùc quan heä phaùp luaät hình söï vaø daân söï coù lieân quan ñeán nghóa vuï noäp thueá, vua vì theá coù thaåm quyeàn ñaëc bieät ñoái vôùi taát caû caùc toäi phaïm nghieâm troïng vaø tieàn phaït cuõng nhö taøi saûn tòch thu ñöôïc
ñaõ trôû thaønh nguoàn thu môùi cuûa hoaøng gia. Baèng caùch naøy, tö phaùp hoaøng gia ñaõ phaùt trieån maïnh meõ töø theá kyû 12 ñeán theá kyû 13 : töø thaåm quyeàn ñaëc bieät chuyeân giaûi quyeát caùc vuï vieäc taøi chính cuûa quoác gia trôû thaønh thaåm quyeàn chung giaûi quyeát phaïm vi roäng raõi caùc vuï vieäc. Töø hoäi ñoàng coá vaán cuûa nhaø vua, 3 toøa aùn trung öông ñöôïc daàn daàn hình thaønh vôùi ñoäi nguõ thaåm phaùn coù tri thöùc vaø ñöôïc quyeàn thay maët nhaø vua ñeå xeùt xöû • Toøa aùn taøi chính chuyeân giaûi quyeát caùc vuï vieäc lieân quan ñeán thueá • Toøa aùn thaåm quyeàn chung coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc vuï vieäc thoâng thöôøng giöõa caùc caù nhaân vaø giaùm saùt caùc toøa aùn truyeàn thoáng caáp döôùi ( heä thoáng toøa aùn hoaøng gia ) • Toøa nhaø vua coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc vuï vieäc chính trò ñaëc bieät nghieâm troïng Thôøi gian ñaàu, aûnh höôûng cuûa caùc toøa aùn naøy khoâng lôùn do • Gaëp phaûi söï choáng ñoái cuûa caùc laõnh chuùa phong kieán • Söï toàn taïi bieät laäp cuûa caùc khu daân cö cuõng nhö söï toàn taïi cuûa caùc taäp quaùn mang tính ñòa phöông ñaõ hình thaønh neân thoùi quen trong daân chuùng laø muoán vuï vieäc ñöôïc giaûi quyeát taïi ñòa phöông mình • Caùc toøa aùn taäp trung taïi Westminster khieán cho caùc beân lieân quan seõ toán nhieàu thôøi gian vaø chi phí cho vieäc kieän tuïng • Vieäc khôûi kieän taïi toøa aùn hoaøng gia ñöôïc coi nhö 1 ñaëc aân cuûa nhaø vua giaønh cho thaàn daân ngöôøi daân phaûi ñöa 1 thænh caàu leân quan ñaïi chöôûng aán ñeå trình baøy vuï vieäc. Sau ñoù quan ñaïi chöôûng aán seõ xem xeùt vaø caáp 1 traùt ( writ ), ngöôøi daân phaûi ñoùng phí roài môùi ñöa vuï vieäc ra toøa aùn. Nhöng ñeán theá kyû 13 cuõng chæ môùi coù 23 loaïi traùt ( vuï vieäc ) maø toøa aùn hoaøng gia coù theå xöû lyù : luaät toá tuïng luoân ñi tröôùc luaät noäi dung common law Tuy nhieân ñoäi nguõ thaåm phaùn ngaøy caøng coù kinh nghieäm, coù chuyeân moân qua thöïc tieãn xeùt xöû, phöông thöùc xeùt xöû öu vieät ñaõ laøm cho uy tín cuûa caùc toøa aùn hoaøng gia baét ñaàu ñöôïc thieát laäp. Vua Henry II ñaõ kheùo leùo môû roäng thaåm quyeàn cuûa caùc toøa aùn hoaøng gia baèng hình thöùc xeùt xöû heát söùc ñoäc ñaùo : hình thöùc xeùt xöû löu ñoäng Xeùt xöû löu ñoäng laø vieäc vaøo muøa heø caùc thaåm phaùn cuûa toøa aùn hoaøng gia ñi khaép ñaát nöôùc ñeå xeùt xöû, muøa ñoâng hoï taäp trung veà Westminster. Trong quaù trình xeùt xöû, caùc thaåm phaùn hoaøng gia giaûi quyeát tranh chaáp theo 1 caùch thöùc ñaëc bieät : phuï thuoäc vaøo caùch thöùc hoï hieåu vaø nhaän thöùc nhö theá naøo veà taäp quaùn ñòa phöông Ñaëc ñieåm cuûa xeùt xöû löu ñoäng • Nguoàn luaät ñöôïc aùp duïng laø caùc taäp quaùn ñòa phöông ( do khoâng coù nguoàn luaät naøo khaùc + ñeå traán an daân chuùng vaø laõnh chuùa phong kieán : chæ ñem ñeán coâng lyù ) chöõ vieát + phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån + giaûi thích coù lôïi cho hoaøng gia • Caùc thaåm phaùn phaûi ghi cheùp laïi tæ mæ tình tieát vuï aùn ñeå nhaø vua coù theå kieåm soaùt ñöôïc vieäc xeùt xöû + laøm kinh nghieäm xeùt xöû cho caùc thaåm phaùn • Vieäc xeùt xöû cuûa caùc thaåm phaùn hoaøng gia ñöôïc thöïc hieän baèng vieäc nghe lôøi khai cuûa caùc beân taïi toøa. Vieäc xem xeùt lôøi khai hay caùc chöùng cöù cuûa caùc beân ñöa ra coù hôïp leä hay khoâng ñöôïc xem xeùt baèng 1 hoäi ñoàng. Hoäi ñoàng naøy sau naøy trôû thaønh cheá ñònh boài thaåm ñoaøn trong phaùp luaät toá tuïng Anh. Nhaø vua ñaõ khoâng duøng quyeàn löïc cuûa mình ñeå baõi boû caùc toøa aùn ñòa phöông maø chính söï öu vieät cuûa toøa aùn hoaøng gia ñaõ mang laïi thaéng lôïi cho noù trong cuoäc caïnh tranh vôùi caùc toøa aùn ñòa phöông
Thuû tuïc toá tuïng toøa aùn hoaøng gia öu vieät hôn toøa aùn ñòa phöông ôû caùc ñieåm sau • Caùc thaåm phaùn toøa aùn hoaøng gia coù uy quyeàn hôn thaåm phaùn ñòa phöông, ñaûm baûo phaùn quyeát ñöôïc thi haønh trieät ñeå • Kinh teá xaõ hoäi ngaøy caøng phaùt trieån, khieán giao thöông giöõa caùc vuøng ngaøy caøng gia taêng, taát yeáu daãn ñeán caùc tranh chaáp giöõa 2 thaàn daân thuoäc 2 laõnh ñòa khaùc nhau nhaèm ñaûm baûo cho vieäc tuaân thuû caùc phaùn quyeát, caùc beân ngaøy caùng muoán vuï vieäc ñöôïc giaûi quyeát taïi toøa aùn hoaøng gia Vôùi nhöõng öu vieät nhö treân, soá löôïng caùc vuï vieäc maø toøa aùn hoaøng gia giaûi quyeát ngaøy caøng nhieàu vaø ñeán cuoái thôøi kyø trung coå ( theá kyû 15 ) caùc toøa aùn hoaøng gia ñaõ thay theá hoaøn toaøn cho caùc toøa aùn ñòa phöông cuûa laõnh chuùa phong kieán. Khi caùc vuï vieäc ngaøy caøng nhieàu, caøng ña ñaïng caùc thaåm phaùn khoâng chæ aùp duïng caùc taäp quaùn cuûa ñòa phöông cuõng nhö caùc tri thöùc cuûa baûn