Giáo trình độc chất học tập 1

Chia sẻ: 123968574 123968574 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

159
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'giáo trình độc chất học tập 1', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình độc chất học tập 1

PH M N , phân lo ình à các y 1. M àm ành khoa h ên nghiên c bao g vi à nh c - toxicology có ngu n g - ch - khoa h T àm à súc v ên c các ch c th àt gi à môn khoa h ên c àm là môn h à nghiên c nguyên nhân gây ng b. S ên quan c ác Là môn h àng lo môn h - Môn hóa h - Môn th ên c n à côn trùng. - Sinh lý b ên c - b êu hóa h à ch ò quan tr nh ày b àr ti i ình ng
-B à phân tích các b th -D sinh trùng. -V à th òng ng c. Các l ên c Các l ên c c à thú y g - thông qua các k - s - àng: Nghiên c và - ên c à th à các ch àm ngành c - ên c à các ch chuy à tác d này trên cá th à trên qu - ên c g nghi à súc v - 1.2. Ch a. Khái ni Ch poison) là nh ên nhiên hay do t Gary D. Osweiler l à nh r ình s ào c ày ph thu ào b Khái ni toxin s sinh (có ngu )t ình sinh h biotoxin). Trong quá trình nghiên c ým - Ch àm ào àc à ph h 1493 - 1541): “t à ch ào không ph à ch àm thu Aspinrin (acid acetyl salicylic) là thu
- 0,5 g/Kg. S à nh ên t ành ph thì có th -V ài khác. ên nhi à. M loài th -M ùng m ình, nh ùng ph v ài có vú và côn trùng khi dùng m ình, ùng cùng do nó có tác d enzym chuy xenobiotic - metabolizing enzymes) c - êm... b. Khái ni - Khái ni êu t th - Khái ni óh Khi nghiên c tính b mg) ch ng sinh h ã ho các ch N LC - Lethal Concentration) là n ôi ho gây ch - 50 n *M - ED50 (Effective Dose): li tác d - Li (HNTP - Highest Nontoxic Dose): là li nh - Li (TDL - Toxic Dose Low): Khi cho g ày s không gây ch - Li (TDH - Toxic Dose High): là li lý. Khi cho g ày s - Li (LD - Lethal Dose): là li có các t l 1- li LD50: li 100: li àn c ên các ch - Ch (TI - Therapeutic Index): là t và ED50. 50 LD50 TI = ED50
- Tiêu chu àn (SSM- Standart Safety Margin) là t 1 và ED99: LD1 SSM = ED99 c. Phân lo Ch c phân lo ch ên các h c à ngu * Phân lo - Ch g - Ch * Phân lo - Các ch - Các ch - Các h th các axit h alcaloid, glycosid. * Phân lo -Otto - Ch à tan - Ch à tan trong ether. - Ch * Phân lo B Phân lo (LD50) R (extremely toxic) < 1mg/kg (highly toxic) 1 - 50 mg/kg ình (moderately toxic) 50-500 mg/kg (slightly toxic) 0,5 - 5 g/kg (practically nontoxic ) 5 - 15g/kg Không có h (relatively harmless) >15g/kg * Phân lo ên các h - Các ch ên h cafein, strychnin, cyanid, chì, hexachlorophen, thu - Các ch ên h êu hoá: asen, selen, canxi clorua, , mu th
- Các ch ên gan, m acetaminophen, - Các ch ên th aminoglycosid, oxytetracyclin, sulfonamid, kim lo - Các ch ên h formaldehyd, thu - Các ch ên h monesin, amphetamin... - Các ch ên h chlorpromazin, estrogen, phenylbutazol, T2 mycotoxin ( ). - Các ch ên h ol, corticosteroid, fumonisin, chì, cadmi, selen... - Các ch ên da: acid, base, formaldehyd, iodin, mu phenol, các ch * Phân lo - Ch + Các ch ên nhiên: aflatoxin B1, alcaloid pyrolizidin, aquilid A àng. +H ình thành khi ch nitrosamin, các ch òng th òng. +M DES). - Ch - Ch carbamat, thu ramphenicol. * Phân lo - Các ch à th - Các ch - Các hoá ch à các dung môi. - Thu - Các ngu d. Các ngu trong cu * Các ch à th -B à ngu - Ngu ình công nghi Các ch à: CO, các
