Giáo trình động vật hại nông nghiệp part 9

Chia sẻ: Afsjkja Sahfhgk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:21

Thêm vào BST

Báo xấu

161
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thông thường khi hoạt động trên nền đất mềm chuột thường để lại vết chân hoặc vết đuôi. Chuột càng lớn vết chân và vết đuôi càng to. Có thể xác định rõ số lượng vết chân để lại trên nền đất trong 1 đêm. Đếm phân Hình dáng viên phân của các loài chuột là khác nhau. Độ lớn viên phân liên quan đến độ tuổi của chuột, chuột càng lớn phân càng to. Nếu phân có kích thước khác nhau chứng tỏ có chuột thuộc các tuổi khác nhau cùng sinh sống ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình động vật hại nông nghiệp part 9

Thông thường khi hoạt động trên nền đất mềm chuột thường để lại vết chân hoặc vết đuôi. Chuột càng lớn vết chân và vết đuôi càng to. Có thể xác định rõ số lượng vết chân để lại trên nền đất trong 1 đêm. Đếm phân Hình dáng viên phân của các loài chuột là khác nhau. Độ lớn viên phân liên quan đến độ tuổi của chuột, chuột càng lớn phân càng to. Nếu phân có kích thước khác nhau chứng tỏ có chuột thuộc các tuổi khác nhau cùng sinh sống. Nếu phân còn mới chứng tỏ có chuột đang hoạt động, còn phân chuyển màu hay có mốc trên bề mặt thì chuột đã không còn hoạt động. Thông thường cứ 1 giờ chuột thải 1 viên phân, vị trí thải phân là các chỗ ẩm, tối, cửa ra vào, gầm kho. Dấu vết chuột phá hại Đếm số cây lúa, cây ngô hay cây đậu tương bị hại trên một ruộng, vết cắn trên cửa, lượng trấu trong kho trong một thời gian có thể xác định được mật độ tương đối của chuột. Đã có 1 thí nghiêm qui mô lớn đánh giá sự di cư của chuột dọc biên giới Việt Nam và Campuchia trong 3 năm 1995-1997. Sơ đồ thí nghiệm như sau: - Dọc biên giới tại xã Vĩnh Điều (Hà Tiên) lập 1 hàng rào cản bằng nilon cao 0,6 m dài 1500 m. Tại rào cản đặt 50 bẫy hom so le nhau: cửa lồng một hướng về Việt Nam để bắt chuột di cư và một hướng về phía Campuchia để bắt chuột nhập cư (Hình 15.17) Hình 15.17. Sơ đồ thí nghiệm về sự di cư của chuột tại Kiên Giang 1996-1997 (Theo Phạm Văn Biên) - Tại Mộc Hoá, Long An đặt 200 bẫy dấu chân dọc biên giới thành 2 hàng song song cách nhau 200 m (bẫy nọ cách bẫy kia 10 m). Kết quả đã xác định một cách rõ ràng là trong tháng 10, 11 chuột di cư là chính còn sau lụt vào các tháng 1-3 chuột nhập cư là chính (Phạm Văn Biên và CTV., 1998). Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………168
4.3. Các biện pháp phòng chống chuột Có 3 nhóm biện pháp phòng chống chuột chính: Biện pháp cơ lý - Biện pháp hoá học - Biện pháp sinh vật - 4.3.1. Phòng chống chuột bằng biện pháp cơ lý (các loại khí cụ, sức người...) + Phòng chống chuột bằng khí cụ Sử dụng mồi để nhử chuột chui vào công cụ hoặc khí cụ chuyên dụng rồi bắt chúng. Hiện nay đã biết rất nhiều loại khí cụ như kẹp lò so, kẹp bằng dây thép, kẹp bằng tre, cung tre, bẫy lồng sập, hòm nhốt, ống tre, bẫy lật, bẫy di động... Phạm Xương (1995) đã liệt kê trên 40 loại khí cụ thường gặp Thanh đỡ cửa Then cửa Móc mồi Lò xo Hình 15.18. Bẫy lồng sập Chốt lẫy Chỗ đặt mồi Lò xo Hình 15.19. Bẫy cạm hình bán nguyệt Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………169
Bắt chuột theo cách nhốt Hình 15.20. Rọ nhốt kiểu Ấn Độ a b H×nh 15.21. C¸ch x©y t−êng ®Ó chèng chuét leo qua H×nh 15.22. C¸ch chèng chuét leo theo èng m¸ng, èng dÉn n−íc, d©y ®iÖn… Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………170
Nh÷ng ®iÓm cÇn l−u ý: - N¾m ch¾c t×nh h×nh vÒ chñng lo¹i vµ sè l−îng chuét ®Ó trªn c¬ së ®ã lùa chän khÝ cô hîp lý - C¾t ®øt nguån thøc ¨n ®Ó chóng ph¶i ®ãi vµ khi gÆp måi chóng kh«ng thÓ kh«ng ®Õn ¨n. - Chän lùa måi mµ chóng thÝch: ngät, th¬m, thay ®æi måi ®Ó tr¸nh nhµm ch¸n, chän måi mµ ë ®ã kh«ng cã nh− trong kho thãc g¹o lµm måi chøa nhiÒu n−íc nh− khoai lang, rau, trªn ruéng th× chän måi lµ thøc ¨n kh«, thøc ¨n chiªn r¸n... - Nhö chuét vµo khÝ cô: ®Æt måi vµi ba ngµy cho chóng ¨n quen míi l¾p bÉy - Chän thêi ®iÓm thÝch hîp: Chuét trong nhµ diÖt vµo cuèi mïa ®«ng ®Çu mïa xu©n sÏ hiÖu qu¶ cao, chuét ngoµi ®ång diÖt tr−íc lóc lµm cÊy, khi chóng ch−a ph©n t¸n. §Æt bÉy vµo ban ®ªm ®èi víi chuét nhµ, ®èi víi chuét ®ång nªn ®Æt bÉy måi tr−íc khi mÆt trêi lÆn vµ thu bÉy vµo ban s¸ng. - §Þa ®iÓm ®Æt bÉy: n¬i cöa hang, c¹nh ®−êng ®i, r¾c thªm vËt liÖu t−¬ng tù n¬i ®Æt bÉy chØ ®Ó måi lã ra ®Ó tr¸nh sù ph¸t hiÖn nh¹y bÐn cña chuét. - Xö lý khÝ cô: Sau khi b¾t ®−îc chuét, khÝ cô cÇn ®−îc xö lý b»ng n−íc s«i, ph¬i kh« míi ®ïng l¹i v× chuét rÊt nh¹y víi mïi ®ång lo¹i bÞ m¾c bÉy. C¬ cÊu sËp ph¶i nh¹y, chØ cÇn ch¹m nhÑ lµ sËp. + Phßng chèng chuét b»ng søc ng−êi - §µo hang: −u ®iÓm lµ cã thÓ b¾t vµ tiªu diÖt c¶ æ chuét, nh−ng tèn c«ng søc vµ g©y h− h¹i bê ruéng, ch©n ®ª, ngoµi ra cã khi cßn ®−a mÇm bÖnh trong hang chuét ra ngoµi. Tr−íc khi ®µo hang cÇn: X¸c ®Þnh chÝnh x¸c hang ®ang cã chuét; T×m vµ lÊp kÝn c¸c cöa hang chØ chõa l¹i 1 cöa. §µo hang chÝnh tr−íc, bÞt c¸c hang phô, sau khi ®µo hÕt hang chÝnh míi ®µo ®Õn c¸c hang phô. Kh«ng ®−îc dïng tay trÇn dß t×m trong hang chuét ®Ó tr¸nh bÞ chuét, r¾n hoÆc ®éng vËt kh¸c c¾n; Khi ®µo gÇn ®Õn tæ ph¶i ®µo