Giáo trình Dạy học môn Đạo đức ở tiểu học: Phần 2

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:30

Thêm vào BST

Báo xấu

865
lượt xem 79
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

(NB) Giáo trình Dạy học môn Đạo đức ở tiểu học: Phần 2 nêu lên một số vấn đề cơ bản về dạy học môn Đạo đức ở tiểu học như vị trí, nhiệm vụ và đặc điểm của môn Đạo đức ở tiểu học; nội dung môn Đạo đức ở tiểu học; phương pháp, phương tiện và hình thức dạy học môn Đạo đức ở tiểu học và một số nội dung khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Dạy học môn Đạo đức ở tiểu học: Phần 2

PHAÀN II MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ DAÏY HOÏC MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC Chöông I VÒ TRÍ, MUÏC TIEÂU, NHIEÄM VUÏ VAØ ÑAËC ÑIEÅM MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC I. VÒ TRÍ MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC. 1.Moân Ñaïo ñöùc coù khaû naêng giaùo duïc cho hoïc sinh tieåu hoïc moät caùch coù heä thoáng theo moät chöông trình khaù chaët cheõ: giuùp cho caùc em hình thaønh ñöôïc yù thöùc ñaïo ñöùc (tri thöùc vaø nieàm tin ñaïo ñöùc) ôû möùc ñoä sô giaûn, ñònh höôùng cho caùc em reøn luyeän moät caùch töï giaùc nhöõng haønh vi vaø thoùi quen haønh vi ñaïo ñöùc töông öùng. 2.Ñònh höôùng cho caùc moân hoïc veà noäi dung giaùo duïc ñaïo ñöùc cho hoïc sinh tieåu hoïc coù theå ñöôïc tích hôïp qua caùc moân hoïc naøy. 3.Ñònh höôùng cho hoïc sinh tieåu hoïc reøn luyeän haønh vi vaø thoùi quen haønh vi ñaïo ñöùc. 4.Giuùp hoïc sinh tieåu hoïc coù cô sôû caàn thieát ñeå hoïc moân Giaùo duïc coâng daân ôû tröôøng trung hoïc (neáu caùc em tieáp tuïc hoïc leân). II. MUÏC TIEÂU MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC. 1.Coù hieåu bieát ban ñaàu veà moät soá chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc, phaùp luaät vaø thaåm myõ cô baûn, phuø hôïp vôùi löùa tuoåi, trong caùc moái quan heä cuûa caùc em vôùi baûn thaân, gia ñình, coäng ñoàng, moâi tröôøng töï nhieân vaø yù nghóa cuûa vieäc thöïc hieän theo caùc chuaån möïc ñoù. 2.Töøng böôùc hình thaønh kyõ naêng nhaän xeùt, ñaùnh giaù haønh vi cuûa baûn thaân vaø nhöõng ngöôøi xung quanh theo chuaån möïc ñaõ hoïc; kó naêng löïa choïn vaø thöïc hieän haønh vi öùng xöû phuø hôïp chuaån möïc trong caùc quan heä vaø tình huoáng ñôn giaûn, cuï theå cuûa cuoäc soáng; bieát nhaéc nhôû baïn beø cuøng thöïc hieän. 3.Töøng böôùc hình thaønh thaùi ñoä töï troïng, töï tin, yeâu thöông, toân troïng con ngöôøi, yeâu caùi thieän, caùi ñuùng, caùi toát, khoâng ñoàng tình vôùi caùi aùc, caùi sai, caùi xaáu. III. NHIEÄM VUÏ MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC. 1. Cung caáp cho hoïc sinh nhöõng tri thöùc sô ñaúng veà caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc, gaén lieàn vôùi kinh nghieäm ñaïo ñöùc, töø ñoù giuùp hoïc sinh böôùc ñaàu hình thaønh ñöôïc naêng löïc ñònh höôùng giaù trò ñaïo ñöùc, bieát phaân bieät caùi ñuùng caùi sai, laøm theo caùi ñuùng uûng hoä caùi ñuùng, traùnh caùi sai, ñaáu tranh vôùi nhöõng bieåu hieän sai traùi, xaáu xa, toäi aùc. 2. Boài döôõng cho hoïc sinh xuùc caûm ñaïo ñöùc, bieán nhöõng chuaån möïc ñaïo ñöùc sô giaûn thaønh ñoäng cô beân trong, thoâi thuùc caùc em haønh ñoäng theo nhöõng chuaån möïc ñaïo ñöùc ñaõ quy ñònh. 3. Reøn luyeän haønh vi vaø thoùi quen haønh vi phuø hôïp vôùi chuaån möïc ñaïo ñöùc ñaõ hoïc. IV. ÑAËC ÑIEÅM MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC. 20
1. Moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc ñöa ra caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc döôùi daïng nhöõng maãu haønh vi cuï theå. 1.1 Tröôøng tieåu hoïc nhaèm chuaån bò cho hoïc sinh nhöõng cô sôû ban ñaàu, caàn thieát cho söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch cuûa treû em. Do ñoù moân ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc ñöa ra caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc döôùi daïng nhöõng maãu haønh vi cuï theå nhaèm giuùp caùc em hình thaønh vaø reøn luyeän töï giaùc nhöõng haønh vi öùng xöû theo chuaån möïc xaõ hoäi, ñoàng thôøi ñeà phoøng vaø khaéc phuïc sai laàm nhöõng chuaån möïc ñaõ ñöôïc quy ñònh. 1.2 Heä thoáng caùc chuaån möïc xaõ hoäi giaùo duïc cho hoïc sinh tieåu hoïc goàm caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc, phaùp luaät, thaåm myõ… coù lieân heä maät thieát vôùi nhau. Ví duï: • Chuaån möïc ñaïo ñöùc - Lôùp 1: Yeâu quyù nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình. Leã pheùp, vaâng lôøi ngöôøi treân, nhöôøng nhòn em nhoû. - Lôùp 2: Yeâu quyù nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình. Bieát tham gia coâng vieäc nhaø phuø hôïp vôùi khaû naêng ñeå giuùp ñôõ oâng baø, cha meï, anh chò. - Lôùp 3: Yeâu quyù vaø bieát giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình. Böôùc ñaàu coù yù thöùc veà nhöõng vieäc ñöôïc phaân coâng. - Lôùp 4: Bieát veà toå tieân, coäi nguoàn cuûa mình. Hieáu thaûo vôùi oâng baø, cha meï. - Lôùp 5: Yeâu meán, töï haøo veà truyeàn thoáng queâ höông ñaát nöôùc. • Chuaån möïc phaùp luaät - Lôùp 1: Ñi boä ñuùng quy ñònh. - Lôùùp 2: Toân troïng quy ñònh veà traät töï, veä sinh nôi coâng. - Lôùp 3: Toân troïng quyeàn töï do caù nhaân cuûa ngöôøi khaùc vaø cuûa baûn thaân. - Lôùp 4: Toân troïng luaät leä an toaøn giao thoâng. - Lôùp 5: Kính giaø, yeâu treû, toân troïng phuï nöõ. • Chuaån möïc thaåm myõ - Lôùp 1: Bieát aên maëc goïn gaøng, giöõ gìn veä sinh thaân theå, giöõ gìn saùch vôû, ñoà duøng hoïc taäp. - Lôùp 2: Bieát soáng goïn gaøng, ngaên naép ñuùng giôø giaác. - Lôùp 3: Toân troïng vaø saün loøng giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi xung quanh. - Lôùp 4: Bieát cö xöû chaân thaønh. - Lôùp 5: Yeâu hoøa bình. Toân troïng neàn vaên hoùa vaø con ngöôøi cuûa caùc quoác gia khaùc. (Saùch giaùo khoa moân Ñaïo ñöùc - Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo – Ban soaïn thaûo chöông trình tieåu hoïc naêm 2000 – Nhaø xuaát baûn giaùo duïc 2000) 1.3 Heä thoáng caùc chuaån möïc xaõ hoäi giaùo duïc cho hoïc sinh tieåu hoïc giuùp caùc em coù haønh vi öùng xöû ñuùng ñaén trong caùc moái quan heä ña daïng phuø hôïp vôùi nhöõng yeâu caàu ñaïo ñöùc maø xaõ hoäi quy ñònh. Ñoù laø caùc moái quan heä sau: - Moái quan heä cuûa caùc em vôùi thieân nhieân. Ví duï moái quan heä vôùi caây troàng, ñoäng vaät coù lôïi… - Moái quan heä cuûa caùc em vôùi xaõ hoäi. - Moái quan heä cuûa caùc em vôùi nhöõng ngöôøi xung quanh. - Moái quan heä cuûa caùc em vôùi taøi saûn xaõ hoäi vaø caùc di saûn vaên hoùa. - Moái quan heä cuûa caùc em vôùi baûn thaân. 21
