Giáo án ngữ văn 12: Chiếc thuyền ngoài xa

Chia sẻ: Le Minh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

660
lượt xem 37
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giúp học sinh: Cảm nhận được những chiêm nghiệm sâu sắc của nhà văn về cuộc đời và nghệ thuật: mỗi ngưòi trên cõi đời, nhất là người nghệ sĩ không nên nhìn đời và nhìn người một cách đơn giản, sơ lược mà cần phải nhìn nhận cuộc sống và con người một cách đa diện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo án ngữ văn 12: Chiếc thuyền ngoài xa

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 12 CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA Nguyễn Minh Châu A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 1. Về kiến thức: Giúp học sinh: - Cảm nhận được những chiêm nghiệm sâu sắc của nhà văn về cuộc đời và nghệ thuật: + Mỗi ngưòi trên cõi đời, nhất là người nghệ sĩ không nên nhìn đời và nhìn người một cách đơn giản, sơ lược mà cần phải nhìn nhận cuộc sống và con người một cách đa diện, nhiều chiều. + Nghệ thuật chân chính luôn luôn gắn với cuộc đời và vì cuộc đời. - Hiểu được đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm: tình huống truyện độc đáo, mang ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống; điểm nhìn nghệ thuật sắc sảo, đa chiều; lời văn giản dị mà sâu sắc, dư ba. 2. Về kĩ năng:Rèn luyện cho học sinh: - Nâng cao kĩ năng đọc – hiểu truyện ngắn hiện đại. - Rèn luyện kĩ năng tự đọc, tự học một cách chủ động, sáng tạo. 3. Về tư tưởng, thái độ:Giúp học sinh: - Có quan niệm đúng về nghệ thuật chân chính. - Có cách nhìn, cách nghĩ, cách đánh giá con người và cuộc sống theo đúng bản chất của nó. - Có cái nhìn đa diện và sâu sắc về cuộc đời và con người. B. THIẾT KẾ DẠY HỌC I. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. Phương pháp: - Đọc – hiểu tác phẩm. - Nêu và giải quyết vấn đề. - Xây dựng tình huống học tập để HS trao đổi, thảo luận. - Phương pháp phân tích, cắt nghĩa, bình giá trên cơ sở trao đổi, thảo luận. 2. Tài liệu và phương tiện dạy học - Tài liệu dạy học: SGK, SGV + Tuyển tập truyện ngắn Nguyễn Minh Châu. Nxb GD. H. 2005 - Phương pháp dạy học: + Tranh ảnh, tư liệu về Nguyễn Minh Châu và tác phẩm của ông. + Một số đoạn phim tư liệu trích trong phim tài liệu văn học “Chuyện kể về một nhà văn”. II. Tiến hành dạy học 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ Giáo viên kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh 3. Bài mới * Lời vào bài: “CTNX” là một trong những sáng tác tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu giai đoạn sau 1975. Với tác phẩm này, Nguyễn Minh Châu xứng đáng là “nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay” (Nguyên Ngọc).