- ô nhi ãnh, t c à máy, t ùng hoá ch - Các ch th ãn ín ho ã qua ch Có nhi vi khu Clostridium botulinum), aflatoxin c aspergilus * Các ch Các ch ào th kháng khu lý, nh à trong quá trình ch àu ho ùi. Nói chung, các ch Tuy nhiên, hi ã có t àng àng nghìn ch ên toàn th àr s òn ch h Ngoài ra còn ch ) gi ày ho th * Các hoá ch à các dung môi Trong công nghi à chúng t làm vi Bao g - Các ch ì, m onoxyd, fluoride. - Các ch hexan) hydrocarbon m òng (benzen, toluen, xylen), hydro carbon g dicloromethan, tricloroethylen), c methanol, ethylenglycol), các d nitrobenzen). ên c à trong cu s àng ngày. Ngoài tác d ên da (t ), nhi àn thân (h ). à: - Hydrocarbon m -Hydrocarbon m , cloroform , carbon tetraclorid... - - Hydrocarbon m òng th * Hóa ch Hóa ch ch ên c ùng àt à súc v * Thu Thu à các thu ác gi ùng ph y e. S Các ch ên d
àn ành h ch ào chu trình carbon, nit àh halogen, là nh àt ch - th à ch chính c ã ng - Các ch àd S * Hóa ch tích l Cây m * Hóa ch àl 1.3. Ng a. Khái ni Ng à tr ình th ch b. Phân lo Có nhi ng ào t à ph r ên, có ch chloaramphenicol gây thi ã ng ùng thu àng tu ), ho - v * Ng Ng à nh ài l th ùy thu ào ch ng th - 2 phút ho à m (á c * Ng X ày, có khi sau 1- 2 tu l ác ành d * Ng Ng m l à ìv à nh
r à ch c cho gan, th gi Ng ành c nh (ng ì). Cùng m ho n: nhi li ) thì gây ên th li ài) thì l gan), r ên th là lo i ph ày, tháng hay * Tác d th (ví d . Tác d ài. c toxicokinetics) chuyên nghiên c ình chuy c nói chung là các ch -xenobiotics) t b àn toàn. Các quá trình Absorption); S Distribution); S (Metabolism); S Excretion, Elimination). 2.1. S Các ch àng rào” b th da, niêm m ), vì v xâm nh ào b ch àng rào và m tính hoà tan trong m ). a. Ch àng sinh h *C àng sinh h c Các màng sinh h ò làm hàng rào, ng niêm m êu hoá, niêm m à nh àng rào, khác nhau v dày m - Là nh à lipo àng phân t à phospholipid và cholesterol mà nh Các c àn v -T àng myel ên trong c th ày r àng này có các Å0 (màng t ào mao m Å0 (màng c ão ), có th qua các phân t rong lipid, tr - 200 dalton. Các ch àng sinh h ày (súc v n ên không bi c S à không ion hoá ph ào pKa c à pH c à logarit âm c h ình Henderson - Hasselbach: D Log = pKa - pH D
D Log = pKa - pH D Tuy nhiên, còn có nh 2 - PAM), paraquat, diquat l Thông s àh tán (partition coeffcient) (lipophil ) cao và d ào * Ch àng sinh h Ch àng sinh h - Nh 100 – 200 dalton ) tan ên màng t bào (d = 4 - 45A0) do s ênh l phân t ên v ày không nhi - Cách v ày chi l các ch à có n àng d màng. S à acid và base y ào h ch à pH c Ví d àm ình th b ên phenobarbital b thu ào t ào. Vì v phenobarbital: truy O3 ví d ), s ph ào máu ph ào áp l êng ph ê có trong không khí th à tan c mê trong máu. -V Ch ên này sang bên kia màng sinh h ch carrier àng sinh h ch ì nó s d - chuy ì này còn cho phép v b. Cách ch Cách ch Ch êu hoá à nh àng. * Ch Da là m không th à dung d ên l pha r Tu ùng, l ì có ì nhi l ày t ên hàng rào c ì, nh dung môi h aceton, methanol, ether) s