tõ tõ ®Ì phßng chuét trong æ x«ng ra ch¹y mÊt; §µo xong ph¶i lÊp hang cÈn thËn - Soi ®Ìn diÖt chuét: Dïng ®Ìn pin s¸ng räi th¼ng vµo mÆt chuét, chuét kh«ng ch¹y ®−îc dïng gËy hoÆc xiªn lµ diÖt ®−îc. Th−êng sö dông trong thêi gian gieo m¹ hoÆc nh÷ng thêi ®iÓm chóng ho¹t ®éng m¹nh trªn ®ª nh− sau vô thu ho¹ch, trong mïa lò. Tæ chøc n«ng d©n thµnh tõng nhãm 3 - 5 ng−êi b¾t chuét theo h×nh thøc cuèn chiÕu sÏ hiÖu qu¶ h¬n. - §æ c¸t vµo hang chuét lµ c¸ch ng−êi d©n vun c¸t l¹i thµnh ®èng tr−íc cöa hang råi bÞt cöa hang l¹i, lÊy 1 ngän c©y c¾m trªn ®ã ®Ó ®¸nh dÊu råi ngåi c¹nh ®ã quan s¸t. Khi ngän c©y ®æ, chøng tá chuét ®· ra khái hang, lóc nay c¸t ®· lÊp cöa hang, nÕu lÊy gËy ®uæi ®¸nh chuét sÏ ®−îc v× chóng kh«ng cã chç Èn nÊp. - §æ n−íc: phï hîp víi n¬i gÇn nguån n−íc, ®Êt thÞt. Khi x¸c ®Þnh ®−îc hang cÇn khoÐt réng cöa hang t¹o thµnh phÔu lín råi ®æ n−íc vµo ®Çy vµ quan s¸t nÕu thÊy cã bong bãng sñi lªn th× cã thÓ ngõng ®æ n−íc v× chuét ®ang bÞ sÆc n−íc, ch¾c ch¾n chóng chui lªn nÕu kh«ng sÏ bÞ chÕt. Chó ý chñ ®éng diÖt ngay chuét khi chóng lªn Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………171
®Õn miÖng hang. Khi xong cÇn lÊp l¹i hang b»ng g¹ch ngãi hoÆc vËt liÖu kh¸c sao cho con chuét kh¸c kh«ng dïng ®−îc nh÷ng hang nµy. - Hun khãi lµ biÖn ph¸p dÔ lµm. Tr−íc tiªn ph¶i t×m vµ lÊp c¸c ng¸ch phô chØ ®Ó l¹i 1 ng¸ch phô råi ®Æt vît hoÆc lång hom ®ãn lâng ë ®ã. Dïng r¬m, r¹, giÎ ®Æt ë cöa hang råi võa ®èt võa qu¹t khãi vµo trong hang. Do bÞ ng¹t kh«ng chÞu ®−îc, chuét ph¶i ch¹y ra ngoµi qua ng¸ch phô. HiÖu qu¶ cña biÖn ph¸p cao khi t×m vµ bÞt hÕt cöa ng¸ch phô vµ khãi kh«ng tho¸t ra ngoµi qua c¸c kÏ nøt quanh hang. L−u ý chuét ®ång chÞu khãi kh¸ giái nªn ph¶i duy tr× l−îng khãi vµo hang liªn tôc. - ChÊt chµ diÖt chuét: ®−îc ¸p dông phæ biÕn ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long, cã hiÖu qu¶ tèt. Thùc chÊt lµ “lµm nhµ” hoÆc “mêi kh¸ch” ®Ó dÉn dô chuét ®Õn ë. Chän 1 b·i trèng ë vïng cã nhiÒu chuét, dïng cµnh c©y kh« xÕp thµnh tõng líp, mçi líp l¹i r¶i 1 líp r¬m r¹ máng, chÊt cao kho¶ng 2 - 3 m. Sau khi chµ chÊt xong r¶i måi nh− thãc, èc, ng« ®Ó thu hót chuét. Do cã thøc ¨n l¹i cã kho¶ng trèng trong chµ kÝn nªn chuét ®Õn rÊt nhiÒu. Sau khi chÊt chµ chõng 1 th¸ng th× dì. Tr−íc khi rì cÇn dän s¹ch cá xung quanh, råi lÊy c¸c tÊm nilon cao 100 cm qu©y vµ ch«n 1 mÐp xuèng ®Êt 5 - 10 cm xung quanh chµ ®Ó chuét kh«ng chui xuèng ®Êt hoÆc nh¶y ra ®−îc. CÇn ®Æt 1 - 2 hom thu chuét ë gãc. ChuyÓn hÕt cµnh c©y trong chµ ra ngoµi vµ xÕp sang bªn c¹nh ®Ó lËp thµnh 1 chµ míi. Khi hÕt cµnh c©y vµ r¬m chuét sÏ ch¹y lung tung t×m chç Èn nÊp vµ nh− vËy sÏ chui vµo gom gµi s½n. Mét chµ nh− vËy cã thÓ thu ®−îc vµi tr¨m chuét. Chµ lµm vµo mïa lò th−êng cã hiÖu qu¶ cao h¬n mïa kh«. Chó ý buéc tóm èng quÇn ®Ó tr¸nh chuét leo lªn ng−êi. Còng theo nguyªn lý nµy, cã thÓ ¸p dông ë c¸c kho hoÆc trong nhµ, cã thÓ sö dông c¸c hép gç hay hép c¸c t«ng 1 - 3 m3 t¹o 1 - 2 lç cho chuét vµo, bªn trong hép ®Æt cµnh c©y, giÎ r¸ch, r¬m, giÊy vôn vµ thøc ¨n mµ chuét th−êng −a thÝch. - BiÖn ph¸p dïng rµo c¶n quanh ruéng T¹i nhiÒu vïng bµ con n«ng d©n dïng nilon qu©y xung quanh bê ruéng lóa, rau, ng« cã t¸c dông ng¨n c¶n chuét vµo ruéng nhµ m×nh, trong khi ®ã nh÷ng ruéng kh«ng ®−îc qu©y nilon (chñ yÕu lµ nh÷ng hé thiÕu ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ vµ nguån nh©n lùc) nªn l¹i bÞ chuét tËp trung ph¸ m¹nh. - BÉy b»ng c©y trång (Trap crop) Ming Y. L. (1988) ph¸t hiÖn c©y trång cã thÓ hÊp dÉn m¹nh mÏ chuét vµ ®· lÊy nilon bao xung quanh ruéng lóa th¬m trång sím råi bè trÝ c¸c bÉy hom xung quanh ®Ó b¾t chuét. Ngµy nay kiÓu bÉy nµy kh¸ phæ biÕn ë n−íc ta. Dùa vµo ®Æc ®iÓm t×m kiÕm thøc ¨n, chuét th−êng di chuyÓn tõ nh÷ng vïng kh«ng cã thøc ¨n sang vïng cã nhiÒu thøc ¨n. §Æt hµng rµo c¶n b»ng nilon cao tõ 0,8 - 1 m vµ ®Æt nh÷ng bÉy lång lín ®èi diÖn nhau ë bªn d−íi hµng rµo c¶n. Hµng ngµy kiÓm tra bÉy vµ thu chuét. - HÖ thèng bÉy hµng rµo c¶n (TBS) kÕt hîp víi bÉy c©y trång (TC) BÉy c©y trång (Trap crop/TC) lµ ruéng cÊy lóa hoÆc c¸c c©y trång kh¸c víi môc ®Ých hÊp dÉn chuét vÒ mÆt thøc ¨n, t¹o cho chóng di c− ®Õn ruéng bÉy c©y trång cµng nhiÒu cµng tèt. Th«ng th−êng cã thÓ dïng lóa gieo th¼ng hoÆc lóa cÊy nh−ng cÇn trång sím h¬n ®¹i trµ tõ 35-40 ngµy ®Ó t¹o nªn sù hÊp dÉn thøc ¨n. Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………172
H×nh 15.23. M« h×nh bÉy rµo c¶n vµ bÉy c©y trång (TBS + TC) (vÏ theo Singleton vµ CTV) HÖ thèng bÉy hµng rµo c¶n (Trap barier system/TBS) bao gåm bÉy c©y trång xung quanh cã rµo nilon cao 60 - 70 cm ®Æt c¸ch bê 1 m. C¸c cäc gi÷ hµng rµo nilon ph¶i dùng th¼ng ®øng vµ c¾m phÝa trong ruéng ®Ó tr¸nh chuét leo theo cét vµo bªn trong bÉy c©y trång. Mçi bÉy c©y trång ®Æt tõ 8 - 10 bÉy hom c¸ch nhau 3 - 5 m. KhoÐt nilon t¹o lèi vµo bÉy c©y trång ®Ó ®Æt bÉy hom phÝa trong rµo c¶n nilon. BÉy hom cã gi¸ ®ì cao h¬n mÆt n−íc ruéng. BÉy hom ®−îc ®an b»ng d©y thÐp vµ cã kÝch th−íc 60 cm × 30 cm × 30 cm. Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………173