Hoạt động của GV và HS Nội dung kiến thức cần đạt Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm A. Giới thiệu tác giả, tác phẩm hiểu tác giả, tác phẩm. I. Tác giả - GV: Em hãy trình bày những nét 1. Tiểu sử: chính về nhà văn Nguyễn Minh Châu - Nguyễn Minh Châu (1930-1989) - HS dựa vào TD. SGK và phần chuẩn - Quê quán: Làng Thơi, xã Quỳnh Hải, huyện bị bài ở nhà trình bày theo 2 ý lớn: Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. + Tiểu sử - Xuất thân: + Sự nghiệp văn học + Gia đình nông dân nghèo + Gia nhập quân đội năm 1950 - GV chiếu băng hình tư liệu Đoạn 1, + Là nhà văn trưởng thành trong 2 cuộc kháng 2, 3 chiến chống Pháp và chống Mĩ. Đặt câu hỏi và gọi HS trả lời - Con đường văn nghiệp: + Bắt đầu viết văn từ 1960, đến 1967 gây được sự chú ý với tiểu thuyết “Cửa sông”. + Sau 1975, ông là cây bút tiên phong trong phong trào đổi mới văn học. 2. Sự nghiệp sáng tác: 2 giai đoạn Dựa trên phần chuẩn bị bài ở nhà, em - Trước1975: hãy cho biết: Sự nghiệp sáng tác của + Cảm hứng sử thi, lãng mạn với giọng điệu Nguyễn Minh Châu được chia thành ngợi cao trang trọng. mấy giai đoạn? Đặc điểm của từng giai đoạn? + Nhân vật trung tâm là những người lính, người anh hùng trong chiếu đấu. 2 giai đoạn
+ Trước 1975: Cảm hứng sử thi + Ngôn ngữ trữ tình, lãng mạn. + Sau 1975: Cảm hứng nhân sinh, thế + Tác phẩm tiêu biểu: sự . Cửa sông (Tiểu thuyết) . Những vùng trời khác nhau (Tập truyện ngắn) . Dấu chân người lính (Tiểu thuyết)  GV nhấn mạnh đến sự tác động - Sau 1975: của hoàn cảnh xã hội đối với sáng tác + Chuyển sang cảm hứng nhân sinh, thế sự; văn học nghệ thuật khai thác cuộc sống ở góc độ đời tư đời sống - GV(?) Sau 1975, các sáng tác của con người. Nguyễn Minh Châu có sự đổi mới + Nhân vật trung tâm là những con người trong như thế nào? Tại sao ông lại có sự đổi cuộc mưu sinh, trong hành trình nhọc nhằn mới như vậy? kiếm tìm hạnh phúc và hoàn thiện nhân cách. - HS trả lời: + Ngôn ngữ đời thường, bình dị nhưng giàu + Sau 1975, Nguyễn Minh Châu tính chính luận, triết luận. chuyển từ cảm hứng sử thi, lãng mạng + Tác phẩm tiêu biểu: sang cảm hứng nhân sinh, thế sự. . Bức tranh (Tập truyện ngắn) Trong sáng tác của ông, nhân vật . Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (Tập trung tâm là những con người bình truyện ngắn) thường trong bối cảnh cuộc sống thường nhật. . Bến quê (Tập truyện ngắn) + Cuộc sống xã hội thay đổi, những vấn đề đời sống của con người cũng thay đổi kéo theo sự thay đổi trong sáng tác của Nguyễn Minh Châu. II. Tác phẩm
- GV(?): Em hãy nêu xuất xứ truyện - Xuất xứ: Sáng tác năm 1983, in lần đầu trong “CTNX”. Theo em, tác phẩm này có tập “Bến quê”. Sau được tác giả đưa vào tập vị trí như thế nào trong sự nghiệp “CTNX”, năm 1988. sáng tác của Nguyễn Minh Châu giai - Vị trí: đoạn sau 1975? + “CTNX” là tác phẩm tiêu biểu cho hướng  GV tổng kết, nhấn mạnh ý tiếp cận đời sống từ góc độ đời tư – thế sự của Nguyễn Minh Châu trong giai đoạn sáng tác sau 1975. - HS trình bày xuất xứ tác phẩm, đưa ra ý kếin đánh giá của cá nhân về tác + “CTNX” là tác phẩm đánh dấu sự thành công phẩm. quá trình đổi mới tư duy nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu. B. Đọc – hiểu văn bản Hoạt động 2: Hướng dẫn HS đọc, I. Đọc, tóm tắt và tìm bố cục của văn bản tóm tắt và tìm bố cục tác phẩm.  