Giáo trình Đánh giá kết quả giáo dục ở tiểu học: Phần 2

Chia sẻ: Bin Bin | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

424
lượt xem 85
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Kế tiếp phần 1, phần 2 của cuốn Giáo trình "Đánh giá kết quả giáo dục ở Tiểu học" có nội dung giới thiệu về đánh giá bằng trắc nghiệm khách quan, thực hành một số bài trắc nghiệm được tóm lược trong 2 chương 3 & 4. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm hết nội dung của cuốn giáo trình một cách cụ thể.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Đánh giá kết quả giáo dục ở tiểu học: Phần 2

ch−¬ng iii ®¸nh gi¸ b»ng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan 1. Kh¸i qu¸t vÒ tr¾c nghiÖm trong ®¸nh gi¸ gi¸o dôc Cho ®Õn nay c¸c nhµ nghiªn cøu gi¸o dôc trªn thÕ giíi còng ch−a ®−a ra mét kh¸i niÖm thèng nhÊt vÒ tr¾c nghiÖm. Nh÷ng kh¸i niÖm tr×nh bµy d−íi ®©y chñ yÕu mang tÝnh chÊt m« t¶. 1.1. Kh¸i niÖm Theo nh− M. Reuchlin, tr¾c nghiÖm (Test) lµ bÊt k× kÜ thuËt nµo cho phÐp m« t¶ ®Þnh l−îng kiÓm so¸t ®−îc vÒ mét øng xö cña mét c¸ nh©n ®−îc ®Æt trong mét t×nh huèng nhÊt ®Þnh, quy chiÕu víi øng xö cña c¸c c¸ nh©n trong mét nhãm nhÊt ®Þnh réng h¬n vµ ®Æt trong cïng t×nh huèng. Trong khi ®ã, theo tµi liÖu “Gi¶i thÝch thuËt ng÷ T©m lÝ - Gi¸o dôc” cña dù ¸n ViÖt - BØ (2001), tr¾c nghiÖm hay Test lµ phÐp thö nghiÖm tiªu chuÈn ho¸ ®Ó ®o vµ ®¸nh gi¸ kiÕn thøc riªng hoÆc tÇm vãc nh©n c¸ch (trÝ tuÖ, ®éng c¬, xóc c¶m víi mét chñ ®Ò nhÊt ®Þnh, tÝnh h−íng néi, h−íng ngo¹i...). Sù ®¸nh gi¸ tiÕn hµnh qua so s¸nh kÕt qu¶ thu ®−îc cña mét c¸ nh©n hoÆc mét nhãm víi mét nhãm ®èi chøng. Tãm l¹i, tr¾c nghiÖm (Test) lµ mét c«ng cô hay quy tr×nh cã hÖ thèng nh»m ®o l−êng møc ®é mét c¸ nh©n ®¹t ®−îc trong mét lÜnh vùc cô thÓ nµo ®ã (Gronlund, 1981). Cã nhiÒu lo¹i tr¾c nghiÖm (Test) kh¸c nhau tuú thuéc vµo c¸c tiªu chÝ lùa chän ®Ó ph©n lo¹i nh−: néi dung, c¸ch lµm, c¬ chÕ vµ c¬ cÊu lµm c¬ së cho ph−¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm. Cã thÓ ph©n thµnh hai lo¹i chÝnh: tr¾c nghiÖm (Test) t©m lý vµ tr¾c nghiÖm (Test) gi¸o dôc. Trong ®ã: - Tr¾c nghiÖm t©m lý (Psychology Test): chñ yÕu ®Ó kiÓm tra t− duy, tiÒm n¨ng cña con ng−êi. - Tr¾c nghiÖm gi¸o dôc (Educational Test): mang tÝnh chÊt øng dông, nh»m ®¸nh gi¸ thùc tÕ häc tËp cña ng−êi häc. Tr¾c nghiÖm gi¸o dôc (Educational Test) l¹i ®−îc ph©n thµnh tr¾c nghiÖm tù luËn (Essay Test) vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan (Objective Test). Tr¾c nghiÖm tù luËn (luËn ®Ò) vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®Òu lµ ph−¬ng tiÖn nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc cña ng−êi häc. ThuËt ng÷ “Tr¾c nghiÖm tù luËn” vµ “Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan” ®Ó ph©n biÖt mang tÝnh h×nh thøc. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa tr¾c nghiÖm tù luËn lµ kh«ng kh¸ch quan vµ ng−îc l¹i. 1.2. Ph©n biÖt tr¾c nghiÖm kh¸ch quan vµ tr¾c nghiÖm tù luËn 1.2.1. Tr¾c nghiÖm tù luËn Tr¾c nghiÖm tù luËn (Essay Test) lµ bµi kiÓm tra (theo c¸ch hiÓu truyÒn thèng). Trong ®ã, nhµ s− ph¹m ®−a ra mét hoÆc nhiÒu yªu cÇu ®«i khi lµ bµi to¸n nhËn thøc vµ ®ßi hái ng−êi häc ph¶i ph©n tÝch c¸c yªu cÇu hoÆc gi¶i quyÕt bµi to¸n. Tr¾c nghiÖm tù luËn kiÓm tra, ®¸nh gi¸ ®−îc qu¸ tr×nh t− duy ®i ®Õn kÕt qu¶ cña ng−êi häc, gióp h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng tr×nh bµy v¨n b¶n ®ång thêi ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng
ph©n tÝch vµ vèn sèng cña ng−êi häc. Víi tr¾c nghiÖm tù luËn, nhµ s− ph¹m dÔ ra c©u hái kiÓm tra vµ h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®o¸n mß cña ng−êi häc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã tr¾c nghiÖm tù luËn còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. C©u hái trong tr¾c nghiÖm tù luËn th−êng mang tÝnh ¸p ®Æt, néi dung kh«ng ®a d¹ng, phong phó. Trong cïng mét thêi gian l−îng kiÕn thøc kiÓm tra ®−îc Ýt vµ h¹n chÕ tÝnh tæng qu¸t, mÊt nhiÒu thêi gian lµm bµi kiÓm tra vµ ®Æc biÖt lµ h¹n chÕ tÝnh kh¸ch quan trong ®¸nh gi¸. 1.2.2. Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan (Objective Test) ®−îc ®Ò cËp ®Õn ë n−íc ta vµo nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XX, song ph¶i tíi nh÷ng n¨m 90 míi b¾t ®Çu ®−îc quan t©m, t×m hiÓu. Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan (Objective Test) lµ bµi kiÓm tra, trong ®ã nhµ s− ph¹m ®−a ra c¸c mÖnh ®Ò vµ cã c¸c c©u tr¶ lêi kh¸c nhau, yªu cÇu ng−êi häc ph¶i chän ®¸p ¸n phï hîp. Mét bµi tr¾c nghiÖm kh¸ch quan th−êng bao gåm nhiÒu mÖnh ®Ò, c©u hái hay m« h×nh (tranh ¶nh, s¬ ®å) vµ ®−îc tr¶ lêi b»ng c¸c dÊu hiÖu ®¬n gi¶n, hay mét tõ, côm tõ, ®«i khi lµ c¸c con sè... Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan (Objective Test) mang tÝnh quy −íc v× hÖ thèng ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm mang tÝnh kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan cña ng−êi ®¸nh gi¸. 1.2.3. Ph©n biÖt tr¾c nghiÖm tù luËn vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan Nh− trªn ®c nãi, tù luËn hay kh¸ch quan ®Òu nh»m mét môc ®Ých duy nhÊt lµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc cña ng−êi häc. Gi÷a chóng cã sù kh¸c biÖt song còng cã nh÷ng ®iÓm t−¬ng ®ång vµ sù ph©n biÖt hai kh¸i niÖm nµy chØ mang tÝnh t−¬ng ®èi. Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan Tr¾c nghiÖm tù luËn - §o l−êng vµ ®¸nh gi¸ ®−îc c¸c kÕt qu¶ gi¸o dôc cña ng−êi häc. - Nh»m môc ®Ých kiÓm tra tr×nh ®é nhËn thøc hiÖn cã cña ng−êi häc, t¹o cho c¸c em sù høng thó trong häc Gièng nhau tËp. - Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan hay tr¾c nghiÖm tù luËn vÉn Ýt nhiÒu mang tÝnh chñ quan. - KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña tr¾c nghiÖm kh¸ch quan vµ tr¾c nghiÖm tù luËn, nÕu kh¸ch quan lu«n ®ñ ®é tin cËy. - Ng−êi häc ph¶i lùa chän - Ng−êi häc ph¶i tù c©u tr¶ lêi phï hîp nhÊt thiÕt kÕ c©u tr¶ lêi vµ trong sè c¸c c©u tr¶ lêi cho diÔn t¶ nã b»ng ng«n s½n. ng÷ cña b¶n th©n. Kh¸c nhau - C©u hái hµnh ®éng, ¸p - C©u hái mang tÝnh ¸p dông. ®Æt, chñ yÕu lµ häc - Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan thuéc. ®ßi hái nh÷ng c©u tr¶ lêi - Tr¾c nghiÖm tù luËn ng¾n gän. ®ßi hái ng−êi häc ph¶i
- ChÊt l−îng cña bµi tr¾c suy nghÜ, ph©n tÝch vµ nghiÖm phô thuéc chñ yÕu tr×nh bµy ®ñ ý. vµo ng−êi x©y dùng bµi tr¾c - ChÊt l−îng cña bµi tù nghiÖm. luËn phô thuéc vµo - Ph©n bè ®iÓm sè cña bµi ng−êi ®¸nh gi¸. tr¾c nghiÖm kh¸ch quan - Ph©n bè ®iÓm sè ®¸nh ®−îc quyÕt ®Þnh do chÝnh gi¸ bµi tù luËn ®−îc bµi tr¾c nghiÖm. kiÓm so¸t chñ yÕu bëi - §¸nh gi¸ ®−îc nhiÒu häc ng−êi ®¸nh gi¸. sinh trong thêi gian ng¾n. - §¸nh gi¸ ®−îc Ýt häc - Néi dung ®¸nh gi¸ ®a d¹ng sinh trong thêi gian - Ng−êi häc cã thÓ ®o¸n mß ng¾n. trong khi lµm bµi. - Néi dung ®¸nh gi¸ ®¬n gi¶n. - Ng−êi häc kh«ng thÓ ®o¸n mß ®−îc. 1.3. ¦u, nh−îc ®iÓm cña tr¾c nghiÖm kh¸ch quan 1.3.1. ¦u ®iÓm - Trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, cã thÓ kiÓm tra mét l−îng th«ng tin lín ®èi víi ng−êi häc. - Ng−êi häc høng thó trong qu¸ tr×nh kiÓm tra - ®¸nh gi¸. - KiÓm tra kiÕn thøc mét c¸ch toµn diÖn ®èi víi ng−êi häc. - Kh¸ch quan ho¸ qu¸ tr×nh kiÓm tra - ®¸nh gi¸. - KÝch thÝch tÝnh s¸ng t¹o, linh ho¹t cña ng−êi häc. 1.3.2. Nh−îc ®iÓm - MÊt nhiÒu thêi gian khi so¹n tr¾c nghiÖm kh¸ch quan. - Do kÜ thuËt x©y dùng tr¾c nghiÖm cã s½n c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi nªn nhiÖm vô cña ng−êi häc chØ lµ lùa chän ra c©u tr¶ lêi phï hîp. ViÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp chØ dùa trªn kÕt qu¶ cña c¸c ph−¬ng ¸n mµ ng−êi häc lùa chän trong khi qu¸ tr×nh t− duy ®i ®Õn kÕt qu¶ l¹i Èn sau c©u tr¶ lêi hoÆc lùa chän ®ã. ChÝnh v× vËy tr¾c nghiÖm kh¸ch quan chØ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ chø kh«ng ®¸nh gi¸ ®−îc qu¸ tr×nh t− duy ®i ®Õn kÕt qu¶. - Trong qu¸ tr×nh lµm bµi, mét phÇn tÝnh ngÉu nhiªn, ®o¸n mß (tuy nhá) vÉn xen vµo trong t− duy cña ng−êi häc. 1.4. Mét sè l−u ý khi sö dông tr¾c nghiÖm kh¸ch quan Trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ sö dông tr¾c nghiÖm kh¸ch quan, cÇn l−u ý mét sè ®iÓm nh− sau: - Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®−îc sö dông khi cÇn kh¶o s¸t kÕt qu¶ häc tËp cña mét sè ®«ng ng−êi häc, khi cÇn cã nh÷ng ®iÓm sè kh¸ch quan, ®¸ng tin cËy, kh«ng phô thuéc vµo chñ quan cña ng−êi ®¸nh gi¸.
- Ph¶i cã nhiÒu c©u tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®¹t chuÈn vÒ chÊt l−îng ®Ó cã thÓ lùa chän vµ so¹n l¹i bµi tr¾c nghiÖm míi, nÕu cÇn thiÕt. 2. C¸c lo¹i tr¾c nghiÖm kh¸ch quan Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ c¸ch ph©n lo¹i tr¾c nghiÖm kh¸ch quan nh−ng tùuchung l¹i, ®−îc chia thµnh 5 d¹ng chÝnh: tr¾c nghiÖm §óng - Sai (Yes or No), tr¾c nghiÖm lùa chän (Multiple choice Items), tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt (Answer Short/ completion Items), tr¾c nghiÖm ®èi chiÕu cÆp ®«i (Matching Items) vµ tr¾c nghiÖm m« h×nh (Picture Items). 2.1. Tr¾c nghiÖm §óng - Sai (Yes or No) Tr¾c nghiÖm ®−a ra tõ 1 ®Õn 2 mÖnh ®Ò (c©u hái) vµ yªu cÇu ng−êi häc lùa chän mÖnh ®Ò nµo ®óng, mÖnh ®Ò nµo sai. Tr¾c nghiÖm §óng - Sai ®−îc chia thµnh 2 tr−êng hîp: - Tr¾c nghiÖm cã mét mÖnh ®Ò, yªu cÇu ng−êi häc ®iÒn (§) hoÆc (S). MÖnh ®Ò A.......... §/S ? - Tr¾c nghiÖm cã 2 mÖnh ®Ò, nÕu 1 mÖnh ®Ò ®óng (§) th× mÖnh ®Ò cßn l¹i sai (S). MÖnh ®Ò A.......... (§) MÖnh ®Ò B…….. (S) VÝ dô1: §óng ghi §, sai ghi S vµo « trèng: H×nh b×nh hµnh lµ h×nh cã hai c¹nh song song víi nhau VÝ dô 2: Ghi § vµo « trèng sau c©u tr¶ lêi ®óng: + Tr¸i §Êt lµ hµnh tinh thø ba trong hÖ MÆt Trêi. + Tr¸i §Êt lµ hµnh tinh thø hai trong hÖ MÆt Trêi. C©u tr¾c nghiÖm §óng - Sai khi viÕt ph¶i ng¾n gän, râ rµng, c©u hái ph¶i chÝnh x¸c lµ ®óng hay sai. Tr¾c nghiÖm §óng - Sai lµ mét d¹ng tr¾c nghiÖm ®−îc sö dông nhiÒu ë tiÓu häc hiÖn nay tuy nhiªn nã mang tÝnh ngÉu nhiªn cao, may rñi xen lÉn trong t− duy cña ng−êi häc. Do vËy cã thÓ ®Æt nhiÒu mÖnh ®Ò (c©u hái) trong 1 bµi tr¾c nghiÖm ®Ó gi¶m h¹n chÕ cña bµi kiÓm tra. 2.2. Tr¾c nghiÖm lùa chän (Multiplechoice Items) Tr¾c nghiÖm lùa chän lµ d¹ng test mµ nhµ s− ph¹m ®−a ra mét mÖnh ®Ò cã nhiÒu lùa chän kh¸c nhau vµ yªu cÇu ng−êi häc lùa chän c©u tr¶ lêi phï hîp víi yªu cÇu ®Ò ra. Tr¾c nghiÖm lo¹i nµy gåm 2 phÇn: c©u dÉn vµ c©u lùa chän. + PhÇn c©u dÉn lµ mét c©u hái hay c©u bá löng (c©u ch−a hoµn chØnh), t¹o c¬ së cho sù lùa chän. + PhÇn lùa chän gåm nhiÒu ph−¬ng ¸n tr¶ lêi (ë bËc tiÓu häc th−êng lµ 3 hoÆc 4 ph−¬ng ¸n tr¶ lêi). Ng−êi häc sÏ chän 1 ph−¬ng ¸n tr¶ lêi duy nhÊt ®óng (hoÆc ®óng nhÊt). Nh÷ng ph−¬ng ¸n cßn l¹i lµ ph−¬ng ¸n nhiÔu.