Các ch ether có chu ài, d ) làm gi c àn b kho - 6% c * Ch nh êu hoá - Có th -B - 1-3 ày 6-8 ) nên h các ch - Có quá trình v à khi ch v * Ch S à 80 - 100 m2) b (1) Niêm m l (2) Kho àn ch - 2 m, vì v th ào tu àn sau vài giây. V hô h ým - Trong chu k ìv às - Các ch àm 2 lo (1) Các ch (2) Các ch ên, bao g ù, khói... R êú t àm d àng ho ày. Các h l ùng m ml êm mao niêm d v à th à qua ày. Khi t êu hoá ho ra ngoài. Ngoài ra, hi òr vi ào s ào b à có th trong m t th ài. Các h 1 m có th ình thành các n ùng v Các ch ào máu, ch à tan cao s nhi hí: máu àng d ì th àng dài, có khi t ên, th (pinocytosis) có th ò quan tr ng. 2. 2. S Các d ào ào. Huy ò quan tr ch ã Ch ào máu, m ào protein huy ành m ào mô
d tr òng tu . S à ch à thu b ìv òn ch ên ng g Trong máu, thu ào ph . Vì các ch a m ên l ào lipoprotein. S ày c gan, th m ), ho hemoglobin, mô th kinh,...). D b ìv ì ch c mãn tính. ên m Ví d n -SH) có nhi ào s lông, tóc, móng); chì l DDT, lindan) g ào m S ùng m àm nhi c ì, th ó nhi à th trong ng ì
* Ch - Khi nhi ên t ày d tích l h c. S ày khi gây ng à gây ch à tích l - Tích l à lo ành ch ra ngoài m ìl êm m ày gi l à asen. 1.3. S a. Vai trò c Ch à nh xenobitics), không th Ch à nh trong m ông b ìv qua màng sinh h thâm nh ào trong t ào và gi Mu ch ày ph ành các phân t m ào protein, khó th ào t ào, và vì th qua th ). * Các enzym chính xúc tác quá trình chuy Quá trình chuy - Các ch t l (xenobiotic) ành các d các men oxy hóa có ch (MFOs - micrsomal mixed function oxidase). à ho là gan, lê òng m Cytocrom P450 gi trò quan tr ên các h MFOs thêm vào các nhóm ch à ít thân m - Men protease, lipase, decarboxylase xúc tác chuy êm m - Huy - Vi khu -H b. Các ph nh Các ph (2 pha): * Chuy xenobiotic cho chuy - Các ph H MFOs ình chuy ày. Barbiturat, hydro carbon, halogen và steroid n c - Chuy (ví d d ùng).
Qua ph ày, ch ên có c d ho ên có ho - Các ph ày g + Ph à ph à hemoprotein, cytocrom P450. + Ph ài gan, huy và các mô khác (ph )c ày. + Ph kh ): decarboxylase. * Chuy 2 Là m ên h ên ã chuy ành nh carboxyl ho àng các ph ên h hoá n - Quá trình liên h ít thân m ch - Các s ình liên h ào th m ch - Các s ên h à acid glucuronic, acid amin, các acetat, sulfat và glutathione. Các ph ên h ên h axit glycuronic, axit sulfuric, axit amin (ch à glycin), ph acetyl hoá, methyl hoá. Các ph òi h M àn toàn không b à nh axit, base m ), không th nhanh M halothan, dieldrin. * Các y ình chuy -B àm gi ình chuy à (s x do làm gi -S ãb ình chuy -S cùng v quá trình chuy Các tác nhân b ão s ình chuy - Tu súc v cv à có th trình chuy - Thi d ình t h ên h k c vitamin E, C, B và các protein.