GV hướng dẫn HS đọc văn bản. 1. Đọc văn bản  GV kiểm tra phần tóm tắt của HS  GV hệ thống các sự kiện chính lên 2. Tóm tắt văn bản bảng, gọi 1 HS tóm tắt văn bản Theo yêu cầu của trưởng phòng, nghệ sĩ Phùng đến vùng biển là nơi anh đã từng chiến đấu để chụp một tấm ảnh cho cuốn lịch năm sau. Anh đã páht hiện và chụp được “một cảnh đắt trời cho” đó là cảnh một chiếc thuyền ngoài xa đang ẩn hiện trong biển sớm mờ sương. Nhưng khi chiếc thuyền vào bờ, anh đã kinh ngạc hết mức khi chứng kiến từ chính chiếc thuyền đó cảnh một người chồng đánh đập vợ
hết sức dã man, đứa con vì muốn bảo vệ mẹ đã đánh trả lại cha mình. Những ngày sau đó, sự việc luôn lặp lại và Phùng đã ra tay can thiệp. Chánh án Đẩu (người đồng đội cũ của Phùng) mời người đàn bà đến toà án huyện. Tại đây, chị đã từ chối sự giúp đỡ của Đẩu và Phùng, nhất định không chịu bỏ chồng, đưa ra lí do bằng chính câu chuyện kể về đời mình. Tấm ảnh của Phùng được chọn vào bộ lịch năm sau, trở thành kiệt tác nghệ thuật. Mỗi lần ngắm tấm ảnh, tuy là ảnh trắng đen, bao giờ Phùng cũng thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai cùng với hình ảnh người đàn bà lam lũ, nghèo khổ. 3. Bố cục: Ba phần - GV(?) Văn bản truyện “CTNX” chia - Phần 1 (từ đầu đến “chiếc thuyền lưới vó đã thành mấy phần? Nội dung từng phần. biến mất?): hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh.  GV định hướng bố cục 3 phần của văn bản truyện cho HS. - Phần 2: (từ “Đây là lần thứ hai… giữ phá”): Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà án huyện. - Phần 3 (đoạn còn lại): tấm ảnh được chọn trong “bộ lịch năm ấy” Hoạt động 3: II. Đọc – hiểu chi tiết Hướng dẫn HS tìm hiểu tình huống 1. Tình huống truyện truyện a. Ba tình huống chính
- GVnhắc lại khái niệm tình huống - Tình huống 1: Nghệ sĩ Phùng choáng ngợp chuyện trước vẻ đẹp tuyệt đỉnh của thiên nhiên vùng - GV: Qua việc tóm tắt tác phẩm, em phá nước sinh động, thơ mộng. hãy cho biết truyện có mấy tình - Tình huống 2: Nghệ sĩ Phùng kinh ngạc khi huống? Đó là những tình huống nào? chứng kiến cảnh bạo hành của gia đình người - GV định hướng HS chú ý đến 3 tình đàn bà hàng chài. huống chính của tác phẩm. - Tình huống 3: Phùng và Đẩu ngạc nhiên khi - HS liệt kê 3 tình huống chính của người đàn bà nhất định không chịu bỏ người truyện. chồng tàn ác. - GV yêu cầu HS chú ý từng tình b. ý nghĩa của tình huống truyện huống, phân tích và chỉ ra ý nghĩa của - Tình huống 1: chúng. + “Một cảnh đắt trời cho”: Con thuyền dập - GV: Trở lại vùng phá nước, Phùng dềnh trên biển mờ sương buổi ban mai. đã bắt gặp “một cảnh đất trời cho”.  Bức hoạ diệu kì mà thiên nhiên, cuộc sống Em hãy tưởng tượng và miêu tả lại ban tặng cho con người. cảnh đẹp ấy?  “bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời - GV: Nhận xét của em về cảnh thiên cổ”. Từ đường nét đến ánh sáng đều hài hoà và nhiên vùng phá nước thơ mộng? đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích. - GV(?) Khi chụp được bức ảnh “toàn + Tâm trạng của nghệ sĩ Phùng: bối rối như bị bích”, tâm trạng của Phùng như thế bóp nghẹt trái tim, tưởng chính mình vừa khám nào? phá cái chân lí của sự toàn thiện. - HS căn cứ văn bản để trả lời.  Phùng hạnh phúc tột đỉnh vì bắt gặp được . Phùng bối rối nét đẹp nghệ thuật của ngoại cảnh. . Phùng mãn nguyện với cái đẹp do ngoại cảnh mang lại.