Khi viÕt tr¾c nghiÖm lùa chän cÇn ph¶i diÔn ®¹t râ rµng, ®¬n gi¶n vµ dÔ hiÓu. PhÇn c©u dÉn ®«i khi lµ c©u hái hoÆc c©u nh©n ®Þnh ch−a hoµn chØnh. C¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi ph¶i cã cïng mét c¸ch viÕt vµ gÉn gièng nhau ®Ó t¨ng ®é “nhiÔu” ®ång thêi ph−¬ng ¸n “nhiÔu “ cÇn ®−îc diÔn ®¹t sao cho hîp lÝ vµ c¶m gi¸c cã ®é tin cËy cao. C¸c ph−¬ng ¸n lùa chän ®−îc s¾p xÕp ngÉu nhiªn, kh«ng theo mét tr×nh tù logic nµo c¶. VÝ dô 1: §¸nh dÊu X vµo c©u tr¶ lêi mµ con cho lµ ®óng nhÊt d−íi ®©y: - HÖ MÆt Trêi gåm cã 8 hµnh tinh. - HÖ MÆt Trêi bao gåm mét sè hµnh tinh nh−: sao Thñy, sao Kim, Tr¸i §Êt, sao Háa…. - HÖ MÆt Trêi gåm cã MÆt Trêi vµ 9 hµnh tinh. VÝ dô 2: Khoanh vµo ch÷ tr−íc c¸c c©u tr¶ lêi ®óng: 2 cm 4cm 3 C cm 2 5 cm 3cm 3cm 2cm Trong c¸c h×nh trªn h×nh cã diÖn tÝch bÐ nhÊt lµ: A. H×nh vu«ng B. H×nh ch÷ nhËt C. H×nh b×nh hµnh D. H×nh thoi Tr¾c nghiÖm nµy cã nhiÒu −u ®iÓm: ®é tin cËy cao, yÕu tè ngÉu nhiªn thÊp, ®¶m b¶o ®é gi¸ trÞ, cã thÓ ®o ®−îc kh¶ n¨ng cña ng−êi häc: nhí, th«ng hiÓu, ¸p dông, ph©n tÝch, tæng hîp... Víi tr¾c nghiÖm lùa chän, tÝnh t−¬ng ®èi khi lùa chän cña ng−êi häc thay thÕ cho tÝnh tuyÖt ®èi trong tr¾c nghiÖm §óng - Sai do ®ã ®¶m b¶o tÝnh ph©n ho¸ cao trong kiÓm tra, ®¸nh gi¸. ChÝnh v× vËy tr¾c nghiÖm kh¸ch quan lµ d¹ng tr¾c nghiÖm ®−îc sö dông nhiÒu nhÊt ë tiÓu häc hiÖn nay.
2.3. Tr¾c nghiÖm nèi cét (Matching Items) Tr¾c nghiÖm nèi cét lµ d¹ng test mµ nhµ s− ph¹m ®−a ra c¸c mÖnh ®Ò ë c¸c cét kh¸c nhau th−êng lµ hai cét (Cét A - Cét B) trong ®ã néi dung c¸c mÖnh ®Ò cã thÓ t−¬ng ®−¬ng hoÆc kh«ng t−¬ng ®−¬ng tõ ®ã yªu cÇu ng−êi häc nèi néi dung cña c¸c mÖnh ®Ò theo yªu cÇu ®Ò ra. Tr¾c nghiÖm d¹ng nµy bao gåm hai dcy th«ng tin gäi lµ c©u dÉn vµ c©u ®¸p (cét A vµ cét B). Trong d¹y häc tiÓu häc, th−êng hai dcy th«ng tin nµy cã sè mÖnh ®Ò b»ng nhau (c©n b»ng) hoÆc kh«ng b»ng nhau chøa ®ùng mét néi dung theo yªu cÇu cña ®Ò bµi. NhiÖm vô cña ng−êi häc lµ nèi (hay ghÐp) c¸c néi dung cña hai cét l¹i cho thÝch hîp. Khi viÕt tr¾c nghiÖm nèi cét cÇn ph¶i s¾p xÕp néi dung cña hai dcy mét c¸ch râ rµng, mang tÝnh ®ång nhÊt, c¸c mÖnh ®Ò nªn ®−îc s¾p xÕp mét c¸ch ngÉu nhiªn. VÝ dô 1: Nèi c¸c sè víi sè víi trung b×nh céng cña c¸c sè ®ã (theo mÉu): 70, 120, 80, 50 309 218, 400 80 36 140,70, 100, 90 90 100, 125, 45 100 VÝ dô 2: Nèi c¸c tõ ë cét A sao cho phï hîp víi cét B: A B lín h¬n MÆt Tr¨ng vµ MÆt Trêi lín h¬n Tr¸i §Êt nhiÒu lÇn. MÆt Tr¨ng chuyÓn ®éng quanh Tr¸i §Êt theo h−íng ng−îc chiÒu kim ®ång hå. Tr¸i §Êt lµ n¬i kh«ng cã kh«ng khÝ, n−íc vµ sù sèng. NhËt thùc lµ hiÖn t−îng mÆt trêi bÞ mÆt tr¨ng che khuÊt.
¦u ®iÓm cña d¹ng tr¾c nghiÖm nµy lµ dÔ thiÕt kÕ vµ sö dông, gi¶m ®−îc yÕu tè may rñi, ngÉu nhiªn trong qu¸ tr×nh t− duy cña ng−êi häc song l¹i mÊt nhiÒu thêi gian cho viÖc thiÕt kÕ vµ x©y dùng. 2.4. Tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt (Answer Short/ Completion Items) C©u tr¶ lêi ng¾n (Answer Short): tr¶ lêi theo yªu cÇu cña bµi b»ng mét tõ hay côm tõ (®«i khi lµ c¸c con sè) cho mét c©u hái (mÖnh ®Ò yªu cÇu) trùc tiÕp hay mét c©u nhËn ®Þnh ch−a ®Çy ®ñ. C©u khuyÕt thiÕu (Completion Items): ®−îc tr×nh bµy d−íi h×nh thøc mét c©u ph¸t biÓu ch−a ®Çy ®ñ (c©u ch−a hoµn thiÖn) vµ yªu cÇu ng−êi häc ®iÒn vµo chç trèng côm tõ hoÆc con sè cho tr−íc hoÆc kh«ng cho tr−íc ®Ó ®−îc mét c©u hoµn thiÖn. C¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi lµ c¸c tõ, côm tõ, c¸c con sè cho tr−íc cã thÓ t−¬ng ®−¬ng hoÆc kh«ng t−¬ng ®−¬ng víi sè l−îng « trèng. NÕu c¸c tõ, côm tõ kh«ng cho tr−íc th× ®ã ph¶i lµ c¸c tõ, côm tõ cã nghÜa trong thùc tÕ. Khi viÕt d¹ng tr¾c nghiÖm nµy kh«ng nªn ®Ó nhiÒu kho¶ng trèng (ch−a hoµn thiÖn) lµm c¸c c©u hái trë nªn khã hiÓu. VÝ dô 1: §iÒn mét tõ (hoÆc mét côm tõ) thÝch hîp vµo chç chÊm ®Ó ®−îc c¸c c©u tr¶ lêi ®óng d−íi ®©y: - Tr¸i §Êt chuyÓn ®éng quanh MÆt Trêi nªn ®−îc gäi lµ ………………… - MÆt Trêi cïng víi 9 hµnh tinh quay xung quanh nã t¹o thµnh ……...........…… - Hµnh tinh ë xa MÆt Trêi nhÊt lµ……................. - ……………….lµ hµnh tinh ë gÇn MÆt Trêi nhÊt. VÝ dô 2: §äc ®o¹n th¬ sau råi ®iÒn tõ thÝch hîp vµo chç chÊm. Ngoµi s«ng thÝm V¹c LÆng lÏ mß t«m Bªn c¹nh sao H«m Long lanh ®¸y n−íc. V¹c trong ®o¹n th¬ trªn ®−îc gäi lµ: …………. TÝnh −u viÖt cña tr¾c nghiÖm nµy lµ t¹o c¬ héi ®Ó ng−êi häc tr¶ lêi c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra nªn ph¸t huy ®−îc tÝnh s¸ng t¹o ®ång thêi h¹n chÕ hoÆc triÖt tiªu tÝnh may rñi, ®o¸n mß v× ng−êi häc ph¶i nhí l¹i hoÆc nghÜ ra c©u tr¶ lêi. 2.5. Tr¾c nghiÖm m« h×nh (Picture Items) Tr¾c nghiÖm m« h×nh (tr¾c nghiÖm tranh ¶nh hay s¬ ®å) lµ d¹ng test trong ®ã nhµ s− ph¹m ®−a ra m« h×nh d¹y häc (tranh ¶nh, vËt thËt, s¬ ®å, biÓu ®å, b¶n ®å...) ch−a hoµn thiÖn, ch−a nªu ®−îc néi dung cña mÖnh ®Ò hoÆc ®o¹n v¨n. Tõ ®ã yªu cÇu ng−êi häc ph¶i hoµn thiÖn m« h×nh d¹y häc nµy sao cho mÖnh ®Ò vµ ®o¹n v¨n cña m« h×nh trë lªn cã nghÜa.