Cöa bÉy cã hom dµi xiªn lªn phÝa trªn, sao cho chuét vµo mµ kh«ng ra ®−îc, phÝa sau bÉy hom cã cöa ®Ó dÔ dµng thu chuét vµo bÉy. §¾p bê nhá phÝa d−íi rµo c¶n nilon sao cho kÝn ®Ó chuét kh«ng tù do vµo bÉy c©y trång mµ ph¶i men theo bê ®Ó ®i vµo bÉy hom. Tõ bê ruéng ®Õn cöa vµo bÉy hom còng lµm mét lèi ®i nhá ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho chuét di chuyÓn ®Õn bÉy hom thuËn tiÖn h¬n. CÇn ph¶i gi÷ n−íc ë r·nh gi÷a bê ruéng vµ bê nhá bªn d−íi nilon cña TBS ®Ó tr¸nh chuét ®µo hang ë bªn d−íi chui vµo bªn trong ruéng bÉy c©y trång. Duy tr× hÖ thèng TBS + TC suèt c¶ vô lóa. HiÖu qu¶ phßng trõ chuét cña TBS +TC trong vô lóa mïa vµ lóa xu©n kh¸c nhau (b¶ng 15.6). Ở miền Bắc, do tính hấp dẫn bẫy cây trồng trong vụ mùa cao hơn vụ xuân (vụ xuân do đặc điểm mùa đông xuân lạnh nên khó làm được bẫy cây trồng sớm), nên tổng số chuột thu được từ TBS +TC trong vụ lúa mùa cao hơn vụ lúa xuân. Bảng 15.6. Tổng số chuột bắt được bằng bẫy TBS +TC trong vụ lúa xuân và vụ lúa mùa ở xã Tiền Phong, tỉnh Vĩnh Phúc năm 2000 -2002 (Nguyễn Phú Tuân, 2003) Tổng số chuột bắt được Số chuột trung bình trong 1 bẫy Mùa vụ T1 T2 T1 T2 Xuân 2000 234 728 29,25 72,80 Mùa 2000 1933 1832 241,63 229,00 Xuân 2001 827 1003 82,70 100,30 Mùa 2001 1626 1738 162,60 173,80 Xuân 2002 237 175 29,63 21,88 Mùa 2002 941 117,63 Ghi chú: T1 và T2 là 2 địa điểm nghiên cứu Điều quan trọng là tuổi lúa trong bẫy cây trồng sớm hơn lúa đại trà ít nhất là 2 - 3 tuần và đạt 30 - 40 ngày thì hiệu quả càng tốt (Nguyễn Phú Tuân và CTV., 1999). Biện pháp này đã áp dụng khá thành công ở các tỉnh Long An, Tiền Giang, Đồng Nai, Sóc Trăng, thành phố Hồ Chí Minh trong khoảng gần 10 năm lại đây (Nguyễn Quí Hùng, 1998), diện tích lúa trong bẫy là khoảng 1000 m2 và trồng sớm hơn so với đại trà 2 - 3 tuần và mỗi bẫy như vậy có thể quản lý 15-20 ha ruộng, khả năng dẫn dụ chuột trong bán kính khoảng 200-250 m mang lại hiệu quả trong phòng trừ chuột hại lúa. Mặt hạn chế chính là làm sao để cộng đồng cùng chia sẻ chi phí bẫy (800.000 đồng - 1.000.000 đồng/bẫy) và gieo cấy lúa sớm 2-3 tuần. 4.3.2. Phòng chống chuột bằng hoá chất Ưu điểm: Có hiệu quả cao, trong một lúc có thể sử dụng trên một diện tích rộng, có thể thấy kết quả nhanh, chi phí thấp. Nhược điểm: Có thể gây độc cho người, môi trường và nông sản. Chuột có thể quen thuốc và kháng thuốc. Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………174
Về mặt tác động, thuốc trừ chuột chia làm 3 nhóm: - Nhóm gây độc qua đường tiêu hoá (trộn với mồi tạo thành bả độc) - Nhóm gây độc qua đường hô hấp - Nhóm gây độc qua tiếp xúc Về tính chất tác động thuộc hoá học được chia làm 2 nhóm: Nhóm thuốc độc cấp tính Hiện nay phổ biến là Zinc phosphide. Thuốc thuộc danh mục thuốc hạn chế sử dụng ở Việt Nam. Thuốc có nhược điểm rất độc với người và các động vật, chuột chết nhanh lại hơi nặng mùi, dễ tạo nên tính tránh bả của chuột. Tuy nhiên thuốc rẻ tiền, không gây hiện tượng chuột kháng thuốc nên được dùng phổ biến ở ta và một số nước đang phát triển. Công thức hoá học là Zn3P2 Tên thường gọi là Kẽm photphua, bạch duyên lân; là loại bột mịn màu đen, không có mùi, khi bị ẩm có mùi tỏi do khí PH3 sinh ra. Khi chuột ăn phải thuốc dưới tác động của dịch vị thuốc phân huỷ thành PH3 là loại khí độc giết chết chuột: Zn3P2 + 6HCl = 3ZnCl2 + 2 PH3 Khi ăn phải bả độc, chuột thở hổn hển, chảy máu mũi, cắn chân hoặc cơ thể; cũng có con đi lại chậm chạp và sau khoảng 1 giờ rưỡi đến 8 giờ thì chết. Tuỳ theo chất mồi, hiệu lực của thuốc có thể kéo dài từ 2 ngày đến 7 ngày. Thức ăn khô như gạo, lạc rang hiệu lực thuốc kéo dài và ngược lại, thức ăn ẩm như tôm cá, cua, thịt hiệu lực của thuốc chỉ từ 1 - 3 ngày. Tỷ lệ thuốc trong mồi là 2 - 5%. Trong kho lượng mồi là 1 g/m2 nếu mật độ chuột đưới 20 con, mỗi điểm đặt 10 - 20 g và 2 g/m2 nếu mật độ chuột trên 20 con, mỗi điểm đặt 30 - 40 g. Lưu ý: Chọn mồi dụ cần đảm bảo: chuột thích ăn, dễ kiếm, giá rẻ, chất lượng ổn định và dễ bảo quản. Nên để chuột ăn mồi không tẩm thuốc 2 - 3 ngày rồi mới cho bả độc. Khi đánh bả độc cần thông báo rộng rãi cho dân chúng quanh vùng biết, Nhất thiết phải nhốt gia súc, gia cầm cho tới khi về sinh sạch sẽ nơi đánh mồi, thu nhặt chuột chết. Nhóm thuốc chống đông máu Phần lớn các hợp chất chống đông máu là Brodifacoum (Klerat, Forwarat), Bromadiolone (Killrat, Musal) và Diphacinone (Yasodion). Các thuốc này thường không gây chết đột ngột cho chuột, thường 3 - 4 ngày sau khi ăn bả chuột mới chết. Do đó không hình thành tính tránh bả ở chuột. Thuốc có nhược điểm là hình thành tính kháng nếu sử dụng nhiều lần trong một năm hoặc một vụ. + Vacfarin Là thuốc diệt chuột khá phổ biến trên thế giới, không độc bằng kẽm photphua. Là loại bột màu trắng. Không làm cho chuột chết tại chỗ, gây ra chứng xuất huyết phủ tạng, thiếu Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………175