Caùc moái quan heä cuûa caùc em neâu treân ñöôïc thieát laäp, duy trì vaø cuûng coá trong caùc moâi tröôøng thoáng nhaát vôùi nhau: nhaø tröôøng, gia ñình vaø xaõ hoäi. 2. Caùc chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc trong chöông trình Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc coù tính ñoàng taâm. 2.1 Tính ñoàng taâm ñöôïc theå hieän nhö sau: + Moät soá loaïi chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc ñöôïc laäp ñi laäp laïi nhieàu laàn töø lôùp döôùi leân lôùp treân. + Caøng leân lôùp treân thì yeâu caàu cuûa caùc chuaån möïc caøng ñöôïc naâng cao hôn, toång hôïp hôn, khaùi quaùt hôn. Ví duï : chuaån möïc ñaïo ñöùc ñoái vôùi coäng ñoàng, xaõ hoäi - Lôùp 1: Maïnh daïn, töï tin khi giao tieáp - Lôùp 2: Soáng hoøa hôïp, bieát cö xöû leã ñoä, côûi môû vôùi moïi ngöôøi - Lôùp 3: Bieát caûm thoâng, chia seû vôùi nhöõng ñau thöông, maát maùt cuûa ngöôøi khaùc - Lôùp 4: Tích cöïc tham gia caùc hoaït ñoäng nhaân ñaïo - Lôùp 5: Yeâu hoaø bình. Toân troïng neàn vaên hoùa vaø con ngöôøi cuûa caùc quoác gia khaùc, coù hieåu bieát veà toå chöùc Lieân Hieäp Quoác 2.2. Chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc ñöôïc quy ñònh trong chöông trình ñaïo ñöùc ôû Tieåu hoïc coù tính ñoàng taâm vì naêng löïc nhaän thöùc vaø kinh nghieäm soáng cuûa hoïc sinh tieåu hoïc coøn ôû trình ñoä thaáp. Hoïc sinh lôùp 1 vaø ngay caû hoïc sinh ôû lôùp treân cuûa tieåu hoïc chöa theå naém ngay ñöôïc caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc moät caùch ñaày ñuû, toaøn veïn vôùi baûn chaát voán coù cuûa noù, maø môùi coù khaû naêng naém daàn daàn daáu hieäu cuûa khaùi nieäm. Vaø nhöõng daáu hieäu ñoù daàn daàn ñöôïc khaùi quaùt ôû möùc ñoä nhaát ñònh töø lôùp naøy sang lôùp khaùc. Cuoái cuøng ôû hoïc sinh hình thaønh ñöôïc nhöõng khaùt quaùt sô ñaúng ñaàu tieân veà chuaån möïc ñaïo ñöùc. Vì vaäy, ôû caùc lôùp treân, khi daïy moät loaïi chuaån möïc haønh vi naøo ñoù coù tính ñoàng taâm thì caàn taän duïng nhöõng ñieàu coù lieân quan maø hoïc sinh ñaõ thu löôïm ñöôïc töø lôùp döôùi. Vaø ngöôïc laïi, khi daïy caùc loaïi chuaån möïc ñoù ôû lôùp döôùi thì caàn chuaån bò cho hoïc sinh coù khaû naêng tieáp tuïc tieáp thu loaïi chuaån möïc ñoù ôû lôùp treân, traùnh tình traïng lôùp naøo bieát lôùp ñoù. Treân cô sôû naøy, chuùng ta chuaån bò thieát thöïc cho hoïc sinh coù ñieàu kieän vaø khaû naêng hoïc heä thoáng caùc khaùi nieäm veà caùc phaåm chaát ñaïo ñöùc ôû caùc lôùp 6,7 vaø tieáp ñoù naém heä thoáng tri thöùc phoå thoâng veà phaùp luaät cuõng nhö chuaån möïc phaùp luaät ôû caùc lôùp 8, 9. 3. Maãu haønh vi ñaïo ñöùc trong moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc thöôøng ñöôïc giôùi thieäu moät caùch sinh ñoäng qua truyeän keå ñaïo ñöùc. 3.1. ÔÛ tieåu hoïc, caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc ñöa ra döôùi daïng caùc maãu haønh vi ñaïo ñöùc, caùc maãu haønh vi ñaïo ñöùc laïi thöôøng ñöôïc giôùi thieäu qua truyeän keå ñaïo ñöùc. Truyeän keå ñaïo ñöùc ñöôïc coi nhö laø moät loaïi hình phöông tieän ñaëc bieät giuùp cho vieäc chuyeån taûi nhöõng haønh vi vaøo yù thöùc hoïc sinh. Coù theå noùi raèng, ñaây laø moät phöông tieän raát sinh ñoäng, phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm taâm sinh lyù hoïc sinh tieåu hoïc, deã gaây ñöôïc nhöõng xuùc caûm maïnh meõ ôû hoïc sinh vaø giuùp caùc em hình thaønh nhöõng bieåu töôïng veà haønh vi ñaïo ñöùc. 3.2. Maãu haønh vi ñaïo ñöùc trong moân hoïc Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc thöôøng ñöôïc giôùi thieäu moät caùch sinh ñoäng qua truyeän keå ñaïo ñöùc, vì vaäy truyeän keå ñaïo ñöùc phaûi thöïc hieän ñöôïc caùc yeâu caàu sau: + Phuïc vuï ñuùng chuû ñeà ñöôïc quy ñònh trong chöông trình, traùnh tình traïng chuû ñeà moät ñaøng, noäi dung truyeän keå moät neûo. + Coù noäi dung gaàn guõi vôùi cuoäc soáng thöïc, vôùi kinh nghieäm soáng thöïc cuûa hoïc sinh tieåu hoïc ñeå caùc em coù theå deãâ daøng hoøa nhaäp vaøo caùc tình huoáng trong truyeän, coù theå deã hieåu, deã hoïc vaø deã 22
laøm theo nhöõng haønh vi tích cöïc ñöôïc truyeän giôùi thieäu, traùnh truyeän keå xa laï, giaû taïo vôùi cuoäc soáng cuûa caùc em. + Coù nhöõng tình tieát sinh ñoäng, deã gaây caûm xuùc ñaïo ñöùc trong saùng, maïnh meõ ôû caùc em, traùnh nhöõng truyeän keå khoâ khan ngheøo naøn. + Chöùa ñöïng nhöõng tình huoáng phong phuù daàn, phöùc taïp daàn töø lôùp döôùi leân lôùp treân sao cho phuø hôïp vôùi söï nhaän thöùc vaø kinh nghieäm soáng cuûa caùc em ôû caùc löùa tuoåi khaùc nhau, traùnh tình traïng laäp laïi giaûn ñôn ôû lôùp treân nhöõng truyeän ñaõ hoïc ôû lôùp döôùi, hoaëc truyeän keå ôû lôùp treân giaûn ñôn nhö ôû lôùp döôùi. + Coù nhöõng baøi vaên xuoâi, vaên vaàn vôùi ñoä daøi thích hôïp, vôùi caáu truùc chaët cheõ, vôùi ngoân ngöõ trong saùng, deã hieåu, traùnh duøng ñôn thuaàn moät theå vaên naøo ñoù, traùnh nhöõng chuyeän quaù taûi veà khoái löôïng, coù caáu truùc raéc roái, ngoân ngöõ khoù hieåu ñoái vôùi caùc em. + Chöùa ñöïng nhöõng göông chính dieän vaø caû göông phaûn dieän, song göông chính dieän laø chuû yeáu vaø göông phaûn dieän coù taùc duïng giuùp cho caùc em ruùt ra nhöõng baøi hoïc chính dieän, traùnh duøng quaù nhieàu göông phaûn dieän hoaëc duøng göông phaûn dieän gaây taùc duïng phaûn giaùo duïc. + Coù nhöõng baøi laáy töø nguoàn trong nöôùc cuõng nhö töø nguoàn nöôùc ngoaøì, song töø nguoàn trong nöôùc laø chuû yeáu, traùnh duøng quaù nhieàu baøi töø nguoàn nöôùc ngoaøi hoaëc khoâng duøng baøi naøo töø nguoàn nöôùc ngoaøi v.v… 4. Moãi baøi Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc ñöôïc thöïc hieän trong 2 tieát: tieát keå chuyeän vaø tieát thöïc haønh. - Tieát 1 coù nhieäm vuï chuû yeáu laø cung caáp cho hoïc sinh maãu haønh vi öùng xöû vaø cô sôû ñaïo ñöùc sô ñaúng cuûa chuùng. Hay noùi moät caùch khaùc laø giuùp cho hoïc sinh hieåu caùc em caàn phaûi laøm gì? Laøm nhö theá naøo? Vì sao caàn laøm nhö vaäy? - Tieát 2 coù nhieäm vuï chuû yeáu laø toå chöùc cho hoïc sinh luyeän taäp ñeå hình thaønh kyõ naêng öùng xöû theo chuaån möïc vaø kyõ naêng pheâ phaùn, ñaùnh giaù haønh vi cuûa baûn thaân, cuûa ngöôøi khaùc theo chuaån möïc ñaõ hoïc. Tieát 1 vaø tieát 2 lieân quan maät thieát vôùi nhau, hoã trôï cho nhau, tieát 1 chuaån bò cho tieát 2, coøn tieát 2 döïa vaøo tieát 1 maø cuûng coá keát quaû cuûa tieát 1. Treân ñaây laø nhöõng ñaëc ñieåm ñaùng chuù yù cuûa moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. Chuùng seõ chi phoái toaøn boä quaù trình daïy hoïc moân naøy. HÖÔÙNG DAÃN HOÏC TAÄP 1. Phaân tích muïc tieâu daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. Cho ví duï minh hoïa 2. Phaân tích vaø chöùng minh nhieäm vuï cuûa moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc, töø ñoù ruùt ra nhöõng keát luaän sö phaïm. 3. Phaân tích vaø chöùng minh ñaëc ñieåm moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc vaø ruùt ra nhöõng keát luaän sö phaïm caàn thieát. 23