Kh¸i niÖm m« h×nh ë ®©y ®−îc hiÓu theo nghÜa réng lµ s¬ ®å, b¶n ®å, biÓu ®å, tranh ¶nh, h×nh vÏ… Lo¹i c©u tr¾c nghiÖm nµy sö dông h×nh thøc vµ kÜ thuËt x©y dùng cña c¸c lo¹i tr¾c nghiÖm trªn, ®Æc biÖt lµ tr¾c nghiÖm nhiÒu lùa chän vµ tr¾c nghiÖm ®iÒn vµo « trèng song cã sù hç trî vµ thÓ hiÖn b»ng c¸c m« h×nh d¹y häc (tranh ¶nh, h×nh vÏ, s¬ ®å, b¶n ®å, biÓu ®å...). Do ®ã, khi viÕt tr¾c nghiÖm m« h×nh cÇn ph¶i ph¶n ¸nh dÇy ®ñ vµ chÝnh x¸c c¸c yªu cÇu vÒ kÜ thuËt x©y dùng cña c¸c tr¾c nghiÖm ®c nªu. Cã thÓ nãi ®©y lµ d¹ng tr¾c nghiÖm khã so¹n nhÊt trong 5 d¹ng tr¾c nghiÖm ®c ®Ò cËp. VÝ dô 1: Lùa chän c¸c tõ hoÆc côm tõ ®c cho ë trong ngoÆc d−íi ®©y vµ ®iÒn vµo s¬ ®å sao cho phï hîp: (Hµnh tinh, tù quay, ng−îc chiÒu kim ®ång hå, Tr¸i §Êt, MÆt Trêi) lµ mét trong vò trô võa quanh m×nh nã võa quay quanh theo h−íng VÝ dô 2: Lùa chän c¸c sè trong ngoÆc (46m; 28m; 56m; 180m2;10m;) ®iÒn vµo « trèng cho ®Ó ®−îc kÕt qu¶ ®óng. :2 - 18m x18 180m2 TÝnh −u viÖt cña tr¾c nghiÖm nµy lµ kh¶ n¨ng hÖ thèng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ néi dung bµi häc, ph¸t triÓn t− duy cho ng−êi häc h¬n n÷a l¹i rÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm t©m sinh lÝ cña häc sinh tiÓu häc (®é tuæi tõ 6 ®Õn 11 tuæi) v× nhËn thøc cña c¸c em chñ yÕu lµ nhËn thøc c¶m tÝnh. Trong gi¸o dôc tiÓu häc hiÖn nay, tr¾c nghiÖm m« h×nh Ýt ®−îc sö dông do nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸c nhau; tuy nhiªn d¹ng tr¾c nghiÖm nµy nªn tån t¹i ®éc lËp, thÝch øng vµ phï hîp víi ng−êi häc. 3. Kü thuËt x©y dùng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan cã rÊt nhiÒu −u ®iÓm trong ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc tuy nhiªn mét trong nh÷ng lÝ do khiÕn cho viÖc sö dông tr¾c nghiÖm kh¸ch quan trong d¹y häc nãi chung vµ d¹y häc tiÓu häc ë ViÖt Nam nãi riªng ch−a phæ biÕn réng rci vµ hiÖu qu¶ lµ do ch−a n¾m ®−îc kÜ thuËt x©y dùng tr¾c nghiÖm. Trong khi ®ã, ®Ó cã ®−îc mét bé tr¾c nghiÖm ®¹t chuÈn vµ cã chÊt l−îng l¹i cÇn rÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc so¹n th¶o. §Ó cã thÓ thiÕt kÕ ®−îc mét ®Ò tr¾c nghiÖm chÊt l−îng tr−íc hÕt nhµ s− ph¹m cÇn c¨n cø vµo ®èi t−îng ®¸nh gi¸, néi dung, môc ®Ých ®¸nh gi¸ vµ ph¶i n¾m v÷ng kü thuËt x©y dùng tõng lo¹i tr¾c nghiÖm. §ång thêi, cÇn chó ý mét sè yªu cÇu c¬ b¶n sau:
- M« t¶ tæng qu¸t: th−êng lµ mét lêi ph¸t biÓu ng¾n, tãm t¾t lÜnh vùc ®Þnh ®o l−êng, ®¸nh gi¸. - C©u tr¾c nghiÖm mÉu: dïng ®Ó minh ho¹. - C¸c thuéc tÝnh kÝch thÝch: lµ c¸c yªu cÇu cÇn tu©n theo ®Ó x©y dùng c©u hái tr¾c nghiÖm. - C¸c thuéc tÝnh ®¸p øng: lµ c¸c qui t¾c khi so¹n c¸c c©u tr¶ lêi cho c©u tr¾c nghiÖm. - C¸c quy ®Þnh bæ tóc: nguån th«ng tin tham kh¶o cho ng−êi x©y dùng tr¾c nghiÖm. §©y lµ nh÷ng c¨n cø, c¬ së thiÕt yÕu ®Çu tiªn ®Ó cã thÓ so¹n ®−îc nh÷ng bµi tr¾c nghiÖm chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ trong sö dông. Bªn c¹nh ®ã ®Ó ®¶m b¶o ®−îc tÝnh chuÈn x¸c vµ chÊt l−îng cña bµi tr¾c nghiÖm kh¸ch quan, nhµ s− ph¹m cÇn chó ý ®Õn 3 yÕu tè: ®é ph©n biÖt, ®é gi¸ trÞ vµ ®é tin cËy trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o. 3.1. §é khã, ®é ph©n biÖt cña c©u tr¾c nghiÖm 3.1.1. Kh¸i niÖm - §é khã: C©u tr¾c nghiÖm cã kh¶ n¨ng ph©n biÖt ®−îc ng−êi häc giái vµ ng−êi häc kÐm theo môc ®Ých ®Ò ra. - §é ph©n c¸ch thÓ hiÖn: sè ng−êi tr¶ lêi ®óng(nhãm ng−êi ®¹t ®iÓm cao) nhiÒu h¬n sè ng−êi tr¶ lêi kh«ng ®óng(nhãm ng−êi ®¹t ®iÓm thÊp) theo tiªu chÝ cña bµi tr¾c nghiÖm. 3.1.2. C¸ch tÝnh ®é ph©n c¸ch(ph©n biÖt) cña tr¾c nghiÖm Cã hai c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh ®é ph©n biÖt cña c©u tr¾c nghiÖm. a. C¸ch 1: C −T D= n Trong ®ã: - D: ChØ sè ph©n c¸ch; - C: Sè ng−êi tr¶ lêi ®óng cña nhãm cao (®¹t ®iÓm cao ë toµn bµi tr¾c nghiÖm, chiÕm kho¶ng 27% tæng sè ng−êi tham gia lµm tr¾c nghiÖm); - T: Sè ng−êi tr¶ lêi ®óngcña nhãm thÊp (®¹t ®iÓm thÊp ë toµn bµi tr¾c nghiÖm); - n: Sè ng−êi häc cña mçi nhãm (hiÖu sè tèi ®a; n = 27%). b. C¸ch 2: Tû lÖ % lµm ®óng c©u tr¾c nghiÖm trong nhãm cao trõ ®i tØ lÖ % lµm ®óng trong nhãm thÊp: D = Tû lÖ % lµm ®óng - Tû lÖ % lµm ®óng. (nhãm cao) (nhãm thÊp) c. Mét sè chó ý vµ quy t¾c: - Kho¶ng 27% lµ sù dung hoµ tèt nhÊt gi÷a hai môc ®Ých nh−ng kh«ng nhÊt qu¸n víi nhau: + Mét mÆt, muèn cã 2 nhãm cao vµ thÊp cµng ®«ng cµng tèt. + MÆt kh¸c, muèn cã 2 nhãm ®ã cµng kh¸c biÖt vÒ kh¶ n¨ng cµng hay. - Sè l−îng ng−êi häc cña nhãm cao vµ nhãm thÊp cïng ®¹t ®−îc sè c©u hái ®óng nh− nhau: D = 0