oxy nên chuột phải tìm ra chỗ thoáng để thở và bị chết ở ngoài nên dễ thu gom. Tỷ lệ thuốc trong mồi là 0,5%. Cách sử dụng, liều lượng giống như đối với kẽm photphua. Nên đặt bả liên tục 5 - 7 ngày. Chuột thường chết sau khi ăn bả 5 - 12 ngày. Thuốc có nhược điểm là hình thành tính kháng ở chuột nếu sử dụng nhiều lần trong một năm. - Biện pháp xông hơi hang chuột bằng hoá chất ít tốn công sức, không phá hỏng bờ, nhưng nhiều hoá chất đã được sử dụng như calcium cyanide, aluminum phosphide, chloropicrin, HCN có độ độc cao nên đã bị cấm sử dụng. Một số nơi đang thực nghiệm loại pháo diệt chuột của Hungary. Loại pháo này có khối lượng 35 g/quả. Trong đó có chứa chất dẫn cháy (clorat kali), chất độn (mùn cưa và cácbon), lưu huỳnh. Thân pháo được cuộn bằng giấy dài 95 mm, đường kính 30 mm, phía trước có ngòi dài 35 mm. Đặc điểm kỹ thuật: thời gian cháy từ 1-2 phút, tạo ra các chất khí CO2, CO, SO, SO2 với thể tích khí là 3 - 4 m3. Kết quả thực nghiệm cho thấy biện pháp dùng quả pháo diệt chuột với quy mô 600 ha tại các tỉnh Vĩnh phúc, Hà Tây và Yên Bái cho thấy 100% chuột trong hang đều chết, hiệu quả sau 1 lần áp dụng trên diện tích này đạt khá cao 37,96 - 51,2% (Nguyễn Phú Tuân, 2003). 4.3.3. Phòng chống chuột bằng biện pháp sinh học (thiên địch, thuốc thảo mộc...) Cần nhấn mạnh rằng thuốc hoá học có tác dụng tiêu diệt chuột nhanh khi số lượng của chúng tăng quá mức nhưng sau đó muốn có tác dụng lâu dài cần thực hiện các biện pháp ngăn ngừa như triệt thoái nguồn thức ăn, khích lệ thiên địch. Kết quả thực nghiệm tại Baltimore vào giữa thế kỷ XX là minh chứng điển hình (Hình 15.24). Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………176
Hình 15.24. Biến động mật độ chuột cống ở Baltimore sau khi dùng bả độc và vệ sinh môi trường Cuối năm 1948 mật độ chuột tăng là do công nhân vệ sinh biểu tình làm tăng nguồn thức ăn cho chuột (dẫn theo Colvin 1999) Biện pháp sinh học bao gồm: nuôi mèo, nuôi chó săn chuột, bảo vệ khích lệ nhóm kẻ thù tự nhiên của chuột như rắn, chim cú, mèo hoang, cầy hương.... MÌo MÌo ®−îc thuÇn ho¸ c ¸ch ®©y chõng 5000 n¨m, lµ thiªn ®Þch quan träng bËc nhÊt cña chuét. Nã h¹n chÕ vµ tiªu diÖt chuét trong nhµ ë, c¸c khu d©n c− vµ c¸c kho l−¬ng thùc... Chóng cã thÓ b¾t chuét ë nh÷ng ruéng gÇn nhµ. Mét con mÌo giái mét ngµy cã thÓ b¾t ®−îc 10 - 30 con chuét. Kh«ng chØ b¾t chuét, tiªng kªu cña mÌo còng lµm cho chuét sî ph¶i l¸nh xa. Kinh nghiªm d©n gian cho thÊy nh÷ng con mÌo cã ®Æc ®iÓm nh− ®Çu to, tai be, m«ng trßn, miÖng réng, r©u dµi, tiªng kªu vang, m¾t to linh lîi, vuèt dµi, c¬ mÒm, mòi son, r©u mÐp tr¾ng vµ lç ®Ýt kh«ng låi lµ nh÷ng con mÌo b¾t chuét giái. Chã s¨n chuét Chã cã khøu gi¸c rÊt nh¹y c¶m, nÕu ®−îc huÊn luyÖn tèt tõ nhá, chã cã thÓ b¾t chuét ngoµi ®ång rÊt tèt, so víi mÌo chã cã −u thÕ vÒ tèc ®é, ®¸nh h¬i. Chã cã thÓ ph¸t hiÖn chÝnh x¸c hang cã chuét vµ hang kh«ng cã chuét, khi chuét ch¹y khái hang chã cã thÓ vç c¾n Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………177
chÕt. Tuy nhiªn cÇn l−u ý do ph¹m vi ho¹t ®éng réng nªn chóng cã thÓ mang mÇm bÖnh vÒ chuång hoÆc vµo trong nhµ. Chim có mÌo, có lîn (Tyto alba): ho¹t ®éng vµo ban ®ªm, ®Çu cã l«ng dùng lªn nh− song, m¾t to trßn, má ng¾n, ch©n cã mãng vuèt rÊt cøng. Cã thÓ s¨n b¾t tíi 1000 con chuét trong mïa hÌ. §©y lµ lo¹i chim kh«ng g©y ra bÊt kú mét tai ho¹ nµo cho con ng−êi, kh«ng nh− nh÷ng biÖt hiÖu g¾n cho chóng tõ xa x−a “chim b¸o tang”, “chim gäi hån ma”. Chån Lµ thó nhá ¨n thÞt, sèng chñ yÕu ë trung du miÒn nói. Ban ngµy sèng trong hang hèc, trong t−êng rµo, bôi rËm, ban ®ªm chui ra kiÕm ¨n. Thøc ¨n chÝnh gåm s©u bä, èc, cua, cãc nh¸i. Khi bÞ ®ãi cã thÓ tÊn c«ng gµ vÞt. Chóng cã thÓ ®µo hoÆc chui vµo hang chuét ¨n s¹ch c¶ tæ chuét. Hµng n¨m mét con chån cã thÓ tiªu diÖt kho¶ng 300 - 400 chuét. R¾n Cã kho¶ng h¬n 2200 loµi r¾n, vÒ c¬ b¶n chóng lµ sinh vËt cã lîi cho con ng−êi, mét sè rÊt Ýt lµ r¾n ®éc. R¾n ®éc cã r¨ng ®éc vµ tuyÕn ®éc, cßn r¾n kh«ng ®éc lµ r¾n cã r¨ng d¹ng r¨ng c−a. Thøc ¨n chñ yÕu cña r¾n lµ chuét, c¸c loµi s©u bä, chim thó nhá. NhiÒu vïng ng−êi ta nu«i trong kho mét vµi con r¾n kh«ng ®éc ®Ó trõ chuét. ¦u thÕ cña r¾n lµ ë chç chóng cã thÓ chui vµo hang, vµo c¸c khe kÏ mµ chim vµ thó kh«ng tíi ®−îc ®Ó s¨n t×m vµ ¨n chuét. C¸c loµi tiªu diÖt nhiÒu chuét cã thÓ kÓ ®Õn nh− r¾n säc d−a cßn gäi lµ hæ chuét (Elaphe radiata), r¾n r¸o (Ptyas mucosus). NhiÒu vïng ë §BSCL, §BSH ng−êi d©n cã tËp qu¸n dïng thÞt chuét nh− mét lo¹i ®Æc s¶n ®· gãp phÇn rÊt ®¸ng kÓ lµm gi¶m mËt ®é chuét h¹i. Thuèc vi sinh vËt (Samonella enteritidis) §· sö dông vµo gi÷a thÕ kû XX t¹i mét sè n−íc trong ®ã cã Liªn X« (cò), sau ®ã lµ Cuba (1980). Ở Việt Nam, những năm gần đây sản xuất loại bả sinh học diệt chuột từ vi khuẩn Samonella enteritidia Isachenko. Tác dụng của thuốc chủ yếu làm xuất huyết hệ thống tiêu hoá của chuột dẫn đến tử vong, nếu chuột ăn với liều lượng 2g thuốc, tương đương 4 tỷ vi khuẩn có thể gây chết trên 90% trong vòng 4 - 5 ngày. Thuốc dễ sử dụng, không tạo nên tính tránh bả. Thời gian bảo quản của bả lâu trong mùa hè (Lê Văn Thuyết và CTV, 1999). Thuốc an toàn với gia súc gia cầm và người. Theo báo cáo Viện Bảo vệ thực vật (1994) vi khuẩn có thể lây truyền ngang cho chuột không ăn bả sống trong quần thể. Vi khuẩn Salmonella enteritidis Isachenko (SE) là vi khuẩn gây bệnh thương hàn ở chuột và một số loài gặm nhấm khác. Là vi khuẩn Gram âm, không hình thành bào tử. Tế bào dạng ô van tròn, có tiêm mao và có khả năng chuyển động, có thể phát triển ở 15 0C và 40oC, nhiệt độ tối thích là 37oC, pH tối thích là 7,2 -7,4, là vi khuẩn háo khí, phát triển mạnh trên môi trường giàu đạm (Pepton, cao thịt). Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………178