Chöông II NOÄI DUNG MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC Noäi dung moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc ñöôïc theå hieän baèng chöông trình vaø saùch giaùo khoa. (Chöông trình vaø saùch giaùo khoa giôùi thieäu theo döï aùn giaùo duïc Tieåu hoïc cuûa Vuï Giaùo vieân – Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo)(*) I- CHÖÔNG TRÌNH MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC. 1. Cô sôû lyù luaän vaø thöïc tieãn cuûa vieäc xaây döïng chöông trình moân Ñaïo ñöùc. 1.1. Caên cöù vaøo vai troø cuûa ñaïo ñöùc vaø giaùo duïc ñaïo ñöùc trong söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch cuûa hoïc sinh. Ñaïo ñöùc laø moät maët quan troïng cuûa nhaân caùch, laø “caùi goác” cuûa con ngöôøi. Giaùo duïc ñaïo ñöùc laø moät nhieäm vuï quan troïng cuûa nhaø tröôøng. Hoà Chuû Tòch ñaõ daïy: “Daïy cuõng nhö hoïc, phaûi chuù yù caû taøi laãn ñöùc. Ñöùc laø ñaïo ñöùc caùch maïng. Ñoù laø caùi goác raát quan troïng”. Trong tình hình hieän nay, khi maø söï phaùt trieån nhö vuõ baõo cuûa caùch maïng KHKT, moät maët ñaõ laøm taêng naêng suaát lao ñoäng, mang laïi cho con ngöôøi cuoäc soáng vaät chaát, tinh thaàn, vaên minh, hieän ñaïi hôn nhöng cuõng laøm cho con ngöôøi trôû neân ích kyû, ít quan taâm ñeán ñoàng baøo, ñoàng loaïi; khi maø hoaø bình, höõu nghò, hôïp taùc giöõa caùc daân toäc, caùc quoác gia treân theá giôùi ñang trôû thaønh xu theá chung cuûa thôøi ñaïi, khi maø ôû nöôùc ta, söï chuyeån ñoåi neàn kinh teá töø cô cheá taäp trung, quan lieâu, bao caáp sang kinh teá thò tröôøng moät maët ñaõ kích thích saûn xuaát, laøm taêng tröôûng kinh teá, naâng cao ñôøi soáng nhaân daân, nhöng ñoàng thôøi cuõng laøm ñaûo loän caùc giaù trò ñaïo ñöùc, taïo cô hoäi cho teä naïn xaõ hoäi phaùt sinh vaø phaùt trieån, thì vieäc giaùo duïc ñaïo ñöùc – nhaân vaên cho hoïc sinh ngaøy caøng trôû neân quan troïng. 1.2. Caên cöù vaøo nghò quyeát Trung öng II khoùa VIII veà giaùo duïc vaø ñaøo taïo vaø Luaät Giaùo duïc Nghò quyeát Hoäi nghò laàn thöù hai Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng khoaù VIII ñaõ xaùc ñònh: “Nhieäm vuï vaø muïc tieâu cô baûn cuûa giaùo duïc laø nhaèm xaây döïng nhöõng con ngöôøi vaø theá heä treû thieát tha gaén boù vôùi lyù töôûng ñoäc laäp daân toäc vaø chuû nghóa xaõ hoäi, coù ñaïo ñöùc trong saùng, coù yù chí kieân cöôøng xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác, coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, giöõ gìn vaø phaùt huy baûn saéc vaên hoùa cuûa daân toäc vaø con ngöôøi Vieät Nam, coù yù thöùc coäng ñoàng vaø phaùt huy tính tích cöïc cuûa caù nhaân, laøm chuû tri thöùc khoa hoïc vaø coâng ngheä hieän ñaïi, coù tö duy saùng taïo, coù kyõ naêng thöïc haønh gioûi, coù taùc phong coâng nghieäp, coù tính toå chöùc vaø kyû luaät, coù söùc khoûe, laø nhöõng ngöôøi thöøa keá xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi vöøa “hoàng” vöøa “chuyeân” nhö lôøi daën cuûa Baùc Hoà”. Luaät Giaùo duïc, ban haønh ngaøy 2/12/1998 cuõng ñaõ xaùc ñònh: “Muïc tieâu giaùo duïc phoå thoâng laø giuùp hoïc sinh phaùt trieån toaøn dieän ñaïo ñöùc, trí tueä, theå chaát, thaåm myõ vaø caùc kyõ naêng cô baûn nhaèm hình thaønh nhaân caùch con ngöôøi Vieät Nam XHCN, xaây döïng tö caùch vaø traùch nhieäm coâng daân, chuaån bò cho hoïc sinh tieáp tuïc hoïc leân hoaëc ñi vaøo cuoäc soáng lao ñoäng, tham gia xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác”. (*) Taøi lieäu boài döôõng giaûng vieân sö phaïm vaø caùn boä chæ ñaïo Sôû Giaùo duïc- Ñaøo taïo veà Chöông trình vaø saùch giaùo khoa Tieåu hoïc –2000 Moân Ñaïo ñöùc, thaùng 2 naêm 2001. 24
1.3. Caên cöù vaøo ñaëc ñieåm vaø nhu caàu cuûa hoïc sinh tieåu hoïc. Hoïc sinh Tieåu hoïc môùùi chuyeån hoaït ñoäng chuû ñaïo töø chôi sang hoïc, tö duy coøn naëng veà caûm tính. Vì vaäy, giaùo duïc ñaïo ñöùc cho caùc em phaûi ñöôïc baét ñaàu töø nhöõng chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc ñôn giaûn nhöng caàn thieát, phuø hôïp vôùi löùa tuoåi, trong caùc moái quan heä gaàn guõi, quen thuoäc haøng ngaøy cuûa treû. Hôn nöõa, caùc coâng trình nghieân cöùu taâm lyù - giaùo duïc hoïc ñaõ chöùng minh raèng vieäc giaùo duïc haønh vi vaø thoùi quen ñaïo ñöùc cho hoïc sinh Tieåu hoïc seõ thuaän lôïi vaø deã daøng hôn nhieàu so vôùi hoïc sinh caùc lôùp treân. 1.4. Caên cöù vaøo yeâu caàu lieân thoâng giöõa vieäc giaùo duïc, daïy hoïc Ñaïo ñöùc ôû Tieåu hoïc vôùi giaùo duïc, daïy hoïc Giaùo duïc coâng daân ôû THCS vaø ôû THPT. 2. Ñaëc ñieåm cô baûn cuûa chöông trình moân Ñaïo ñöùc. 2.1 Chöông trình moân Ñaïo ñöùc goàm moät heä thoáng caùc chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc vaø phaùp luaät cô baûn nhaát, phuø hôïp vôùi löùa tuoåi hoïc sinh tieåu hoïc trong caùc moái quan heä cuûa caùc em vôùi baûn thaân, gia ñình, nhaø tröôøng, coäng ñoàng vaø töï nhieân. Heä thoáng caùc chuaån möïc ñoù cung caáp cho hoïc sinh döôùi daïng caùc tri thöùc sô ñaúng. Cuï theå ñoù laø caùc caùc chuaån möïc veà: + Moái quan heä cuûa caùc em vôùi thieân nhieân. Ví duï ñoù laø moái quan heä vôùi caây troàng, ñoäng vaät coù lôïi… + Moái quan heä cuûa caùc em vôùi xaõ hoäi. Ví duï ñoù laø moái quan heä vôùi Toå quoác, Baùc Hoà, boä ñoäi, thöông binh, gia ñình lieät syõ… + Moái quan heä cuûa caùc em vôùi nhöõng ngöôøi xung quanh. Ví duï ñoù laø moái quan heä vôùi thaày coâ, baïn beø, oâng baøø cha meï, nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi, nhöõng em beù. + Moái quan heä cuûa caùc em vôùi taøi saûn xaõ hoäi vaø caùc di saûn vaên hoùa. Ví duï ñoù laø moái quan heä vôùi coâng vieân, di tích lòch söû, tröôøng hoïc, baøn gheá. + Moái quan heä cuûa caùc em vôùi baûn thaân. Ví duï ñoù laø tính töï phuïc vuï, tính thaät thaø, tính töï kieàm cheá… Caùc moái quan heä cuûa caùc em neâu treân ñöôïc thieát laäp, duy trì vaø cuûng coá trong caùc moâi tröôøng thoáng nhaát vôùi nhau: nhaø tröôøng, gia ñình vaø xaõ hoäi. 2.2 Caùc chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc vaø phaùp luaät trong chöông trình theå hieän nhöõng giaù trò toát ñeïp cuûa daân toäc Vieät Nam trong söï hoøa nhaäp vôùi tinh hoa vaên hoùa nhaân loaïi, theå hieän söï thoáng nhaát giöõa tính truyeàn thoáng vôùi tính hieän ñaïi, nhaèm giaùo duïc cho hoïc sinh yù thöùc töï troïng, töï tin, coù yù chí vöôn leân, yeâu thöông, toân troïng con ngöôøi, yeâu nöôùc XHCN, giöõ gìn baûn saéc daân toäc, toân troïng caùc daân toäc khaùc, chung soáng hoøa bình vaø cuøng phaùt trieån. 2.3 Chöông trình ñöôïc xaây döïng döïa treân nguyeân taéc phaùt trieån töø thaáp ñeán cao veà nhaän thöùc vaø tu döôõng ñaïo ñöùc cuûa hoïc sinh ôû tröôøng phoå thoâng. Cuï theå laø: caùc chuaån möïc haønh vi cô baûn ôû tieåu hoïc seõ ñöôïc phaùt trieån thaønh caùc phaåm chaát, boån phaän ñaïo ñöùc ôû trung hoïc cô sôû vaø caùc nguyeân taéc ñaïo ñöùc ôû trung hoïc phoå thoâng. 2.4 Chöông trình ñöôïc caáu truùc ñoàng taâm vaø phaùt trieån veà caùc quan heä giöõa caùc lôùp ñoàng thôøi ñöôïc phaân chia thaønh 2 giai ñoaïn phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm taâm sinh lyù, löùa tuoåi cuûa hoïc sinh theo töøng nhoùm lôùp. + Chöông trình ñöôïc caáu truùc ñoàng taâm veà caùc chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc (ñaõ trình baøy phaàn ñaëc ñieåm moân ñaïo ñöùc). + Chöông trình ñöôïc phaân chia thaønh 2 giai ñoaïn cuï theå: 25