Loài, gi , ho à 2 khác nhau (ví d - dimethylation . - Tính bi có th ình chuy c - có th nhi ào h hóa sinh h - Nhi làm gi -S và glutathione kh 450 ình bi - Ch huy có tác d ày. 1.4. S ào th Ch ã qua chuy phân t * Quá trình th L ào protein huy Bài ti ình này x ch ên t Tái h à quá trinh khu ình này x à ti ã th tr ào máu. * ý ngh àng Sau khi chuy l th ài. Ph êm h M ru t ào vòng tu à ch - gan. Nh này tích lu àm kéo dài tác d morphin, tetracylin, digitalis tr ). ph Các ch eucalyptol, menthol). (2)Các ch
Các ch các alcaloid, barbiturat, các ch êm phi steroid, tetracycilin..), có tr 200 àng th Vì s à acid y và các ch à base y N ào do ng (xenobiotics) khi qua chuy ành các ch t Electrophile), g (Free radical), ch (Nucleophile), ch (Redox). ch ên tác h ày. quan, h c ào do ng T ch àk s ình sinh h S ph bào trong các mô, àn b b ình sinh h á gi lý bình th à c à ào. - Tính toàn v àng t ào b à ch ào. - (1) Làm gi ình v t phân t và duy trì cân b – natri) (2) Làm xáo tr nucleic, gây bi ng ình t hi ) do DNA b (3) Gây tích l à các s M (acid m methyliscyanate, kim lo HCN, CO) là ch khác l ào các ch ình chuy các xenobiotics thành nh às sau chuy sinh h c ình sinh h ình thành t glycol có th à gi k M ành ch ên, hay g h ành các phân t à: - Electrophile: ch
- Free radical: g - Nucleophile: ch - Redox – active reactant: ch a. S ình thành ch Các h (xenobiotics) qua chuy micrsom oxyhóa có ch (MFOs - micrsomal mixed function oxidase) s thành d (electrophyle). Electrophile là các phân t ên t thi electron có th ên t MFOs là m ò ch oxy hoá các ch ) chu ình liên k à bài ti c Các ch ành qua chuy liên k ào (lipid, protein, DNA) và làm chúng b Liên k ân t ào và quá trình gây ung th (carcinogenesis), m ù vai trò c ên k nh ày còn ch ên k glutathione kh (GSH). S ên k ày òng v ào. b. S ình thành các g *G às ình thành g Trong c ên t à phân t à các c này luôn v ùng qu à qu t (spin quantum number) + 1/2 và òn l à - 1/2. G àd ngh àm ên t nhi ình quay trên qu B Tên g Công th ý ngh * Nguyên t H G Trichloromethyl -G carbon), CCl3* ình thành trong quá trình chuy môi CCl3* -G v 2 CCl3* + O2 CCl3O2 * Superoxyd O2 G Hydroxyl G h, t OH* công m Peroxyl G ình thành trong quá trình phá v RO2* h RO* Alkoxyl NO* Oxyd nitric (NO* Oxyd c ình thành trong c -arginin
NO2* NO2* ình thành khi cho NO* ph và 2 xu khói thu ). (d ình * ch ) G à nguyên t ên t ydro v à nitrofurantoin có th t ành g (free radical). Nh ày có th 2- t ành ion g (superoxide anion radical) và ph t ành các g * Ho M ví d ) khi b thành các s -02-. G g ùng v chuy y, t ành g (g ph (polyunstatared), quy n tác, t ành các g GSH (glutation kh có th ó thúc ình phá hu à d à t ào b Các tác nhân làm gi c ình peroxid hoá lipid. Sau khi hình thành các g t ch àm thành g ành các g do và t (còn g à chu àng t ào). Quá trình peroxid hóa lipid phá hu àng t ào và n ào quan, làm gi àn v trúc và gi àv àng t ào. ình thành các g à tác h