Sau khi chuột ăn, vi khuẩn SE xâm nhập vào dạ dày, 20-30 phút sau chúng tạo thành những điểm mỏng trên thành ruột, rồi xâm nhập vào hệ tuần hoàn, vào gan, thận, lá lách và toàn bộ các cơ quan nội tạng của chuột. Sau khi cho chuột ăn bả chuột sinh học từ 3- 4 ngày, chuột bắt đầu biểu hiện các triệu chứng như ăn ít đi, hoạt động chậm chạp, chân run, đi loạng choạng, lông xù, đồng tử mắt căng ra và tiêu chảy. Nếu bị nặng có thể xuất huyết ở miệng và hậu môn, chuột sẽ chết sau khi ăn bả từ 5 - 8 ngày, tuỳ thuộc vào từng loài chuột hoặc lượng bả chuột ăn. Mổ và quan sát các nội quan của chuột bị bệnh và chết có những triệu chứng như: ruột sưng phồng có các đốm màu vàng, có những vùng bị hoại tử, ruột bị thủng. Triệu chứng này thường gặp ở ruột non; Lá lách to gấp 3-4 lần so với chuột khoẻ; Dạ dày đôi khi gặp những vết hoại tử; Gan sưng to, sung huyết, đôi khi có vết hoạt tử rộng; Máu có màu vàng úa, hoặc tím ngắt. Như vậy vi khuẩn SE tồn tại và gây tổn thương hầu hết các cơ quan nội tạng của chuột. Bả sinh học SE có màu cà phê sữa, mùi đặc trưng của quá trình lên men Salmonella. Bả có thể tẩm cùng với hạt thóc. Hiệu lực của bả đối với hai loài chuột nhà, chuột cống là rất cao, đối với loài chuột cống tỉ lệ chuột chết là 100% thời gian gây chết trung bình là 4,5 - 5,0 ngày, chuột nhà tỉ lệ chết trung bình đạt được 86,7% thời gian gây chết trung bình là 4,8- 5,2 ngày. Kết quả cho thấy bả diệt sinh học có hiệu lực phòng trừ chuột cao đối với 2 loài chuột đồng (Rattus argentiventer và Rattus loesa), đạt từ 70 - 80% trong điều kiện phòng thí nghiệm và số ngày chết trung bình là 4,8 - 6,2 ngày. Bảng 15.7. Tỷ lệ mồi bả sinh học bị chuột ăn tại Văn Lâm - Hưng Yên vụ mùa năm 2003 Giai đoạn sinh trưởng cây lúa Tỉ lệ (%) mồi bả bị chuột ăn 98,5 ± 1,2 Làm đất 87,4 ± 2,3 Lúa đẻ nhánh 53,3 ± 1,2 Lúa làm đòng 31,6 ± 3.2 Lúa trỗ 11,7 ± 2,6 Lúa chín Nh− vËy sù hÊp dÉn cña b¶ diÖt chuét sinh häc phô thuéc vµo tõng giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c©y lóa trªn ®ång ruéng (b¶ng 15.7). Ở giai đoạn làm đất chuẩn bị cho vụ cấy tiếp theo, chuột di cư lên các vùng cao để tránh nước, nguồn thức ăn trên đồng ruộng khan hiếm, chuột bị đói nên tỉ lệ bả chuột ăn ngoài đồng ruộng rất cao gần 98,5%. Đến các giai đoạn sau do trên đồng ruộng có nhiều thức ăn tính hấp dẫn đối với mồi bả giảm xuống nên tỉ lệ bả chuột ăn giảm xuống theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây lúa. Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………179
Tuy nhiên, cũng cần hết sức lưu ý về khả năng lây nhiễm vi khuẩn SE sang các động vật khác, cũng như sự “quen” đối với SE của chuột. Phòng chống chuột bằng thuốc thảo mộc Theo Lê Vũ khôi và CTV (1979) có nhiều bộ phận của cây có độc tính trừ chuột như: hạt củ đậu (Pachyrhizus erosus), hạt mã tiền (Strychnos nuxvomica), hạt mác bát (Milletia ichthyoch) hạt ba đậu (Croton tiglium), vỏ cây sui (Antiaris toxicaria), nhựa xương rồng (Euphorbia antiquorum), lá han, lá ngón. Các loại cây thảo mộc được sử dụng trong phòng trừ chuột hại chủ yếu là từ kinh nghiệm của nhân dân. Dịch chiết của cây mắn trắng (Avicennia marina) ức chế rụng trứng, làm biến đổi màng tử cung, làm sẩy thai ở chuột, làm giảm tinh trùng ở chuột đực (Cao văn Sung và CTV, 1997; Cao Văn Sung và CTV, 1999). 4.3.4. Biện pháp quản lý chuột dựa vào cộng đồng Do các biện pháp đơn lẻ, nhất là khi biện pháp hoá học sử dụng ồ ạt trên thế giới mà tình hình gây hại của chuột không giảm mà ngày một gia tăng. Vì vậy nhiều quốc gia đã dành các khoản kinh phí lớn nghiên cứu phòng chuột. Nghiên cứu chỉ ra rằng, chuột hại chỉ có thể quản lý thành công khi áp dụng biện pháp quản lý chuột tổng hợp dựa vào cộng đồng (Community - Based Integrated Rat Management/CB IRM). Nội dung chính của chương trình này bao gồm: - Phát động cộng đồng phòng chống chuột và phòng trừ liên tục. Chú trọng tới các chiến dịch phòng trừ chuột trên qui mô lớn vào giai đoạn làm đất chuẩn bị gieo cấy vụ lúa tiếp theo. - Khuyến khích và hỗ trợ nông dân sử dụng các biện pháp và công cụ truyền thống săn bắt chuột như nuôi mèo, dùng chó săn để diệt chuột, các loại bẫy dân gian, khuyến khích sử dụng các món ăn từ thịt chuột. - Nghiêm cấm săn bắt các loại động vật là thiên địch của chuột như rắn, chim cú mèo,... - Sử dụng bả diệt chuột sinh học. Tuyệt đối không dùng các loại thuốc diệt chuột ngoài danh mục, không sử dụng các biện pháp có thể gây nguy hiểm cho người như diệt chuột bằng dòng điện... - Cộng đồng chia sẻ trách nhiệm trong việc sử dụng bẫy hàng rào cản và bẫy cây trồng (TBS+TC). - Sử dụng biện pháp hoá học trong trường hợp mật độ quần thể chuột cao. Song cần tuân thủ nghiêm ngặt qui trình an toàn như trước khi đặt bả phải thông báo cụ thể thời gian địa điểm sử dụng cho toàn dân trong vùng biết, đặt bả độc xa nguồn nước sinh hoạt, bãi chăn thả gia súc và gia cầm, không nên sử dụng trong khu vực dân cư, hàng ngày Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………180