Giai ñoaïn thöù nhaát ( lôùp 1 ñeán lôùp 3): chuû yeáu giaùo duïc caùc haønh vi öùng xöû coù tính luaân lyù trong giao tieáp ôû gia ñình vaø nhaø tröôøng. Noäi dung daïy hoïc ñöôïc thöïc hieän treân keânh hình vaø keânh chöõ, ngoân ngöõ dieãn ñaït roõ raøng deã hieåu. ÔÛ giai ñoaïn naøy, ñaëc bieät ñoái vôùi hoïc sinh lôùp 1 môùi troøn 6 tuoåi, nhaän thöùc cuûa caùc em coøn raát ñôn giaûn, cuï theå vaø mang naëng caûm tính, ñoä beàn cuûa söùc chuù yù coøn ít, deã thích deã chaùn, choùng thuoäc song laïi mau queân. Vì vaäy chöông trình ñaïo ñöùc lôùp 1 chæ bao goàm nhöõng haønh vi heát söùc ñôn giaûn, cuï theå. So vôùi lôùp 1, nhaän thöùc cuûa hoïc sinh lôùp 2, lôùp 3 ñaõ phaùt trieån hôn, tuy vaãn coøn mang tính chaát caûm tính, cuï theå ñôn giaûn. Caùc em ñaõ baét ñaàu laøm quen vôùi neà neáp hoïc taäp, lao ñoäng vui chôi, sinh hoaït trong nhaø tröôøng. Caùc moái quan heä cuûa caùc em ôû gia ñình, nhaø tröôøng ñaõ oån ñònh, baét ñaàu xuaát hieän nhöõng moái quan heä xaõ hoäi môùi. Chính vì vaäy maø phaïm vi caùc moái quan heä maø chöông trình ñaïo ñöùc lôùp 2, lôùp 3 ñeà caäp ñeán môû roäng hôn chöông trình ñaïo ñöùc lôùp 1. Hoïc sinh khoâng chæ hoïc caùch öùng xöû vôùi oâng baø, cha meï, anh chò, vôùi thaøy coâ giaùo vaø baïn beø maø coøn hoïc caùch öùng xöû vôùi caùn boä, nhöõng ngöôøi lao ñoäng, vôùi phuï nöõ, cuï giaø em nhoû, vôùi nhöõng ngöôøi taøn taät. Caùc chuaån möïc haønh vi trong chöông trình ñaïo ñöùc lôùp 2, lôùp 3 cuõng phöùc taïp hôn so vôùi lôùp 1, ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi coù trình ñoä nhaän thöùc cao hôn, ña daïng hôn, tinh teá hôn. Ví duï veà moái quan heä vôùi oâng baø, cha meï, chöông trình lôùp 1 coù baøi “Giöõ yeân laëng khi oâng baø, cha meï nghæ ngôi”, coøn chöông trình lôùp 2 coù baøi “Vaâng lôøi oâng baø cha meï” vaø ôû lôùp 3 coù baøi “Chaêm soùc oâng baø, cha meï”. Roõ raøng laø thöïc hieän nhöõng haønh vi vaâng lôøi oâng ba,ø cha meï khoù khaên, phöùc taïp hôn nhieàu so vôùi thöïc hieän haønh vi giöõ yeân laëng khi oâng baø, cha meï nghæ ngôi. Giai ñoaïn thöù hai ( lôùp 4 ñeán lôùp 5): noäi dung caùc chuaån möïc ñöôïc môû roäng veà phaïm vi (queâ höông, ñaát nöôùc, nhaân loaïi) böôùc ñaàu giaùo duïc cho hoïc sinh yù thöùc, haønh vi cuûa ngöôøi coâng daân, moät soá phaåm chaát ñaëc tröng cuûa ngöôøi lao ñoäng phuø hôïp vôùi löùa tuoåi. Nhaän thöùc cuûa hoïc sinh lôùp 4, lôùp 5 ñaõ phaàn naøo mang tính khaùi quaùt hôn nhöng vaãn chöa thoaùt ly ñoái töôïng vaø nhöõng tình huoáng cuï theå. Vì vaäy, chöông trình ñaïo ñöùc lôùp 4, lôùp 5 ñaõ phaàn naøo mang tính khaùi quaùt nhöng vaãn chöa thoaùt ly nhöõng ñoái töôïng nhöõng tình huoáng cuï theå. Vì vaäy, chöông trình ñaïo ñöùc lôùp 4, lôùp 5, cung caáp cho caùc em nhöõng chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc chöùa ñöïng moät noäi dung töông ñoái khaùi quaùt cho nhieàu tình huoáng. Ví duï veà thaùi ñoä ñoái vôùi hoïc taäp, coù caùc baøi: ÔÛ lôùp 1: + Ñi hoïc ñuùng giôø + Traät töï khi nghe giaûng + Giöõ gìn saùch vôû, ñoà duøng hoïc taäp ÔÛ lôùp 2: + Ñi hoïc ñeàu + Chaêm chuù nghe giaûng, haêng haùi phaùt bieåu + Chaêm chæ hoïc baøi, laøm baøi + Hoïc taäp ñuùng giôø giaác ÔÛ lôùp 3: + Khoâng naûn loøng khi gaëp baøi khoù ÔÛ lôùp 4: + Kieân trì beàn bó hoïc taäp ÔÛ lôùp 5: + Trung thöïc trong hoïc taäp 26
Möùc ñoä yeâu caàu cuûa haønh vi ñaõ ñöôïc naâng daàn leân. ÔÛ caùc lôùp 1, 2, 3, cuï theå vaø ñôn giaûn. Coøn ôû caùc lôùp 4, 5 yeâu caàu “kieân trì, beàn bó” “trung thöïc” ñaõ mang tính khaùi quaùt hôn song vaãn gaén vôùi nhieäm vuï cuï theå laø hoïc taäp vaø taát caû nhöõng haønh vi naøy ñeàu laø daáu hieäu cuûa tính sieâng naêng, tính trung thöïc, kieân trì. Ñoù laø nhöõng phaåm chaát ñaïo ñöùc caùc em seõ ñöôïc hoïc ôû lôùp 6, 7. Ngoaøi nhöõng baøi coù tính ñoàng taâm vôùi lôùp döôùi, chöông trình ñaïo ñöùc lôùp 4, 5 coøn coù nhöõng baøi ñeà caäp ñeán caùc noäi dung môùi nhö giaùo duïc caùc giaù trò quoác teá, giaùo duïc yù thöùc coâng daân. Ví duï chuû ñeà quan heä vôùi coäng ñoàng, xaõ hoäi ôû lôùp 5 coù caùc noäi dung sau: - Soáng hoøa hôïp vaø bieát hôïp taùc vôùi moïi ngöôøi trong coâng vieäc chung. - Kính giaø, yeâu treû, toân troïng phuï nöõ. - Yeâu meán, töï haøo veà truyeàn thoáng queâ höông, ñaát nöôùc. - Tích cöïc tham gia caùc hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi khaû naêng ñeå xaây döïng vaø baûo veä queâ höông. - Toân troïng caùc cô quan chính quyeàn ôû ñòa phöông vaø uûng hoä caùc nhaø chöùc traùch thi haønh coâng vuï. - Yeâu hoøa bình. Toân troïng neàn vaên hoùa vaø con ngöôøi cuûa caùc quoác gia khaùc. - Coù hieåu bieát veà toå chöùc Lieân Hieäp Quoác. 2.5 Chöông trình daønh phaàn meàm khoaûng 6% soá tieát/naêm/lôùp ñeå caùc tröôøng giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñaïo ñöùc caàn quan taâm ôû ñòa phöông döôùi söï chæ ñaïo thoáng nhaát cuûa phoøng Giaùo duïc – Ñaøo taïo. II- ÑAËC ÑIEÅM CHUNG VEÀ SAÙCH GIAÙO KHOA MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC. 1. Saùch giaùo khoa ñöôïc trình baøy theo töøng baøi, töø baøi 1 ñeán baøi 14. Moãi baøi trong saùch giaùo khoa ñeàu ñöôïc trình baøy theo caáu truùc: - Tranh, truyeän hoaëc tình huoáng nhaèm neâu vaán ñeà ñeå hoïc sinh suy nghó, phaùt hieän noäi dung baøi hoïc. - Ghi nhôù nhaèm choát laïi noäi dung baøi hoïc. - Baøi taäp nhaèm giuùp hoïc sinh cuûng coá, khaéc saâu kieán thöùc, tình caûm, thaùi ñoä, luyeän taäp vaø caùc kyõ naêng caàn thieát. - Thöïc haønh nhaèm höôùng daãn hoïc sinh caùch thöùc thöïc haønh baøi hoïctrong cuoäc soáng ôû nhaø, ôû tröôøng vaø ôû ngoaøi xaõ hoäi. 2. Caùc tranh, truyeän hoaëc tình huoáng trong saùch laáy chaát lieäu töø cuoäc soáng thöïc cuûa hoïc sinh neân cuï theå, gaàn guõi, deã hieåu vôùi caùc em. 5. Phaàn ghi nhôù ñöôïc trình baøy ngaén goïn döôùi daïng vaên xuoâi, vaên vaàn, danh ngoân hoaëc ca dao, tuïc ngöõ Vieät Nam. 6. Phaàn baøi taäp bao goàm nhieàu daïng baøi taäp phong phuù, ña daïng nhö: - Xöû lyù tình huoáng - Ñaùnh giaù caùc yù kieán - Töï ñaùnh giaù haønh vi, ñoäng cô haønh vi cuûa baûn thaân - Xaây döïng phaàn keát cuûa caâu chuyeän - Keå chuyeän theo tranh - Moái töông öùng giöõa hai coät : tình huoáng vaø caùch öùng xöû - Ñieàn töø phuø hôïp vaøo choã troáng 27