thaân maø coøn duøng ñeán kinh nghieäm xeùt xöû cuûa mình thoâng qua caùc baûn aùn ñaõ xeùt xöû Trong quaù trình xeùt xöû löu ñoäng khaép ñaát nöôùc, caùc thaåm phaùn seõ laøm quen vôùi caùc taäp quaùn khaùc nhau. Sau khi thöïc hieän vieäc xeùt xöû vaøo muøa heø caùc thaåm phaùn laïi trôû veà London vaøo muøa ñoâng.Taïi ñaây hoï ñaõ gaëp gôõ vaø cuøng nhau trao ñoåi caùc kinh nghieäm trong thöïc tieãn xeùt xöû. Nhöõng trao ñoåi cuûa hoï thöôøng xoay quanh nhöõng vuï aùn maø hoï ñaõ xöû, nhöõng taäp quaùn maø hoï ñaõ aùp duïng, nhöõng phaùn quyeát maø hoï ñaõ ñöa ra. Torng quaù trình thaûo luaän, hoï seõ phaân tích ñieåm maïnh ñieåm yeáu cuûa caùc taäp quaùn khaùc nhau, ñöôïc aùp duïng ñeå giaûi quyeát caùc vuï vieäc töông töï. Söï hoïc hoûi nhö vaäy giöõa caùc thaåm phaùn ñaõ taïo ra 1 tieàn leä khi xeùt xöû caùc thaåm phaùn thöôøng töï nguyeän tham khaûo caùc phaùn quyeát ñaõ coù tröôùc ñoù ñeå xeùt xöû neáu coù söï töông töï veà maët tình tieát Caøng veà sau, thaåm phaùn hoaøng gia ngaøy caøng aùp duïng thöôøng xuyeân caùc qui ñònh phaùp luaät gioáng nhau treân khaép ñaát nöôùc. Luaät common coù nghóa laø luaät chung thay theá cho caùc taäp quaùn ñòa phöông ñaõ ra ñôøi vaøo theá kyû 13 nhöng phaûi ñeán theá kyû 15 moät heä thoáng luaät chung hoaøn thieän môùi ra ñôøi. Nhö vaäy thoâng luaät Anh ñöôïc hình thaønh töø 1066 ñeán 1485 baèng vieäc caùc thaåm phaùn töï nguyeän aùp duïng caùc phaùn quyeát tröôùc ñoù ñeå aùp duïng cho vuï vieäc ñang giaûi quyeát neáu nhö coù söï töông töï veà maët tình tieát. Veà sau ñaõ hình thaønh moät nguyeân taéc coù teân laø stare decissis hay coøn goïi laø nguyeân taéc tieàn leä phaûi ñöôïc tuaân thuû. Töø ñoù vieäc aùp duïng baûn aùn coù tröôùc khoâng coøn laø quyeàn maø ñaõ trôû thaønh nghóa vuï baét buoäc. Qua phaân tích naøy coù theå nhaän thaáy phaùp luaät Anh hình thaønh baèng con ñöôøng noäi taïi, do caùc thaåm phaùn hoaøng gia taïo ra chöù khoâng phaûi do caùc nhaø laäp phaùp taïo ra döïa treân caùc taäp quaùn ñòa phöông. 2 Ñaëc ñieåm cuûa thoâng luaät Thoâng luaät Anh coù nhöõng ñaëc tröng sau • Thoâng luaät Anh ñöôïc hình thaønh baèng con ñöôøng tö phaùp chöù khoâng phaûi con ñöôøng laäp phaùp • Caùc luaät gia Anh coi troïng thuû tuïc toá tuïng hôn luaät noäi dung ( söï toàn taïi cuûa heä thoáng traùt writ ) Thoâng luaät Anh khoâng coù söï phaân chia luaät coâng vaø luaät tö do Vieäc khoâng coù söï phaân chia luaät coâng vaø luaät tö coù lieân quan ñeán vieäc ñaáu tranh chính trò giöõa quoác hoäi vaø nhaø vua. Sau khi phe baûo hoaøng giaønh thaéng lôïi ñaõ muoán aùp ñaët cheá ñoä quaân chuû leân phaùp luaät
Moät lyù do ñöôïc phaàn lôùn caùc luaät gia Anh ñoàng tình laø söï toàn taïi cuûa heä thoáng traùt neân caùc luaät gia Anh khoâng phaân chia phaùp luaät thaønh caùc ngaønh luaät, khoâng chaáp nhaän söï phaân bieät luaät coâng tö nhö caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa. Taát caû caùc loaïi traùt ñeàu nhaân danh nhaø vua, thaäm chí tranh chaáp giöõa caùc caù nhaân cuõng ñöôïc xem laø tranh chaáp giöõa nhaø vua vôùi caù nhaân vi phaïm ( mang tính coâng hoaøn toaøn ) Thoâng luaät Anh ra ñôøi chính töø nhu caàu quaûn lyù haønh chính chöù khoâng phaûi töø hoaït ñoäng luaät phaùp neân cuõng ñoùng vai troø quyeát ñònh ñeán thoâng luaät ???? Quùa trình hình thaønh thoâng luaät Anh mang tính lieân tuïc vaø keá thöøa ( taäp quaùn + khoâng tieáp thu luaät La maõ ) Nguyeân taéc stare decissis – nguyeân taéc xöông soáng taïo tieàn ñeà cho söï toàn taïi vaø oån ñònh cuûa thoâng luaät Anh Noäi dung : caùc thaåm phaùn khi xeùt xöû phaûi caên cöù vaøo caùc baûn aùn ñaõ coù tröôùc neáu nhö coù söï töông töï veà maët tình tieát ( thöïc teá khoâng theå xaùc ñònh chính xaùc söï töông töï veà tình tieát thaåm phaùn laø ngöôøi quyeát ñònh döïa treân vieäc tranh tuïng taïi toøa ) Vai troø laø tieàn ñeà cho vieäc toàn taïi vaø oån ñònh heä thoáng thoâng luaät Haïn cheá Neáu tuaân thuû trieät ñeå seõ laøm cho thoâng luaät Anh cöùng nhaéc thieáu linh hoaït khi caùc ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi thay ñoåi khoâng ngöøng Ngoaïi leä cho pheùp vieän nguyeân laõo cuûa Anh khoâng chòu raøng buoäc bôûi nguyeân taéc naøy töø 1966. Luaät coâng baèng ( equity law ) Nguyeân nhaân ra ñôøi Do chính nhöõng haïn cheá cuûa thoâng luaät Anh boäc loä vaøo cuoái theá kyû 15 ñaàu theá kyû 16 + Theå hieän söï baûo thuû cuûa ngöôøi Anh Hoaøn caûnh lòch söû Vaøo theá kyû 15, Anh trôû thaønh 1 trong nhöõng nöôùc phong kieán huøng maïnh nhaát chaâu AÂu. Boái caûnh treân ñaët ra yeâu caàu thay ñoåi ñoái vôùi thoâng luaät ñeå thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhöng thoâng luaät Anh khoâng coøn linh hoaït nhö thôøi gian ñaàu maø ñaõ trôû thaønh caûn trôû nghieâm troïng ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi Anh Trong lónh vöïc daân söï, khi caùc ñieàu kieän veà haï taàng thay ñoåi ñoøi hoûi phaùp luaät cuõng phaûi thay ñoåi ñeå thích öùng vôùi tình hình môùi . Tuy nhieân thoâng