Giáo dục khoa cử thời Lê sơ (1)

Giáo dục khoa cử thời Lê sơ 1<br /> <br /> <br /> <br /> Giáo dục khoa cử thời Lê sơ<br /> Giáo dục khoa cử thời Lê Sơ trong lịch sử Việt Nam phản ánh hệ thống trường học và chế độ khoa cử nước Đại<br /> Việt từ năm 1427 đến năm 1527.<br /> <br /> <br /> Hệ thống trường học<br /> Vua Lê Thái Tổ chú trọng đến việc đào tạo nhân tài cho đất nước ngay sau khi lên ngôi. Ông ra lệnh cho các trấn<br /> trong nước đều phải xây trường học, mở mang nền giáo dục trong nước.<br /> Tại kinh đô có Quốc tử giám và nhà Thái học. Học trò ở đây là con em quan lại và những người có học lực hạng ưu<br /> tú tuyển chọn trong dân. Thày dạy trong Quốc tử giám gọi chung là Giáo quan, bao gồm các quan văn trong triều<br /> hoặc những người có học vấn uyên bác trong xã hội.<br /> Thời Lê Thánh Tông, Quốc Tử giám được mở rộng, sau Văn Miếu là nhà Thái học, có Minh luận đường là nơi<br /> giảng dạy. Ngoài ra, triều đình còn xây thêm Bí thư khố là kho trữ sách và khu nhà tập thể cho các giám sinh lưu trú<br /> từ nơi xa đến[1].<br /> Học chế thời Lê mở rộng hơn các thời trước, không cấm con em nhà thường dân đi học như thời nhà Lý, nhà Trần.<br /> Tại các lộ đều có trường học, học trò ở đây gọi là Lộ hiệu sinh. Chỉ trừ con nhà hát xướng và người đang bị tội tù<br /> đày, con em các nhà lương thiện đều có thể vào học tại đây[2]. Sang thời Lê Thánh Tông, trường lộ đổi thành trường<br /> phủ.<br /> Giáo quan giảng dạy tại đây được tuyển từ các nhà Nho địa phương. Muốn lên học tại Quốc Tử giám, học trò ở<br /> trường lộ phải qua sát hạch, lấy những Lộ hiệu sinh học xuất sắc nhất, nhì.<br /> Ngoài các trường do triều đình mở còn có các trường lớp tư nhân trên khắp toàn quốc do các nhà Nho không đỗ đạt<br /> hoặc đã đỗ đạt nhưng thôi làm quan về dạy học.<br /> <br /> <br /> Tài liệu học tập<br /> Tài liệu học tập, giảng dạy và thi cử chính thức gồm có:<br /> • Tứ Thư<br /> • Ngũ Kinh<br /> • Ngọc đường văn phạm<br /> • Văn hiến thông khảo<br /> • Văn tuyển<br /> • Cương mục<br /> • Bắc sử (Sử Trung Quốc)<br /> Phương pháp giáo dục chỉ có 2 nguyên tắc chủ chốt là học thuộc lòng và trừng phạt bằng roi vọt. Ngoài ra, còn<br /> nguyên tắc lặp lại tư tưởng cổ nhân và biểu diễn bằng những câu sáo rỗng[3].<br /> Dưới thời Lê sơ nói chung và trong thời trị vì của Lê Thánh Tông nói riêng, Nho giáo chiếm vị trí độc tôn; Phật giáo<br /> và Đạo giáo bị hạn chế. Phật giáo bị đẩy lui xuống sinh hoạt ở các làng xã, trong khi đó Nho giáo lại được coi trọng<br /> và lên ngôi, đặc biệt là khu vực triều đình và giới nho học.