- Tìm caùc caâu ca dao, tuïc ngöõ, truyeän taám göông…veà chuû ñeà baøi ñaïo ñöùc. 7. Vôùi caáu truùc nhö treân, saùch giaùo khoa khoâng chæ nhaèm trang bò kieán thöùc cho hoïc sinh maø coøn höôùng daãn hoïc sinh phöông phaùp hoïc taäp, giuùp caùc em töï phaùt hieän vaø chieám lónh noäi dung baøi hoïc. 8. Saùch giaùo khoa Ñaïo ñöùc coù söû duïng keát hôïp giöõa keânh chöõ vaø keânh hình. Tuy nhieân, tyû leä keânh chöõ vaø keânh hình khoâng gioáng nhau giöõa caùc lôùp: ÔÛ lôùp 1, keânh hình laø chuû yeáu, keânh chöõ chæ söû suïng haïn cheá. Leân caùc lôùp treân, keânh chöõ ñöôïc taêng daàn vaø keânh hình giaûm ñi. HÖÔÙNG DAÃN HOÏC TAÄP 1. Baèng lyù luaän vaø thöïc teá daïy hoïc, Anh (chò ) haõy laøm saùng toû ñaëc ñieåm chöông trình moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. 2. Trình baøy ñaëc ñieåm Saùch giaùo khoa moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc, cho ví duï minh hoïa. Töø ñoù haõy so saùnh söï khaùc nhau veà caáu truùc cuûa Saùch giaùo khoa moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc hieän nay vaø Saùch giaùo khoa moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc caùc naêm tröôùc ñaây. 3. Haõy nhaän xeùt vaø ñaùnh giaù veà chöông trình vaø saùch giaùo khoa moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. 4. Neâu nhöõng kieán nghò caàn thieát ñoái vôùi chöông trình vaø saùch giaùo khoa moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. 28
Chöông III PHÖÔNG PHAÙP, PHÖÔNG TIEÄN VAØ HÌNH THÖÙC DAÏY HOÏC MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC PHAÀN A: PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC I. KHAÙI QUAÙT CHUNG VEÀ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC. 1. Khaùi nieäm veà phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. Phöông phaùp daïy hoïc moân ñaïo ñöùc laø caùc caùch thöùc, caùc con ñöôøng hoïat ñoäâng thoáng nhaát giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh, döôùi taùc ñoäng chuû ñaïo cuûa giaùo vieân, vôùi vai troø töï giaùc, tích cöïc, ñoäc laäp cuûa hoïc sinh, nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích, nhieäm vuï cuûa moân hoïc. 2. Neùt ñaëc tröng vaø söï phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. 2.1 Neùt ñaëc tröng phöông phaùp daïy hoïc moân ñaïo ñöùc ôû tieåu hoc. a. Moân Ñaïo ñöùc ôû tröôøng tieåu hoc, vöøa laø moân hoïc cung caáp cho treû nhöõng tri thöùc veà caùch öùng xöû trong caùc quan heä vôùi baûn thaân, vôùi ngöôøi khaùc, vôùi töï nhieân vaø xaõ hoäi, vöøa laø boä phaän quan troïng cuûa vieäc giaùo duïc giaù trò noùi chung, giaùo duïc ñaïo ñöùc noùi rieâng, cho neân phöông phaùp daïy hoïc moân ñaïo ñöùc ôû baäc tieåu hoïc ñöôïc xem xeùt döôùi hai goùc ñoä: - Döôùi goùc ñoä daïy hoïc thì daïy hoïc ñaïo ñöùc laø moät hoïat ñoäng, moät phöông tieän thöïc hieän moät moân hoïc – moân ñaïo ñöùc. - Döôùi goùc ñoä giaùo duïc thì daïy hoïc ñaïo ñöùc laø moät con ñöôøng giaùo duïc ñaïo ñöùc. b. Moân Ñaïo ñöùc ôû tröôøng tieåu hoïc caàn ñaït ñöôïc muïc ñích laø khoâng chæ cung caáp cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc veà ñaïo ñöùc maø coøn taùc ñoäng ñeán tình caûm, thaùi ñoä vaø nieàm tin cuûa hoïc sinh ñoái vôùi caùc giaù trò ñaïo ñöùc. Vì theá, khi tieán haønh daïy hoïc moân ñaïo ñöùc ôû tröôøng tieåu hoïc thì taát yeáu phaûi keát hôïp chaët cheõ caùc phöông phaùp daïy hoïc vôùi caùc phöông phaùp giaùo duïc. 1.2 Söï phaân loaïi phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoc. Heä thoáng caùc phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc vaø Giaùo duïc ñaïo ñöùc ôû tieåu hoc, vôùi caùch phaân loaïi tuy chöa thaät thoáng nhaát song khoäng coù nhöõng caùch bieät lôùn. Coù theå phaân loaïi caùc phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc vaø Giaùo duïc ñaïo ñöùc ôû tröôøng tieåu hoïc thaønh ba nhoùm cô baûn sau: Nhoùm I : Nhoùm caùc phöông phaùp hình thaønh yù thöùc caù nhaân cuûa hoïc sinh, bao goàm caùc phöông phaùp: - Phöông phaùp ñaøm thoaïi. - Phöông phaùp dieãn giaûng. - Phöông phaùp tranh luaän. - Phöông phaùp neâu göông. Nhoùm II : Nhoùm caùc phöông phaùp toå chöùc hoïat ñoäng xaõ hoäi tích luõy kinh nghieäm öùng xöû xaõ hoäi cuûa hoïc sinh, bao goàm caùc phöông phaùp: - Phöông phaùp ñoøi hoûi sö phaïm. 29
- Phöông phaùp taïo dö luaän xaõ hoäi. - Phöông phaùp reøn luyeän thoùi quen. - Phöông phaùp giao coâng vieäc. - Phöông phaùp taïo tình huoáng giaùo duïc. Nhoùm III: Nhoùm caùc phöông phaùp kích thích hoaït ñoäng vaø ñieàu chænh haønh vi öùng xöû cuûa hoïc sinh, bao goàm caùc phöông phaùp: - Phöông phaùp thi ñua - Phöông phaùp khen thöôûng - Phöông phaùp traùch phaït. Vôùi caùch phaân loaïi caùc phöông phaùp daïy hoïc vaø giaùo duïc ñaïo ñöùc nhö treân chuùng ta coù nhaän xeùt laø vieäc phaân loaïi caùc phöông phaùp daïy hoïc vaø giaùo duïc ñaïo ñöùc chæ coù tính töông ñoái nhaèm ñeå nhaán maïnh ñeán chöùc naêng cuûa töøng nhoùm phöông phaùp. Chaúng haïn: - Caùc phöông phaùp ôû nhoùm I thöïc hieän chöùc naêng laø giuùp hoïc sinh hình thaønh nhaän thöùc ñuùng ñoái vôùi caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc. - Caùc phöông phaùp ôû nhoùm II thöïc hieän chöùc naêng laø giuùp hoïc sinh tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi ñeå tích luyõ haønh vi öùng xöû ñuùng ñoái vôùi caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc. - Caùc phöông phaùp ôû nhoùm III thöïc hieän chöùc naêng hoã trôï cho caùc phöông phaùp ôû nhoùm I vaø nhoùm II, coù nghóa laø caùc phöông phaùp nhoùm III seõ taïo ñoäng cô ñoái vôùi nhöõng nhaän thöùc, haønh vi ñuùng cuûa hoïc sinh vaø xöû lyù nhöõng nhaän thöùc, haønh vi sai leäch. Treân thöïc teá caùc nhaø giaùo duïc caàn löïa choïn, vaän duïng phoái hôïp caùc nhoùm phöông phaùp vaø caùc phöông phaùp moät caùch hôïp lyù vì moãi nhoùm vaø ngay caû moãi phöông phaùp daïy hoïc vaø giaùo duïc ñaïo ñöùc ñeàu coù öu ñieåm rieâng cuûa noù, song ñoàng thôøi cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm nhaát ñònh. Khoâng coù moät nhoùm hay moät phöông phaùp daïy hoïc vaø giaùo duïc ñaïo ñöùc naøo laø toái öu. II. MOÄT SOÁ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC. 1. Caùc phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc. Nhö ñaõ trình baøy ôû treân caàn phoái hôïp moät caùch hôïp lyù caùc phöông phaùp daïy hoïc vaø giaùo duïc ñaïo ñöùc khi daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc. Ñoù laø söï phoái hôïp caùc phöông phaùp truyeàn thoáng vaø phöông phaùp hieän ñaïi. Sau ñaây laø 7 phöông phaùp chuû yeáu ñeå daïy hoïc moân ñaïo ñöùc nhaèm phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh : 1.1. Phöông phaùp ñoäng naõo: a. Khaùi nieäm: Ñoäng naõo laø moät kyõ thuaät trong ñoù tö duy saùng taïo cuûa hoïc sinh ñöôïc ñaët ôû vò trí cao hôn thöïc teá nhaèm khai thaùc moïi yù töôûng, moïi giaû ñònh veà moät vaán ñeà naøo ñoù trong moät thôøi gian ngaén. b. Caùch tieán haønh: - Giaùo vieân neâu caùc vaán ñeà caàn ñöôïc tìm hieåu tröôùc caû lôùp vaø moät thö kyù ñöôïc choïn ñeå ghi laïi caùc vaán ñeà ñoù - Khích leä hoïc sinh phaùt bieåu vaø caùc yù kieán ñöôïc ghi laïi coâng khai leân baûng hoaëc khoå giaáy lôùn. - Phaân loaïi caùc yù kieán 30