luaät Anh taïi thôøi ñieåm ñoù boäc loä nhöõng nhöôïc ñieåm • Khoâng coù aùn leä ñeå ñieàu chænh nhöõng quan heä môùi neân thaåm phaùn phaûi aùp duïng caùc baûn aùn cuõ ñeå giaûi quyeát • Cheá taøi duy nhaát cuûa thoâng luaät ñoái vôùi caùc haønh vi gaây thieät haïi trong quan heä daân söï laø phaït tieàn boài thöôøng ñaõ khoâng buoäc caùc beân phaûi tuaân thuû hôïp ñoàng cuõng nhö laøm cho beân bò thieät haïi thaáy thoûa ñaùng. Ñieàu naøy ñaõ aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán lónh vöïc hôïp ñoàng noùi rieâng vaø lónh vöïc thöông maïi noùi chung • Trong lónh vöïc hình söï : caùc cheá taøi trôû neân haø khaéc hôn luùc naøo heát, nhaø vua duøng thoâng luaät nhö 1 trong nhöõng coâng cuï ñaéc löïc ñeå ñaøn aùp caùc taàng lôùp trong xaõ hoäi ñoøi daân chuû vaø coù xu höôùng choáng laïi cheá ñoä phong kieán chuyeân cheá cuûa hoøang gia Anh • Söï toàn taïi cuûa heä thoáng traùt ñaõ khieán cho thoâng luaät Anh trôû neân phöùc taïp, cöùng nhaéc vaø deã daãn ñeán baát coâng trong xeùt xöû vì : khoâng coù traùt thì khoâng coù quyeàn
+ traùt cuõng laøm cho thuû tuïc toá tuïng bò aûnh höôûng maïnh meõ ( neân ngöôøi daân khoù tieáp caän vaø phaûi nhôø ñeán dòch vuï luaät sö phöùc taïp, toán keùm ) vaø trôû neân quan troïng hôn quyeàn lôïi ñang bò tranh chaáp trong vuï kieän Chính caùc haïn cheá treân ñaõ laøm naûy sinh nhu caàu ñeå tìm giaûi phaùp ñeå khaéc ophuc nhöõng haïn cheá cuûa thoâng luaät trong 2 tröôøng hôïp • Ngöôøi daân khoâng theå tieáp caän coâng lyù töø toøa thoâng luaät vì khoâng coù traùt phuø hôïp • Ngöôøi daân khoâng ñaït ñöôïc keát quaû troïn veïn töø caùc giaûi phaùp phaùp lyù maø toøa thoâng luaät ñaõ aùp duïng Luaät coâng baèng chòu söï aûnh höôûng cuûa luaät La maõ vì vò ñaïi phaùp quan hay caùc thaåm phaùn ñaàu tieân cuûa toøa coâng baèng laø caùc linh muïc. Do ñoù hoï chòu aûnh höôûng saâu saéc cuûa caùc luaät leä, qui taéc cuûa giaùo hoäi vaø 1 phaàn cuûa luaät La maõ. Ñeán cuoái theá kyû 15 caùc vuï vieäc lieân quan ñeán coâng lyù ngaøy caøng nhieàu, vua ñaõ laäp ra toøa aùn coâng baèng. Khi ñöa ra phaùn quyeát caùc thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng cuõng gioáng nhö caùc thaåm phaùn cuûa thoâng luaät laø keá thöøa vaø phaùt trieån caùc phaùn quyeát ñaõ coù tröôùc ñoù tuøy thuoäc vaøo quyeát ñònh caù nhaân cuûa hoï veà coâng baèng vaø leõ phaûi Thuû tuïc toá tuïng ôû toøa coâng baèng khaùc vôùi thuû tuïc toá tuïng ôû toøa thoâng luaät ôû nhöõng khía caïnh sau • Caên cöù cho vieäc xeùt xöû ôû toøa coâng baèng laø ñôn thænh caàu ( khoâng phaûi laø traùt nhö toøa thoâng luaät ). Caùc ñôn naøy khoâng coù maãu saün nhö traùt vaø ngöôøi thænh caàu seõ phaûi neâu roõ lyù do khieáu naïi vaø thænh caàu söï giuùp ñôõ. Ñôn thænh caàu phaûi keøm theo vaät laøm tin thì môùi coù theå khôûi kieän • Ñaïi phaùp quan seõ phaùt haønh traùt trieäu taäp ñoøi beân bò caùo phaûi coù maët taïi toøa maø khoâng caàn phaûi neâu roõ lyù do hay cô sôû phaùp lyù. Beân bò seõ bò tòch thu taøi saûn, baét giöõ, thaäm chí boû tuø neáu khoâng coù maët taïi toøa. • Beân bò seõ traû lôøi chaát vaán cuûa ñaïi phaùp quan ( khaùc vôùi thaåm phaùn toøa thoâng luaät chæ laø troïng taøi ) treân cô sôû tuyeân theä ñeå bò ñôn phaûi khai caùc tình tieát vuï vieäc laø thuû tuïc ñaëc bieät khoâng coù ôû toøa thoâng luaät • Ngoân ngöõ söû duïng ôû toaø ban ñaàu laø tieáng La tinh, sau ñoù chuyeån sang tieáng Anh trong khi tieáng Phaùp vaãn ñöôïc söû duïng ôû toøa thoâng luaät • Phieân toøa khoâng coù söï tham gia cuûa boài thaåm ñoaøn • Caùc bieän phaùp khaéc phuïc coâng lyù cuûa toøa coâng baèng khaùc vôùi toøa thoâng luaät : tuyeân boá quyeàn cuûa beân nguyeân, leänh buoäc beân bò phaûi thöïc hieän haønh vi naøo ñoù, leänh caám beân bò tieáp tuïc thöïc hieän haønh vi naøo ñoù aûnh höôûng ñeán lôïi ích cuûa beân nguyeân • Luaät coâng baèng khoâng caên cöù vaøo vieäc coù traùt, coù thuû tuïc toá tuïng phuø hôïp hay khoâng maø chæ quan taâm ñeán vieäc coù quyeàn lôïi ích hôïp phaùp bò xaâm phaïm + chæ döïa treân quan ñieåm veà leõ phaûi, ñaïo ñöùc coâng baèng chöù khoâng phaûi luaät leä naøo Töø theá kyû 16 caùc phaùn quyeát cuûa toøa coâng baèng ñaõ ñöôïc xuaát baûn, theo ñoù caùc thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng bò raøng buoäc bôûi baûn aùn ñaõ coù tröôùc, gioáng nhö caùc thaåm phaùn cuûa toøa thoâng luaât. Beân caïnh ñoù, sau cuoäc caûi caùch toøa aùn 1873 -1875, nhöõng thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng khoâng coøn laø linh muïc nöõa maø laø nhöõng luaät sö ñöôïc ñaøo taïo ôû thoâng luaät neân caùc aùn leä cuûa toøa coâng baèng ngaøy caøng cöùng nhaéc hôn vaø baûn chaát cuûa luaät coâng baèng töø theá kyû 17 ñeán nay khoâng coøn ñuùng laø nhöõng nguyeân taéc phaùp lyù ñöôïc hieåu ôû theá kyû 15 -16. Nhö vaäy ñeán ñaàu theá kyû 16, heä thoáng phaùp luaät Anh ñöôïc boå sung theâm 1 nguoàn phaùp luaät khaùc nhaèm khaéc phuïc cho nhöõng khieám khuyeát cuûa thoâng luaät laø luaät coâng baèng.