<br /> Theo ý kiến của nhà nghiên cứu Đào Duy Anh, hệ thống Nho giáo này do phong kiến nhà Lê bắt chước theo nhà<br /> Minh của Trung Quốc. Người học không được phát huy ý kiến riêng của mình. Kiểu người điển hình do phương<br /> pháp giáo dục này đào tạo là người hủ nho hoàn toàn trung thành với chế độ quân chủ nhà Lê[4].<br /> Giáo dục khoa cử thời Lê sơ 2<br /> <br /> <br /> Chế độ khoa cử<br /> Việc tuyển dụng quan lại vào bộ máy chính quyền có 3 đường:<br /> 1. Đỗ đạt qua thi cử<br /> 2. Nhờ quan lại đề cử có bảo đảm (bảo cử)<br /> 3. Lấy con cháu công thần hưởng tập tước<br /> Trong 3 con đường trên, con đường khoa cử là quan trọng nhất, được triều đình đề cao, chú trọng.<br /> Ngay từ năm 1426, khi khởi nghĩa Lam Sơn chưa kết thúc, Lê Lợi tiến ra Bồ Đề đã mở kỳ thi đặc biệt, lấy đỗ 30<br /> người. Từ khi nhà Lê chính thức thành lập, việc tổ chức các khoa thi diễn ra đều đặn định kỳ.<br /> Có 3 kỳ thi chính và quan trọng nhất là thi Hương, thi Hội và thi Đình.<br /> <br /> <br /> Thi Hương<br /> Từ thời Lê Thánh Tông, thi Hương có quy định chặt chẽ, rõ ràng, với yêu cầu: người thi Hương phải là người dân có<br /> đạo đức, cấm người bất hiếu, loạn luân, gian ngoa; cấm con nhà phản nghịch, con phường chèo, hát xướng.<br /> Người thi Hương phải qua 4 kỳ:<br /> 1. Kỳ 1 thi kinh nghĩa về Tứ thư<br /> 2. Kỳ 2 thi Ngũ kinh<br /> 3. Kỳ 3 thi chiếu, chế, biểu mỗi môn 1 bài<br /> 4. Kỳ 4 thi một bài văn trường thiên 1000 chữ.<br /> Qua 4 kỳ thi, ai trúng được 3 kỳ gọi là Sinh đồ, khoa sau lại vào thi; ai trúng 4 kỳ thì gọi là Hương cống. Đỗ Hương<br /> cống rồi năm sau mới được thi Hội. Các tên gọi Sinh đồ, Hương cống bắt đầu từ năm 1462 niên hiệu Quang<br /> Thuận[5]. Định kỳ 3 năm tổ chức 1 lần.<br /> <br /> <br /> Thi Hội<br /> Thi Hội thuộc hàng đại khoa để các Hương cống cả nước đua tài. Thời gian đầu, người đang làm quan dù chưa đỗ<br /> Hương cống vẫn được thi Hội, nhưng từ năm 1486 người làm quan cũng phải đỗ thi Hương mới được thi Hội.<br /> Định kỳ 3 năm tổ chức 1 lần thi Hội, sau năm thi Hương. Từ thời Lê Nhân Tông, thi Hội gồm có 4 kỳ:<br /> 1. Kỳ 1 thi Tứ thư, Luận ngữ; 4 đề về Mạnh Tử (thí sinh được chọn 4 trong 8 đề). Về Ngũ kinh, mỗi kinh 3 đề cho<br /> thí sinh chọn làm 1 đề; riêng kinh Xuân Thu có 2 đề nhưng phải gộp vào làm thành 1 bài văn[6].<br /> 2. Kỳ 2 thi chế, chiếu, biểu, mỗi thể loại có 3 đề<br /> 3. Kỳ 3 thi thơ phú, mỗi thể 2 đề. Thơ dùng thể Đường luật, phú dùng thể Lý Bạch thường viết<br /> 4. Kỳ 4 ra bài văn sách, hỏi những điểm khác nhau giữa Ngũ Kinh và Tứ Thư cùng chính sự xấu, tốt của các đời<br /> trước.<br /> Người đỗ thi Hội gọi là trúng cách, người đạt điểm cao nhất gọi là Hội nguyên.