- HS thảo luận, trả lời: + Vẻ đẹp của ngoại cảnh khiến Phùng rung động thực sự. + Khoảnh khắc chứng kiến cái đẹp toàn bích cũng là lúc Phùng cảm nhận được giá trị Chân, Thiện, Mĩ của cuộc đời. + Cái đẹp ngoại cảnh dã gột rửa tâm hồn Phùng. - GV (?) Vì sao trong lúc cảm nhận vẻ đẹp của ngoại cảnh, Phùng lại nghĩ đến lời của ai đó: “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”? -  GV định hướng HS suy nghĩ bằng cách nói về những tác động thẩm mĩ diệu kì của nghệ thuật, của văn học. - GV(?): Em hãy tìm câu văn miêu tả + Hình ảnh con người trong bức tranh ngoại hình ảnh con người trong bức tranh cảnh: “tuyệt bích” của ngoại cảnh? . Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng - GV(?): Trong bức tranh, con người phắc như tượng trên mui thuyền. xuất hiện cự li như thế nào? . Đang hướng mặt vào bờ.”.( tr. 90 ) Sự xuất hiện của con người có tác Con người xuất hiện làm cho bức tranh dụng gì? ngoại cảnh hài hoà “từ đường nét đến ánh - GV nêu vấn đề: Thiên nhiên và con sáng”. người vùng phá nước trong cảm nhận
của nghệ sĩ Phùng có đặc điểm gì chung? - HS trả lời: Con người xuất hiện ở tầm xa cùng với chiếc thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè.  Vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn của thiên nhiên Sự xuất hiện của con người làm cho và con người vùng phá nước gây cho nghệ sĩ bức tranh ngoại cảnh thêm hài hoà “từ Phùng niềm hưng phấn nghệ thuật đặc biệt. đường nét đến ánh sáng”. - HS phát hiện: Thiên nhiên và con người vùng phá nước mang vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn. Nghệ sĩ Phùng đến vùng phá  Nghệ sĩ Phùng là người theo quan điểm nước để khám phá vẻ đẹp thơ mộng, nghệ thuật duy mĩ. Anh đã thoả mãn với “cái lãng mạn nơi đây. Anh đã hoàn toàn đẹp của ngoại cảnh” - đó là hình ảnh con thoả mãn khi gặp “một cảnh đắt trời thuyền nhìn từ xa. cho”. Theo em, người nghệ sĩ này có quan niệm như thế nào về nghệ thuật? - GV(?): Đằng sau bức tranh tuyệt mĩ - Tình huống 2: của ngoại cảnh, người nghệ sĩ đã + Nghệ sĩ Phùng chứng kiến cảnh tượng một người đàn chứng kiến cảnh tượng gì? ông đánh vợ dã man. . Lão đàn ông mặt đỏ gay, hùng hỏ rút trong người ra một chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà. . Người đàn bà cam chịu đầy nhẫn nhục, không van xin, cũng không bỏ chạy.
- GV(?): Thái độ của người nghệ sĩ + Thái độ của Phùng: Kinh ngạc đến sững sờ, khi chứng kiến cảnh tượng đó? Tại “cứ đứng há mồm ra mà nhìn”. sao Phùng có thái độ như vậy?  Nghệ sĩ Phùng đã thấy được sự thật cuộc HS: + Chứng kiến cảnh tượng đó, đời đằng sau vẻ đẹp điền viên bên ngoài của nghệ sĩ Phùng ngạc nhiên đến sững sờ nó. + Phùng quen nghĩ cuộc đời chỉ có những điều tốt đẹp - HS:  Niềm tin vào cái đẹp của nghệ sĩ Phùng bắt + Cảnh đẹp > < hành động xấu xa đầu lung lay. + Đạo đức > < phi đạo đức + Toàn thiện > < bạo lực gia đình  Phùng vỡ mộng, thấy mình quá ảo tưởng. - GV(?) để chốt ý: Qua việc để cho  Cuộc đời không đơn giản, xuôi chiều mà nghệ sĩ Phùng chứng kiến pha bạo lực chứa đựng nhiều nghịch lí. Cuộc sống luôn tồn của gia đình hàng chài, nhà văn tại những mặt đối lập, những mâu thuẫn: đẹp – Nguyễn Minh Châu muốn người đọc xấu, thiện - ác,… nhận thức điều gì về cuộc đời? - GV nêu vấn đề: (?) - Tình huống 3: Trước việc người đàn bà nhất định + Nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu ngạc nhiên không chịu bỏ người chồng tàn ác, vì người đàn bà nhất định không chịu bỏ người nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu đã chồng tàn bạo. “ngộ” ra nhiều điều. Theo em, họ đã + Lí lẽ của người đàn bà: chấp nhận tất cả vì “ngộ” ra những điều gì sâu sắc? các con, sống cho con chứ không sống cho