Moái töông quan giöõa luaät coâng baèng vaø thoâng luaät Luaät coâng baèng chæ ñöôïc xem laø 1 boä phaän boå sung cho thoâng luaät • Caùc thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng töï nhìn nhaän vaø ñöa ra nguyeân taéc “luaät coâng baèng ñi sau thoâng luaät” luaät coâng baèng ra ñôøi chæ ñoùng vai troø hoã trôï giuùp cho thoâng luaät hoaøn thieän hôn. Chæ khi thoâng luaät khoâng ñieàu chænh ñöôïc hay khoâng ñieàu chænh heát thì luaät coâng baèng môùi giaûi quyeát ( Ví duï khi khoâng coù traùt, khi phaùn quyeát cuûa thoâng luaät khoâng thoûa ñaùng do chæ coù cheá taøi phaït tieàn ). Luaät coâng baèng ñöa ra nguyeân taéc naøy nhaèm traùnh gaây ra xung ñoät vôùi caùc toøa aùn hoaøng gia luoân tìm caùch baûo veä söï ñoäc quyeàn cuûa mình trong xeùt xöû • Caùc phaùn quyeát cuûa toøa coâng baèng khoâng chæ ñöôïc aùp duïng trong toøa coâng baèng maø coøn ñöôïc caùc thaåm phaùn cuûa toøa thoâng luaät tham khaûo vôùi tö caùch laø nhöõng leõ phaûi, leõ coâng baèng ñeå boå sung cho “luaät” Tuy nhieân khi giaûi quyeát caùc vuï vieäc caùc thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng luoân ñaët coâng baèng vaø leõ phaûi leân haøng ñaàu ñeå xem xeùt vuï vieäc coù xaâm phaïm ñeán coâng lyù, ñaïo ñöùc hay khoâng. Neáu coù thì ñôn thænh caàu seõ ñöôïc chaáp nhaän. Chính vì thuû tuïc toá tuïng ñôn giaûn ñaõ khieán cho ngöôøi coù lôïi ích bò xaâm phaïm deã daøng tieáp caän ñöôïc vôùi coâng lyù hôn ôû toøa thoâng luaät neân uy tín cuûa toøa coâng baèng ngaøy caøng cao. Veà phaùp lyù, töø 1621, vieän nguyeân laõo baét ñaàu xem xeùt caùc phaùn quyeát cuûa toøa coâng baèng, ñoàng nghóa vôùi vieäc toøa coâng baèng ñaõ coù vò trí ngang vôùi toøa thoâng luaät. Nhö vaäy tính ñeán tröôùc cuoäc caûi caùch toøa aùn, nöôùc Anh ñaõ coù 2 heâ thoáng toøa aùn toàn taïi ñoäc laäp vôùi nhau. Trong ñoù moãi toøa aùn aùp duïng 1 thuû tuïc toá tuïng rieâng, qui phaïm phaùp luaät rieâng. Giai ñoaïn sau caûi caùch toøa aùn Thoâng luaät vaø luaät coâng baèng ñöôïc xem laø 2 boä phaän ñoäc laäp coù vò trí ngang nhau trong phaùp luaät Anh. Nguyeân nhaân cuûa cuoäc caûi caùch toøa aùn : Moãi toøa söû duïng 1 thuû tuïc toá tuïng cuõng nhö phaùp luaät hoøan toaøn khaùc nhau ñaõ laøm taêng tính phöùc taïp voán coù, toán keùm cho ngöôøi khôûi kieän. Do ñoù trong raát nhieàu tröôøng hôïp, nguyeân ñôn phaûi thöïc hieän 2 thuû tuïc toá tuïng khaùc nhau, tröôùc 2 toøa khaùc nhau ngöôøi Anh tieán haønh cuoäc caûi caùch toøa aùn nhaèm chaám döùt tính 2 maët cuûa thuû tuïc toá tuïng. Ngöôøi Anh ñaõ khoâng loaïi boû 1 heä thoáng toøa aùn naøo maø thöïc hieän vieäc saùp nhaäp 2 heä thoáng toøa aùn laøm 1 baèng caùc luaät veà toå chöùc toøa aùn töø 1873 ñeán 1875. Keát quaû cuûa cuoäc caûi caùch toøa aùn : Ñaõ xoùa boû söï toàn taïi song song cuûa 2 nhaùnh toøa aùn, saùp nhaäp 2 toøa laøm 1, chaám döùt tính 2 maët cuûa thuû tuïc toá tuïng. Sau caûi caùch toøa aùn, nguyeân ñôn thay vì phaûi noäp 2 ñôn khaùc nhau taïi 2 toøa khaùc nhau thì sau caûi caùch thì chæ caàn noäp 1 ñôn taïi 1 toøa. Toøa naøy vöøa coù thaåm quyeàn ñoái vôùi vuï vieäc cuûa thoâng luaät vöøa coù thaåm quyeàn ñoái vôùi vuï vieäc cuûa luaät coâng baèng. Tuy nhieân nhöõng qui ñònh cuûa thoâng luaät vaø luaät coâng baèng vaãn ñöôïc aùp duïng theo 2 trình töï thuû tuïc khaùc nhau ( vieäc caûi caùch chæ laø hình thöùc chöù khoâng trieät ñeå do vaãn coøn 2 thuû tuïc toá tuïng ) Caûi caùch toøa aùn ñaõ baõi boû hình thöùc ñôn kieän traùt, thay vaøo ñoù taát caû caùc vuï vieäc duø ñöôïc tieán haønh theo thuû tuïc naøo cuõng baét ñaàu baèng 1 loaïi traùt chung laø traùt haàu
toøa.Tuy vaäy thöïc teá vaãn toàn taïi vaøi loaïi traùt vaø khaû naêng thaéng kieän khi khoâng coù loïai traùt töông öùng laø raát thaáp. Neáu coù söï xung ñoät giöõa thoâng luaät vaø luaät coâng baèng thì öu tieân cho luaät coâng baèng song caùc thaåm phaùn ngaøy nay ñeàu coù thaùi ñoä xem thöôøng luaät coâng baèng, nhaát laø caùc nguyeân taéc cuûa luaät coâng baèng ñöôïc xaây döïng töø theá kyû 15 – 16. 2.2 Ñaëc tröng cuûa luaät coâng baèng Veà cô baûn, gioáng nhö thoâng luaät, luaät coâng baèng ñöôïc taïo ra bôûi caùc thaåm phaùn chöù khoâng phaûi bôûi con ñöôøng laäp phaùp. Tuy nhieân, ban ñaàu luaät coâng baèng ra ñôøi vôùi muïc ñích boå sung cho thoâng luaät neân coù 1 soá ñaëc tröng sau • Luaät coâng baèng coù 1 heä thoáng caùc phöông tieän phaùp lyù hoaøn toaøn môùi meû, linh hoaït, meàm deûo giuùp cho beân bò xaâm phaïm deã daøng coù ñöôïc coâng lyù. Tính meàm deûo : khoâng bò raøng buoäc bôûi aùn leä, chæ döïa treân coâng baèng vì luaät coâng baèng laø quan ñieåm cuûa caù nhaân thaåm phaùn Tính môùi meû, linh hoaït : coù theâm 3 coâng cuï môùi laø tuyeân boá quyeàn cuûa beân nguyeân, buoäc beân bò thöïc hieän 1 haønh vi naøo ñoù, caám beân bò thöïc hieän 1 haønh vi naøo ñoù Nhôø nhöõng giaûi phaùp phaùp lyù cuûa toøa coâng baèng maø nhöõng qui ñònh veà uûy thaùc ( trust : giao taøi saûn cho ngöôøi khaùc quaûn lyù ) phaùt trieån maïnh • Thuû tuïc toá tuïng vaø heä thoáng chöùng cöù cuûa toøa coâng baèng khaùc vôùi toøa thoâng luaät Toå chöùc nhaân söï cuûa toøa coâng baèng ñôn giaûn hôn toøa