phải thu nhặt hết bả và xác chuột đem chôn xa nguồn nước, nơi sinh hoạt hoặc địa điểm chăn thả vật nuôi. - Nắm chắc các đặc điểm sinh học của chuột và nguyên vật liệu cũng như phát huy kỹ năng của cộng đồng trong phòng chống chuột: Đặt bẫy, bả ở những nơi có mật độ chuột cao, đường đi của chuột, những nơi chuột gây hại nặng. Xác định đúng thời điểm phòng chống có hiệu quả cao như thời kỳ đổ nước chuẩn bị gieo cấy cho vụ tiếp theo, khi chuột di cư lên các bờ mương lớn, bờ mương nhỏ các khu vực đất hoang vào mùa mưa nước ngập; Phòng trừ chuột trước các giai đoạn sinh sản mạnh. - Tổ chức nhóm diệt chuột chuyên trách tại các địa phương. CÂU HỎI ÔN TẬP 1. Đặc điểm về thành phần chuột hại tại Việt Nam? 2. Biện pháp phòng chống chuột hại chính cần lưu ý những vấn đề gì? Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………181
TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Aplin P.K., Frost A., Nguyen Phu Tuan, La Pham Lan and Nguyen Manh Hung. Identification of Rodents of the genus Bandicota in Vietnam and Campodia. In Singleton G., Hinds L., C. Krebs and D. Spratt (editors) Rats, Mice and People. 2003. 2. Badii M.H and McMurtry, J. A. Life History and life table parameters for Phytoseiulus longines with comparative studies on P. persimilis and Typhlodromus occidentalis (Acari: Phytoseiidae). Acarologia, 25. 111 - 123. 1994. 3. Thái Trần Bái. Động vật học không xương sống. 353 trang. Nhà xuất bản Giáo dục. 2001. 4. Baker E.W. Spider mites (Tetranychidae: Acarina) from Southeast Asia and Japan. U.S department of Agriculture 1975. 25 (49 - 52) 911 - 921. 1975. 5. Baker, F.M. Selecting phytoseiid predators for biological control, with emphasis on the significance of tri - trophic interaction. Doctor thesis, University of Amsterdam, the Netherlands 132pp. 1993. 6. Banerjee B. A demographic study of the growth rate of the red spider mite Oligonychus coffeae (Nietner) on two varieties of tea. Acarologia 16: 424 - 435. 1974. 7. Banerjee B. and J.E. Cranham. Tea. In: W. Helle and M.W. Sabelis (Editors). Spider mites, their biology, natural enemies and control. Vol. l B 371 - 374. 1985. 8. Bernejee B. Intra tree variation in the distribution of the tea red spider mite Oligonychus coffeae (Nietner). Acarologia, 21: 216 - 220. 1979. 9. Bellotti A. and A. van Schoonhoven. Cassava pests and their control, CIAT series 09E. 1978 10. Bellotii, AC, Reves. J.A. Guerrero, J.M. and A. M. Varela. The mealy bug and green spider mite complexes in South America, the problem and potential for biological control. In Proceeding international Workshop on Biological control and host plant resistance of cassava mealy bug and green spider mite in Africa. IITA, Nigeria 6 - 10/12/1982. 11. Begon M., J.L. Harper & C.R. Townsend Ecology: Individuals, Populations and Community. 945 pp. 1990. Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………182
12. Trần Thị Bình. Điều tra nghiên cứu sâu hại cam quýt ở tỉnh Hà Giang và biện pháp phòng trừ. Luận án Tiến sỹ nông nghiệp, Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Việt Nam. Hà Nội. 13. Phạm văn Biên (chủ biên). Chuột hại lúa ở Việt Nam và phòng trừ tổng hợp. NXB Nông nghiệp thành phố Hồ Chí Minh, 63 trang. 1998. 14. Birch, L.C. The intrinsic rate of natural increase of an insect population. Journal of Animal ecology, 17: 15 - 28. 1948. 15. Byrne, D. H., Guerrero, J. M., Bellotii. A.C and V. E. Gracen Yield and plant growth responses of Mononychellus mite resistant and susceptible cassava cultivars under protected vs infested conditions. In: Crop Sciences, 22. 486 - 490. 1982. 16. Boonkong S, C. Lekprayoon and V. Mecvichai. Insects and mites found on stored garlic in Thái Lan. Bulletin Siam Society 34 (2) 105 - 113. 1986. 17. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tuyển tập “Tiêu chuẩn nông nghiệp Việt Nam”. Quyển I trang 153 - 157. 2001. 18. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép, hạn chế và cấm sử dụng ở Việt Nam. Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội. 2003. 19. Cục bảo vệ thực vật. Phương pháp điều tra phát hiện sâu bệnh hại cây trồng. Nhà xuất bản Nông nghiệp. Hà Nội. 147 trang 20. CABI abstracts 8/1998 - 7/2001 21. Nguyễn Văn Cảm, Phạm Văn Lầm, Đinh Thị Thảo, Nguyễn Văn Liêm, Nguyễn Hồng Yến, Trần Thị Hường, Nguyễn Thị Hiền. “Nghiên cứu sử dụng dầu khoáng trong phòng trừ tổng hợp sâu hại cây có múi ở nông trường Cao Phong tỉnh Hoà Bình”. Tuyển tập công trình nghiên cứu BVTV, Viện BVTV 1996 - 2000, tr. 269 - 275 22. Chant D. A. (1959), Phytoseiid mites. The Canadian Entomologist 1959. 23. Chazeau J. Predacious insects. In: Spider mites their biology, natural enemies and control Vol. B (editors W. Helle and M.W.Sabelis) 211 - 246. 1985. Cục Bảo vệ thực vật. Ốc b−¬u vµng vµ biÖn ph¸p phßng trõ. NXB N«ng nghiÖp. Hµ 24. Néi, 87 trang. 2000. 25. Côc B¶o vÖ thùc vËt. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra ph¸t hiÖn s©u bÖnh h¹i c©y trång. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp. 1995. 26. Coates, T.J.D. The influence of some natural enemies and pesticides on various populations of Tetranychus cinnabarinus (Boisduval), T. lombadinii Baker and Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………183