- Caùc yù kieán ñöôïc thaûo luaän xem xeùt coù giaûi phaùp thöïc teá naøo aùp duïng ñöôïc cho vaán ñeà ñöôïc giaûi quyeát. - Laøm saùng toû nhöõng yù kieán chöa roõ raøng vaø thaûo luaän töøng yù. - Giaùo vieân toång hôïp caùc yù kieán cuûa hoïc sinh vaø môøi hoïc sinh boå sung. c. Öu ñieåm: - Taïo ñöôïc höùng thuù vaø kích thích tö duy saùng taïo cuûa hoïc sinh. - Coù theå tìm ra nhieàu bieän phaùp ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà. - Hoïc sinh coù nhieàu cô hoäi vaø ñöôïc khuyeán khích ñeå phaùt bieåu yù kieán. d. Nhöôïc ñieåm: - Toán nhieàu thôøi gian - Coù bieän phaùp ñeå giaûi quyeát vaán ñeà xa rôøi thöïc teá e. Ví duï minh hoïa: - Hoïc sinh phaûi laøm gì ñeå baûo veä moâi tröôøng soáng xung quanh. - Hoïc sinh phaûi laøm gì ñeå tieát kieäm thôøi gian. 1.2 Phöông phaùp ñoùng vai. a. Khaùi nieäm: Laø phöông phaùp laøm cho ngöôøi hoïc lónh hoäi chuaån möïc ñaïo ñöùc baèng caùch tröïc tieáp tham gia giöõ moät vai troø, chöùc naêng cuï theå trong thaønh phaàn cuûa chuaån möïc ñaïo ñöùc. Ngöôøi saém vai phaûi tröïc tieáp hoaït ñoäng vaø thöïc hieän chöùc naêng cuûa yeáu toá thaønh phaàn maø hoï saém vai, ñuùng nhö vai troø chöùc naêng cuûa yeáu toá thaønh phaàn ñoù trong quaù trình hình thaønh chuaån möïc ñaïo ñöùc. b. Caùch tieán haønh: • Chuaån bò: - Xaùc ñònh muïc tieâu baøi giaûng vaø noäi dung cuûa chuaån möïc ñaïo ñöùc. - Phaân ñònh caùc vai, vai troø, chöùc naêng, hoaït ñoäng cuûa vai. - Chuaån bò toå chöùc vaø xaây döïng caùc duïng cuï, thieát bò (neáu caàn phaûi coù). - Döï kieán keá hoaïch thöïc hieän • Thöïc hieän treân lôùp: - Neâu yeâu caàu cuûa vieäc toå chöùc ñoùng vai. - Phaân vai cho hoïc sinh, phaân coâng vaø giôùi thieäu roõ nhieäm vuï, chöùc naêng, hoaït ñoäng vaø dieãn xuaát cuûa töøng vai. - Toå chöùc cho vai dieãn: + Giaùo vieân chæ ñaïo cho hoïat ñoäng töøng vai + Hoïc sinh theå hieän vai dieãn + Lôùp nhaän xeùt caùc vai dieãn + Giaùo vieân goùp yù, ñieàu chænh vaø nhaän xeùt + Giaùo vieân gôïi yù söï tham gia vai dieãn cuûa hoïc sinh khaùc. - Nhaän xeùt vaø toång keát cuûa giaùo vieân + Söï tham gia cuûa hoïc sinh + Dieãn xuaát cuûa hoïc sinh + So saùnh vôùi thöïc teá 31
+ Nhaán maïnh laïi noäi dung cuûa chuaån möïc ñaïo ñöùc c. Ñieàu kieän sö phaïm : - Phaân ñònh caùc vai, xaùc ñònh vai troø, chöùc naêng, söï hoïat ñoäng cuûa caùc vai phaûi chính xaùc, phuø hôïp vôùi noäi dung kieán thöùc. - Coù söï chuaån bò chu ñaùo caùc thieát bò (neáu caàn thieát). - Höôùng daãn cuï theå, tyû myû cho caùc vai dieãn. - Ñoäng vieân hoïc sinh tham gia saém vai vaø nhaän xeùt ñaùnh giaù, ñaëc bieät ñoái vôùi hoïc sinh nhuùt nhaùt. - Luoân coù söï höôùng daãn, ñieàu chænh phuø hôïp vôùi chuaån möïc ñaïo ñöùc. - Toång keát, nhaán maïnh troïng taâm chính cuûa chuaån möïc ñaïo ñöùc. - Neâu roõ nhöõng sai laàm coù theå maéc phaûi trong vai dieãn. d. Öu ñieåm cuûa phöông phaùp: - Truyeàn thuï chuaån möïc ñaïo ñöùc moät caùch sinh ñoäng, thöïc teá. - Thu huùt söï chuù yù, taäp trung cuûa hoïc sinh. - Lôùp hoïc soâi noåi haøo höùng. -Taïo söï gaén boù, phoái hôïp giöõa caùc hoïc sinh. - Hoïc sinh phaûi tích cöïc hoaït ñoäng, nhaän thöùc, ñaùnh giaù. e. Nhöôïc ñieåm: - Khoù coù ñieàu kieän ñi saâu vaøo chuaån möïc ñaïo ñöùc. - Khoù thöïc hieän ñoái vôùi noäi dung baøi giaûng coù noäi dung phöùc taïp, nhieàu vaán ñeà hoaëc lôùp ñoâng quaù. - Toán thôøi gian, coâng söùc chuaån bò. - Toå chöùc lôùp hoïc phöùc taïp. f. Ví duï minh hoïa: - Chuùc möøng baïn khi coù chuyeän vui. - Quan taâm, chaêm soùc oâng baø, cha meï khi oám ñau, luùc vui buoàn hoaëc khi ñi xa môùi veà. 1.3. Phöông phaùp troø chôi: a. Khaùi nieäm. Laø phöông phaùp toå chöùc cho hoïc sinh thöïc hieän nhöõng haønh ñoäng, nhöõng thaùi ñoä, nhöõng vieäc laøm phuø hôïp vôùi nhöõng chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc ñaõ hoïc thoâng qua moät troø chôi naøo ñoù. b. Ñieàu kieän sö phaïm: • Ñoái vôùi hoïc sinh khi thöïc hieän troø chôi: - Phaûi naém roõ muïc ñích cuûa troø chôi - Phaûi hieåu ñöôïc nguyeân taéc chôi vaøøluaät chôi - Caàn coù caûm xuùc, haønh ñoäng vaø dieãn ñaït moät caùch töï nhieân khi thöïc hieän troø chôi. - Caùc yù töôøng, caûm xuùc vaø haønh ñoäng xaûy ra cuøng vôùi nhau. • Ñoái vôùi giaùo vieân khi toå chöùc troø chôi: - Troø chôi phaûi phuø hôïp vôùi chuû ñeà baøi ñaïo ñöùc - Troø chôi phaûi deã toå chöùc vaø thöïc hieän, phuø hôïp vôùi khoâng gian, thôøi gian, cô sôû vaät chaát cuûa tröôøng vaø cuûa lôùp hoïc. 32
- Caàn söû duïng caøng nhieàu caøng toát caùc kinh nghieäm thöïc tieãn cuûa hoïc sinh vaø baøy toû söï coâng nhaän caùc yù kieán cuûa hoï. - Chuaån bò tröôùc caùc duïng cuï hoã trôï cho troø chôi. - Höôùng daãn cuï theå cho hoïc sinh khi chôi. - Chuû ñoäng veà thôøi gian vaø döï truø veà thôøi gian ñeå hoïc sinh ruùt ra baøi hoïc töø troø chôi. - Chuù yù giuùp ñôõ nhöõng hoïc sinh coøn ruït reø khi chôi vaø töø töø ñöa caùc em vaøo cuoäc. - Töï tin, vui töôi, meàm deûo khi ñieàu khieån troø chôi. - Sau khi chôi, giaùo vieân caàn toång keát laïi cho hoïc sinh roõ hoïc ñöôïc gì qua troø chôi. c. Öu ñieåm: - Taïo baàu khoâng khí thaân maät giöõa giaùo vieân vôùi hoïc sinh vaø giöõa caùc hoïc sinh trong lôùp vôùi nhau. - Khuyeán khích söï saùng taïo khi chôi. - Hoïc sinh tieáp thu chuaån möïc ñaïo ñöùc deã daøng vaø sinh ñoäng traùnh ñöôïc nhöõng meät moûi, caêng thaúng trong hoïc taäp. d. Nhöôïc ñieåm: Toán nhieàu thôøi gian, coâng söùc e. Ví duï minh hoïa: Troø chôi Taëng hoa cho baïn 1.4. Phöông phaùp thaûo luaän nhoùm: a. Khaùi nieäm: Thaûo luaän nhoùm laø phöông phaùp toå chöùc ñeå hoïc sinh chuû ñoäng baøy toû, trao ñoåi caùc yù kieán, kinh nghieäm vôùi nhau nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà ñaïo ñöùc. b. Caùch tieán haønh: - Giaùo vieân chia nhoùm vaø giuùp moãi nhoùm xaùc ñònh : + Vò trí choã ngoài + Nhoùm tröôûng vaø thö kyù (neáu caàn) + Caâu hoûi hoaëc vaán ñeà maø nhoùm ñaûm traùch. - Töøng nhoùm thaûo luaän döôùi söï ñieàu khieån cuûa nhoùm tröôûng, thö kyù (neáu coù) ghi laïi caùc yù kieán phaùt bieåu cuûa caùc thaønh vieân trong nhoùm. - Ñaïi dieän töøng nhoùm trình baøy keát quaû thaûo luaän tröôùc lôùp. - Lôùp trao ñoåi, tranh luaän, boå sung. - Giaùo vieân toång hôïp caùc yù kieán, keát luaän vaø ñònh höôùng cho hoïc sinh suy nghó vaø laøm theo caùi ñuùng. c. Ñieàu kieän sö phaïm: • Ñoái vôùi giaùo vieân: - Coù theå chia nhoùm theo nhieàu caùch: theo baøn, theo soá ñieåm danh, theo maøu saéc, theo giôùi tính, theo ñòa baøn… Chuù yù thôøi gian chia nhoùm ñeå khoâng aûnh höôûng ñeán noäi dung khaùc - Giuùp ñôõ hoïc sinh trong vieäc thay ñoåi luaân phieân caùc chöùc danh trong nhoùm: nhoùm tröôûng, thö kyù. - Caàn reøn luyeän cho hoïc sinh kyõ naêng trình baøy yù kieán hay vaán ñeà tröôùc lôùp. - Ñoäng vieân vaø toân troïng yù kieán cuûa taát caû caùc thaønh vieân trong lôùp, nhoùm. 33