thoâng luaät. Ví duï : khoâng söû duïng boài thaåm ñoaøn (boài thaåm ñoaøn seõ quyeát ñònh coù toäi hay khoâng, thaåm phaùn cuûa toøa thoâng luaät chæ laø troïng taøi khoâng tieán haønh xeùt hoûi ) Thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng seõ ñöa ra quyeát ñònh thoâng qua quaù trình xeùt hoûi bò ñôn maø khoâng coù söï tham gia cuûa boài thaåm ñoaøn Thuû tuïc toá tuïng cuûa toøa coâng baèng ñôn giaûn hôn toøa thoâng luaät ( ñaõ giaûi thích tröôùc ñaây ) Veà maët chöùng cöù, neáu nhö thoâng luaät xem toá tuïng nhö 1 cuoäc ñaáu giöa caùc beân lieân quan ñeán vuï vieäc, trong ñoù thaåm phaùn chæ ñoùng vai troø laø troïng taøi ( caùc beân phaûi töï ñöa ra chöùng cöù khoâng beân naøo baét buoäc ñöôïc beân kia trình ra ), thì thaåm phaùn cuûa toøa coâng baèng coù theå can thieäp vaø baét buoäc caùc beân trình ra chöùng cöù • Luaät coâng baèng coù 1 soá nguyeân taéc khoâng coù beân thoâng luaät : “ luaät coâng baèng ñi sau thoâng luaät “, “ ngöôøi goõ cöûa toøa coâng baèng phaûi coù baøn tay saïch “ ( ngöôøi ñi khôûi kieän phaûi töï ñaûm baûo mình chæ haønh ñoäng theo leõ phaûi, coâng baèng ) Toùm laïi, caùc nguyeân taéc cuûa toøa coâng baèng cho thaáy caùc thaåm phaùn thöïc hieän coâng vieäc vì coâng lyù vaø khoâng coù kyø voïng thay ñoåi caùc qui phaïm cuûa thoâng luaät. Nhôø vaäy, luaät coâng baèng ñaõ vöôït qua söï caûn trôû ñeå taïo ra 1 heä thoáng phaùp luaät môùi song song toàn taïi vôùi thoâng luaät 3 Luaät thaønh vaên 3.1 Ñaëc ñieåm Luaät thaønh vaên laø nguoàn quan troïng thöù 2 sau aùn leä. Luaät thaønh vaên cuûa Anh bao goàm caùc ñaïo luaät do nghò vieän Anh ban haønh vaø caùc vaên baûn döôùi luaät do cô quan haønh phaùp ban haønh
Töø sau cuoäc caùch maïng tö saûn Anh ôû theá kyû 17, nghò vieän Anh trôû thaønh cô quan quyeàn löïc toái cao vaø luaät thaønh vaên do nghò vieän ban haønh coù giaù trò phaùp lyù cao nhaát Chuù yù Chæ luaät thaønh vaên do nghò vieän ban haønh coù giaù trò phaùp lyù cao hôn aùn leä Tuy vaäy luaät thaønh vaên chæ ñieàu chænh 1 phaïm vi nhoû heïp caùc quan heä xaõ hoäi chöa coù aùn leä ñieàu chænh hay caùc lónh vöïc môùi hoaøn toaøn xa laï vôùi thoâng luaät nhö : baûo hieåm xaõ hoäi, giaùo duïc, y teá ( coù vai troø boå sung cho thoâng luaät do nghò syõ coù theå chuû ñoäng hôn thaåm phaùn trong vieäc soaïn thaûo luaät coù taàm bao quaùt, coù tính toaøn dieän, tính döï ñoaùn cao hôn ) 3.2 Moái töông quan giöõa aùn leä vaø luaät thaønh vaên Veà phaùp lyù, luaät do nghò vieän ban haønh coù giaù trò toái cao neân neáu xaûy ra xung ñoät giöõa aùn leä vaø luaät thaønh vaên thì phaûi aùp duïng luaät thaønh vaên Nhöng veà thöïc teá, aùn leä vaãn chieám vò trí quan troïng nhaát trong caáu truùc nguoàn luaät cuûa phaùp luaät Anh vì nhöõng lyù do sau • Luaät do nghò vieän ban haønh nhöng ngöôøi aùp duïng laïi laø caùc thaåm phaùn. Caùc thaåm phaùn Anh vöøa coù chöùc naêng xeùt xöû vöøa coù chöùc naêng giaûi thích phaùp luaät ( aùn leä vaø luaät thaønh vaên ). Caùc thaåm phaùn luoân coù tö töôûng cho raèng vaên baûn phaùp luaät taïo ra 1 söï can thieäp töø ngoaøi vaøo phaùp luaät “thoâng thöôøng” laøm cho phaùp luaät bò thay ñoåi theo chieàu höôùng xaáu ñi neân caùc thaåm phaùn Anh thöôøng coá gaéng giaûi thích luaät thaønh vaên theo höôùng haïn cheá toái ña vieäc aùp duïng chuùng ( do vaäy Nghò vieän thöôøng phaûi soaïn thaûo luaät vôùi caùc qui ñònh raát tæ mæ, chi tieát ) • Caùc luaät gia Anh thöôøng coù thaùi ñoä xem nheï vôùi caùc vaên baûn phaùp luaät. Do ñoù qui phaïm phaùp luaät chæ ñöôïc hoï aùp duïng neáu nhö noù ñaõ ñöôïc aùp duïng vaø giaûi thích bôûi 1 aùn leä tröôùc ñoù. Vaø luùc naøy, thaåm phaùn laïi tìm ñeán caùc aùn leä coù daãn chieáu ñeán phaùp luaät thaønh vaên chöù khoâng phaûi baûn thaân caùc vaên baûn coù chöùa qui phaïm phaùp luaät ñoù Töông quan giöõa phaùp luaät thaønh vaên vôùi aùn leä seõ thay ñoåi theo höôùng phaùp luaät thaønh vaên seõ ngaøy caøng chieám öu theá hôn so vôùi aùn leä do Anh gia nhaäp EU naêm 1972 vaø phaûi theå cheá hoùa caùc qui phaïm phaùp luaät, caùc baûn aùn cuûa EU treân cô sôû toân troïng quan ñieåm cuûa caùc nöôùc EU. II Heä thoáng toøa aùn Anh 1 Caùc ñaëc tröng cô baûn • Heä thoáng toøa aùn cuûa Anh khoâng coù söï phaân ñònh roõ raøng veà thaåm quyeàn xeùt xöû ( 1 toøa coù theå xeùt xöû caû daân söï vaø hình söï ), khoâng coù söï phaân ñònh roõ raøng veà caáp xeùt xöû ( 1 toøa coù theå vöøa xeùt xöû sô thaåm, vöøa xeùt xöû phuùc thaåm ) • Khoâng coù nguyeân taéc roõ raøng trong vieäc thieát laäp heä thoáng toøa aùn. ÔÛ caùc toøa aùn caáp thaáp thì thieát laäp theo nguyeân taéc khu vöïc nhöng caùc toøa aùn caáp cao chuû yeáu taäp trung taïi London • Caáu truùc cuûa toøa aùn Anh neáu nhìn töø goùc ñoä cuûa caùc luaät gia chaâu AÂu luïc ñòa thì khoâng ñöôïc xem laø 1 heä thoáng toøa aùn thoáng nhaát vì noù bao goàm nhieàu nhaùnh toøa ñoäc laäp Toøa toái cao Toøa phuùc thaåm ( court of appeal ) Toøa vaønh moùng ngöïa ( Crown court ) Moãi toøa coù 1 luaät rieâng qui ñònh thaåm quyeàn cuûa toøa aùn ñoù, qui ñònh qui cheá toá tuïng cuûa moãi toøa aùn do chính toøa aùn ñoù qui ñònh