Prichard and T. ludeni Zacher (Acari: Tetranychidae) with aspects of their biologies. Republic of South Africa. Entomology memoir 42: 1 - 40. 1974. Colvin A. B. and W. B. Jackson. Urban rodent control programs for the 21st 27. century. In: Singleton R. G., Hinds L, A., H. Leirs and Z. Zhang (editors). Ecologically-based management of rodents pests 243 - 257. 1999. 28. Cranham J. and W. Helle. Pesticide resistance in Tetranychidae. In: Spider mites their biology, natural enemies and control (Editors: W. Helle and M. W. Sabelis) 405 - 421. 1985. 29. DA. PhilRice (2001), http://www.philrice.gov.ph/ 30. Danthanaryana. W. and D.J.W. Ranaweera. The effect of rainfall and shade on the occurrence of three pests of tea in Ceylon. Annals Applied biology, (70) 1 - 12. 1972. 31. Das G.M & S.C Das. Effect of temperature and humidity on the development of tea red spider mite, Oligonychus coffeae (Nietner). Commonwealth Agricultural Bureaux. 1967. 32. Denis S. Hills. Agricultural insect pests of the tropics and their control. Cambridge University Press. 766 pp. 1983. De Ponti. Resistance in Cucumis sativus L. to Tetranychus urticae Koch. Doctor 33. thesis, The Netherlands. 1980. 34. Dinh N. Van, M.W. Sabelis and A. Jassen. Influence of Humidity and water availability on the survival of Amblyseius idaeus and A. anonymus (Acarina: Phytoseiidae). Experimental and applied acarology 4: 27 - 40. 1988. Dinh N. Van, A. Janssen and M.W. Sabelis. Reproductire success of Amblyseius 35. idaeus and A. anonymus on a diet of two - spotted spider mites. Experimental and applied acarology 4: 41 - 51. 1988. Dinh N. Van. Using the predatory mite, Amblyseius sp. and fungus product of 36. Beauverria bassiana for controlling the broad mite, Polyphagotarsonemus latus Banks. Proceedings on Biological control of Crop pests. Norway (5 - 11). 2001. Doreste E. Soider mites as important pest of cassava (Manihot esculenta Crantz). 37. In: Acarology IV. Vol 2 1984 761 - 769. 1972. 38. TrÇn Xu©n Dòng. §Æc ®iÓm ph¸t sinh, g©y h¹i vµ kh¶ n¨ng phßng ngõa nhÖn h¹i cam quýt ë vïng ®åi Hoµ B×nh. LuËn ¸n TiÕn sü n«ng nghiÖp. ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam. Hµ Néi 2003. NguyÔn V¨n §Ünh. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu nhÖn ®á (Oligonychus coffeae) h¹i 39. chÌ ë Phó Hé miÒn B¾c ViÖt Nam. Héi th¶o c¸c ®Ò tµi hîp t¸c ®¹i häc ViÖt Nam - Hµ Lan 12/1984, tr.17 - 23. Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………184
40. NguyÔn V¨n §Ünh. Nghiªn cøu nhÖn h¹i khoai t©y. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc c©y khoai t©y (1986 - 1990), 99 - 103, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp. 1990. 41. NguyÔn V¨n §Ünh. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn quÇn thÓ cña loµi nhÖn ®á (Tetranychus urticae Koch), mét loµi s©u h¹i quan träng ë ViÖt Nam. TuyÓn tËp héi nghÞ khoa häc c«n trïng häc quèc gia ViÖt Nam lÇn thø nhÊt (73). 1991. NguyÔn V¨n §Ünh. B¶ng sèng vµ tû lÖ t¨ng tù nhiªn cña Phytoseilus persimilis 42. A.H. - mét loµi b¾t måi cã triÓn väng ë ViÖt Nam. TuyÓn tËp héi nghÞ khoa häc c«n trïng häc quèc gia ViÖt Nam lÇn thø nhÊt (73). 1991. 43. NguyÔn V¨n §Ünh, M. W. Sabelis vµ NguyÔn ThÞ Hoa. TËp tÝnh kiÕm måi vµ kh¶ n¨ng tiªu diÖt nhÖn ®á (Tetranychus urticae K.) cña loµi nhÖn b¾t måi (Phytoseilus persimilis A.H.)”. TuyÓn tËp héi nghÞ khoa häc c«n trïng häc quèc gia ViÖt Nam lÇn thø nhÊt (76). 1991. 44. NguyÔn V¨n §Ünh. Nghiªn cøu nhÖn h¹i cam chanh vïng Hµ Néi. KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc 1986 - 1991. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, tr.92 - 96. 1991. 45. NguyÔn V¨n §Ünh. NhÖn tr¾ng h¹i c©y trång. T¹p chÝ b¶o vÖ thùc vËt 4 (124) 1992, tr. 19 - 21. 1992. 46. NguyÔn V¨n §Ünh. Søc t¨ng quÇn thÓ cña nhÖn ®á h¹i cam chanh. T¹p chÝ b¶o vÖ thùc vËt 4 (142), tr. 11 - 15. 1992. NguyÔn V¨n §Ünh. So s¸nh sù ph¸t triÓn quÇn thÓ cña nhÖn ®á Oligonychus 47. coffeae trªn c¸c gièng chÌ. T¹p chÝ b¶o vÖ thùc vËt 1 (127), tr. 15 - 17. 1993. 48. NguyÔn V¨n §Ünh. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh häc vµ kh¶ n¨ng phßng chèng mét sè loµi nhÖn h¹i c©y trång ë Hµ Néi vµ vïng phô cËn. LuËn ¸n PTS khoa häc N«ng nghiÖp. Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I - Hµ Néi. 1994. 49. NguyÔn V¨n §Ünh vµ NguyÔn ThÞ Ph−¬ng. HiÖn t−îng r¸m qu¶ cam quÊt vµ kh¶ n¨ng phßng ngõa. T¹p chÝ B¶o vÖ thùc vËt (169), tr. 9 - 13. 2000. 50. NguyÔn V¨n §Ünh. NhÖn h¹i c©y trång vµ biÖn ph¸p phßng chèng. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 2002. 51. Lª §øc §ång. B−íc ®Çu nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh thai cña èc b−¬u vang (Pomacea sp.) h¹i lóa vµ biÖn ph¸p phßng trõ chóng. LuËn v¨n th¹c sü khoa häc N«ng nghiÖp. Tr−êng §¹i häc N«ng nghiªp I, Hµ Néi. 82 trang. 1997. 52. Fletchman C.H.Wo. The cassava mite complex taxonomy and identification. In: Proceeding Cassava protection workshop (1977), CE 14. CIAT, 1977: 143 - 153. 1978. 53. Ghesquiere (2000), http://www.applesnail.net Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………185