- Quan saùt: neùt maët, baàu khoâng khí, vai troø aûnh höôûng cuûa caùc thaønh vieân trong nhoùm. • Ñoái vôùi hoïc sinh: - Töï tin, toân troïng laãn nhau. d. Öu ñieåm: - Phaùt huy ñöôïc voán kinh nghieäm ñaïo ñöùc cuûa hoïc sinh. - Lôùp hoc soâi noåi, haøo höùng. - Giuùp hoïc sinh baøy toû ñöôïc nhieàu yù kieán vaø töï tin hôn. - Töøng thaønh vieân trong nhoùm ñöôïc khích leä ñaêc bieät khi tieáp thu caùc vaán ñeà ñaïo ñöùc. e. Nhöôïc ñieåm: Toán nhieàu thôøi gian. f. Ví duï minh hoïa: Laøm coâng vieäc nhaø laø traùch nhieäm cuûa ai? Chuùng ta coù traùch nhieäm tham gia laøm coâng vieäc nhaø khoâng? Vì sao? 1.5. Phöông phaùp keå chuyeän: a. Khaùi nieäm: Laø phöông phaùp duøng lôøi ñeå thuaät laïi truyeän keå b. Ñieàu kieän sö phaïm : - Naém vöõng tö töôûng chuû ñaïo, yeâu caàu giaùo duïc, noäi dung cô baûn cuûa truyeän. - Ngoân ngöõ khi keå phaûi giaûn dò, trong saùng, deã hieåu, giaøu hình aûnh. Traùnh duøng nhöõng töø toái nghóa xa laï vôùi hoïc sinh. - Ngöôøi keå phaûi hoøa nhaäp vaøo truyeän, coù xuùc caûm vôùi truyeän, keå moät caùch töï nhieân vaø sinh ñoäng, traùnh laäp laïi töøng caâu, töøng chöõ trong saùch giaùo khoa. Gòong noùi phaûi khoan thai, roõ raøng, truyeàn caûm. - Coù theå khi keå chuyeän keát hôïp giöõa gioïng noùi, ñieäu boä vaø vieäc söû duïng tranh aûnh, con roái (neáu coù) ñeå taêng theâm phaàn haáp daãn, sinh ñoäng cuûa truyeän keå. - Giaùo vieân coù theå keå moät laàn, sau ñoù yeâu caàu 1-2 em hoïc sinh coù naêng khieáu keå chuyeän trong lôùp keå laïi laàn thöù hai. - Coù theå keå chuyeän vôùi keát cuïc ñeà môû vaø yeâu caàu hoïc sinh töï hoaøn thieän phaàn keát. - Coù theå toå chöùc cho hoïc sinh saém vai theo caùc nhaân vaät trong truyeän. c. Öu ñieåm: - Haáp daãn, thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa hoïc sinh. - Deã daøng taùc ñoäng ñeán tình caûm ñaïo ñöùc cuûa hoïc sinh d. Nhöôïc ñeåm: - Toán thôøi gian - Caàn phaûi chuaån bò chu ñaùo khi söû duïng phöông phaùp. 1.6. Phöông phaùp giaûi quyeát vaán ñeà: a. Khaùi nieäm: 34
Laø phöông phaùp giuùp hoïc sinh tìm ra nhöõng caùch thöùc phuø hôïp ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà veà ñaïo ñöùc thöôøng dieãn ra trong ñôøi soáng haøng ngaøy. b. Caùch thöùc thöïc hieän: - Toùm taét vaø phaân tích caùc chi tieát neâu trong tình huoáng. - Xaùc ñònh vaán ñeà caàn giaûi quyeát. - Neâu caùc giaû thuyeát hoaëc caùc caâu hoûi ñeå giaûi quyeát vaán ñeà. - Phaân tích, so saùnh, ñaùnh giaù töøng giaû thuyeát hoaëc töøng caâu hoûi ñeå giaûi quyeát vaán ñeà. - Quyeát ñònh choïn giaûi phaùp toát nhaát - Laäp laïi caùc böôùc treân neáu keát quaû chöa toát c. Öu ñieåm: - Hoïc sinh giöõ vai troø trung taâm cuûa quaù trình daïy hoïc. - Hoïc sinh töï ruùt ra vaán ñeà caàn tieáp nhaän. - Gaây söï höùng thuù do tính coù vaán ñeà cuûa tình huoáng. - Hoïc sinh coù thôøi gian löïa choïn vaø thöû caùc giaûi phaùp khaùc nhau. d. Nhöôïc ñieåm: - Caâàn nhieàu thôøi gian. - Hoïc sinh hieåu saâu vaán ñeà nhöng löôïng thoâng tin chuyeån taûi bò haïn cheá. - Neáu hoïc sinh khoâng tích cöïc, chuû ñoäng tham gia thì vieäc söû duïng phöông phaùp naøy keùm hieäu quaû. e. Ñieàu kieän sö phaïm : - Vaán ñeà hoaëc tình huoáng ñöa ra phaûi coù kòch tính, phuø hôïp vôùi chuaån möïc ñaïo ñöùc vaø ñôøi soáâng thöïc teá cuûa hoïc sinh. - Phaûi taïo ñöôïc daân chuû trong daïy hoïc. - Kích thích ñöôïc söï saùng taïo cuûa hoïc sinh khi giaûi quyeát vaán ñeà. f. Ví duï minh hoïa: Tuaán ñang hoïc baøi thì Minh ruû ñi ñaù banh. Theo em, baïn Tuaán neân giaûi quyeát nhö theá naøo trong tình huoáng ñoù? Vì sao? 1.7. Phöông phaùp ñeà aùn: a. Khaùi nieäm: Muïc ñích chuû yeáu cuûa phöông phaùp naøy laø hoïc sinh xaây döïng moät keá hoaïch hoïc taäp thoâng qua vieäc laøm. b. Caùc böôùc tieán haønh : - Xaây döïng keá hoaïch. - Thöïc hieän keá hoaïch - Kieåm tra vaø ñaùnh giaù keá hoaïch. c. Ñieàu kieän sö phaïm: - Xaùc ñònh muïc tieâu roõ raøng. - Coù bieän phaùp cuï theå ñeå thöïc hieän keá hoaïch. d. Öu ñieåm : 35
- Hoïc sinh coù ñieàu kieän thöïc haønh ngay nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. - Hoïc sinh ñöôïc reøn nhieàu kyõ naêng nhö: giao tieáp, ra quyeâát ñònh, giaûi quyeát vaán ñeà, ñaët muïc tieâu. e. Ví duï minh hoïa: - Ñeà aùn tham gia baûo veä moâi tröôøng. - Ñeà aùn tham gia choáng teä naïn xaõ hoäi. 2. Caùch thöùc vaän duïng vaø löïa choïn caùc phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc. 2.1 Phoái hôïp moät caùch hôïp lyù caùc phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc vì khoâng coù phöông phaùp naøo laø toái öu. Moãi phöông phaùp coù öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm rieâng. Söï phoái hôïp moät caùch hôïp lyù caùc phöông phaùp daïy hoïc moân ñaïo ñöùc nhaèm phaùt huy öu ñieåm cuûa phöông phaùp naøy vaø khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp kia. 2.2 Khi löïa choïn vaø vaän duïng caùc phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc caàn caên cöù vaøo caùc ñieàu kieän sau: - Muïc tieâu baøi giaûng. - Naêng löïc cuûa giaùo vieân. - Ñaëc ñieåm cuûa hoïc sinh. - Ñieàu kieän thöïc teá. HÖÔÙNG DAÃN HOÏC TAÄP 1 Anh (chò) hieåu theá naøo laø phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. Cho ví duï minh hoïa. 2. Trình baøy caùc phöông phaùp chuû yeáu ñeå daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc theo caùc yeâu caàu sau: - Khaùi nieäm - Caùch thöïc hieän - Öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm - Ñieàu kieän sö phaïm. 3 Haõy phaân tích caùch thöùc löïa choïn vaø vaän duïng caùc phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. Cho ví duï minh hoïa. 4 Haõy thieát keá moät baøi daïy moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. Töø ñoù chöùng minh raèng caàn coù söï phoái hôïp moät caùch hôïp lyù caùc phöông phaùp daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. 36