• Toøa aùn Anh aùp duïng moâ hình toá tuïng tranh tuïng chöù khoâng phaûi moâ hình toá tuïng thaåm vaán. Vieäc tieán haønh toá tuïng veà nguyeân taéc laø traùch nhieäm cuûa caùc beân ( luaät sö cuûa caùc beân ). Ñaây goïi laø nguyeân taéc phaûn bieän trong toá tuïng daân söï vaø buoäc toäi trong toá tuïng hình söï • Cheá ñoä boå nhieäm thaåm phaùn cuûa Anh khaù phöùc taïp, thaåm phaùn cuûa Anh thöôøng ñöôïc boå nhieäm töø luaät sö tranh tuïng, luaät sö tö vaán vaø 1 soá ngöôøi coù uy tín. Tuy nhieân chuû theå boå nhieäm thaåm phaùn seõ khaùc nhau ôû caùc caáp toøa khaùc nhau vaø vôùi caùc loaïi thaåm phaùn khaùc nhau. • Chính vì thuû tuïc toá tuïng cuûa Anh phöùc taïp chi phí cao neân haàu heát caùc tranh chaáp veà daân söï vaø thöông maïi thöôøng ñöa ra giaûi quyeát baèng thuû tuïc ngoaøi tö phaùp : troïng taøi, hoøa giaûi 2 Caáu truùc heä thoáng toøa aùn Anh Khaû naêng taïo ra aùn leä laø tieâu chí ñeå phaân bieät toøa aùn caáp cao vaø toøa aùn caáp thaáp Vieän nguyeân laõo ( House of lord ) Vieän cô maät ( Privy council ) Toøa aùn toái cao, bao goàm 3 toøa Toøa phuùc thaåm Toøa caáp cao, bao goàm 3 toøa ( Court of appeal ) Toøa hình söï trung öông ( High of court ) ( Crown court ) Toøa nöõ hoaøng Toøa coâng baèng or coâng lyù Toøa gia ñình ( Queen’s Brench Division ) ( Chancery Division ) ( Family division ) Toøa ñòa haït ( county court ) Toøa ñaïi phaùp quan ( Magistrate’s court ) Caûi caùch thaùng 10/2009 Vieän nguyeân laõo + Vieän cô maät Toøa aùn toái cao Toøa ñòa haït xöû chuû yeáu daân söï, nhöng coù theå xöû hình söï Toøa ñaïi phaùp quan xöû chuû yeáu hình söï, nhöng cuõng coù theå xöû daân söï High of court, Crown court Court of appeal County court Court of appeal Magistrate Queen brench division or Crown court 2.1 Toøa caáp thaáp ( county court vaø Magistrate court ) Ñaëc tröng Ñöôïc hình thaønh theo nguyeân taéc khu vöïc ( phuï thuoäc vaøo soá löôïng vuï vieäc phaûi giaûi quyeát )
Caùc toøa coù thaåm quyeàn sô thaåm ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï ñôn giaûn lieân quan ñeán hoân nhaân gia ñình vaø caùc toäi phaïm hình söï ít nghieâm troïng ( 98% vuï hình söï hieän nay ñöôïc giaûi quyeát ôû toøa phaùp quan ) Thuû tuïc xeùt xöû ñôn giaûn, khoâng caàn coù boài thaåm ñoaøn ( thaåm phaùn, luaät sö coù theå maëc thöôøng phuïc ) Caùc phaùn quyeát cuûa toøa naøy khoâng bao giôø trôû thaønh aùn leä 2.1.1 Toøa ñòa haït Thaåm quyeàn Coù thaåm quyeàn ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï, ngoaøi ra coù 1 soá vuï vieäc lieân quan ñeán caûnh saùt. Caùc vuï vieäc daân söï bao goàm Vuï vieäc lieân quan ñeán vieäc kieän ñoøi nhaø ñaát trong khu vöïc ( nguyeân ñôn coù theå khôûi kieän ôû baát kyø toøa khu vöïc naøo ) Caùc vuï boài thöôøng veà thöông taät Caùc vuï lieân quan ñeán vi phaïm hôïp ñoàng Ñieàu kieän : Taát caû caùc vuï vieäc daân söï phaûi coù giaù trò tranh chaáp nhoû hôn 50,000 baûng Anh. Caùc vuï vieäc coøn laïi seõ chuyeån leân cho toøa caáp cao ( High of Court ) tröø tröôøng hôïp caùc beân coù thoûa thuaän khaùc ( ví duï thoûa thuaän chæ söû duïng toøa caáp thaáp ) Thaåm phaùn Xeùt xöû caùc vuï vieäc laø caùc thaåm phaùn khoâng chuyeân, ñöôïc hoã trôï bôûi thö kyù ñöôïc ñaøo taïo baøi baûn, coù kieán thöùc phaùp luaät. Thaåm phaùn cuûa toøa naøy laø do nöõ hoaøng boå nhieäm töø luaät sö baøo chöõa coù hôn 10 naêm kinh nghieäm hay luaät sö tö vaán Thaåm phaùm coù nhieäm kyø suoát ñôøi vaø chæ bò ñaïi phaùp quan mieãn nhieäm trong tröôøng hôïp maát naêng löïc hay coù daáu hieäu sai traùi Phaùn quyeát cuûa toøa coù theå bò khaùng caùo khaùng nghò ñeán toøa caáp cao hay toøa phuùc thaåm 2.1.2 Toøa phaùp quan Thaåm quyeàn Toøa naøy coù thaåm quyeàn ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï vaø hình söï, tuy nhieân chuû yeáu vaãn laø caùc vuï vieäc hình söï Trong lónh vöïc hình söï, toøa naøy coù thaåm quyeàn ñoái vôùi caùc toäi ít nghieâm troïng, toäi phaïm vò thaønh nieân, caùc vuï vi phaïm luaät giao thoâng ( caùc vuï vi phaïm nhoû maø bò caùo ñoàng yù nhaän toäi vaø noäp phaït qua ñöôøng böu ñieän ñeå traùnh phieàn haø ) Ngoøai ra toøa naøy coù thaåm quyeàn xeùt xöû ñoái vôùi caùc toäi töông ñoái nghieâm troïng do bò caùo coù theå löïa choïn toøa naøy hay toøa hình söï trung öông Toøa naøy cuõng coù thaåm quyeàn xeùt xöû ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï nhoû lieân quan ñeán nghóa vuï taøi chính vôùi nhaø nöôùc nhö baûo hieåm quoác gia, leä phí söû duïng dòch vuï coâng coäng hay vuï vieäc daân söï lieân quan ñeán hoân nhaân gia ñình Ghi chuù caùc toøa Anh khoâng coù söï phaân ñònh roõ raøng veà thaåm quyeàn xeùt xöû Thaåm phaùn Coù 2 loaïi thaåm phaùn Thaåm phaùn hoøa giaûi ( thaåm phaùn hoøa bình ) : thöôøng laøm vieäc taïi caùc toøa naèm ngoaøi phaïm vi London. Chuû tòch thöôïng vieän seõ boå nhieäm thaåm phaùn hoøa bình