mình.  Phùng và Đẩu “ngộ” ra rằng: cuộc đời thì đa sự, con người thì đa đoan. *GV định hướng để học sinh khái  3 tình huống truyện thể hiện quá trình nhận quát ý nghĩa của tình huống truyện. thức lại của nghệ sĩ Phùng (một hoá thân của - GV(?):Em hãy chỉ ra tiến trình thay Nguyễn Minh Châu) về nghệ thuật: từ quan đổi nhận thức của nghệ sĩ Phùng qua điểm nghệ thuật duy mĩ đến nghệ thuật vị nhân 3 tình huống trên. sinh – Nghệ thuật đích thực phải vì cuộc sống, vì con người. Hoạt động 4: Hướng dẫn HS tìm 2. Hệ thống nhân vật hiểu, phân tích các nhân vật của a. Nhân vật người đàn bà hàng chài truyện. - Ngoại hình thô kệch: - GV(?): Ngoại hình người đàn bà + Thân hình cao lớn, đường nét thô kệch, rỗ được nhân văn Nguyễn Minh Châu mặt. miêu tả như thế nào? + Khuôn mặt mệt mỏi, tái ngắt. + Cánh tay buông thõng, cặp mắt luôn nhìn xuống chân. - GV(?): Ngoại hình thể hiện tính + Tấm lưng áo bạc phếch, rách rưới, nửa thân cách của người đàn bà này như thế dưới ướt sũng. nào?  Sự nghèo khổ, vất vả và thái độ cam chịu in hằn trên ngoại hình người đàn bà. - GV(?): Em hãy tìm các dẫn chứng - Người đàn bà bất hạnh. cho thấy nỗi bất hạnh của người đàn + Cuộc sống khốn khó: Thuyền vó bè lênh bàn này. đênh trên mặt phá mênh mông, tần tảo mà vẫn
đói nghèo. - GV(?): Tại sao người đàn bà này + Nạn nhân của cảnh bạo hành: bị chồng đánh phải chấp nhận bất hạnh? bất cứ khi nào, “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”.  Chị luôn luôn “phải gánh lấy cái khổ” GV yêu cầu HS tìm các dẫn chứng để - Người mẹ thương con, người vợ giàu lòng chứng minh trắc ẩn. - GV(?): Em giải thích như thế nào về + Xin với chồng đưa mình lên bờ mà đánh. thái độ của người đàn bà khi bị chồng + Chấp nhận đòn roi của chồng, hiểu đó là đánh đập dã man trên bãi cát hoang những giải pháp giải toả tâm lí cho chồng. vắng?  Chịu đựng mọi đau đớn vì sự no ấm, hạnh - HS đưa ra lí giải riêng của bản thân: phúc của các con và sự bình yên của gia đình. + Chấp nhận tất cả vì con cái. + Đó là sự hi sinh để đổi lấy hạnh phúc cho gia đình… GV yêu cầu HS chú ý những lời nói - Người phụ nữ với những trải nghiệm sâu sắc của người đàn bà với Phùng và Đẩu ở về cuộc đời và lẽ sống. toà án huyện.“Đây là lần thứ hai… thì mẹ nó không bị đánh”, - GV đạt câu hỏi gợi mở: Trong cuộc + Gia đình vạn chài cần có một cột buồm vững đối thoại với nghệ sĩ Phùng và chánh chãi để chống chọi với phong ba- đó là người án Đẩu, nhà văn nhận xét: “… người đàn ông đàn bà để lộ ra cái vẻ sắc sảo”. Tại (“trên thuyền phải có một người đàn ông… vì sao ông lại nhận xét như vậy? Sự sắc cũng có khi biển động sóng gió…”) sảo của người đàn bà thể hiện như thế + Chức phận của người đàn bà ở thuyền: sống