êu gradien H+ trong ty th Hoá ch à các s àm tri d ình phosphoryl oxy hoá làm h à làm gi ình t + nát màng ty th àng ty th ào nhi thoát ra ngoài và Ca++ ì Mg++ c Nh ic (trung tâm cung c c ào) ào gi õr ình màng t bào và các bào quan khác. Màng t ào là màng không th ìs ên trong c + ion và H2 và ion K+ vào t ào, ho ày tiêu t àm ho à các ion Na+ vào t ào nhi à K+ thoát ra ngoài, m y + + /K+ ++ m . Trong t ào, t ào c à tích t ,t ++ ++ l / Mg S àng t ào y m Natri m ào t ào, t ào ên. Lysosome c d ào tham gia quá trình hu ào. S màng t ào t êu hu àm hàng rào, t ph ào - Các nhóm thiol protein (ví d ) trong t ào c làm gi à các t ào cao phân t c/ S - antioxidant - (1) Men SOD - Superoxid dismutase: xúc tác quá trình kh 2 thành hydrogen peroxid H2O2 . Men MnSOD có tâm ho à mangan có th lo superoxid O2- sinh ra ên k àk CuZnSOD) có tâm ho à Cu, có ho à có nhi cystosol), lo superoxid O2- - ày nên g 2 àng t ào.
ào và xúc tác ph à oxy. Hydroperoxyd H2O2c àm atalase và glutathion peroxydase (GSHPX) có th 2H2O + 3O2 H2 O2 catalase Catalase v 2O2 thành 2 ch àn toàn vô h à oxy tam b -8 2 O2 l (3) Men glutathion peroxidase GSHPX, 1 enzym ch X ph -8 Khi H2O2 có n mol/l, enzym catalase b õ. Khi n 2O2 gi ên, GSHPX à xúc tác cho ph 2O 2 b H2O2 + 2GSH GSHPX GSSG + 2 H2O Glutathion d reductase. Gi có ào, ì H 2 O2 X - c àm 2 . Hai men này h g có m d ào. C ý là superoxyd. H2O2 ên sinh ra do s th ên m à GSHP X , nên t -8 b ày luôn nh mol/l. Superoxyd O2- và peroxyd hydro H2O2 c ào c àr àm 1 vì s O2 ( )r à - OH (g l òn nguy h - OH là s ào sinh ra: O2- + H2O2 = -OH + OH- + 1O2 Ph à ph ành không c Các ion s àm xúc tác ph ày, làm t ên r trên n à ph ò là m ch tocopherol là quan tr ên vòng benzen có vai trò làm gi t àng t ào và s c ào. c. S ình thành nucleophile S ình thành nucleophile là m ít g ành cyanid t - glucosidase trong b ). Carbon monoxide là ch hóa. M ành trong gan nh ình
d. S ình thành ch oxy hóa kh Trong quá trình kh ành nitrit ví d ành khi nitrat chuy M hông ch àm thay (aqueos biophase), ành acid, -dinitrophenol và pentachlorophenol phân ly các proton phenolic trong khu v àm tri trì hoãn t à ch àng t ào và phá h s ình thành ch liên k àng nhân não (kernicterus) tr tr ên các mô khi àng c ào. S àng t ào ti òn m protein ho àng t ào. S àn phá do hóa ch thì (có ngh ), t ùng nh c à da, m ên và xoang mi gây t l, aldehid, c à m y ho ào bi ên kh Ho x ào có ho à kh m ào c th ch ình chuy ào nói trên. (gi ình s dnosin triphosphate (ATP)) làm gi ào. Gi Các ch gây thi (gi òng ch )s bào, d ình tr às ào. và n ti ch ình c - ch à th an ng à khái ni enzyme. Ph - ch à phân t i trong ph