töø nhöõng ngöôøi coù uy tín ñòa vò trong xaõ hoäi, hoï coù nhieäm kyø suoát ñôøi, laøm vieäc nöûa ngaøy vaø khoâng ñöôïc höôûng löông Thaåm phaùn höôûng löông : laøm vieäc cho caùc toøa phaùp quan ôû London, do nöõ hoaøng boå nhieäm trong soá caùc luaät sö baøo chöõa hay luaät sö tö vaán ñaõ coù ít nhaát 7 naêm kinh nghieäm theo ñeà nghò cuûa chuû tòch thöiôïng vieän. Hoï laøm vieäc caû ngaøy, ñöôïc höôûng löông vaø coù nhieäm kyø suoát ñôøi Hoäi ñoàng xeùt xöû cuûa toøa naøy trong phaïm vi London ñöôïc thöïc hieän bôûi 1 thaåm phaùn vaø 1 thö kyù trôï giuùp. Hoäi ñoàng xeùt xöû cuûa toøa ngoaøi phaïm vi London bao goàm toái thieåu laø 2 ngöôøi vaø toái ña 7 ngöôøi Phaùn quyeát cuûa toøa naøy coù theå ñöôïc khaùng caùo khaùng nghò ôû toøa hình söï trung öông hay toøa nöõ hoaøng 2.2 Toøa caáp cao ( chính laø toøa aùn toái cao ) Vò trí phaùp lyù Khaùc vôùi caùc nöôùc khaùc, toøa aùn toái cao Anh khoâng phaûi laø toøa aùn cao nhaát trong heä thoáng toøa aùn. Toøa aùn toái cao Anh bao goàm 3 boä phaän : toøa nöõ hoaøng, toøa coâng baèng, toøa hình söï trung öông. Tuy nhieân vò trí vaø cô caáu toå chöùc cuûa toøa toái cao seõ thay ñoåi theo ñuùng nghóa laø toøa aùn cao nhaát, laø caáp xeùt xöû cuoái cuøng trong heä thoáng toøa aùn Anh khi luaät caûi toå Hieán phaùp Anh coù hieäu löïc vaøo thaùng 10/2009. Theo luaät naøy toøa aùn toái cao seõ ñaûm nhieäm toøan boä chöùc naêng xeùt xöû cuûa uûy ban phuùc thaåm nghò vieän ( Vieän nguyeân laõo ) Ngoaøi ra, caùc toøa naøy ñeàu taäp trung ôû caùc thaønh phoá lôùn, ñaëc bieät laø London Thaåm quyeàn Thaåm quyeàn cuûa toøa naøy coù hieäu löïc treân toaøn boä laõnh thoå Anh maø khoâng bò giôùi haïn bôûi khu vöïc daân cö nhö caùc toøa caáp thaáp Thaåm phaùn Taát caû caùc thaåm phaùn cuûa toøa caáp cao ñeàu laø caùc thaåm phaùn chuyeân nghieäp ñöôïc boå nhieäm töø caùc luaät sö baøo chöõa, tieán haønh xeùt xöû theo nguyeân taéc taäp theå Boài thaåm ñoaøn ñöôïc söû duïng trong 1 soá tröôøng hôïp Caùc toøa naøy coù khaû naêng taïo ra aùn leä ñaëc tröng ñeå phaân bieät toøa caáp cao, caáp thaáp 2.2.1 Toøa nöõ hoaøng Toøa nöõ hoaøng vöøa thöïc hieän chöùc naêng sô thaåm caùc vuï vieäc daân söï vaø phuùc thaåm caùc vuï vieäc hình söï chuyeån leân töø caùc toøa khaùc Boài thaåm ñoaøn ñöôïc söû duïng trong toøa naøy ôû 1 soá vuï vieäc Toøa nöõ hoaøng goàm 2 toøa : toøa thöông maïi vaø toøa haøng haûi Toøa coâng baèng Toøa naøy chuyeân giaûi quyeát caùc vaán ñeà thuoäc lónh vöïc luaät kinh doanh, uûy thaùc, luaät taøi saûn vaø luaät ñaát ñai. Ngoaøi ra toøa naøy thuï lyù ñoái vôùi taát caû caùc khaùng caùo khaùng nghò veà thueá Toøa gia ñình
Toøa naøy chuyeân giaûi quyeát caùc vuï vieäc lieân quan ly dò, nuoâi con, taøi saûn, ñieàu trò beänh cuõng nhö taát caû caùc vuï vieäc lieân quan ñeán söùc khoûe vaø lôïi ích treû em; ñoäc quyeàn xeùt xöû vuï vieäc lieân quan giaùm hoä treû em Phaùn quyeát do toøa caáp cao ñöa ra, neáu veà daân söï thì seõ chuyeån leân toøa phuùc thaåm veà daân söï cuûa toøa phuùc thaåm ( tröïc thuoäc toøa phuùc thaåm ) neáu veà hình söï thì chuyeån tröïc tieáp leân vieän Nguyeân laõo Chæ 10% aùn leä cuûa toøa toái cao ñöôïc coâng boá 2.2.2 Toøa phuùc thaåm Trong nhoùm toøa toái cao, toøa phuùc thaåm ñöùng treân 2 toøa coøn laïi Ñeå thöïc hieän chöùc naêng cuûa mình, toøa phuùc thaåm coù 2 boä phaän 2.2.2.1 Boä phaän toøa daân söï Nhöõng vuï vieäc chuyeån leân töø toøa caáp cao, toøa ñòa haït vaø 1 soá cô quan taøi phaùn khaùc : cô quan taøi phaùn lao ñoäng, ñaát ñai, tò naïn vaø nhaäp cö 2.2.2.2 Toøa hình söï Chæ phuùc thaåm caùc baûn aùn cuûa toøa hình söï trung öông Khaû naêng taïo ra aùn leä : coù 25% caùc baûn aùn cuûa toøa naøy seõ trôû thaønh aùn leä 2.2.3 Toøa hình söï trung öông Coù thaåm quyeàn xeùt xöû caû sô thaåm vaø phuùc thaåm ñoái vôùi caùc vuï vieäc hình söï nghieâm troïng vaø caùc vuï vieäc ñöôïc chuyeån leân töø toøa phaùp quan Khi xeùt xöû sô thaåm caùc vuï vieäc hình söï nghieâm troïng thì ñoøi hoûi phaûi coù söï tham gia cuûa boài thaåm ñoaøn goàm 12 thaønh vieân ñeå xem xeùt coù neân buoäc toäi hay khoâng Khaû naêng taïo ra aùn leä : toøa naøy khoâng taïo ra aùn leä Nhaän ñònh sai : taát caû caùc toøa caáp cao ñeàu coù theå taïo ra aùn leä 2.3 UÛy ban phuùc thaåm cuûa nghò vieän ( House of Lords, Vieän nguyeân laõo ) Vieän nguyeân laõo khoâng phaûi laø 1 toøa aùn naèm trong heä thoáng toøa aùn Anh nhöng laïi laø caáp xeùt xöû cao nhaát. Thaønh phaàn vieän nguyeân laõo goàm coù : Ñaïi chöôûng aán, thöôïng nghò syõ ñöôïc höôûng löông ñeå giuùp thöôïng nghò vieän xeùt xöû phuùc thaåm, caùc thöôïng nghò syõ phuï traùch veà tö phaùp trong nghò vieän Thaåm quyeàn cuûa vieän Trong lónh vöïc daân söï : coù thaåm quyeàn xem xeùt ñoái vôùi caùc phaùn quyeát cuûa toøa toái cao, caùc phaùn quyeát cuûa toøa aùn toái cao Scotland, caùc phaùn quyeát cuûa toøa aùn toái cao Baéc Ireland ( baèng caùch söû duïng phaùp luaät cuûa Scotland, Ireland ñeå xeùt xöû, nhöng seõ khoâng hình thaønh neân aùn leä. Neáu phuø hôïp thì coù theå tham khaûo maø thoâi ) Trong lónh vöïc hình söï : coù thaåm quyeàn xem xeùt ñoái vôùi caùc phaùn quyeát cuûa toøa aùn toái cao cuûa Anh vaø xöù Wales, caùc baûn aùn hình söï cuûa toøa Baéc Ailen ( khoâng xeùt xöû phuùc thaåm baûn aùn Scotland ) Ñieàu kieän ñeå thuï lyù ñôn khaùng caùo phaûi coù giaáy pheùp khaùng caùo do chính toøa aùn ñaõ ra phaùn quyeát caáp hay do Vieän nguyeân laõo caáp. Tuy nhieân, ñoái vôùi caùc vuï aùn hình söï thì beân khaùng caùo phaûi