- Sè ng−êi häc cña nhãm cao ®¹t ®−îc sè c©u hái ®óng nhiÒu h¬n sè ng−êi häc cña nhãm thÊp: D = + (d−¬ng) - Sè ng−êi häc cña nhãm cao ®¹t ®−îc sè c©u hái ®óng Ýt h¬n sè ng−êi häc ë nhãm thÊp: D = - (©m) d. ChØ sè ph©n c¸ch D vµ ®¸nh gi¸ c©u tr¾c nghiÖm - Tõ 0,4 trë lªn rÊt tèt - Tõ 0,3 ®Õn 0,39 tèt - Tõ 0,2 ®Õn 0,29 b×nh th−êng, cÇn ph¶i hoµn chØnh. - D−íi 0,19 kÐm, ph¶i lo¹i bá. e) VÝ dô: Mét c©u tr¾c nghiÖm trong bµi kiÓm tra cã 4 lùa chän (a,b,c,d), trong ®ã ph−¬ng ¸n C lµ ®óng. Líp häc cã 40 häc sinh. - Trong nhãm cao (chiÕm 27% cña 40 em), gåm 11 häc sinh, cã kÕt qu¶: 2 ng−êi chän ph−¬ng ¸n a, 1 ng−êi -ph−¬ng ¸n b, 8 ng−êi-ph−¬ng ¸n c, cßn 0 ng−êi chän ph−¬ng ¸n d. - Trong nhãm thÊp (còng cã 11 em),cã c¸c kÕt qu¶ sau: 3 ng−êi chän a, 2 ng−êi chän b, 4 ng−êi chän c, cßn 2 ng−êi-d. Ta cã: D= =0,3636 VËy : D = 36,36 % - KÕt luËn: C©u tr¾c nghiÖm nµy cã ®é ph©n biÖt tèt. 3.1.3. §é khã cña c©u tr¾c nghiÖm a. §o l−êng ®é khã cña c©u tr¾c nghiÖm §o l−êng ®é khã cña c©u tr¾c nghiÖm lµ ®o tû lÖ % sè ng−êi tr¶ lêi ®óng c©u tr¾c nghiÖm Êy. Tû lÖ % ®−îc gäi lµ trÞ sè P. R P cña c©u X = N Trong ®ã: P: §é khã R: Sè häc sinh lµm ®óng. N: Sè häc sinh tham dù. - TrÞ sè P cã ý nghÜa quan träng: + §é khã c¨n cø vµo tÇn sè t−¬ng ®èi cña sè ng−êi lµm tr¾c nghiÖm ®c tr¶ lêi ®óng c©u hái ©ý. + TÝnh chÊt khã dÔ lµ mét ®Æc tÝnh cña c¶ c©u tr¾c nghiÖm lcn ng−êi lµm tr¾c nghiÖm. + §o l−êng chung ®é khã cña c©u tr¾c nghiÖm vÒ nhiÒu lÜnh vùc, m«n häc kh¸c nhau (®Æc biÖt cÇn thiÕt trong gi¸o dôc ë bËc tiÓu häc víi nhiÒu m«n häc kh¸c nhau). b. §é khã võa ph¶i
§é khã võa ph¶i cña bµi tr¾c nghiÖm ®¹t chuÈn lµ bµi tr¾c nghiÖm gåm nh÷ng c©u tr¾c nghiÖm cã møc ®é khã trung b×nh hay møc ®é khã võa ph¶i. - ChØ sè ®é khã cña bµi tr¾c nghiÖm cµng nhá th× møc ®é khã cµng cao. - §é khã võa ph¶i cña c©u tr¾c nghiÖm, ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: 100 + E P1 = x100% 2 Trong ®ã: P1 : TrÞ sè ®é khã võa ph¶i. 100: Tû lÖ toµn bµi 100% E : TØ lÖ ®iÓm may rñi (Expected chance proportion), ®−îc tÝnh b»ng c«ng thøc: 100% E= Sè lùa chän trong mçi c©u c. VÝ dô: C©u tr¾c nghiÖm cã 4 lùa chän th× tû lÖ ®iÓm may rñi (k× väng) lµ: 100 E= x100% = 25 4 100 + 25 P1 = = 62,5(62,5%) 2 Nh− vËy ®é khã võa ph¶i cña c©u 4 lùa chän lµ 62,5 %, hay nãi c¸ch kh¸c, ®é khã cña c©u tr¾c nghiÖm víi 4 lùa chon ®−îc xem lµ võa ph¶i nÕu cã 62,5% ng−êi häc tr¶ lêi ®óng c©u Êy. d. §é khã cña bµi tr¾c nghiÖm - §é khã bµi tr¾c nghiÖm < ®é khã võa ph¶i: bµi tr¾c nghiÖm lµ khã so víi tr×nh ®é cña líp. - §é khã cña bµi tr¾c nghiÖm > ®é khã võa ph¶i: bµi tr¾c nghiÖm lµ dÔ ®èi víi tr×nh ®é cña líp. §é ph©n c¸ch (ph©n biÖt) cã liªn quan ®Õn ®é khã cña mét bµi tr¾c nghiÖm. - Bµi tr¾c nghiÖm dÔ - ng−êi häc lµm tèt- ®iÓm sè ®¹t ®−îc sÏ chôm ë phÇn ®iÓm cao: ®é ph©n biÖt kÐm. - Bµi tr¾c nghiÖm khã - ng−êi häc kh«ng lµm ®−îc- ®iÓm sè chôm ë phÇn ®iÓm thÊp: ®é ph©n biÖt kÐm. - Bµi tr¾c nghiÖm cã ®é khã trung b×nh - ®iÓm sè thu ®−îc sÏ tr¶i dµn vµ réng: ®é ph©n c¸ch (ph©n biÖt) tèt. Cã 2 c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh ®é khã cña bµi tr¾c nghiÖm: * C¸ch 1: §èi chiÕu ®iÓm sè trung b×nh cña bµi tr¾c nghiÖm víi ®iÓm sè trung b×nh lÝ t−ëng. §iÓm trung b×nh lÝ t−ëng lµ trung b×nh céng cña ®iÓm sè tèi ®a cã thÓ cã ®−îc vµ ®iÓm may rñi mong
®îi. §iÓm may rñi mong ®îi b»ng sè c©u hái cña bµi tr¾c nghiÖm chia cho sè lùa chän cña mçi c©u. VÝ dô: - Mét bµi tr¾c nghiÖm cã 50 c©u hái, mçi c©u cã 5 lùa chän. + §iÓm may rñi mong ®îi = 50: 5 = 10. + §iÓm trung b×nh lÝ t−ëng = (50 + 10): 2 = 30. + So s¸nh: NÕu trung b×nh thùc sù cu¶ bµi tr¾c nghiÖm cña häc sinh trªn hay d−íi 30 qu¸ xa th× bµi tr¾c nghiÖm Êy cã thÓ lµ qu¸ dÔ hoÆc qu¸ khã. * C¸ch 2: §èi chiÕu víi thang ®iÓm (lµ TBC cña 2 ®Çu nót ®iÓm sè xÕp thø bËc tõ ®iÓm nhá ®Õn ®iÓm lín nhÊt) VÝ dô 1: Mét bµi tr¾c nghiÖm 80 c©u hái • §iÓm thÊp nhÊt : 10 • §iÓm cao nhÊt : 75 • §iÓm trung b×nh : 42 • Trung ®iÓm : 42,5 =>§èi chiÕu: 42 vµ 42,5 => ®é khã võa ph¶i. VÝ dô 2: Bµi tr¾c nghiÖm cã 80 c©u hái • §iÓm thÊp nhÊt : 50 • §iÓm cao nhÊt : 80 • §iÓm trung b×nh : 69 • Trung ®iÓm : 65 =>§èi chiÕu: 69 vµ 65 => bµi tr¾c nghiÖm qu¸ dÔ. VÝ dô 3: Bµi tr¾c nghiÖm cã 40 c©u hái. • §iÓm thÊp nhÊt : 0 • §iÓm cao nhÊt : 40 • §iÓm trung b×nh : 5 • Trung ®iÓm : 20 =>§èi chiÕu: 15 vµ 20 => bµi tr¾c nghiÖm qu¸ khã víi ng−êi häc. 3.2. §é gi¸ trÞ 3.2.1. Kh¸i niÖm
