Giáo trình hóa bảo vệ thực vật_mở đầu

Chia sẻ: Nguyễn Thị Giỏi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

208
lượt xem 121
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dịch hại trong nông nghiệp (pests): là những loài sinh vật và vi sinh vật gây hại cho cây trồng và nông sản, làm thất thu năng suất hoặc làm giảm phẩm chất nông sản, thực phẩm. Các loại dịch hại thường thấy là sâu hại, bệnh cây, cỏ dại, chuột, nhện đỏ, tuyến trùng

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình hóa bảo vệ thực vật_mở đầu

ÂAÛI HOÜC CÁÖN THÅ - KHOA NÄNG NGHIÃÛP GIAÏO TRÇNH GIAÍNG DAÛY TRÆÛC TUYÃÚN Ðường 3/2, Tp. Cần Thơ. Tel: (84.71)831005 Fax: (84.71)830814 Website: http://www.ctu.edu.vn/knn Email: tvhai@ctu.edu.vn GIAÏO TRÇNH HOÏA BAÍO VÃÛ THÆÛC VÁÛT Chæång måí âáöu
Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Baìi måí âáöu BAÌI MÅÍ ÂÁÖU I. VË TRÊ vaì VAI TROÌ CUÍA MÄN HOÜC 1. Dëch haûi vaì mæïc âäü taïc haûi Dëch haûi trong näng nghiãûp (pests): laì nhæîng loaìi sinh váût vaì vi sinh váût gáy haûi cho cáy träöng vaì näng saín, laìm tháút thu nàng suáút hoàûc laìm giaím pháøm cháút näng saín, thæûc pháøm. Caïc loaìi dëch haûi thæåìng tháúy laì sáu haûi, bãûnh cáy, coí daûi, chuäüt, nhãûn âoí, tuyãún truìng... Tháút thu haìng nàm do caïc loaìi dëch haûi gáy ra chiãúm khoaíng 35% khaí nàng saín læåüng muìa maìng (khoaíng 75 tyí dola); trong âoï thiãût haûi do sáu laì 13,8% (29,7 tyí dola); do bãûnh cáy laì 11,6% (24,8 tyí dola); do coí daûi laì 9,5% (20,4 tyí dola) (theo Cramer H. H., 1967). Nãúu tênh cho diãûn têch näng nghiãûp cuía thãú giåïi laì 1,5 tyí hecta, khäng kãø âäöng coí vaì baîi hoang thç thiãût haûi bçnh quán laì 47- 60 dola trãn mäüt hecta. Âãø traïnh tháút thu, hiãûn nay coï nhiãöu biãûn phaïp âaî âæåüc aïp duûng âãø phoìng træì caïc loaìi dëch haûi. 2. Caïc biãûn phaïp baío vãû thæûc váût Noïi chung, trong tæû nhiãn coï ráút nhiãöu yãúu täú laìm haûn chãú sæû phaït triãøn cuía dëch haûi. Tuy nhiãn trong träöng troüt, âãø phoìng træì dëch haûi, taïc âäüng cuía con ngæåìi nhàòm tiãu diãût hoàûc ngàn ngæìa sæû phaït triãøn cuía caïc loaìi dëch haûi laì ráút quan troüng vaì cáön thiãút. Âãø âaût âæåüc muûc âêch trãn, con ngæåìi coï thãø duìng nhiãöu biãûn phaïp, taïc nhán coï khaí nàng gáy nguy hiãøm cho âåìi säúng cuía dëch haûi. Caïc biãûn phaïp taïc nhán naìy thæåìng tiãu diãût dëch haûi, hoàûc ngàn ngæìa sæû láy lan cuía chuïng tæì vuìng naìy sang vuìng khaïc, hoàûc laìm giaím máût säú cuía chuïng trong mäüt vuìng nháút âënh. Hiãûn nay caïc biãûn phaïp sau âáy thæåìng âæåüc sæí duûng riãng reî hoàûc âäöng thåìi âãø phoìng træì dëch haûi: a. Biãûn phaïp canh taïc: Bàòng caïch laìm âáút, boïn phán, tæåïi tiãu cán âäúi vaì âáöy âuí, chàm soïc cáy träöng âuïng mæïc, aïp duûng luán canh håüp lyï, choün thåìi âiãøm gieo träöng thêch håüp... coï thãø laìm tàng sæïc chäúng chëu cuía cáy träöng vaì taûo âiãöu kiãûn báút låüi cho sæû phaït triãøn cuía caïc loaìi gáy haûi, tæì âoï seî haûn chãú âæåüc sæû phaït triãøn cuía caïc loaìi naìy. b. Biãûn phaïp cå hoüc: Nhæ bàõt sáu bàòng tay, nhäø coí... Ts. Tráön Vàn Hai 1
Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Baìi måí âáöu c. Biãûn phaïp lyï hoüc: Bàòng caïch caìy aíi, phåi âáút, âäút âäöng... coï thãø tiãu diãût âæåüc nhiãöu loaìi dëch haûi truï áøn trong âáút, træïng sáu, máöm bãûnh, máöm coí, chuäüt... Ngoaìi ra ngæåìi ta coìn duìng báøy âeìn, aïnh saïng, ám thanh kãút håüp våïi caïc cháút âäüc âãø thu huït vaì tiãu diãût caïc loaìi cän truìng gáy haûi. d. Biãûn phaïp hoïa hoüc: laì biãûn phaïp duìng caïc hoïa cháút âäüc âãø phoìng træì dëch haûi. e. Biãûn phaïp kiãøm dëch thæûc váût: Nhaì næåïc ban haình caïc qui âënh, luáût lãû, nhàòm kiãøm soaït vaì haûn chãú sæû láy lan cuía dëch haûi tæì vuìng naìy sang vuìng khaïc, tæì næåïc naìy sang næåïc khaïc. f. Phoìng træì täøng håüp: Ngaìy nay trãn thãú giåïi âang phaït triãøn xu hæåïng phoìng træì dëch haûi bàòng caïch sæí duûng kãút håüp mäüt caïch haìi hoìa, håüp lyï nhiãöu biãûn phaïp, kãø caí viãûc phaït huy nhæîng nhán täú coï sàón trong tæû nhiãn coï khaí nàng gáy báút låüi cho sæû phaït triãøn cuía dëch haûi. Trong säú caïc biãûn phaïp phoìng træì dëch haûi kãø trãn, hiãûn nay biãûn phaïp hoïa BVTV váùn coìn chiãúm æu thãú, màûc duì ngæåìi ta âaî chè ra nhiãöu nhæåüc âiãøm cuía viãûc duìng hoïa cháút âäüc trong phoìng træì dëch haûi. 3. Æu âiãøm, nhæåüc âiãøm vaì vë trê cuía ngaình Hoïa BVTV hiãûn nay ~ Æu âiãøm - Diãût dëch haûi nhanh, coï khaí nàng chàûn âæïng âæåüc sæû lan traìn phaï hoaûi cuía sáu, bãûnh vaì caïc sinh váût gáy haûi khaïc. Âàûc biãût laì khi xaîy ra caïc tráûn dëch, sæí duûng hoïa cháút âãø phoìng træì toí ra hæîu hiãûu. - Cho hiãûu quaí træûc tiãúp, roî rãût, tæång âäúi triãût âãø, nháút laì khi duìng âãø træì dëch haûi (sáu, chuäüt...) trong nhaì kênh, kho chæïa näng saín, haìng hoïa. - Thæåìng náng cao nàng suáút, pháøm cháút näng saín mäüt caïch roî rãût. - Dãù æïng duûng räüng raîi åí nhiãöu nåi, nhiãöu vuìng khaïc nhau. ~ Nhæåüc âiãøm - Dãù gáy âäüc cho ngæåìi træûc tiãúp aïp duûng thuäúc (pha chãú, phun thuäúc...), cho gia suïc, sinh váût coï êch åí chung quanh khu væûc aïp duûng thuäúc. Nãúu sæí duûng khäng âuïng caïch, âäi khi thuäúc coìn gáy âäüc cho thæûc váût, hoàûc coìn læu baí trong näng saín vaì gáy âäüc cho ngæåìi hoàûc gia suïc àn phaíi. - Nhiãöu træåìng håüp thuäúc aính hæåíng sáu sàõc âãún quáön thãø sinh váût vaì cán bàòng sinh thaïi, nháút laì åí nhæîng vuìng maì biãûn phaïp hoïa BVTV âæåüc sæí duûng trãn qui mä låïn. Ts. Tráön Vàn Hai 2
Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Baìi måí âáöu - Gáy ä nhiãùm trãn mäi træåìng säúng, nháút laì âäúi våïi caïc loaûi thuäúc coï âäü bãön låïn, dãù læu täön trong âáút våïi mäüt thåìi gian khaï daìi. Phaíi máút khoaíng 10 nàm âãø phán huíy 95% DDT, hiãûn nay DDT âaî tháúy hiãûn diãûn trong âáút åí nhiãöu nåi. - Gáy ra hiãûn tæåüng quáön thãø dëch haûi khaïng thuäúc, thæåìng xaîy ra nháút laì khi duìng mäüt loaûi thuäúc liãn tuûc trong nhiãöu nàm taûi mäüt âëa phæång. Âáy laì mäüt váún âãö ráút quan troüng âang âæåüc quan tám, nháút laì âäúi våïi caïc loaìi sáu, nhãûn gáy haûi, do chuïng ráút dãù hçnh thaình tênh khaïng thuäúc. Våïi nhæîng nhæåüc âiãøm trãn, hiãûn nay trãn thãú giåïi âang coï xu hæåïng haûn chãú sæí duûng caïc hoïa cháút âäüc trong BVTV, âäöng thåìi cäú gàõng tçm ra nhæîng loaûi thuäúc måïi coï nhæîng æu âiãøm vaì traïnh âæåüc nhæîng nhæåüc âiãøm kãø trãn. Noïi chung våïi nhæîng æu âiãøm maì caïc biãûn phaïp khaïc chæa coï âæåüc, âãø âaïp æïng âæåüc yãu cáöu cuía saín xuáút, biãûn phaïp hoïa BVTV hiãûn nay váùn coìn âæåüc sæí duûng räüng raîi. Nhu cáöu vãö hoïa cháút BVTV trãn thãú giåïi ngaìy caìng tàng, læåüng thuäúc tiãu thuû tênh thaình tiãön trong nhæîng nàm gáön âáy laì: + 1986: 14.400 triãûu dola Myî + 1987: 20.000 triãûu dola Myî + 1990: 21.800 triãûu dola Myî ÅÍ Viãût nam, theo æåïc tênh tæ nàm 1976-1980 bçnh quán caí næåïc mäùi nàm tiãu thuû 5.100 táún thuäúc BVTV. Nàm 1985, khoaíng 22.000 táún; nàm 1998 trãn 40.000 táún. II. Lëch sæí phaïp triãøn ngaình Hoïa BVTV Coï thãø chia laìm ba giai âoaûn nhæ sau: - Tæì thãú kyí XVIII tråí vãö træåïc: Cäng taïc BVTV noïi chung vaì biãûn phaïp Hoïa BVTV noïi riãng chè âæåüc tiãún haình leí teí, tæû phaït, chæa coï cå såí khoa hoüc vaì khäng coï yï nghéa thæûc tiãøn. Chuí yãúu con ngæåìi sæí duûng nhæîng cháút âäüc coï sàón trong tæû nhiãn nhæ læu huyình (S) coï trong tro nuïi læía, cáy coí coï chæïa cháút âäüc,... âãø phoìng træì dëch haûi. - Tæì thãú kyí XVIII âãún træåïc nàm 1939: khi saín xuáút näng nghiãûp mang tênh cháút táûp trung hån thç thæåìng xaíy ra caïc tráûn dëch sáu bãûnh, âäi khi lan traìn tæì næåïc naìy sang næåïc khaïc,cho nãn âoìi hoíi vãö cäng taïc BVTVtråí nãn cáúp baïch hån. Nhåì caïc khoa hoüc vãö cän truìng, bãûnh cáy vaì nhæîng ngaình khoa hoüc tæû nhiãn coï liãn quan khaïc âaî bæåïc vaìo giai âoaûn hiãûn âaûi, caïc biãûn phaïp phoìng træì dëch haûi khoa hoüc, tiãún bäü måïi dáön dáön âæåüc aïp duûng vaìo saín xuáút näng nghiãûp. Nàm 1807, Benedict Prevost chæïng minh âæåüc ràòng náúu næåïc säi trong näöi âäöng coï tênh âäüc âäúi våïi bao tæí náúm bãûnh than âen; tiãúp sau âoï, Millardet âaî Ts. Tráön Vàn Hai 3
Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Baìi måí âáöu nghiãn cæïu sæû häøn håüp giæîa âäöng sulphate vaì väi taûo ra häøn håüp Bordeaux âãø phoìng træì bãûnh sæång mai trãn nho (1882 - 1887). Nàm 1889, Aceto asenate âäöng- håüp cháút chæïa Asen khäng tan âáöu tiãn âaî âæåüc duìng âãø phoìng træì sáu Leptinotasa decemlineata Say haûi khoai táy åí nhiãöu næåïc Cháu Áu. Nàm 1897 Rabate âaî sæí duûng H2SO4 vaì Martin duìng sàõt sunfate âãø træì coí cho nguî cäúc.... Nhçn chung tæì giæîa thãú kyí XIX tråí âi, biãûn phaïp Hoïa BVTV âaî ngaìy caìng âæåüc chuï troüng vaì bæåïc âáöu âaî phaït huy âæåüc taïc duûng trong saín xuáút. Tuy nhiãn váùn coìn nhiãöu haûn chãú do nhæîng håüp cháút hoïa hoüc duìng trong giai âoaûn naìy - chuí yãúu laì caïc cháút vä cå - coìn mang nhiãöu nhæåüc âiãøm: dãù gáy âäüc cho ngæåìi vaì gia suïc, keïm an toaìn âäúi våïi cáy träöng .v.v. - Tæì nàm 1939 âãún nay: Tæì khi äng Muller cäng bäú cäng trçnh nghiãn cæïu cuía äng vãö thuäúc træì sáu DDT (1939) thç biãûn phaïp hoïa hoüc phoìng træì sáu haûi âaî coï mäüt chuyãøn biãún càn baín. Sau âoï haìng loaût caïc håüp cháút Clo hæîu cå khaïc nhæ BHC (1941), vaì caïc håüp cháút täøng håüp hæîu cå khaïc [lán hæîu cå nhæ Parathion (1944), Carbamate (1947) , Pyrethroid täøng håüp (1970)... ] âaî ra âåìi vaì âæåüc sæí duûng ngaìy caìng räüng raîi âãø phoìng træì sáu haûi. Âäúi våïi náúm bãûnh, bàõt âáöu bàòng caïc thuäúc træì náúm chæïa âäöng, ngaìy nay ngæåìi ta âaî duìng nhiãöu håüp cháút hæîu cå täøng håüp nhæ caïc thiocarbamate, caïc håüp cháút thuíy ngán hæîu cå, caïc håüp cháút benzimidazol, caïc thuäúc khaïng sinh... âãø phoìng træì náúm vaì vi khuáøn. Âãún nàm 1945, khi nhæîng thuäúc træì coí Phenoxy (2,4-D, MCPA...) ra âåìi thç biãûn phaïp hoïa hoüc phoìng træì coí daûi måïi tháût sæû coï yï nghéa trong saín xuáút näng nghiãûp. Trong nhæîng nàm gáön âáy, biãûn phaïp Hoïa BVTV âaî coï nhæîng bæåïc tiãún maûnh meî, âaî xuáút hiãûn nhiãöu loaûi näng dæåüc våïi baín cháút hoïa hoüc hoaìn toaìn måïi nhæ hormon, pheromon, BT, NPV... coï nhiãúu æu âiãøm so våïi caïc håüp cháút âaî duìng træåïc âáy nhæ an toaìn hån våïi ngæåìi vaì âäüng váût maïu noïng, cáy träöng, diãût âæåüc nhæîng loaìi dëch haûi âaî khaïng våïi caïc loaûi thuäúc sæí duûng træåïc âáy. ------oOo------ Ts. Tráön Vàn Hai 4