coù xaùc nhaän cuûa toøa caáp döôùi raèng vuï aùn bò khaùng caùo coù lieân quan ñeán coäng ñoàng, xaõ hoäi Khaû naêng taïo ra aùn leä ; ¾ baûn aùn cuûa vieän nguyeân laõo seõ trôû thaønh aùn leä. AÙn leä cuûa vieän Nguyeân laõo coù khaû naêng raøng buoäc taát caû caùc toøa caáp döôùi vaø ngay caû Vieän nguyeân laõo. Nhöng töø naêm 1966, vieän Nguyeân laõo ñaõ töï côûi troùi khoûi nguyeân taéc Stare decisis nhaèm côûi troùi cho thoâng luaät, taïo ra aùn leä môùi phuø hôïp vôùi ñieàu kieän tình hình môùi. Ghi chuù Nguyeân taéc Stare decisis ra ñôøi vaøo theá kyû 19 do gaëp phaûi söï caïnh tranh chöa töøng coù cuûa luaät thaønh vaên ( caùi toâi cuûa thaåm phaùn Anh quaù lôùn neân coù theå phaù vôõ thoâng luaät ) Vieän nguyeân laõo hoaït ñoäng nhö 1 toøa thöôïng thaåm nghóa laø noù coù theå töï giöõ nguyeân, hay huûy boû quyeát ñònh phuùc thaåm maø khoâng ñöa ra baûn aùn ñeå thay theá. Caùc baûn aùn bò huûy, vieän nguyeân laõo seõ traû laïi cho chính toøa aùn ñaõ xeùt xöû sô thaåm keøm theo quan ñieåm cuûa mình 2.4 Hoäi ñoàng cô maät Xeùt xöû caùc vuï aùn ôû caùc thuoäc ñòa, phaùn quyeát chæ coù hieäu löïc ôû caùc thuoäc ñòa Khoâng theå trôû thaønh aùn leä nhöng vaãn coù giaù trò tham khaûo raát cao do vieän cô maät bao goàm nhöõng thaåm phaùn coù uy tín nhaát, gioûi nhaát cuûa Anh 3 AÙn leä cuûa heä thoáng toøa aùn Anh 3.1 Caùc caùch hieåu veà aùn leä Coù 2 caùch hieåu chuû yeáu AÙn leä laø 1 phöông thöùc laøm luaät cuûa thaåm phaùn AÙn leä bao goàm caùc qui taéc ñaõ ñöôïc laäp ra trong 1 baûn aùn ban haønh tröôùc ñoù, coù giaù trò raøng buoäc ñoái vôùi thaåm phaùn khi coù söï töông töï veà maët tình tieát. Toùm laïi aùn leä ñöôïc hieåu laø baûn aùn ñaõ coù hieäu löïc phaùp luaät trong ñoù coù chöùa ñöïng caùc qui taéc phaùp lyù do toøa aùn ban haønh, ñöôïc söû duïng ñeå laøm khuoân maãu cho nhöõng vuï vieäc veà sau neáu coù söï töông töï veà maët tình tieát 3.2 Caáu truùc cuûa aùn leä Baûn aùn thöôøng coù 2 phaàn : phaàn laäp luaän vaø phaàn phaùn quyeát Phaàn laäp luaän hay coøn goïi laø phaàn giaûi thích cho vieäc ñi ñeán quyeát ñònh môùi ñöôïc xem laø aùn leä. Phaàn laäp luaän laïi bao goàm 2 boä phaän : Phaàn lyù do ñeå ra quyeát ñònh ( Ratio decidendi ) : laø boä phaän coù tính raøng buoäc ñoái vôùi caùc thaåm phaùn Phaàn nhaän xeùt bình luaän ( Orbiter dictum ) : nhaän xeùt mang tính caù nhaân cuûa thaåm phaùn, khoâng coù tính raøng buoäc 3.3 Ñieàu kieän ñeå 1 baûn aùn trôû thaønh aùn leä Baûn aùn phaûi thoûa maõn caùc ñieàu kieän sau Baûn aùn phaûi tuyeân bôûi toøa aùn coù thaåm quyeàn taïo ra aùn leä Baûn aùn phaûi coù hieäu löïc phaùp luaät Baûn aùn phaûi ñaûm baûo veà hình thöùc ( teân goïi roõ raøng, caáu truùc maïch laïc ) Noäi dung baûn aùn phaûi coù tính môùi
Baûn aùn phaûi ñöôïc coâng boá 3.4 Phöông thöùc vaän haønh cuûa aùn leä AÙn leä coù 2 phöông thöùc vaän haønh : theo chieàu ngang vaø theo chieàu doïc Theo chieàu doïc : aùn leä cuûa toøa aùn caáp treân seõ coù giaù trò raøng buoäc ñoái vôùi caùc toøa caáp döôùi . AÙn leä cuûa vieän nguyeân laõo coù giaù trò vôùi taát caû caùc toøa. AÙn leä cuûa toøa phuùc thaåm coù giaù trò vôùi taát caû caùc toøa caáp döôùi thuoäc quyeàn phuùc thaåm cuûa toøa naøy, tröø toøa hình söï. AÙn leä cuûa toøa caáp cao ( high of court ) coù giaù trò raøng buoäc ñoái vôùi taát caû caùc toøa caáp döôùi Theo chieàu ngang : laø vieäc toøa aùn bò raøng buoäc bôûi chính caùc aùn leä do mình ñaõ taïo ra ( hieän nay chæ toøa phuùc thaåm Anh vaän haønh theo chieàu ngang ) Ghi chuù : Myõ chæ coù theå vaän haønh theo chieàu doïc III Ngheà luaät taïi Anh Gíao trình ñaïi hoïc luaät Haø noäi Thaåm phaùn Luaät sö quan troïng do taát caû ñeàu xuaát phaùt töø luaät sö Phaân loaïi : Tröôùc 1990, bao goàm luaät sö baøo chöõa vaø luaät sö tö vaán taïo söï chuyeân moân hoùa cao nhöng quaù trình toá tuïng phöùc taïp, chi phí cao Quùa trình ñaøo taïo cuûa 2 loaïi luaät sö naøy cuõng khaùc nhau, chuù troïng ñeán kyõ naêng haønh ngheà Ñaøo taïo daïng ngheà keøm ngheà Ghi chuù Myõ khoâng phaân loaïi luaät sö Thaåm phaùn Myõ coù theå ñöôïc boå nhieäm töø caùc ñoái töôïng khaùc : giaùo sö, hoïc giaû … Ghi chuù Common law coù theå ñöôïc hieåu theo 5 nghóa “Luaät chung” ñöôïc aùp duïng treân toaøn nöôùc Anh, ñeå phaân bieät vôùi caùc taäp quaùn mang tính ñòa phöông ( 1066 – 1485 ) “Luaät” bao goàm common law duøng ñeå phaân bieät vôùi equity law “AÙn leä” bao goàm caû common law vaø equity law, ñeå phaân bieät vôùi luaät thaønh vaên “Toaøn boä heä thoáng phaùp luaät Anh”, bao goàm cuûa common law, equity law, luaät thaønh vaên, taäp quaùn … ñeå phaân bieät vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia khaùc treân theá giôùi “Heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø thoâng luaät Anh” ñeå phaân bieät vôùi heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa. Caâu hoûi So saùnh cô cheá baûo hieán cuûa Phaùp vaø Myõ Cô quan phuï traùch Vaên baûn qui ñònh Phaùp HP 1958 Thôøi ñieåm, haäu quaû, thôøi haïn, öu nhöôïc ñieåm, thaønh phaàn -------------------------------------------------------------------------- HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT MYÕ