§é gi¸ trÞ lµ kh¸i niÖm cho biÕt møc ®é mµ mét bµi tr¾c nghiÖm ®o ®−îc ®óng c¸i ®Þnh ®o. §é gi¸ trÞ ®Ò cËp ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ trong viÖc ®¹t ®−îc nh÷ng môc ®Ých x¸c ®Þnh cña bµi tr¾c nghiÖm. 3.2.2. Ph©n lo¹i ®é gi¸ trÞ a. Lo¹i thø nhÊt Bao gåm ®é gi¸ trÞ dùa trªn chuyªn m«n hay ph©n tÝch cÊu tróc vÒ logic: ®é gi¸ trÞ quyÕt ®Þnh, ®é gi¸ trÞ néi dung, ®é gi¸ trÞ ch−¬ng tr×nh, ®é gi¸ trÞ bÒ mÆt. Víi vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ trong d¹y häc, ®é gi¸ trÞ néi dung lµ quan träng nhÊt. - §é gi¸ trÞ néi dung (Content validity) lµ møc ®é bao trïm bµi häc, m«n häc. + C¸c bµi tr¾c nghiÖm kÕt qu¶ gi¸o dôc ë líp th−êng ®−îc ®¸nh gi¸ mét c¸ch tèt nhÊt trªn c¬ së ®é gi¸ trÞ néi dung. + C¸c c©u hái trong bµi tr¾c nghiÖm ph¶i lµ mÉu tiªu biÓu, kh¸i qu¸t cho tæng thÓ kiÕn thøc, ®¸p øng ®−îc môc tiªu cña ch−¬ng tr×nh. + Bµi tr¾c nghiÖm ph¶n ¸nh ch©n thùc, kh¸ch quan vµ lµ ®¹i diÖn cho néi dung m«n häc. b. Lo¹i thø hai Bao gåm ®é gi¸ trÞ dùa vµo sù ph©n tÝch c¸c b»ng chøng thùc, c¸c thèng kª to¸n häc: ®é gi¸ trÞ thùc nghiÖm, ®é gi¸ trÞ ®ång thêi, ®é gi¸ trÞ tiªn ®o¸n. Víi lo¹i thø hai, ®é gi¸ trÞ khi tÝnh to¸n ph¶i cã hai phÐp ®o vµ ph©n tÝch hÖ sè t−¬ng quan cña hai phÐp ®o nµy. Trong d¹y häc nãi chung vµ d¹y häc tiÓu häc nãi riªng, tr¾c nghiÖm tiªn ®o¸n lµ quan träng vµ hay ®−îc ®Ò cËp. Tr¾c nghiÖm tiªn ®o¸n (Prediction Validity) nh»m môc ®Ých ®Þnh h−íng, x¸c ®Þnh râ chuÈn ®¸nh gi¸ cña ng−êi häc ®Ó tõ ®ã ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y häc. - §é gi¸ trÞ tiªn ®o¸n ph¶i cã: + Mét phÐp ®o ®Ó tiªn ®o¸n. + Mét phÐp ®o biÕn sè cÇn ®−îc tiªn ®o¸n. Nh− vËy, cÇn cã bµi tr¾c nghiÖm tiªn ®o¸n tr−íc vµ bµi tr¾c nghiÖm sau dÓ kh¼ng ®Þnh. 3.3. §é tin cËy 3.3.1. Kh¸i niÖm §é tin cËy lµ kh¸i niÖm cho biÕt bµi tr¾c nghiÖm ®o bÊt cø c¸i g× mµ nã ®o, æn ®Þnh ®Õn møc nµo. Nh− vËy, ®é tin cËy lµ møc ®é chÝnh x¸c cña phÐp ®o. XÐt vÒ mÆt lÝ thuyÕt, ®é tin cËy cã thÓ ®−îc xem nh− lµ mét sè ®o vÒ sù sai kh¸c gi÷a ®iÓm sè quan s¸t ®−îc vµ ®iÓm sè thùc. Trong ®ã: - §iÓm sè quan s¸t ®−îc lµ ®iÓm sè trªn thùc tÕ ng−êi häc ®c cã ®−îc (®iÓm sè cña 1 bµi tr¾c nghiÖm trong nhiÒu bµi). - §iÓm sè thùc lµ ®iÓm sè lÝ thuyÕt mµ ng−êi häc sÏ ph¶i cã nÕu phÐp ®o l−êng kh«ng m¾c sai sè. §iÓm sè thùc ®−îc −íc tÝnh trªn c¬ së ®iÓm sè quan s¸t ®−îc. Bµi tr¾c nghiÖm cã thÓ nãi lµ kh«ng tin cËy khi ®iÓm sè quan s¸t ®−îc lÖch khái ®iÓm sè thùc víi ph¹m vi lín.
3.3.2. HÖ sè tin cËy §é tin cËy cña bµi tr¾c nghiÖm ®−îc ®o l−êng b»ng hÖ sè tin cËy. HÖ sè tin cËy cña mét tËp hîp ®iÓm sè lÊy tõ mét nhãm thø sinh, lµ hÖ sè t−¬ng quan gi÷a c¸c tËp hîp ®iÓm sè Êy víi tËp hîp ®iÓm sè kh¸c vÒ mét bµi tr¾c nghiÖm t−¬ng ®−¬ng lÊy ra mét c¸ch ®éc lËp tõ mét nhãm thø sinh ®ã. §é tin cËy ®−îc thÓ hiÖn ë hÖ sè tin cËy - lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ tiªu chuÈn cña bµi tr¾c nghiÖm. 3.3.3. C¸c ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®é tin cËy a. Tr¾c nghiÖm hai lÇn (tr¾c nghiÖm l¹i) (Test - retest) §©y lµ ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n, sö dông bµi tr¾c nghiÖm hai lÇn víi cïng mét nhãm thø sinh råi tÝnh hÖ sè t−¬ng quan gi÷a hai tËp hîp ®iÓm sè cña lÇn 1 vµ lÇn 2. H¹n chÕ cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ tuú thuéc vµo kho¶ng thêi gian gi÷a hai lÇn tr¾c nghiÖm mµ ng−êi lµm tr¾c nghiÖm cã thÓ ®¹t ®−îc nh÷ng tr¾c nghiÖm kh¸c nhau. b. C¸c d¹ng tr¾c nghiÖm t−¬ng ®−¬ng (Equivalent foms) TiÕn hµnh hai bµi tr¾c nghiÖm cã d¹ng t−¬ng ®−¬ng trªn cïng mét nhãm thÝ sinh vµ tÝnh hÖ sè t−¬ng quan gi÷a hai ®iÓm sè thu ®−îc. Ph−¬ng ph¸p nµy th«ng dông h¬n ph−¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm hai lÇn, song viÖc x©y dùng hai bµi tr¾c nghiÖm t−¬ng ®−¬ng vÒ néi dung, vÒ ®Æc ®iÓm cña c©u hái th× khã h¬n. c. C«ng thøc Kuder - Richardson 21 (K- R21) (ph−¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm ph©n nhá) n x (n - x) r= 1- n-1 n. ∂ 2 Trong ®ã: - n : lµ sè l−îng c©u hái trong bµi tr¾c nghiÖm; - x : lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña bµi tr¾c nghiÖm; - ∂ 2: lµ ph−¬ng sai cña bµi tr¾c nghiÖm. §©y lµ c«ng thøc ®Ó tÝnh ®é tin cËy cho 1 bµi tr¾c nghiÖm khi ®−îc ph©n ®«i (tøc lµ bµi tr¾c nghiÖm ®−îc ph©n thµnh hai phÇn t−¬ng ®−¬ng vÒ tÝnh chÊt, néi dung, ®é khã cña c©u hái). 3.3.4. Mèi liªn hÖ gi÷a ®é gi¸ trÞ vµ ®é tin cËy §é gi¸ trÞ vµ ®é tin cËy cã mèi quan hÖ chÆt chÏ, liªn quan mËt thiÕt víi nhau. §é gi¸ trÞ ph¶n ¸nh møc ®é mµ bµi tr¾c nghiÖm ®o ®−îc c¸i mµ nã ®Þnh cã, cßn ®é tin cËy ph¶n ¸nh sù chÝnh x¸c cña phÐp ®o. §é gi¸ trÞ liªn quan ®Õn môc ®Ých cña phÐp ®o, cßn ®é tin cËy liªn quan ®ªn sù v÷ng chci cña ®iÓm sè. Bµi tr¾c nghiÖm cã ®é gi¸ trÞ th× ph¶i cã ®é tin cËy, song mét bµi tr¾c nghiÖm cã ®é tin cËy cao ch−a h¼n cã ®é gi¸ trÞ cao. Do vËy, khi ph©n tÝch bµi tr¾c nghiÖm ®é tin cËy th−êng ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu.
Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o tr¾c nghiÖm, nhµ s− ph¹m cÇn ph¶i biÕt ®−îc c©u nµo lµ qu¸ khã, c©u nµo lµ qu¸ dÔ ®ång thêi lùa ra c¸c c©u cã ®é ph©n c¸ch (ph©n biÖt) cao, nghÜa lµ ph©n biÖt ®−îc häc sinh giái vµ häc sinh kÐm, n¾m ®−îc lÝ do v× sao c©u tr¾c nghiÖm kh«ng ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ mong muèn vµ cÇn söa ®æi nh− thÕ nµo cho tèt h¬n. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ng−êi so¹n th¶o tr¾c nghiÖm cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc ®é khã, ®é ph©n biÖt, ®é gi¸ trÞ vµ ®é tin cËy cña bµi tr¾c nghiÖm ®Ó cã sù ®iÒu chØnh kÞp thêi vµ hîp lý, tõ ®ã n©ng cao chÊt l−îng kiÓm tra, ®¸nh gi¸ trong d¹y häc 4. M« h×nh ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dục bằng trắc nghiÖm kh¸ch quan (Objective Test) Trong thùc tÕ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc b»ng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ë ViÖt Nam hiÖn nay, nhµ s− ph¹m th−êng chó träng nhiÒu ®Ðn viÖc so¹n vµ sö dông c¸c bµi tr¾c nghiÖm ®Ó kiÓm tra tõng ®¬n vÞ tri thøc riªng lÎ mµ ch−a phèi hîp sö sông chóng ®Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. D−íi ®©y, chóng t«i xin cung cÊp mét m« h×nh ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ giáo dục b»ng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan gióp nhµ s− ph¹m cã ®−îc mét c¸i nh×n tæng qu¸t vµ toµn diÖn kÕt qu¶ häc tËp cña ng−êi häc. 4.1. S¬ ®å §¸nh gi¸ s¬ H§DH M«n häc bé (Test 1) (lÇn 1) (1) (2) (3) §¸nh gi¸ §¸nh gi¸ ®Þnh H§DH ChØ dÉn cña kÕt qu¶ h−íng (lÇn 2) gi¸o viªn (Test 3) (Test 2) (4) (5) (6) (7) 4.2. Ph©n tÝch M« h×nh ®¸nh gi¸ gåm 7 b−íc, ®−îc th«ng qua 3 lÇn ®¸nh gi¸. *Test 1: - §¸nh gi¸ s¬ bé tr×nh ®é nhËn thøc hiÖn cã cña ng−êi häc th«ng qua m«n häc cô thÓ. Néi dung ®¸nh gi¸ ph¶i cã liªn quan ®Õn kiÕn thøc cña bµi häc tíi. - §¸nh gi¸ s¬ bé mang môc ®Ých kh¶o s¸t. *Test 2: - §¸nh gi¸ ®Þnh h−íng nh»m kiÓm tra xem ng−êi häc tiÕp thu kiÕn thøc ®Õn ®©u ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y vµ ho¹t ®éng häc. - §¸nh gi¸ ®Þnh h−íng mang môc ®Ých kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ tri thøc ®c lÜnh héi,lµm c¬ së, nÒn t¶ng lÜnh héi c¸c ®¬n vÞ tri thøc tiÕp theo. *Test 3:
- §¸nh gi¸ kÕt qu¶, ®−îc sö dông khi häc xong mét phÇn, mét vÊn ®Ò, mét ch−¬ng hay mét m«n häc. - §¸nh gi¸ kÕt qu¶ nh»m môc ®Ých hÖ thèng ho¸ vµ kh¸i qu¸t ho¸ kiÕn thøc ®c häc. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña Test ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ l¹i lµ tiÒn ®Ò, c¬ së ®Ó nhµ s− ph¹m ®iÒu chØnh vµ ®Ò ra ph−¬ng ph¸p d¹y häc phï hîp cho néi dung kiÕn thøc tiÕp theo. Vµ nh− vËy qu¸ tr×nh d¹y häc vµ ®¸nh gi¸ liªn tôc cã sù ®iÒu chØnh, bæ sung kÞp thêi, nhê ®ã n©ng cao chÊt l−îng, hiÖu qu¶ gi¸o dôc. TÇn sè lÇn sö dông tr¾c nghiÖm nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo néi dung cña m«n häc cô thÓ ë bËc tiÓu häc. Néi dung c¸c bµi kiÓm tra b»ng tr¾c nghiÖm s¬ bé - ®Þnh h−íng - kÕt qu¶ (c¸c test 1,2,3) lµ kh¸c nhau, phô thuéc vµo môc ®Ých cña tõng bµi tr¾c nghiÖm. M« h×nh ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ d¹y häc b»ng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan cho phÐp nhµ s− ph¹m nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña ng−êi häc trong mét giai ®o¹n hay mét qu¸ tr×nh häc tËp nhÊt ®Þnh. Víi qui tr×nh ®¸nh gi¸ theo m« h×nh nµy, nhµ s− ph¹m vµ ng−êi häc kh«ng chØ thu ®−îc mét kÕt qu¶ ®Þnh l−îng tæng qu¸t ®¬n thuÇn mµ cßn cã ®−îc c¬ së ®Ó ®iÒu chØnh vµ tù ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y, ho¹t ®éng häc cña b¶n th©n cho phï hîp nh»m n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ d¹y häc.
Câu hỏi và bài tập 1. Hcy ph©n tÝch c¸c dÊu hiÖu vÒ sù t−¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a tr¾c nghiÖm tù luËn vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan? 2. T¹i sao tr¾c nghiÖm kh¸ch quan chØ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ mµ kh«ng ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh t− duy ®i ®Õn kÕt qu¶? 3. ThiÕt kÕ vµ ph©n tÝch mét bµi tr¾c nghiÖm ®óng - sai vµ lùa chän th«ng qua mét m«n häc cô thÓ ë cÊp tiÓu häc. 4. Hcy x©y dùng vµ ph©n tÝch bµi kiÓm tra b»ng tr¾c nghiÖm ®èi chiÕu cÆp ®«i vµ ®iÒn vµo « trèng trong d¹y häc tiÓu häc. 5. ThiÕt kÕ bµi kiÓm tra b»ng tr¾c nghiÖm m« h×nh trong d¹y häc ë tiÓu häc, ph©n tÝch néi dung bµi tr¾c nghiÖm ®ã. 6. X©y dùng bµi kiÓm tra b»ng c¸c lo¹i c©u tr¾c nghiÖm kh¸ch quan th«ng qua m«n Khoa häc líp 4 ë cÊp tiÓu häc. 7. Mét c©u tr¾c nghiÖm kh¸ch quan X lo¹i nhiÒu lùa chän (tr¾c nghiÖm theo tiªu chÝ), sau khi thö nghiÖm ®c thu ®−îc th«ng sè sau: Ph−¬ng ¸n A* B C D Nhãm cao 19 8 6 5 Nhãm thÊp 10 12 8 8 (chó thÝch: A* lµ ph−¬ng ¸n ®óng) Anh/ chÞ hcy ph©n tÝch c¸c chØ sè cña c©u tr¾c nghiÖm nµy vµ rót ra kÕt luËn cÇn thiÕt. Đáp án và gợi ý 1. Tr¾c nghiÖm tù luËn vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan a) Sù t−¬ng ®ång: - §Õm ®o l−êng vµ ®¸nh gi¸ ®−îc kÕt qu¶ häc tËp cña ng−êi häc. - Nh»m môc ®Ých kiÓm tra tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh. - Ýt nhiÒu cã tÝnh chñ quan, song kÕt qu¶ ®¸nh gÝa kh¸ch quan th× lu«n cã ®ñ ®é tin cËy. b) Sù kh¸c nhau: - Tr¾c nghiÖm tù luËn yªu cÇu ng−êi häc ph¶i ph©n tÝch, tr×nh bµy, m« t¶ b»ng lêi, viÕt, thùc hµnh... cßn tr¾c nghiÖm kh¸ch quan chØ ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cuèi cïng ®¹t ®−îc theo yªu cÇu. - TÝnh chñ quan cña tr¾c nghiÖm tù luËn phô thuéc vµo ng−êi ®¸nh gi¸; cßn tr¾c nghiÖm kh¸ch quanchñ yÕu phô thuéc vµo ng−êi thiÕt kÕ bµi tr¾c nghiÖm. 2. Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan chØ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, mµ kh«ng ®¸nh gi¸ quy tr×nh t− duy ®i ®Õn kÕt qu¶ v×: - Do kÜ thuËt x©y dùng tr¾c nghiÖm cã s½n c¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi & lùa chän. - NhiÖm vô thÝ sinh chØ lµ lùa chän c©u tr¶ lêi phï hîp.