PHAÀN B: CAÙC PHÖÔNG TIEÄN VAØ HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC DAÏY HOÏC MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC I. CAÙC PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC. 1. Khaùi nieäm: Phöông tieän daïy hoïc moân ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc laø taäp hôïp nhöõng ñoái töôïng vaät chaát ñöôïc giaùo vieân söû duïng ñeå ñieàu khieån hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh; ñoái vôùi hoïc sinh laø nguoàn tri thöùc tröïc quan sinh ñoäng, phong phuù vaø giuùp hoïc sinh taäp luyeän kyõ naêng. 2. Caùc phöông tieän daïy hoïc moân ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc raát phong phuù ña daïng, goàm caùc loaïi sau ñaây: - Tranh aûnh (tranh lieân hoaøn, tranh tónh, tranh ñoäng, tranh noåi, tranh tình huoáng…) - Baêng hình, baêng cat-set - Phim ñeøn chieáu, phim chieáu boùng. - Con roái, moâ hình maãu vaät. - Ñoà duøng ñeå chôi ñoùng vai, chôi haùi hoa daân chuû. - Phieáu giao vieäc. - Giaáy khoå lôùn, buùt daï. 3. YÙ nghóa cuûa vieäc söû duïng caùc phöông tieän daïy hoïc moân ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. - Giuùp giaùo vieân coù ñieàu kieän thuaän lôïi trong quaù trình daïy hoïc moân ñaïo ñöùc. Chaúng haïn laøm taêng tính sinh ñoäng, haáp daãn, höùng thuù trong giôø daïy. - Giuùp hoïc sinh thu nhaän thoâng tin moät caùch sinh ñoäng, deã daøng, höùng thuù vaø ñoàng thôøi reøn luyeän cho hoïc sinh kyõ naêng quan saùt. * Chuù yù : Vieäc söûï duïng caùc phöông tieän daïy hoïc trong giôø ñaïo ñöùc phaûi hôïp lyù, ñuùng möùc, ñuùng luùc vaø ñuùng choã, tuyø thuoäc vaøo noäi dung, tính chaát töøng baøi, tuyø ñieäu kieän, hoøan caûnh cuûa töøng lôùp, töøng tröôøng, töøng ñòa phöông. Traùnh tình traïng söû duïng moät caùch hình thöùc khoâng coù hieäu quaû. II. CAÙC HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC DAÏY HOÏC MOÂN ÑAÏO ÑÖÙC ÔÛ TIEÅU HOÏC. Vieäc daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc coù quan heä chaët cheõ vôùi vieäc giaùo duïc ñaïo ñöùc cho hoïc sinh. Vì vaäy nhieàu hình thöùc giaûng daïy moân ñaïo ñöùc coù quan heä chaët cheõ vôùi nhöõng hình thöùc giaùo duïc ñaïo ñöùc cho hoïc sinh tieåu hoïc. Sau ñaây laø caùc hình thöùc chuû yeáu ñöôïc söû duïng ñeå daïy moân ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc: 1. Giôø leân lôùp (baøi hoïc) veà ñaïo ñöùc. Giôø leân lôùp (baøi hoïc) veà ñaïo ñöùc giöõ moät vai troø quan troïng vôùi ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. Ñoù laø vì hoïc sinh tieåu hoïc vöøa chuyeån töø tuoåi maãu giaùo sang tuoåi nhi ñoàng vôùi hoaït ñoäng chuû ñaïo laø hoïc taäp. Moät trong nhöõng nhieäm vuï chuû yeáu cuûa baäc tieåu hoïc laø daïy cho hoïc sinh caùch hoïc. Vì vaäy, giôø leân lôùp chính laø nôi taäp trung dieãn ra quaù trình daïy caùch hoïc cho hoïc sinh tieåu hoïc. Giôø leân lôùp moân ñaïo ñöùc ôû baäc tieåu hoïc coù taàm quan troïng ñaëc bieät trong vieäc laøm cho hoïc sinh hieåu bieát caùc chuaån möïc ñaïo ñöùc, haønh vi ñaïo ñöùc, ñeå töø ñoù bieát öùng xöû ñuùng ñaén. 37
Baøi hoïc veà ñaïo ñöùc taäp trung vaøo moät chuû ñieåm veà ñaïo ñöùc, vaø ñöôïc chia thaønh hai tieát: - Tieát 1 coù nhieäm vuï chuû yeáu laø cung caáp cho hoïc sinh nhöõng tri thöùc cô baûn veà chuaån möïc haønh vi ñaïo ñöùc. - Tieát 2 coù nhieäm vuï chuû yeáu laø toå chöùc cho hoïc sinh luyeän taäp ñeå hình thaønh kyõ naêng öùng xöû theo chuaån möïc vaø kyõ naêng pheâ phaùn, ñaùnh giaù haønh vi cuûa baûn thaân, cuûa ngöôøi khaùc phuø hôïp hay khoâng phuø hôïp vôùi caùc chuaån möïc ñaõ hoïc. Vieäc daïy hai tieát naøy coù theå tieán haønh ôû trong lôùp, ôû ngoaøi saân tröôøng, vöôøn tröôøng… Coù theå keát hôïp giöõa hình thöùc hoïc theo lôùp, theo nhoùm hoaëc theo caù nhaân. 2. Tham quan. Tham quan laø moät hình thöùc coù taùc duïng giaùo duïc ñaïo ñöùc neáu ñöôïc toå chöùc chu ñaùo. Noù coù taùc duïng hoã trôï cho vieäc hoïc moân ñaïo ñöùc, nhöng khoâng phaûi taäp trung vaøo moät chuû ñeà ñaïo ñöùc maø vaøo nhieàu chuû ñeà. Noäi dung giaùo duïc ñaïo ñöùc cuûa tham quan thöôøng höôùng veà nhöõng chuaån möïc ñaïo ñöùc coù lieân quan ñeán quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi trong xaõ hoäi, ôû nôi coäng coäng vôùi moâi tröôøng töï nhieân, vôùi caùc giaù trò vaên hoùa kieán truùc, lòch söû cuûa ñaát nöôùc. Noäi dung giaùo duïc ñaïo ñöùc qua caùc buoåi tham quan gaén chaët vôùi noäi dung giaùo duïc truyeàn thoáng daân toäc, truyeàn thoáng giöõ nöôùc vaø döïng nöôùc cuûa daân toäc ta. Khi toå chöùc tham quan, caàn löu yù ñeán caùc ñieåm sau : - Xaùc ñònh roõ muïc ñích giaùo duïc coù theå ñaït tôùi, trong ñoù xaùc ñònh cuï theå nhöõng muïc ñích vaø yeâu caàu giaùo duïc ñaïo ñöùc trong moái quan heä vôùi caùc muc ñích khaùc. - Coù keá hoaïch chu ñaùo. Muoán vaäy, giaùo vieân caàn ñi tröôùc ñeå chuaån bò, löïa choïn nhöõng nôi, nhöõng vaán ñeà coù theå khai thaùc ñöôïc. Traùnh tình traïng giaùo vieân cuõng laàn ñaàu tieân ñeán nôi ñoù - Taïo ñieàu kieän ñeå hoïc sinh töï quaûn, vôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân. - Sau khi tham quan, daønh thôøi gian ñeå hoïc sinh trao ñoåi veà nhöõng ñieàu thu hoaïch ñöôïc qua tham quan, veà nhöõng ñieàu coøn chöa roõ. - Tham quan coù theå tieán haønh taïi caùc nôi danh lam thaéng caûnh, di tích lòch söû, xí nghieäp, coâng tröôøng… 3. Toå chöùc cho hoïc sinh tham gia nhöõng hoaït ñoäng xaõ hoäi nhaân caùc ngaøy leã lôùn, caùc dòp hoäi heø, hoäi thao… - Hình thöùc naøy coù taùc duïng ñeå hoïc sinh reøn luyeän theâm veà moät soá haønh vi ñaïo ñöùc: giöõ gìn traät töï nôi coâng coäng, tinh thaàn giuùp ñôõ baïn beø… - Hình thöùc naøy cuõng caàn ñöôïc toå chöùc chu ñaùo, coù keá hoaïch chi tieát, coù muïc ñích roõ raøng. Ñaëc bieät khi toå chöùc hình thöùc naøy caàn baûo ñaûm phaùt huy cao ñoä tính chuû ñoäng, ñoäc laäp, khaû naêng töï toå chöùc cuûa hoïc sinh. Caàn coù söï phoái hôïp chaët cheõ vôùi Ñoaøn TNCS Hoà Chí Minh ñeå phaùt huy vai troø cuûa Sao Nhi ñoàng vaø Ñoäi TNTP Hoà Chí Minh. III. CAÙC YEÂU CAÀU KIEÅM TRA, ÑAÙNH GIAÙ MOÂN HOÏC. Ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp moân ñaïo ñöùc cuûa hoïc sinh treân taát caû caùc maët; tri thöùc, thaùi ñoä, kyõ naêng, haønh vi öùng xöû cuûa caùc em ôû gia ñình, nhaø tröôøng vaø coäng ñoàng. Vieäc ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp moân ñaïo ñöùc tieán haønh 2 laàn/naêm vaøo thôøi ñieåm cuoái hoïc kyø I vaø cuoái naêm hoïc. 38
Hình thöùc ñaùnh giaù laø giaùo vieân nhaän xeùt döïa treân töï ñaùnh giaù cuûa hoïc sinh, keát hôïp vôùi ñaùnh giaù cuûa taäp theå hoïc sinh, cuûa cha meï, cuûa phuï traùch Ñoäi, phuï traùch Sao, cuûa coäng ñoàng nôi ôû. HÖÔÙNG DAÃN HOÏC TAÄP 1. Trình baøy nhöõng hình thöùc toå chöùc daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. 2. Nhaän xeùt veà öu ñieåm, nhöôïc ñieåm cuûa töøng hình thöùc toå chöùc daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. 3. Haõy neâu nhöõng phöông tieän chuû yeáu ñeå toå chöùc toát quaù trình daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû tieåu hoïc. Töø ñoù ñeà xuaát nhöõng kieán nghò caàn thieát veà phöông tieän ñeå toå chöùc quaù trình daïy hoïc moân Ñaïo ñöùc ôû moät tröôøng tieåu hoïc maø anh (chò) ñang coâng taùc hoaëc quan taâm. 39