Gould G.J., & J.D.R. Vernon. Biological control of Tetranychus urticae (Koch) on 54. protected strawberries using Phytoseiulus persimilis Athias Henriot. Plant Pathology (1978), 27 - 138 - 139. 1978. 55. Gutieriez J. Systemics. In Spider mites, their biology, natural enemies and control. (Editors: W. Helle and M.W. Sabelis). 1985. 56. Hart K. Post harvest losses. In: Pimentel, D., editor, Encyclopedia for pest management 723 - 730. 2001. 57. Hazan, A., Gerson, U and A.S. Tshori. Life history and life tables of the Carmine spider mite. Acarologia (15) 414 - 445. 1973. 58. Helle W. and M.W. Sabelis (editors) (1985), Spider mite, their biology, natural enemies and control 2 Vols. Elsevier, Amsterdam, 405 pp & 458 pp. 59. Helle W. Genetics of resistance to organophosphorus compounds and its relation to diapause in Tetranychus urticae Koch (Acari). Doctor thesis. Wageningen 1962, 40pp. 1962. 60. Herbert K. Biology, lifetable and innate capacity for increase of the two spotted spider mite Tetranychus urticae (Acarina: Phytoseiidae). Canadian Entomology 113: 371 - 378. 1981. 61. Ho T.V., L.T.Tuyet, P.X. Tung and P.Van der Zaag. A summary of potato research and development in Vietnam from 1982 - 1987. In: Potato research and development in Vietnam. CIP: 1 - 12. 1987. 62. Tr−¬ng V¨n H«. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ tiÕn bé kü thuËt cña c©y khoai t©y. Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc c©y khoai t©y 1986 - 1990. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, tr. 5 - 6. 1990. 63. T¹ Hång vµ NguyÔn V¨n NghiÖp. NhËn xÐt b−íc ®Çu vÒ nhÖn tr¾ng h¹i cam quýt ë n«ng tr−êng Xu©n Mai. T¹p chÝ Khoa häc Kü thuËt n«ng nghiÖp, tr. 879 - 883. 1972. 64. Huffaker C.B & C.E. Kennett. Experimental studies on predation: Predation and cyclamen mite population on strawberries in California. Hilgardia 34 (9) - 305 - 330. 1976. Hugon R. Biologie et ecologie de Polyphagotarsonemus latus Banks, ravageur sur 65. agrumes aux Antilles. Fruits Vol 38 N 9 - 635 - 646. 1983. 66. Hµ Quang Hïng. Phßng trõ tæng hîp dÞch h¹i C«n trïng n«ng nghiÖp. 119 trang. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp. 1998. 67. Hoy, M.A., Knop, N.F. and Joos, J.L. Pyrethroid resistance persists in solder mite predator. California Agriculture, 35: 11 - 12. 1980. Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………186
68. Jeppson. L. R., H.H. Keifer & E. W. Baker. Mites injurious to economic plants 614 pp. 1975. 69. Jones, V.P. and R.D. Brown. Reproductive responses of the broad mite, Polyphagotarsonemus latus (Acari: Tarsonemidae) to constant temperature humidity regimes. Annal of the Entomology Society of America 76: 466 - 469. 1983. 70. Kabir, A.K.M. Bioecology and behaviour of Yellow jute mite. In: J.G. Rodriguez (editor): Recent advances in knowledge of the Phytoseiidae. University of California 1982 23 - 48. 1979. 71. Ken P. Aplin, P. R. Brown, J. Jacob, C. J. Krebs and G. R. Singleton. Field methods for rodents studies in Asia and the Indo-pacific. Canberra. Australia. ACIAR: 223 pp. 2003 72. Krantz G. W. A manual of Acarology. Oregion State University. 559 pp. 1978. 73. Kulpiyawat T, V. Jaranasri, C. Saringk©phibul, M. Kongchuensin, N. Wongsiri and Jeerasombat. Biology, Ecology and effect of some pesticides on the spider mite, Eutetrranychus affricanus (Tucker). In Rehabilitation of citrus industry in the Asia Pacific Region, 222 - 227 pp. 1990. 74. Lan L. P., K. P. Aplin, N. M. Hung, N. V. Quoc, H.V. Chien, N. D. Sang and G. R. Singleton. Rodent communities and historical trends in rodent damage in the Mekong Delta of Vietnam: establishing an ecological basis for effective pest management. In: Singleton G., Hinds L., C. Krebs and D. Spratt (editors) Rats, Mice and People: 290 - 296. 2003. 75. McDonald W. D., F. Mathews and M. Berdoy. The behaviour and ecology of Rattus norvegicus: from opportunism to Kamikaze Tendencies. In: Singleton R. G., Hinds L, A., H. Leirs and Z. Zhang (editors). Ecologically-based management of rodents pests 49 - 80. 1999 McMurtry J. A. & G. T. Scriven. Population increase of Phytoseiulus persimilis on 76. different feeding programs. Journal of Economic Entomology Vol. 68 (3):319 - 321. 1975. 77. McMurtry, J. A, C. B Huffaker and M.vande Vrie. Tetranychid enemies: Their biological characters and the impact of spray practices. In Ecology of Tetranychid mites and their natural enemies: A review. Hilgardia 40 (11): 331 - 375. 1970. 78. McMurtry J.C., M.H Badii & G.H Johnson. Experiments to determine effects of Predatory release on population of Oligonychus punicae (Acarina: Tetranychidae) on avocado in California. Entomophaga 29 (1) 11 - 19. 1984. McMurtry J.A. The broad mite Polyphagotarsonemus latus, as a potential prey for 79. phytoseiid mites in California Entomophaga 29 (1): 83 - 86. 1984. Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội – Giáo trình Động vật hại nông nghiệp……… …………………187