<br /> Suốt thời Lê sơ, từ thời Lê Thái Tông tổ chức thi Hội; tổng cộng đến năm 1526 thời Lê Cung Hoàng, nhà Lê tổ chức<br /> 26 khoa thi.<br /> Giáo dục khoa cử thời Lê sơ 3<br /> <br /> <br /> Thi Đình<br /> Là cuộc thi dành cho những người đỗ thi Hội, tổ chức tại sân điện, do nhà vua đích thân ra đề. Trong số những người<br /> đỗ, chọn ra 3 người cao nhất (gọi là Tam khôi) là Đệ nhất giáp đệ nhất danh (Trạng nguyên), Đệ nhất giáp đệ nhị<br /> danh (Bảng nhãn), Đệ nhất giáp đệ tam danh (Thám hoa).<br /> Người đỗ hạng nhì, tức là Đệ nhị giáp, gọi là Hoàng giáp hay Tiến sĩ xuất thân. Người đỗ Đệ tam giáp gọi chung là<br /> Tiến sĩ, hay Tiến sĩ xuất thân.<br /> Những người đỗ thi Đình rất được trọng vọng, được vua ban thưởng áo mũ, thết tiệc, các quan hồng lô làm lễ xướng<br /> danh ở nhà Thái học, Bộ Lễ ghi tên vào bảng vàng treo trước cửa Đông hoa, làm lễ vinh quy bái tổ. Đặc biệt, vua Lê<br /> Thánh Tông còn cho tạc bia tiến sĩ dựng trong nhà Thái học. Họ được triều đình bổ dụng làm quan. Thời Lê sơ tổ<br /> chức được 26 khoa thi tiến sĩ lấy đỗ 989 tiến sĩ 20 trạng nguyên. Riêng thời vua Lê Thánh Tông (1460-1497) tổ chức<br /> được 12 khoa thi tiến sĩ lấy đỗ 501 tiến sĩ 9 trạng nguyên.<br /> Lê Thánh Tông khởi xướng và cho lập bia tiến sĩ lần đầu tiên ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám vào năm 1484, các đời<br /> vua sau này tiếp tục bổ sung thêm các tấm bia vinh danh mới.<br /> <br /> <br /> Tham khảo<br /> • Viện Sử học (2007), Lịch sử Việt Nam, tập 3, NXB Khoa học xã hội<br /> • Đào Duy Anh (2002), Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến thế kỷ XIX, NXB Văn hóa Thông tin<br /> <br /> <br /> Chú thích<br /> [1] Viện Sử học, sách đã dẫn, tr 353<br /> [2] Viện Sử học, sách đã dẫn, tr 373<br /> [3] Đào Duy Anh, sách đã dẫn, tr 338<br /> [4] Đào Duy Anh, sách đã dẫn, tr 338-339<br /> [5] Viện Sử học, sách đã dẫn, tr 354<br /> [6] Viện Sử học, sách đã dẫn, tr 356<br /> <br /> Khoa bảng<br /> <br /> Thi Hương Thi Hội Thi Đình<br /> <br /> Giải nguyên Hội nguyên Đình nguyên<br /> <br /> Hương cống Thái học Trạng nguyên<br /> Sinh đồ sinh Bảng nhãn<br /> Phó bảng Thám hoa<br /> Hoàng giáp<br /> Đồng tiến sĩ xuất thân<br /> Nguồn và người đóng góp vào bài 4<br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn và người đóng góp vào bài<br /> Giáo dục khoa cử thời Lê sơ  Nguồn: http://vi.wikipedia.org/w/index.php?oldid=15581244  Người đóng góp: ASM, Bongdentoiac, Porcupine, Trungda, Wkpda, 1 sửa đổi vô danh<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Giấy phép<br /> Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0<br /> //creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/<br />