nào? cho con chứ không sống cho mình. (“Đàn bà ở - HS lí giải: Đó là sự trải nghiệm sâu thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không sắc của người đàn bà về cuộc sống, về sống cho mình…”). lẽ sống.  Kiên quyết không bỏ chồng, dù chồng mình + Người đàn bà hiểu rõ hơn ai hết là “lão đàn ông tàn độc nhất thế gian”. cuộc đời của những người vạn chài lênh đênh phá nước. + Chị hiểu rõ về sự hi sinh vì gia đình  Người đàn bà rất sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời. của mình. Chị biết chắt chiu hạnh phúc từ những nhọc + Chị thấu hiểu các lẽ đời khi chính nhằn, lam lũ của đời thường. Đó là người phụ mình là người trong cuộc. nữ nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và - GV(?): Từ những điều vừa phân tích lòng vị tha. ở trên, em đánh giá như thế nào về nhân vật người đàn bà hàng chài? b. Nhân vật người đàn ông - GV(?): Tìm những chi tiết miêu tả - Ngoại hình: ngoại hình của người chồng? Dụng ý + Lưng rộng va cong như một chiếc thuyền. của nhà văn khi miêu tả ngoại hình + Mái tóc tổ quạ. nhân vật này? + Hàng lông mày cháy nắng, hai con mắt độc dữ. + Chân đi chữ bát, bước từng bước chắc chắn. - GV(?) Thói vũ phu của người đàn  Cuộc sống đói nghèo, lam lũ in dấu lên dáng ông được tác giả đặt dưới những sự vẻ khắc khổ của người đàn ông. phán xét rất khác nhau. Theo em, điều - Hành động bạo lực với người vợ: này có ý nghĩa gì?
- HS thảo luận: + Đưa vợ lên bãi cát hoang vắng để hành hạ. + Đẩu nhìn dưới góc độ luật phát. + Phùng nhìn dưới góc độ lý lịch, + Dùng dây lưng quất tới tấp vào lưng người thành phần. đàn bà. + Phác nhìn dưới góc độ thương mẹ, + Nguyền rủa bằng “giọng đau đớn, rên rỉ”. ghét bố. + Cô y tá nhìn dưới góc độ phong tục  Tình trạng đói nghèo, đời sống bấp bênh kéo dài lạc hậu. gây ra tâm trạng bế tắc, u uất cho con người; biến + Người đàn bà: xót thương và thấu người chồng thành kẻ vũ phu, thô bạo. hiểu.  Hành động đánh vợ của người đàn ông như  Đây là cách Nguyễn Minh Châu một sự giải toả u uất, bế tắc. đối thoại với bạn đọc: đưa con người vào cái khung đời sống nhiều chiều, dân chủ hoá mối quan hệ giữa nhà văn và công chúng. + GV định hướng: Nhà văn đề nghị một cách nhìn như thế nào đối với con người.  phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều. - GV?): Chi tiết “giọng đau đớn, rên rỉ” của người đàn ông hé lộ cho người đọc đièu gì về tính cách của nhân vật? c. Nhân vật cậu bé Phác
- GV(?) nêu vấn đề để học sinh thảo Thiện ác luận: - Thương mẹ. - Đánh lại bố. Có ý kiến cho rằng cậu bé Phác là - Lặng lẽ đưa - Dắt dao găm nhân vật lưỡng diện. Em có đồng ý ngón tay lau định chống lại với ý kiến đó không? Vì sao? nước mắt cho bố. mẹ  Niềm tin trong trẻo của tuổi thơ trong Phác đã bị rạn vỡ.  Nỗi âu lo đầy trách nhiệm của nhà văn: Cậu bé Phác sẽ thành người như thé nào nếu môi trường sống không thay đổi tích cực? GV(?): Đẩu là người như thế nào? d. Nhân vật chánh án Đẩu Giải pháp anh đưa ra có phù hợp với - Là người nắm cán cân công lí, Đẩu có lòng hoàn cảnh của người đàn bà hàng chài tốt nhưng lại xa rời thực tế. Anh bảo vệ luật không? Vì sao? pháp bằng sự thông hiểu sách vở nên trước cuộc sống đích thực anh trở thành kẻ nông nổi, ngây thơ. - GV(?): Theo em, chánh án Đẩu đã “vỡ ra” điều gì và đang “suy nghĩ” - Sau buổi nói chuyện với người đàn bà, chánh những gì sau khi nghe câu chuyện của án Đẩu đã “vỡ ra” những nghịch lí của đời người đàn bà hàng chài? sống. Anh hiểu ra rằng: muốn con người thoát HS thảo luận, trả lời: khỏi cảnh khổ đau, tăm tối, man rợ cần có những giải pháp thiết thực chứ không phải chỉ Lòng tốt và luật pháp phải được đặt là thiện chí hoặc lí thuyết đẹp đẽ. vào những hoàn cảnh cụ thể không được áp dụng ào ào với mọi đối  Chánh án Đẩu đã nhận thức lại về công lí:
tượng. Công lí phải là sự công bằng một cách có lí lẽ; - GV(?): Quá trình nhận thức lại của công lí phải xuất phát từ lời thỉnh cầu của quần Đẩu có ý nghĩa gì? chúng nhân dân. - GV tổ chức HS làm việc theo nhóm: e. Nhân vật nghệ sĩ Phùng Nghệ sĩ Phùng đã im lặng sau câu - Nghệ sĩ Phùng là kiểu nhân vật tư tưởng. Anh chuyện của người đàn bà hàng chài. là một nghệ sĩ tài hoa, tâm hồn nhạy cảm, luôn Theo em, câu chuyện của người đàn khát khao kiếm tìm chân lí nghệ thuật. bà hàng chài giúp Phùng có thêm - Qua câu chuyện, nghệ sĩ Phùng đã có sự nhận nhận thức gì mới mẻ? thức lại về chân giá trị của con người và đời - GV(?): Nghệ sĩ Phùng là nhân vật để sống: Con người đẹp trong cái bản thể đời nhà văn Nguyễn Minh Châu chuyển thường của nó. tải đến người đọc một thông điệp. Đó  Nghệ sĩ Phùng là nhân vật mang đến thông là thông điệp gì? điệp của nhà văn Nguyễn Minh Châu: Đừng bao giờ nhìn cuộc đời và con người một cách dễ dãi, xuôi chiều. Cần phải nhìn nhận mọi sự việc, hiện tượng trong hoàn cảnh của nó và trong quan hệ với nhiều yếu tố khác nữa. Hoạt động 5: Hướng dẫn HS tìm 3. Chủ đề tư tưởng của tác phẩm hiểu chủ đề tư tưởng của tác phẩm.. - Tác phẩm thể hiện quá trình nhận thức của - GV(?): Qua quá trình tìm hiểu giá trị nhà văn Nguyễn Minh Châu về mối quan hệ của truyện, em hãy khái quát chủ đề giữa nghệ thuật và cuộc sống: Cái đẹp của nghệ của tác phẩm. thuật là bản thân cuộc sống với đầy đủ những gam màu tối, sáng, những quy luật tất yếu lẫn ngẫu nhiên, may rủi khó bề lường hết. - Chủ nghĩa nhân đạo trong nghệ thuật không thể xa lạ với số phận cụ thể của con người.
Nhan đề “Chiếc thuyền ngoài xa” giống như một sự gợi ý về khoảng cách, về cự li nhìn ngắm cuộc đời mà người nghệ sĩ cần coi trọng. Hoạt động 6: Hướng 4. Các biểu tượng nghệ thuật dẫn HS tìm hiểu ý a. Biểu tượng “Chiếc thuyền ngoài xa” nghĩa của các biểu - Chiếc thuyền là biểu tượng của bức tranh tượng nghệ thuật trong thiên nhiên về biển và cũng là biểu tượng về tác phẩm . cuộc sống sinh hoạt của người dân hàng chài. - GV(?): Biểu tượng - Chiếc thuyền ngoài xa là một hình ảnh gợi “CTNX” gợi ra ý nghĩa cảm, có sức ám ảnh về sự bấp bênh, dập dềnh gì? của những thân phận, những cuộc đời trôi nổi * GV định hướng suy trên sông nước. nghĩ cho HS bằng cách - Chiếc thuyền ngoài xa biểu tượng cho mối gợi lại tình huống quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống: truyện + Hiện thực cuộc sống mà nghệ thuật phản ánh, khám phá như chiếc thuyền ngoài xa kia không dễ gì nắm bắt được. + Chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, nhưng sự thật cuộc đời lại ở rất gần. Đừng vì nghệ thuật mà quên đi cuộc đời, bởi lẽ nghệ thuật chân chính luôn là cuộc đời và vì cuộc đời. - GV yêu cầu HS thống b. Biểu tượng bãi xe tăng hỏng: kê số lần xuất hiện của hình ảnh bãi xe tăng - Biểu tượng đa nghĩa: hỏng trong tác phẩm.