- Qu¸ tr×nh t− duy ®i ®Õn kÕt qu¶ Èn sau c©u tr¶ lêi hoÆc lùa chän cña ng−êi häc. 3. (1) ThiÕt kÕ tr¾c nghiÖm ®óng - sai vµ tr¾c nghiÖm lùa chän (§Þa lÝ - líp 4) 1.1. §¸nh dÊu § (®óng) hoÆc S (sai) vµo c©u sau: - S«ng H−¬ng, nói Ngù vµ chïa Thiªn Mô lµ nh÷ng c¶nh ®Ñp næi tiÕng cña miÒn B¾c n−íc ta. 1.2. §¸nh dÊu (x) vµo c©u tr¶ lêi phï hîp trong c¸c c©u ë d−íi ®©y: a) Dcy Tr−êng S¬n B¾c n»m ë phÝa Nam cña n−íc ta. b) Dcy Tr−êng S¬n §«ng n»m ë phÝa ®«ng cña n−íc ta. c) Dcy Tr−êng S¬n ch¹y däc theo miÒn Trung cña n−íc ta. d) TÊt c¶ c¸c néi dung trªn ®Òu ®óng. (2) Ph©n tÝch: - Tr¾c nghiÖm (1.1) lµ tr¾c nghiÖm ®óng- sai nh»m kiÓm tra kiÕn thøc cña ng−êi häc vÒ c¶nh ®Ñp næi tiÕng cña thµnh phè HuÕ (miÒn Trung). Do vËy, c©u hái ®−a ra lµ sai (Tr¾c nghiÖm 1 lùa chän). - Tr¾c nghiÖm (1.2) lµ tr¾c nghiÖm lùa chän. Bµi tr¾c nghiÖm ®−a ra 4 c©u lùa chän nh»m kiÓm tra sù hiÓu biÕt cña ng−ßi häc vÒ dcy Tr−êng S¬n ë miÒn Trung n−íc ta. Nh− v©y, chØ cã c©u lùa chän C lµ ®óng. Tr¾c nghiÖm nµy ®é khã cao so víi häc sinh líp 4. 4.(1). a) Tr¾c nghiÖm ®èi chiÕu cÆp ®«i. (LuyÖn tõ vµ c©u - líp 5) Hcy ghÐp c¸c tõ trong c¸c « vu«ng víi c¸c tõ trong c¸c « vßng trßn ®Ó t¹o thµnh tõ míi cã nghÜa: tranh truyÒn tr−êng thÒ sÜ chiÕn tuyªn giao chinh phu ca tÝch c«ng chiÕn
b. Ph©n tÝch: - §©y lµ mét bµi tr¾c nghiÖm nh»m môc ®Ých sö dông c¸ch dïng tõ vµ gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c tõ më réng trong ch−¬ng tr×nh TiÕng ViÖt. - Bµi tr¾c nghiÖm cã ®a ph−¬ng ¸n, khi mµ c¸c tõ trong « vu«ng cã thÓ nèi víi nhiÒu tõ kh¸c nhau trong c¸c « vßng trßn. - §é khã vµ ®é ph©n biÖt cña bµi lµ cao so víi tr×nh ®é häc sinh líp 5. (2) Tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt (LuyÖn tõ vµ c©u líp 4): a) ThiÕt kÕ: §iÒnthªm mét tõ (hoÆc 1 côm tõ) vµo chç chÊm ®Ó ®−îc c©u tr¶ lêi ®óng d−íi ®©y: -..........lµ mét bé phËn qu©n ®éi cã nhiÖm vô ho¹t ®éng chiÕn ®Êu trªn vïng biÓn. - Bé phËn qu©n ®éi cã nhiÖm vô ho¹t ®éng, chiÕn ®Êu trªn vïng trêi(trªn kh«ng) gäi lµ.............. b) Ph©n tÝch: - §©y lµ métbµi tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt mµ c¸c tõ hoÆc côm tõ cÇn ®iÒn kh«ng cho tr−íc, nh−ng tõ vµ côm tõ nµy lµ duy nhÊt(h¶i qu©n, kh«ng qu©n). - §é nhiÔu thÊp so víi tr×nh ®é häc sinh líp 4. 5.a). ThiÕt kÕ bµi tr¾c nghiÖm m« h×nh (LuyÖn tõ vµ c©u - líp 4) Lùa chän c¸c tõ ®c cho ë trong ngoÆc d−íi ®©y vµ ®iÒn vµo s¬ ®å sao cho phï hîp nhÊt: (C«ng nghiÖp c¬ khÝ; c¸c quÆng kim lo¹i; m¸y mãc, thiÕt bÞ; c¸c lß luyÖn gang thÐp; gang, thÐp, s¾t vµ kim lo¹i kh¸c.) ®−îc ®−a vµo ®Ó t¹o ra 1 2 3 lµ nguyªn liÖu cña c¸c ngµnh vµ ®êi sèng phôc vô cho s¶n xuÊt ra nh©n d©n 6 5 4
b) Ph©n tÝch: - §©y lµ bµi tr¾c nghiÖm m« h×nh, yªu cÇu ng−êi häc ph¶i ®iÒn c¸c côm tõ ®c cho vµo s¬ ®å sao cho thµnh mét c©u v¨n hoµn chØnh vµ cã ý nghÜa. - KÜ thuËt: tuy c¸c côm tõ cho tr−íc song c¸ch s¾p xÕp phi logic mµ ng−êi häc ph¶i lùa chän chuÈn x¸c c¸c côm tõ thÝch hîp vµo tõng « trèng. §é khã kh¸ cao. 6. X©y dùng bµi tr¾c nghiÖm kh¸ch quan: m«n Khoa häc líp 4 (1) X©y dùng bµi tr¾c nghiÖm: Bµi 1: §¸nh dÊu (x) vµo « trèng tr−íc c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt trong c¸c c©u d−íi ®©y: a- KhÝ c¸c - b«- nÝc gi÷ cho sù ch¸y kh«ng diÔn ra qu¸ m¹nh, qu¸ nhanh. - KhÝ «- xi trong kh«ng khÝ duy tr× sù ch¸y. b-C¸c loµi c©y kh¸c nhau cã nhu cÇu vÒ c¸c chÊt kho¸ng, ¸nh s¸ng, n−íc... kh«ng gièng nhau. - C¸c giai ®o¹n kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mét loµi c©y, nhu cÇu vÒ c¸c chÊt kho¸ng, ¸nh s¸ng, n−íc.... kh«ng thay ®æi. Bµi 2: Nèi c¸c ý ë cét A víi c¸c ý ë cét B cho phï hîp: NhiÖt ®é cña n−íc ®ang s«i. 370c NhiÖt ®é cña n−íc ®¸ ®ang tan. 1000c NhiÖt ®é cña c¬ thÓ ng−êi b×nh th−êng 390c NhiÖt ®é cña c¬ thÓ ng−êi bÞ sèt 00 c Bµi 3: §iÒn mét tõ hoÆc mét côm tõ thÝch hîp vµo chç trèng ®Ó hoµn chØnh ®o¹n v¨n sau: Trong qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ, ®éng vËt hÊp thô khÝ........... vµ th¶i ra khÝ..........Trong qu¸ tr×nh trao ®æi thøc ¨n, ®éng vËt lÊy tõ m«i tr−êng c¸c chÊt..............vµ.................., ®ång thêi th¶i ra m«i tr−êng chÊt.............vµ........... Bµi 4: §¸nh dÊu (x) vµo « trèng tr−íc nh÷ng c©u tr¶ lêi phï hîp trong c¸c c©u d−íi ®©y: a. C¸c loµi thùc vËt kh¸c nhau cÇn cã nhu cÇu vÒ ¸nh s¸ng kh¸c nhau. b. Víi cuéc sèng cña con ng−êi, ¸nh s¸ng chØ cã vai trß gióp con ng−êi nh×n thÊy mµ kh«ng cã vai trß nµo kh¸c.