+ Bằng chứng sống động cho chiến thắng của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. - GV(?): Chỉ ra ý nghĩa + Cuộc chiến đấu chống đói nghèo, tăm tối mới ẩn dụ của hình ảnh bãi bắt đầu. xe tăng hỏng.  Sự âu lo của nhà văn Nguyễn Minh Châu: chừng nào chưa thoát khỏi đói nghèo, chừng đó con người còn phải chung sống với cái xấu, cái ác. - GV nêu vấn đề cho HS thảo luận: c. Biểu tượng những tấm ảnh nghệ thuật Trong hành trình nhận thức lại của + ở đầu tác phẩm: Biểu tượng cho cái đẹp điền nghệ sĩ Phùng, tấm ảnh mang những viên của ngoại cảnh. giá trị khác nhau. Hãy chỉ ra các giá + ở cuối tác phẩm: Cái đẹp của cuộc sống đời trị của tấm ảnh. thường. + Màu hồng của ánh sương mai – nghệ thuật. - GV(?): Qua những cảm nhận của + Người đàn bà vùng biển – cuộc đời. nghệ sĩ Phùng về tấm ảnh ở cuối tác  Thông điệp: nghệ thuật là chính cuộc đời và phẩm, Nguyễn Minh Châu muốn phát phải luôn vì cuộc đời. biẻu điều gì về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời?  Hình ảnh người đàn bà trong bức ảnh thể hiện niềm tin tưởng, lạc quan sâu sắc của nhà - GV(?): Hình ảnh người đàn bà trong văn: Bão tố của thiên nhiên, sóng gió của cuộc bức ảnh ở phần cuối tác phẩm có ý đời luôn rình rập và đe doạ cuộc sống này, nghĩa gì? nhưng vượt lên trên những nghịch lí, con người vẫn tồn tại vững vàng trong tư thế chiến thắng. Hoạt động 7: Hướng dẫn HS tổng II. Tổng kết giá trị nội dung, nghệ thuật kết giá trị nội dung và nghệ thuật 1. Nội dung
của tác phẩm. “CTNX” đặt ra vấn đề phức tạp trong cuộc - GV(?): Nêu khái quát giá trị nội sống. Qua đó nhà văn đã thể hiện được quan dung và nghệ thuật của tác phẩm? niệm nghệ thuật về con người và cuộc sống. Mỗi con người đều có những vẻ đẹp riêng nhưng không dễ thấy mà phải đặt trong mối quan hệ đa dạng, nhiều chiều. Người nghệ sĩ trong sáng tạo nghệ thuật không thể đơn giản là sơ lược khi nhìn cuộc đời và con người chỉ ở bề ngoài mà phải thâm nhập vào mạch ngầm của cuộc sống để khám phá những vẻ đẹp tiềm ẩn bên trong. 2. Nghệ thuật: - Nghệ thuật xây dựng tình huống nghịch lí làm nổi bật tình huống chung, tình huống nhận thức. - Giọng điệu: Chiêm nghiệm, suy tư phù hợp với quá trình nhận thức lại của nhân vật. - Ngôn ngữ giản dị, đằm thắm mà đầy dư vị. Hoạt động 8: Hướng dẫn HS làm các bài tập luyện tập, củng cố kiến thức. - GV đưa ra bài tập, yêu cầu HS thực hiện. - GV yêu cầu HS so sánh “CTNX” với “MTCR” để đánh giá quá trình đổi mới tư duy nghệ thuật của
Nguyễn Minh Châu.